Emisja z terenu miasta Jelenia Góra w 2009 r.

advertisement
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
STREFA MIASTO JELENIA GÓRA
1.1 Opis obszaru objętego opracowaniem
Rysunek 1 Położenie strefy miasto Jelenia Góra w województwie dolnośląskim
Jelenia Góra, miasto na prawach powiatu leży w południowo-zachodniej części
województwa dolnośląskiego. W większości otoczona jest przez powiat jeleniogórski
ziemski, a na niewielkim fragmencie południowo-zachodniej granicy sąsiaduje z Czechami.
Geograficznie miasto położone jest w Kotlinie Jeleniogórskiej, u zbiegu dwóch rzek:
Bóbr i Kamienna. Jelenia Góra otoczona jest ze wszystkich stron masywami górskimi: od
zachodu - Góry Izerskie, od wschodu -Rudawy Janowickie, od północy - Góry Kaczawskie,
od południa - Karkonosze.
Obszar miasta obejmuje fragment Karkonoszy, wraz z ich głównym grzbietem, dno
Kotliny Jeleniogórskiej oraz niewielki fragment Pogórza Izerskiego (na zachód i północny
zachód od Jeleniej Góry). Pomiędzy dwiema pierwszymi, dużymi formami rzeźby znajduje
się Pogórze Karkonoszy, przebiegające od okolic Szklarskiej Poręby Dolnej, przez Zachełmie
po Miłków. Najwyższym ich wzniesieniem na terenie miasta jest Góra Żar (675 m n.p.m.).
Jest ono oddzielone od Karkonoszy serią kotlinowatych obniżeń (Michałowice, Jagniątków,
Przesieka, Borowice) oddzielonych wzgórzami i przełęczami. Obszar ten jest nazywany
Karkonoskim Padołem Śródgórskim. Do miasta należy jego część, w okolicach Jagniątkowa.
W obrębie dna Kotliny Jeleniogórskiej, leżącego przeciętnie na wysokości 340-360 m n.p.m.,
67
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
wyodrębniają się Wzgórza Łomnickie. Jest to ciąg granitowych wzgórz osiągających
w granicach miasta najwyższe wzniesienie na szczycie Góry Chmielnik (415 m n.p.m.), na
południowy wschód od Cieplic.
Najwyższe wyniesienia terenu miasta leżą w obrębie głównego grzbietu Karkonoszy.
Najwyższym z nich jest Góra Śmielec, mająca wysokość 1424 m n.p.m., a niewiele niższymi
są Czeskie Kamienie (1416 m n.p.m.) oraz Śląskie Kamienie (1413 m n.p.m.). Natomiast
najniżej położony punkt osiąga w dolinie Bobru około 320 m n.p.m. Całkowita deniwelacja
terenu przekracza zatem 1100 m. Znaczne obszary miasta, położone w dnie Kotliny
Jeleniogórskiej, cechują dużo mniejsze deniwelacje. W rzeźbie terenu występują tam
granitowe wzgórza, dominujące swymi wierzchołkami nad dnem Kotliny do około 100 m.
Osią rzeźby terenu jest na większej części obszaru dolina Kamiennej. W północnej części
miasta osią taką jest ponadto dolina Bobru. W karkonoskiej części miasta występują liczne,
wąskie i głęboko wcięte w podłoże doliny mniejszych cieków górskich, będących dopływami
Kamiennej. Zwarta zabudowa koncentruje się w dnach dolin i ich sąsiedztwie.
Pod względem ukształtowania terenu Jelenia Góra należy do najgorzej położonych
miast w Polsce. Kotlina Jeleniogórska jest ze wszystkich stron otoczona wzgórzami i górami i
nawet od najbardziej korzystnej północno-zachodniej strony górują one o ponad 130 metrów
nad dnem Kotliny, znacznie tym samym utrudniając warunki przewietrzania.
Tabela 1 Formy użytkowania gruntów w Jeleniej Górze
Tereny osadnicze
Powierzchnia, km2
Udział procentowy
17,67
16,3%
Użytki rolne
42,38
39,1%
Lasy
34,08
31,5%
Inne
14,23
13,1%
Źródło: Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe miasta Jelenia Góra
Wody powierzchniowe
Przez teren Jeleniej Góry przepływa szereg cieków tj. rzek i potoków, które w całości
należą do dorzecza Bobru. Głównymi rzekami miasta są: Bóbr, Kamienna, Wrzosówka oraz
potoki: Radomierka i Pijawnik. Większość rzek posiada charakter górski. Poza rzekami i
potokami zasoby wód miasta występują w wyrobiskach poeksploatacyjnych (ul. Orkana,
Wyzwolenia Narodowego, Żeromskiego, Głowackiego, Cieplicka, Paulinum) i stawach:
rybnych i parkowych. Łączna powierzchnia stawów rybnych wynosi 34,9 ha, a stawów
parkowych około 2,5 ha. Sieć rzeczna jest dobrze rozwinięta, a wysoki poziom opadów
sprawia, że średnie zasoby wód powierzchniowych są wysokie.
Zieleń w mieście
Ogólna powierzchnia Lasu Komunalnego miasta Jelenia Góra, zgodnie z aktualnym
planem urządzania lasu, wynosi 429,67ha. Ze względu na swoje położenie oraz
ukształtowanie las ten jest obiektem wyjątkowo cennym pod względem krajobrazowym,
znaczna jego część (72,3%) leży bowiem w obrębie Parku Krajobrazowego Doliny Bobru.
Pozostałe część lasów komunalnych są rozczłonkowane w postaci niewielkich kompleksów
leśnych, najczęściej o powierzchni mniejszej niż 1ha, głownie na wschód od Cieplic.
Powierzchnia zalesiona obejmuje 3598 ha gruntów, co stanowi 33,2% obszaru miasta.
Lasy miejskie wykazują duże bogactwo gatunkowe. Drzewostany cztero i więcej gatunkowe
68
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
zajmują 28% powierzchni tych lasów, drzewostany jednogatunkowe – tylko 19%
powierzchni.
Na terenie Jeleniej Góry znajduje się 6 parków miejskich o łącznej powierzchni
73,4 ha. Największy z nich, ujęty w spisie konserwatora zabytków park na Wzgórzu
Kościuszki zajmuje 22,1ha, najmniejszy – park im. Żiżki zaledwie 2,5 ha. Na szczególną
uwagę zasługują parki uzdrowiskowe w Cieplicach. Zarówno Park Zdrojowy (16,4 ha) jak i
Norweski (15,6 ha) są obiektami wpisanymi do rejestru zabytków i podlegają ochronie na
mocy ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U.
2003, 162,1568).
Pozostałe parki na terenie miasta:
­ Park Paulinum,
­ Park przy Zakładzie Badawczo – Wdrożeniowym Politechniki Wrocławskiej
na Zabobrzu,
­ Park Zdrojowy i Norweski w Cieplicach,
­ Park Wzgórze Kościuszki,
­ Dawny park przypałacowy w Maciejowej.
Cmentarze, a szczególnie te stare z ukształtowanym już drzewostanem stanowią cenne
enklawy zieleni miejskiej, koncentrujące miejsca lęgowe ptaków oraz stanowiące środowisko
życia dla licznych gatunków drobnych ssaków. Zespół miejski Jeleniej Góry dysponuje
ośmioma cmentarzami, równomiernie rozmieszczonymi wzdłuż pasma osadniczego. Łączna
powierzchnia istniejących cmentarzy wynosi 29,44 ha, łącznie z nowym cmentarzem przy
ulicy Krośnieńskiej.
Rodzinne ogrody działkowe stanowią ważny składnik terenów zielonych oraz terenów
rekreacyjnych w miastach. Na terenie miasta znajduje się 17 ogrodów o powierzchniach od
zaledwie 1 ha do 34 ha – łącznie zajmują one 231,7 ha powierzchni.
Ważnymi elementami zieleni miejskiej są skwery, kwietniki i zieleńce. Ich łączny
areał wynosi 89ha, a w skali całego miasta takich obiektów jest 66. Należą do nich zarówno
takie obiekty jak trawniki otaczające Kościół Garnizonowy (25 926 m2), korty tenisowe przy
ulicy Różyckiego (12 150 m2), zielone pasy wzdłuż ulic (np. wzdłuż ulicy Wolności –
5 286 m2), boiska, place zabaw, skarpy nasypów kolejowych.
Na terenie miasta znajdują się następujące obszary podlegające ochronie:
­ Karkonoski Park Narodowy, obejmujący część należącego do miasta obszaru
Karkonoszy;
­ Park Krajobrazowy Doliny Bobru; fragment parku i jego otuliny obejmuje
­ północną część miasta, leżącą nieopodal historycznego centrum;
­ Rudawski Park Krajobrazowy; w granicach miasta znajduje się część strefy
­ otulinowej parku;
­ Obszar Chronionego Krajobrazu "Karkonosze - Góry Izerskie";
W granicach miasta znajdują się 22 pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej.
Obszary Natura 2000
Na terenie miasta Jelenia Góra występują częściowo 3 obszary Natura 2000:
1. Karkonosze (PLH020006) - najwyższe pasmo górskie Sudetów zbudowane ze
skał granitowych i metamorficznych. Znajduje się tu duża liczba (23) siedlisk z
69
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, które tworzą mozaikę, choć często
nie zajmują dużych powierzchni. Stwierdzono występowanie na tym obszarze
9 gatunków z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Należy również
podkreślić obecność reliktów tundrowych w faunie i występowanie wielu
rzadkich bezkręgowców. Obszar obejmuje Karkonoski Park Narodowy (5 579
ha; 1959) wraz z otuliną i Obszarem Chronionego Krajobrazu KarkonoszeGóry Izerskie. Jest również częściowo położony na terenie Rezerwatu Biosfery
Karkonosze/Krkonose (60 500 ha; 1992).
2. Źródła Pijawnika (PLH020076) - obszar zlokalizowany w Kotlinie
Jeleniogórskiej, częściowo obejmuje swym obszarem dzielnicę Jelenia GóraCzarne. Jest to obszar źródłowy niewielkiego potoku Pijawnik, który
wypływając w kierunku północnym uchodzi do Kamiennej. Praktycznie brak
tu zabudowy, większość terenu pokrywają wilgotne i zmiennowilgotne łąki
trzęślicowe. Cały obszar znajduje się średnio na wysokości 360-375 m n.p.m.,
a urozmaicają go niewysokie wzniesienia sięgające 390 m. Występują tutaj 4
gatunki zwierząt z II załącznika Dyrektywy Siedliskowej.
3. Stawy Sobieszowskie (PLH020044) - obszar położony w Kotlinie
Jeleniogórskiej, w widłach Podgórnej i Wrzosówki. Głównym elementem
krajobrazu są tu stawy rybne i mozaika związanych z nimi siedlisk. Na
pozostałym obszarze dominują plantacje wierzby purpurowej, pola orne,
pastwiska i łąki. Najistotniejszą wartością obszaru jest występowanie
priorytetowego chrząszcza z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG pachnicy dębowej. Ponadto, na badanym obszarze stwierdzono występowanie
4 innych gatunków zwierząt z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG i 6
typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG pokrywających
około 30% powierzchni obszaru. Ponadto występuje tu:
­ 8 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG;
­ gatunki z polskiej czerwonej listy roślin;
­ 14 gatunków z Załącznika IV Dyrektywy Rady 92/43/EWG lub/i
Konwencji Berneńskiej);
­ 11 gatunków roślin, prawnie chronionych w Polsce.
Na terenie miasta Jelenia Góra ustanowiono obszar uzdrowiska „Cieplice”, statut
uzdrowiska nadano Uchwałą Rady Miasta Nr 489/LX/2009 z dnia 10 października 2009 r.
Zgodnie ze statutem, uzdrowisko zajmuje powierzchnię 1394 ha, a na jego obszarze wydziela
się trzy strefy ochronne:
­ Strefa ochrony uzdrowiskowej „A” (111 ha) obejmuje obszar o przewadze
terenów zielonych, na którym są zlokalizowane obiekty uzdrowiskowe oraz
służące lecznictwu uzdrowiskowemu i obsłudze pacjentów;
­ Strefa ochrony uzdrowiskowej „B” (240 ha) obejmuje obszar o znacznym
udziale terenów zielonych, który jest przeznaczony dla działalności niemającej
negatywnego wpływu na właściwości lecznicze uzdrowiska oraz
nieuciążliwych dla pacjentów obiektów usługowych;
­ Strefa ochrony uzdrowiskowej „C” (1043 ha) jest tożsama z granicą
uzdrowiska „Cieplice”, obejmuje obszar mający wpływ na zachowanie
70
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
walorów krajobrazowych, klimatycznych oraz ochronę złóż naturalnych
surowców leczniczych.
­
Rysunek 2 Obszary ochrony uzdrowiskowej uzdrowiska „Cieplice” na terenie Jeleniej Góry
1.2 Poziomy zanieczyszczeń powietrza w strefie miasto Jelenia Góra na
podstawie pomiarów
1.2.1 Pomiary zanieczyszczeń powietrza w latach 2005-2008
W myśl § 3 pkt. 3 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2008 r.
w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony
powietrza, w niniejszym rozdziale zebrane zostały informacje dotyczące poziomów
zanieczyszczenia powietrza tlenkiem węgla dla czterech lat poprzedzających rok wystąpienia
przekroczeń – pomiary zanieczyszczenia powietrza tlenkiem węgla w Jeleniej Górze
prowadzone są od 2004 roku.
Na terenie strefy miasto Jelenia Góra monitoring powietrza w zakresie
zanieczyszczenia tlenkiem węgla prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska we Wrocławiu. Poziom zanieczyszczenia tlenkiem węgla mierzony jest na stacji
pomiarów automatycznych w Jeleniej Górze Cieplicach przy ul. Cervi, zlokalizowanej na
terenie Parku Zdrojowego.
71
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r., w sprawie poziomów
niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47 poz. 281) określa wartości normatywne dla
zanieczyszczeń powietrza, ustalone również dla obszarów ochrony uzdrowiskowej,
reprezentowanych przez Jelenią Górę Cieplice. W uzdrowiskach obowiązują niższe poziomy
dopuszczalne substancji – w przypadku CO normy są dwukrotnie ostrzejsze – poziom
dopuszczalny, obliczany jako maksymalna średnia ośmiogodzinna spośród średnich
kroczących wynosi 5000 µg/m3.
W tabeli poniżej zestawiono wyniki stężeń tlenku węgla mierzonego na stacji
w Jeleniej Górze Cieplicach, w latach 2005-2008.
Tabela 2 Pomiary tlenku węgla na stanowisku w Jeleniej Górze Cieplicach w latach 2005-2008
Stanowisko
Rok
Jelenia Góra Cieplice
DsJgCiepA
2005
2006
2007
2008
CO 8-godz
[µg/m3]
3872,0
5117,6
4939,3
4153,3
% przekroczeń
2,4
-
Analiza powyższej tabeli wskazuje, że w 2006 roku w Jeleniej Górze po raz pierwszy
stwierdzono ponadnormatywny poziom stężenia tlenku węgla w odniesieniu do normy
obowiązującej na terenach ochrony uzdrowiskowej. Poziom dopuszczalny został
przekroczony o 2,4%.
1.2.2 Pomiary zanieczyszczeń powietrza w 2009 r.
W wyniku przeprowadzonej oceny jakości powietrza za 2009 rok, biorąc pod uwagę
kryterium ochrony uzdrowiskowej, strefę miasto Jelenia Góra zakwalifikowano do klasy C
pod względem zanieczyszczenia powietrza tlenkiem węgla, ze względu na przekroczenie
poziomu dopuszczalnego.
Tabela 3. Stacja pomiarowa, z której wyniki pomiarów tlenku węgla zakwalifikowane zostały do oceny
rocznej w 2009 r.
Stacja
Lp.
1.
Strefa
Miejscowość
Kod stacji
Nazwa strefy
Kod strefy
Jelenia Góra
Cieplice
DsJgCiepA
Miasto Jelenia Góra
PL.02.02.m.01
Program naprawczy ma na celu wskazanie obszarów, dla których muszą być podjęte
działania ograniczające stężenia tlenku węgla do poziomu dopuszczalnego. Poniżej, w tabeli,
przedstawiono charakterystykę stanowiska, na którym w 2009 roku został przekroczony
dopuszczalny poziom CO, na rysunku przedstawiono lokalizację stacji pomiarowej.
72
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Tabela 4. Stężenia tlenku węgla oraz procent przekroczeń na stacji zakwalifikowanej przez WIOŚ do
oceny rocznej na terenie strefy miasto Jelenia Góra w 2009 r.
Stanowisko
Długość
geograficzna
Szerokość
geograficzna
Stężenie CO
S8h 1 max
[µg/m3]
% przekroczeń
Jelenia Góra Cieplice
ul. Cervi
15°44'06''E
50° 51'30''N
5158,7
3,2
Rysunek 3. Lokalizacja stacji pomiarów jakości powietrza, na której stwierdzono przekroczenia poziomu
dopuszczalnego tlenku węgla na terenie strefy miasto Jelenia Góra w 2009 r.
1.2.3 Analiza (zakres i terminy) przekroczeń poziomu dopuszczalnego tlenku
węgla w 2009 r.
W celu ustalenia przyczyn występowania przekroczeń poziomu dopuszczalnego tlenku
węgla w strefie miasto Jelenia Góra dokonano analizy przebiegu średnich stężeń
ośmiogodzinnych spośród średnich kroczących.
73
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
6000
Stężenia CO S8h
5000
4000
3000
2000
1000
0
Jelenia Góra Cieplice
Poziom dopuszczalny
Rysunek 4 Roczny przebieg średnich stężeń 8-godzinnych kroczących CO w Jeleniej Górze Cieplicach w
2009 roku
Analiza średnich stężeń 8-godzinnych kroczących mierzonych na stanowisku
w Jeleniej Górze Cieplicach wskazuje na podwyższone stężenia w sezonie zimowym,
wystąpiło wówczas nawet przekroczenie poziomu dopuszczalnego dla CO. Można założyć, że
za przekroczenia poziomu dopuszczalnego odpowiedzialna jest przede wszystkim niska
emisja z systemów grzewczych, związana z sektorem komunalno-bytowym. W okresie
zimowym częstym zjawiskiem są szczególnie niekorzystne scenariusze meteorologiczne,
obejmujące cisze wiatrowe, niskie położenie warstwy inwersyjnej czy niże baryczne,
utrudniające dyspersję zanieczyszczeń. Istotną przyczyną stężeń ponadnormatywnych może
być ponadto położenie miasta w kotlinie górskiej.
1.2.4 Analiza warunków meteorologicznych w dniu, w którym wystąpiło
przekroczenie poziomu dopuszczalnego CO
Przekroczenie poziomu dopuszczalnego CO na stanowisku pomiarowym w Jeleniej
Górze Cieplicach wystąpiło 7 stycznia 2009 r. Dla tego dnia i kilku dni poprzedzających
wyznaczono z pola meteorologicznego odpowiadającego stacji następujące charakterystyki:
­ Prędkość i kierunek wiatru,
­ Klasę równowagi atmosfery,
­ Wysokość warstwy mieszania.
Tabela 5 Średnia, minimalna i maksymalna prędkość wiatru w Jeleniej Górze Cieplicach w dniu
7 stycznia 2009 r.
Prędkość wiatru
[m/s]
7 stycznia 2009
Średnia
Min
Max
6.3
3.1
7.8
74
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 5 Jednogodzinne wartości prędkości wiatru w Jeleniej Górze Cieplicach w dniach 3-12 stycznia
2009 r.
Tabela 6 Klasy równowagi atmosfery w Jeleniej Górze Cieplicach w dniu 7 stycznia 2009 r.
Klasy równowagi atmosfery
Dominująca
Min
Max
7 stycznia 2009
4
4
6
6
5
klasa
4
3
2
1
0
Klasa stabilności atmosfery
Rysunek 6 Klasy równowagi atmosfery w Jeleniej Górze Cieplicach w dniach 3-12 stycznia 2009 r.
Tabela 7 Wysokość warstwy mieszania w Jeleniej Górze Cieplicach w dniu 7 stycznia 2009 r.
Wysokość warstwy mieszania
[m]
7 stycznia 2009
75
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Średnia
Min
Max
1087
433
1906
2000
[m]
1500
1000
500
0
Wysokość warstwy mieszania
Rysunek 7 Wysokość warstwy mieszania w Jeleniej Górze Cieplicach w dniach 3-12 stycznia 2009 r.
Analiza parametrów meteorologicznych wskazuje, iż w dniu wystąpienia przekroczeń
poziomu dopuszczalnego CO, tj. 7 stycznia panowały przeciętne warunki meteorologiczne.
W dniach poprzedzających natomiast (4-6 stycznia) warunki meteorologiczne wyraźnie
sprzyjały kumulacji zanieczyszczeń. Nastąpił gwałtowny spadek prędkości wiatru oraz
obniżył się poziom położenia warstwy mieszania, co oznacza, że powietrze było w stagnacji
lub podlegało słabym ruchom. W tych dniach występowały ponadto 5 i 6 klasy równowagi
atmosfery, oznaczające równowagę stałą, czyli występowanie inwersji temperatury. Warstwa
inwersyjna nie pozwala na podniesienie się i rozproszenie smugi zanieczyszczeń, co
powoduje ich kumulację w warstwie przyziemnej. Dodatkowo położenie Jeleniej Góry
w kotlinie górskiej wpływa na długotrwałe zaleganie zanieczyszczeń nad miastem oraz
utrudnia przeczyszczanie go.
Powyższe analizy warunków meteorologicznych wskazują, iż główną przyczyną
notowania stężeń ponadnormatywnych CO jest połączenie występowania ogrzewania
indywidualnego (okres grzewczy) ze specyficznymi warunkami pogodowymi tj.: niskie
prędkości wiatru lub cisza, niska wysokość warstwy mieszania i występowanie klas
równowagi atmosfery nie sprzyjających rozprzestrzenianiu się zanieczyszczeń.
76
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
2 UZASADNIENIE ZAKRESU OKREŚLONYCH I OCENIONYCH
ZAGADNIEŃ
2.1 Uwarunkowania wynikające z dokumentów, planów i programów
miejscowych
Program ochrony powietrza jest jednym z elementów polityki ekologicznej danego
obszaru, tak, więc zaproponowane w nim działania muszą być zintegrowane z istniejącymi
krajowymi, wojewódzkimi i lokalnymi planami, programami, strategiami. Program powinien
wpisywać się w realizację celów makroskalowych oraz celów regionalnych i lokalnych.
Konieczne jest przy tym uwzględnienie uwarunkowań gospodarczych, ekonomicznych i
społecznych.
Na stan aerosanitarny danego terenu (tworzenie się lokalnych obszarów przekroczeń)
oddziałuje nie tylko emisja zanieczyszczeń, ale również sposób zagospodarowania
przestrzennego obszaru, pokrycie terenu, lokalne możliwości przewietrzania itp. Natomiast
możliwości zmian w wielkości i rodzaju emisji (np. z indywidualnych palenisk domowych,
czy z komunikacji) są silnie uzależnione od istniejących zapisów w strategii rozwoju miast
(powiatów), w planach zagospodarowania przestrzennego, a także od planów rozwoju
komunikacji, możliwości rozwoju sieci energetycznych, czy gazowych, od planowanych
inwestycji oraz możliwości finansowych władz lokalnych i podmiotów gospodarczych.
W ramach tworzenia naprawczego programu dla Jeleniej Góry przeanalizowano
poniższe dokumenty miejscowe. Poniżej przedstawiono te informacje z poszczególnych
dokumentów i planów, które są znaczące dla wniosków zawartych w programie ochrony
powietrza dla analizowanej strefy.
Strategia Rozwoju Jeleniej Góry została przyjęta Uchwałą Nr 302/XXIV/2004 Rady
Miejskiej Jeleniej Góry z dnia 28 września 2004 r. Została sporządzona na lata 2004-2015. W
Strategii zostało wyznaczonych wiele zadań strategicznych, które są zbieżne z kierunkami i
działaniami naprawczymi wskazanymi w Programie Ochrony Powietrza. Są to:
1. Rozwój sieci drogowej:
a. realizacja etapu IV obwodnicy północnej (obejście dzielnicy Maciejowa),
b. realizacja etapu I obwodnicy południowej (od węzła Grabarów do
ul. Sudeckiej),
c. realizacja kolejnych etapów budowy obwodnicy południowej,
d. budowa jezdni ul. K. Miarki (od bramy Jelchemu do ul. Wojewódzkiej),
e. rozbudowa i modernizacja pozostałych elementów miejskiej infrastruktury
drogowej i okołodrogowej,
f. modernizacja dróg transportu rolniczego.
2. Optymalizacja komunikacji wewnątrzmiejskiej:
a. stworzenie systemu zachęt do korzystania z transportu publicznego,
b. optymalizacja przebiegu linii autobusów komunikacji miejskiej,
c. wspieranie rozwoju nowych form miejskiego transportu publicznego,
d. udrożnienie ruchu samochodowego w godzinach intensyfikacji przejazdów,
e. poprawa oznakowania dróg do stref parkingowych,
f. optymalizacja wykorzystania parkingów,
g. likwidacja zjawiska wykorzystywania podwórek w centrum miasta jako
parkingów.
77
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
3. Opracowanie i wdrożenie (wsparcie wdrożenia) „Planu zaopatrzenia w ciepło,
energię elektryczną i paliwa gazowe Jeleniej Góry”.
4. Wspieranie i kreowanie rozwoju sieci gazowej.
5. Wspieranie i kreowanie rozwoju sieci elektroenergetycznej.
6. Ograniczenie niskiej emisji:
a. kontynuacja termomodernizacji komunalnych obiektów użyteczności publicznej
oraz budynków mieszkalnych,
b. wspieranie termomodernizacji budynków niekomunalnych,
c. rozbudowa komunalnej sieci ciepłowniczej,
d. modernizacja komunalnych źródeł ciepła,
e. modernizacja komunalnych węzłów ciepłowniczych,
f. wykorzystanie wód termalnych jako odnawialnego źródła energii cieplnej.
7. Podniesienie poziomu edukacji ekologicznej:
8. Rozbudowa zasobów zieleni miejskiej:
a. rewitalizacja oraz tworzenie nowych obszarów zieleni urządzonej (parków,
skwerów itp.),
b. rewitalizacja oraz tworzenie nowych obszarów zieleni ochronnej i izolacyjnej,
c. rewitalizacja oraz tworzenie obszarów zieleni w ciągach komunikacyjnych i w
sąsiedztwie parkingów.
9. Zabezpieczenie miasta przed skutkami przedsięwzięć szczególnie uciążliwych dla
jakości środowiska naturalnego.
10. Rozwój systemu monitoringu poziomu zanieczyszczenia środowiska:
a. prowadzenie, wspieranie oraz lobbying na rzecz monitoringu poziomu
zanieczyszczenia powietrza, wód powierzchniowych i głębinowych oraz gleb,
11. Kontynuacja wymiany taboru Miejskiego Zakładu Komunikacyjnego na
proekologiczny.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego zostało
przyjęte Uchwałą Nr 482/XXXVII/2001 Rady Miejskiej w Jeleniej Górze z dnia 22 maja
2001 roku, a Uchwałą Nr 625/LXXII/2010 Rady Miejskiej Jeleniej Góry z dnia 28 września
2010 r. przyjęto zmiany w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego miasta Jelenia Góra.
Studium określa kierunki rozwoju miasta. Poniżej przytoczono te, które są zbieżne z
kierunkami Programu Ochrony Powietrza:
 Należy czynić starania o obniżenie emisji zanieczyszczeń powietrza na terenie
miasta, w tym także tzw. emisji niskiej, która jest lokalnie uciążliwa. W tym
celu należy przede wszystkim konsekwentnie dążyć do zwiększenia udziału
terenów zgazyfikowanych, instalowania urządzeń oczyszczających spaliny
oraz eliminacji technologii powodujących emisję zanieczyszczeń.
 Szczególnym interesem miasta jest obniżenie do minimum stopnia
zanieczyszczenia powietrza i środowiska przyrodniczego w ogólności na
obszarze uzdrowiskowym Cieplic. Należy dążyć do wykorzystania w celach
grzewczych energii cieplnej wód termalnych. Na obszarze tym zalecana jest
szczególna dbałość o stan sanitarny terenu, stan zagospodarowania terenów
zielonych oraz estetykę krajobrazu.
 Należy usprawniać ruch pojazdów po szlakach wiodących przez miasto, w celu
obniżenia emisji zanieczyszczeń w obrębie zabudowy. Celowym jest
wyprowadzenie części ruchu samochodowego poza obszary zwartej zabudowy.
78
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
 Władze miasta powinny szczególnie dbać o jakość spalin pojazdów
komunikacji komunalnej. W odniesieniu do pojazdów silnikowych
komunikacji indywidualnej celowe może być dotowanie działalności punktów
kontroli jakości spalin. Promować należy także użytkowanie pojazdów
napędzanych paliwem gazowym.
 Należy rozbudowywać sieć ścieżek rowerowych, zachęcających do częściowej
rezygnacji z przemieszczania się samochodami. Będą one także pełniły funkcje
rekreacyjne i turystyczne zarówno dla mieszkańców miasta, jak też dla
przybywających tu turystów.
 Należy stworzyć kompleksowy i spójny system zieleni miejskiej; należy
rewaloryzować zabytkowe parki miejskie (m.in. “Zdrojowy” i “ Norweski”,
“Wzgórze Kościuszki”, przy Kościele Garnizonowym oraz w otoczeniu Domu
Gerhardta Hauptmanna), modernizować i wzbogacać istniejące oraz tworzyć
nowe skwery, zieleńce, place zabaw i inne zespoły zieleni publicznej.
 Należy sukcesywnie poprawiać izolacyjność cieplną ogrzewanych budynków.
 Należy dążyć do dostarczania ciepła sieciowego do możliwie jak największej
ilości obiektów miasta, przy uwzględnieniu opłacalności inwestycji.
 Głównym źródłem ciepła na planowanych terenach rozwojowych pomiędzy
Jelenią Górą a Cieplicami winna być Elektrociepłownia "Miasto".
 Należy sukcesywnie modernizować system zdalnego zaopatrywania w ciepło.
 Do ogrzewania, zarówno w dużych ciepłowniach, jak i szczególnie w
indywidualnych rozwiązaniach domowych należy stosować najmniej
szkodliwe dla środowiska paliwa, zwłaszcza gaz ziemny (przy uwzględnieniu
aspektu ekonomicznego poszczególnych rozwiązań). W pierwszej kolejności
należy wprowadzić zakaz stosowania węgla brunatnego w kotłowniach
lokalnych.
 Rozbudowa systemów rozprowadzania gazu sieciami średniego i niskiego
ciśnienia (w tym gazyfikacja osiedli pozbawionych sieci oraz nowych terenów
zainwestowania miejskiego).
 Na obszarach zgazyfikowanych należy zachęcać użytkowników
nieruchomości do stosowania gazu do celów grzewczych, zwłaszcza w
obszarach nie zaopatrywanych w ciepło z elektrociepłowni.
Program ochrony środowiska dla miasta Jelenia Góra na prawach powiatu na
lata 2008-2012 ustala następującą listę przedsięwzięć proekologicznych z zakresu poprawy
jakości powietrza:
Zadania do 2012 roku.
1. Zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza pochodzącego ze źródeł niskiej
emisji
 Ograniczenie źródeł niskiej emisji substancji energetycznych poprzez ulgi
w podatkach od nieruchomości i dopłaty do modernizacji źródeł niskiej emisji.
 Szczególne promowanie podłączeń do sieci ciepłowniczej i bezemisyjnych
źródeł odnawialnych.
 Kontynuacja termomodernizacji budynków
2. Ograniczenie emisji zanieczyszczenia powietrza ze źródeł energetycznych
 Opracowanie projektu modernizacji Elektrociepłowni „Miasto” i Ciepłowni
„Zabobrze”.
79
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
 Wykonanie magistrali ciepłowniczej spinającej Elektrociepłownie "Miasto" z
Ciepłownią "Zabobrze".
 Modernizacja źródeł ciepła należących do PEC (I etap).
 Modernizacja źródeł ciepła należących do PEC (II etap).
 Modernizacja i optymalizacji miejskiej sieci ciepłowniczej w Jeleniej Górze.
Zadania do realizacji na okres po 2012 roku
1. Modernizacja źródeł niskiej emisji zanieczyszczeń energetycznych –
kontynuacja.
2. Termomodernizacja budynków – kontynuacja.
3. Promocja i wdrażanie źródeł energii odnawialnej.
4. Realizacja projektów modernizacji ciepłowni miejskich.
Uchwałą Nr 489/LX/2009 Rady Miejskiej Jeleniej Góry, z dnia 10 listopada 2009
roku przyjęto Statut Uzdrowiska „Cieplice”, w którym ustalono strefy A, B oraz C ochrony
uzdrowiskowej. Dla tych stref określone zostały ograniczenia mające na celu ochronę
warunków naturalnych uzdrowiska oraz kształtowania innych jego czynników
środowiskowych.
W &4, pkt.6, ppkt. c i d zapisano, iż:
Energię dla celów grzewczych i technologicznych należy pozyskiwać z wykluczeniem
mazutu i innych ciężkich olejów opałowych o zawartości siarki powyżej 3%.
Sukcesywnie ograniczać używanie paliw stałych (węgiel, koks) do pozyskiwania
energii dla celów grzewczych i technologicznych.
Podstawowym celem Zintegrowanego Planu Rozwoju Transportu Publicznego w
Jeleniej Górze (Uchwała 640/L/2006 Rady Miejskiej Jeleniej Góry z dnia 24 października
2006 r.) jest stworzenie warunków zapewniających sprawne, bezpieczne i efektywne
ekonomicznie przemieszczanie się osób poprzez wzmocnienie roli transportu publicznego,
poprawę jego funkcjonowania oraz ograniczanie jego negatywnych skutków dla środowiska.
Zakłada stworzenie dynamicznego, kompleksowego systemu zarządzania, sterowania i
nadzoru ruchu. Plan zakłada między innymi wyznaczenie korytarzy autobusowych wysokiej
jakości, będących głównymi ciągami przewozu osób w mieście, budowę nowych odcinków
dróg ułatwiających połączenie pomiędzy poszczególnymi dzielnicami, budowę
Jeleniogórskiego Tramwaju Regionalnego, jako elementu kolei euro regionalnej, wdrożenie
systemu informacji dla pasażerów.
2.2 Demografia, urbanizacja, bezrobocie
Jelenia Góra w 2010 r. zamieszkana była przez 84306 mieszkańców (wg GUS),
zajmuje powierzchnię 109 km2. Jest czwartym co do wielkości miastem w województwie.
Gęstość zaludnienia wynosi ok. 773 os./km2. Stopa bezrobocia w Jeleniej Górze wynosiła
10,7% (PUP w Jeleniej Górze, 31.XII.2010), przy poziomie dla powiatu jeleniogórskiego –
21,6% oraz dla województwa dolnośląskiego – 13,0%.
Jelenia Góra, drugie po Wrocławiu pod względem powierzchni miasto Dolnego
Śląska, rozciąga się na długości około 30 km. Dzielnice Jeleniej Góry to: Cieplice, Czarne,
80
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Grabary, Jagniątków, Maciejową, Sobieszów, Strupice (byłe wsie, włączone po 1975 roku w
granice miasta) Goduszyn, Zabobrze (jedyna dzielnica z wysoką zabudową). Centralną część
miasta tworzy zabytkowy zespół staromiejski z rynkiem otoczonym kamienicami. Nowsze
dzielnice mieszkaniowe są zlokalizowane w południowej i wschodniej części Jeleniej Góry, a
zakłady przemysłowe głównie w pobliżu linii kolejowej na wschód i południowy zachód od
centrum. Na południu leży uzdrowisko Cieplice Śląskie Zdrój oraz dzielnica Sobieszów,
położona u podnóża wzgórza Chojnik.
2.3 Warunki meteorologiczne w Jeleniej Górze w 2009 r. mające wpływ na
poziom substancji i wyniki uzyskiwane z modelowania
Obszar miasta Jelenia Góra należy do chłodniejszych stref klimatycznych, szczególnie
Jagniątków, wraz z terenami Karkonoskiego Parku Narodowego (umiarkowanie chłodna,
chłodna i bardzo chłodna), natomiast pozostała część miasta objęta jest strefą cieplejszą
(umiarkowanie ciepłą).
Obszar miasta, szczególnie w jego górskiej części, cechuje znaczna frekwencja
opadów o dużej intensywności. Maksymalne sumy dobowe opadów osiągają w wieloleciu 80110 mm w Kotlinie Jeleniogórskiej, a w górach są jeszcze wyższe. Karkonoską część miasta
cechuje długie zaleganie pokrywy śnieżnej.
Występuje tu znaczna zmienność czasu trwania termicznych pór roku. Czas trwania
termicznej zimy waha się w wieloleciu od 0 do 126 dni, a lata od 15 do 104 dni.
Teren miasta cechuje podwyższona frekwencja wiatrów fenowych oraz zastoisk
powietrza z odwróconym pionowym gradientem termicznym. Są to niekorzystne cechy
biometeorologiczne oraz utrudniające okresowo rozpraszanie zanieczyszczeń powietrza.
Przeciętna frekwencja fenów w Kotlinie Jeleniogórskiej wynosi około 128 dni w roku, a w
Karkonoszach około 66 dni.
Warunki meteorologiczne dla strefy miasto Jelenia Góra określono na podstawie
danych z modelu WRF, uszczegóławianych modelem CALMET. Analizę podstawowych
elementów i zjawisk meteorologicznych wykonano dla pól meteorologicznych obejmujących
obszar strefy.
Wiatr
Na terenie strefy miasto Jelenia Góra w 2009 roku przestrzenny zakres zmienności
prędkości wiatru kształtował się w przedziale od 4,1 do 5,1 m/s. Najniższe wartości prędkości
wiatru cechowały północną część miasta a najwyższe południowy jego kraniec.
Udział cisz atmosferycznych, czyli sytuacji z wiatrem o prędkości poniżej 1,5 m/s, na
terenie strefy wynosi około 10%.
Najwyższe średnie miesięczne wartości wiatru występowały w miesiącach zimowych
– w lutym 5,5 m/s, a w listopadzie 6,7 m/s.
Rozkład kierunków wiatru wskazuje na dominację wiatrów z sektora południowozachodniego, z kierunków: W, SW i SSW (po 11-14% przypadków w roku). Zgodnie
z klasyfikacją wiatrów wg Bartnickiego1, w Jeleniej Górze dominują wiatry bardzo słabe
i słabe (ok. 62% w roku) oraz umiarkowane (ok. 38% w roku).
1
Bartnicki L.: Prądy powietrza dolne w Polsce. Prz. Geograf., 3, 1930.
81
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 8 Przestrzenny rozkład średnich rocznych wartości prędkości wiatru wyznaczonych przez model
WRF/CALMET w strefie miasto Jelenia Góra w 2009 r.
Rysunek 9 Przestrzenny rozkład częstości występowania cisz atmosferycznych (v<1,5[m/s]) wyznaczonych
przez model WRF/CALMET w strefie miasto Jelenia Góra w 2009 r.
82
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
7
6.5
v wiatru [m/s]
6
5.5
5
4.5
4
3.5
3
Rysunek 10 Średnie miesięczne wartości prędkości wiatru wyznaczone przez model WRF/CALMET dla
strefy miasto Jelenia Góra w 2009 r.
Rysunek 11 Rozkład kierunków i prędkości wiatru w roku 2007 wyznaczony przez model WRF/CALMET
w strefie miasto Jelenia Góra w 2009 r.
Temperatura powietrza
83
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Zgodnie z klasyfikacją termiczną H. Lorenca2, rok 2009 uznawany jest za lekko
ciepły, przy czym kwiecień zaklasyfikowany został jako anomalnie ciepły, a wrzesień jako
bardzo ciepły. Średnia roczna wartość temperatury powietrza na terenie strefy wyniosła
9,1ºC; w styczniu, lutym i grudniu średnie wartości temperatury były ujemne (w styczniu 1,4ºC); najcieplejszymi miesiącami natomiast był lipiec (18,9ºC) i sierpień (19,4ºC).
Rysunek 12 Przestrzenny rozkład średnich rocznych wartości temperatury powietrza wyznaczonych
przez WRF/CALMET w strefie miasto Jelenia Góra w 2009 r.
2
http://www.imgw.pl/index.php?view=article&id=96%3Aklasyfikacja-termiczna-miesicy-i-roku&option=com_content&Itemid=98
84
Temperatura powietrza [°C]
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
22
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
-2
Rysunek 13 Przebieg średniej miesięcznej wartości temperatury powietrza wyznaczonej przez model
WRF/CALMET w strefie miasto Jelenia Góra w 2009 r.
Opady atmosferyczne
Zgodnie z klasyfikacją opadową wg Z. Kaczorowskiej3, rok 2009 został uznany za
wilgotny. Roczna suma opadów wyniosła 795 mm, najwyższe sumy opadów zanotowano w
kwietniu, lipcu i listopadzie (100-110 mm). Najniższe sumy opadów wystąpiły w maju
(7 mm).
Przestrzenny rozkład rocznych sum opadów wskazuje, że izohiety mają układ
zbliżony do południkowego, a wartości rosną w kierunku południowo-zachodnim, gdzie na
krańcach miasta osiągają 1200 mm.
3
http://www.imgw.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=98:klasyfikacja-opadowa-miesicy-iroku&catid=51:klimatologia&Itemid=98
85
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 14 Przestrzenny rozkład rocznych sum opadów atmosferycznych wyznaczonych przez model
WRF/CALMET w strefie miasto Jelenia Góra w 2009 r.
Opad atmosferyczny [mm]
120
110
109
100
98
100
90
80
78
71
60
47
40
40
20
29
16
7
0
Rysunek 15 Miesięczne sumy opadów atmosferycznych wyznaczone przez modele WRF/CALMET
w strefie miasto Jelenia Góra w 2009 r.
86
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Wilgotność względna powietrza
Średnia roczna wartość wilgotności względnej powietrza na terenie strefy w 2009 roku
wyniosła 65%. Najwyższe średnie miesięczne wartości tego parametru wystąpiły w marcu,
listopadzie i grudniu (74-76%), najniższa w kwietniu (49%).
Przestrzenny rozkład wilgotności względnej powietrza wskazuje, że najniższe
wartości tego parametru cechują najniżej położone rejony miasta.
Wilgotność względna [%]
Rysunek 16 Przestrzenny rozkład średniej rocznej wartości wilgotności względnej powietrza wyznaczonej
przez model WRF/CALMET w strefie miasto Jelenia Góra w 2009 r.
90
85
80
75
70
65
60
55
50
45
40
Rysunek 17 Średnia miesięczna wartość wilgotności względnej powietrza wyznaczona przez model
WRF/CALMET w strefie miasto Jelenia Góra w 2009 r.
87
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Klasy równowagi atmosfery
Bardzo istotnym parametrem dla rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń jest klasa
równowagi atmosfery Pasquilla, która opisuje pionowe ruchy powietrza związane
z gradientem temperatury i prędkością wiatru, a które z kolei decydują o ruchu
zanieczyszczonego powietrza w smudze.
W zależności od różnicy temperatur powietrza wznoszącego się i powietrza
otaczającego wyróżnia się w atmosferze trzy podstawowe stany równowagi: chwiejną,
obojętną i stałą. Pomiędzy nimi wyróżnia się stany pośrednie.
W ochronie środowiska powszechnie przyjęty jest podział na 6 klas równowagi
atmosfery:
1 – ekstremalnie niestabilne warunki (równowaga bardzo chwiejna)
2 – umiarkowanie niestabilne warunki (równowaga chwiejna)
3 – nieznacznie niestabilne warunki (równowaga nieznacznie chwiejna)
4 – neutralne warunki (równowaga obojętna)
5 – nieznacznie stabilne warunki (równowaga stała)
6 – umiarkowanie stabilne warunki (równowaga bardzo stała)
z których niezbyt korzystne dla rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń są – 1 i 2, ze
względu na to, iż smuga spalin na skutek intensywnych ruchów powietrza to wznosi się to
opada, a bardzo niekorzystne są 5 i 6, przy których występują warunki inwersyjne
i zanieczyszczenia utrzymują się na niskich wysokościach (nie mają warunków do
rozproszenia).
Najczęściej (52% przypadków) w Jeleniej Górze występowała klasa równowagi
atmosfery 4, która reprezentuje neutralne warunki. Bardzo rzadko (jedynie 0,4% przypadków)
występowała klasa 1, określana jako ekstremalnie niestabilna. W miesiącach zimowych
wyraźnie dominuje klasa równowagi atmosfery 4. Natomiast w miesiącach letnich zwiększa
się udział klas niekorzystnych, zwłaszcza 2 i 3, oznaczające warunki równowagi chwiejnej.
Częstość występowania [%]
60.0
50.0
40.0
30.0
20.0
10.0
0.0
1
2
3
4
5
6
Klasy równowagi atmosfery
Rysunek 18 Częstość występowania klas równowagi atmosfery Pasquilla wyznaczona przez model
WRF/CALMET w strefie miasto Jelenia Góra w 2009 r.
88
[%]
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Klasa 6
Klasa 5
Klasa 4
Klasa 3
Klasa 2
Klasa 1
Rysunek 19 Częstość występowania klas równowagi atmosfery Pasquilla wyznaczonych przez model
WRF/CALMET w strefie miasto Jelenia Góra w 2009 r.
2.4 Charakterystyka techniczno - ekologiczna najważniejszych instalacji i
urządzeń emitujących CO na terenie strefy
Zmiana struktury oraz spadek znaczenia przemysłu na rzecz wzrostu znaczenia sektora
usług w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku spowodowała istotne obniżenie emisji ze
źródeł przemysłowych. Głównymi przyczynami tych zmian było:
 zmniejszenie produkcji,
 modernizacja technologii przemysłowych i wprowadzanie nowoczesnych
rozwiązań,
 instalowanie urządzeń redukujących emisje,
 poprawa jakości paliwa używanego w dużych elektrociepłowniach,
 zaostrzanie przepisów związanych z emisją zanieczyszczeń z dużych instalacji
energetycznych i przemysłowych.
Bardzo dynamicznie narasta problem z zanieczyszczeniami transportowymi. W ciągu
ostatnich 5 lat tj. w okresie 2005-2010 natężenie ruchu na sieci dróg krajowych zwiększył się
o 22%, w tym wzrost na drogach międzynarodowych wyniósł 21%, zaś na pozostałych
drogach krajowych 23%. Wskaźnik wzrostu ruchu w latach 2005-2010 na drogach
międzynarodowych wyniósł 1,06, a na pozostałych drogach krajowych 1,34. W 2010 roku
wraz ze wzrostem znaczenia dróg w układzie funkcjonalnym wzrastał procentowy udział w
ruchu samochodów ciężarowych z przyczepami i bez przyczep.4
Wzrost liczby samochodów, a co za tym idzie częstsze migracje ludności, zły stan
nawierzchni oraz powstawanie nowych odcinków dróg wiążą się ze wzrostem emisji między
innymi pyłu unoszonego. Stężenia pochodzące od tego typu emisji zależą od jakości
nawierzchni jezdni, ilości pojazdów, ich wagi, a przede wszystkim od sposobu utrzymania
Synteza wyników GPR 2010
(www.gddkia.gov.pl/userfiles/articles/g/GENERALNY_POMIAR_RUCHU_2010/0.1.1.5_Synteza_GPR_2010.
pdf)
4
89
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
jezdni. Problem jest tym większy, że ilość używanych samochodów z roku na rok rośnie, a
Polska jest ciągle w trakcie budowy nowoczesnej sieci drogowej, która umożliwiłaby płynne
przemieszczanie się ciągle rosnącej liczby pojazdów. Brak autostrad, dróg szybkiego ruchu i
obwodnic miast szczególnie negatywnie odbija się na stanie atmosfery w dużych miastach.
Sytuację pogarszają jeszcze fatalnej jakości drogi lokalne (wąskie, zły stan techniczny, brak
osobnych pasów ruchu dla komunikacji miejskiej), źle zorganizowany i nie dotowany
transport publiczny, zła organizacja ruchu, brak ścieżek rowerowych.
Jednocześnie nadal istnieje duży problem emisji tlenku węgla i pyłu zawieszonego z
niepełnego spalania - z ogrzewania indywidualnego. Niska emisja oraz emisja z komunikacji
są przykładami powszechnego korzystania ze środowiska.
Zgodnie z rozporządzeniem MŚ z dnia 8 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych
wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza Dz. U. Nr 38 poz. 221 §6
pkt. 7, bazy emisji dla Jeleniej Góry zostały opracowane na podstawie analizy następujących
dokumentów:
 pozwoleń na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,
 wykazów rodzajów i ilości substancji wprowadzanych do powietrza,
sporządzanych w ramach systemu opłat za korzystanie ze środowiska,
 danych znajdujących się w Krajowym Rejestrze Uwalniania i Transferu
Zanieczyszczeń,
 raportów o oddziaływaniu przedsięwzięć na środowisko,
 polityk, strategii, planów i programów, o których mowa w art. 40 ust. 1 ustawy
z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska,
 opisów technik i technologii dotyczących ograniczania wprowadzania
substancji do powietrza.
Konstruując program naprawczy dla miasta Jelenia Góra wzięto pod uwagę ładunki
emisji ze wszystkich możliwych źródeł antropogenicznych i naturalnych, również tych
zlokalizowanych poza obszarem strefy. W celu stworzenia baz emisji wykorzystano szereg
dokumentów (pozwoleń zintegrowanych, pozwoleń na emisje pyłów i gazów do powietrza,
zgłoszeń instalacji, informacji o ruchu, o ludności, o użytkowaniu terenu) uzyskanych z
Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, starostw powiatowych w
województwie.
Ze względu na rodzaj i zasięg wpływu oraz na wykonywane obliczenia modelowe
utworzono następujące bazy emisji za 2009 r.:
 emisję punktową – pochodzącą ze źródeł przemysłowych technologicznych
i energetycznych,
 emisję powierzchniową – niską emisję z palenisk domowych,
 emisję liniową – związaną z komunikacją samochodową,
 emisję z terenu Czech – łączną emisję wszystkich typów (w pasie 30 km wokół
strefy),
 emisję transgraniczną – obejmującą źródła wszystkich typów położone na
terenie Niemiec i Czech (poza pasem 30 km wokół strefy).
Wyżej wymienione bazy emisji zostały utworzone przez Wykonawcę i przekazane
Zamawiającemu w formie elektronicznej. Bazy te zostały utworzone w celu wykorzystania
ich do obliczenia rozkładów stężeń zanieczyszczeń i wykonania bilansów emisji. Bilanse
zanieczyszczeń CO, pochodzące od podmiotów korzystających ze środowiska, podano w
podziale na emisję napływową, emisję ze strefy.
90
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Wpływ emisji powierzchniowej i komunikacyjnej oraz niskiej emisji punktowej
(o wysokości emitora do 30 m), a co za tym idzie zasięg imisji od nich pochodzących,
ogranicza się do kilku lub kilkunastu kilometrów od źródła. Z tego względu emisję ze
wszystkich typów źródeł analizowano wewnątrz strefy oraz w pasie 30 km wokół niej. Poza
tym pasem brano pod uwagę wpływ emisji punktowej z emitorów o wysokości powyżej 30 m
z całego terenu województwa dolnośląskiego oraz województw ościennych oraz napływ
transgraniczny.
Bardzo istotnym elementem w stężeniach tlenku węgla są przemiany chemiczne.
Zastosowany do obliczeń rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń model CALPUFF jest
wyposażony w schemat przemian chemicznych związków siarki i azotu MEZOPUFF.
Dla potrzeb programu ochrony powietrza dla strefy miasto Jelenia Góra model
CALPUFF skonfigurowano włączając przemiany chemiczne oraz depozycje: suchą i mokrą.
Jest to podstawowy warunek prawidłowego wyznaczenia stężeń tlenku węgla.
2.4.1 Emisja napływowa w 2009 r.
Przy konstruowaniu programu ochrony powietrza przeprowadzono również analizę
obejmującą źródła emisji położone w innych województwach, a nawet poza granicami kraju.
W tym celu włączono w modelu CALPUFF moduł stężeń brzegowych, dzięki któremu
wprowadza się czasową i przestrzenną zmienność tła. Warunki brzegowe, dla CO
wyznaczono zgodnie z procedurą, według której w polach pasa zewnętrznego pola
meteorologicznego określa się wartości średnioroczne substancji oraz ich comiesięczną
zmienność. Od jakości dostępnej informacji zależy jej zróżnicowanie: maksymalnie można
uwzględnić tyle różnych wartości stężeń ile jest pól w pasie zewnętrznym. Do wyznaczenia
wartości w polu zewnętrznym wykorzystano wyniki z modelu EMEP. Poniżej przedstawiono
warunki brzegowe dla CO.
91
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 20 Warunki brzegowe CO dla województwa dolnośląskiego w 2009r.
Poza warunkami brzegowymi w skład emisji napływowej tlenku węgla wchodzi
emisja wszystkich typów (przemysłowa, komunikacyjna, z ogrzewania indywidualnego oraz
z rolnictwa) z pasa 30 km wokół strefy oraz z wysokich emitorów zlokalizowanych w obrębie
siatki obliczeniowej, a leżących na terenie naszego kraju. Ze względu na fakt,
iż województwo dolnośląskie graniczy z Czechami oraz Niemcami, w obliczeniach
uwzględniono emisję transgraniczną z Niemiec i Czech (poza pasem 30 km wokół strefy)
oraz emisję z Czech z pasa 30 km. Źródłem tych danych była baza EMEP.
Tabela 8 Sumy emisji napływowej tlenku węgla na strefę miasto Jelenia Góra w 2009 r.
CO
[Mg/rok]
471651.8
106510.0
51551.7
17093.5
6729.1
3437.9
24291.1
629713.4
Typ emisji
transgraniczna (Czechy i Niemcy)
punktowa h>30m
SUMA pas 30 km
Czechy pas 30 km
liniowa pas 30 km
punktowa pas 30 km
powierzchniowa pas 30 km
SUMA całkowita
92
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
CO
[Mg/rok]
0.5%
2.7%
1.1%
3.9%
transgraniczna (Czechy i Niemcy)
16.9%
punktowa h>30m
Czechy pas 30 km
74.9%
liniowa pas 30 km
punktowa pas 30 km
powierzchniowa pas 30 km
Rysunek 21 Udział procentowy emisji tlenku węgla poszczególnych typów w całości emisji poza strefą
miasto Jelenia Góra w 2009 r.
Całkowita emisja napływowa na strefę miasto Jelenia Góra wynosi prawie 630 tys.
ton, z czego zdecydowanie największy udział ma napływ transgraniczny – emisja ze źródeł
położonych na terenie Czech i Niemiec stanowi aż 74,9%. Znaczący jest również udział
wysokich emitorów punktowych (16,9%). Źródła położone w pasie 30 km wokół strefy
miasto Jelenia Góra mają wyraźnie mniejszy udział w bilansie tlenku węgla.
2.4.1.1 Napływ transgraniczny na miasto Jelenia Góra
Dodatkowo określono napływ transgraniczny na strefę miasto Jelenia Góra, który
obejmuje emisję CO ze wszystkich typów źródeł zlokalizowanych na terenie Niemiec oraz
Czech, poza pasem 30 km wokół strefy, a mieszczących się w ramach siatki obliczeniowej .
Napływ transgraniczny wynosi prawie 471,7 tys. ton i stanowi niemal 75% całkowitej emisji
napływowej.
93
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 22 Lokalizacja instalacji położonych poza granicami kraju, których eksploatacja powoduje
wprowadzanie do powietrza tlenku węgla – emisja napływowa
2.4.1.2 Emisja punktowa z emitorów o wysokości komina powyżej 30 m
Roczny ładunek CO z wysokich emitorów z terenu województwa dolnośląskiego i
województw sąsiednich wynosi 106 509 Mg, co odpowiada prawie 17% całkowitej emisji
napływowej.
94
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 23 Lokalizacja instalacji o wysokości emitora powyżej 30 m, których eksploatacja powoduje
wprowadzanie do powietrza tlenku węgla, rozmieszczonych na terenie województwa
dolnośląskiego i ościennych – emisja punktowa
2.4.1.3 Emisja punktowa z pasa 30 km wokół miasta Jelenia Góra
W inwentaryzacji emisji ze źródeł punktowych zlokalizowanych w pasie 30 km wokół
miasta Jelenia Góra uwzględniono wszystkie emitory – energetyczne i technologiczne. Emisja
wynosi 3 437,9 Mg/rok, co stanowi 0,5% emisji napływowej.
95
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 24 Lokalizacja instalacji, których eksploatacja powoduje wprowadzanie do powietrza tlenku
węgla, rozmieszczonych w pasie 30 km wokół strefy miasto Jelenia Góra – emisja punktowa
2.4.1.4 Emisja powierzchniowa z pasa 30 km wokół miasta Jelenia Góra
Emisja powierzchniowa poza miastem została wyznaczona na podstawie liczby
ludności w miejscowościach oraz informacji o sposobach ogrzewania mieszkań
w poszczególnych powiatach i gminach, uzyskanej z Głównego Urzędu Statystycznego
w Warszawie. Ogółem emisja powierzchniowa CO z pasa 30 km wyniosła 24 291,1 Mg/rok,
co stanowi 3,9% całkowitej emisji napływowej.
96
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 25 Lokalizacja instalacji, których eksploatacja powoduje wprowadzanie do powietrza tlenku
węgla, rozmieszczonych w pasie 30 km wokół strefy miasto Jelenia Góra – emisja powierzchniowa
2.4.1.5 Emisja liniowa z pasa 30 km wokół miasta Jelenia Góra
Dane dotyczące emisji komunikacyjnej (liniowej) dla dróg krajowych i wojewódzkich
pozyskano z opracowania wykonanego przez "Transprojekt - Warszawa", który wydaje, co
pięć lat mapy ruchu drogowego. Opracowanie to zawiera wartości średnie dobowe natężenia
ruchu z uwzględnieniem struktury pojazdów oraz zamieszcza wskaźniki ilustrujące
dotychczasową oraz prognozowaną zmienność parametrów ruchu w kolejnych latach. Baza
została zweryfikowana i uaktualniona dla roku 2009. Ze względu na to, iż baza nie pokrywa
wszystkich dróg w pasie 30 km wokół Jeleniej Góry, emisję uzupełniono w oparciu o
wskaźnik długości dróg z emisją do długości dróg krajowych i wojewódzkich wyznaczony
dla województwa dolnośląskiego, a następnie wykonano kataster emisji komunikacyjnej w
polach siatki 1000 m x 1000 m. Łączna emisja komunikacyjna CO z pasa 30 km wokół
miasta Jelenia Góra wynosi 6 729,1 Mg/rok (1,1% całkowitej emisji napływowej).
97
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 26 Lokalizacja instalacji, których eksploatacja powoduje wprowadzanie do powietrza tlenku
węgla, rozmieszczonych w pasie 30 km wokół strefy miasto Jelenia Góra – emisja komunikacyjna
2.4.1.6 Emisja z Czech z pasa 30 km wokół miasta Jelenia Góra
Emisja z terenu Czech, łącznie z emitorów wszystkich typów położonych na w
obrębie pasa 30 km wokół strefy miasto Jelenia Góra, wynosi ponad 17 tys. ton, co stanowi
2,7% całkowitej emisji napływowej.
98
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 27 Lokalizacja instalacji, których eksploatacja powoduje wprowadzanie do powietrza tlenku
węgla, rozmieszczonych na terenie Czech w pasie 30 km wokół strefy miasto Jelenia Góra
2.4.2 Emisja z terenu miasta Jelenia Góra w 2009 r.
W obliczeniach emisji CO z terenu strefy miasto Jelenia Góra uwzględniono emitory
punktowe, powierzchniowe oraz liniowe.
Poniższa tabela przedstawia sumy emisji z poszczególnych typów źródeł:
Tabela 9 Sumy emisji tlenku węgla dla różnych typów emitorów zlokalizowanych na terenie strefy miasto
Jelenia Góra w 2009 r.
CO
[Mg/rok]
737.6
161.3
5634.1
6533.0
Typ emisji
liniowa
punktowa
powierzchniowa
Suma całkowita
99
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
CO
[Mg/rok]
2.5%
11.3%
liniowa
punktowa
powierzchniowa
86.2%
Rysunek 28 Udział procentowy emisji tlenku węgla poszczególnych typów w całości emisji w strefie miasto
Jelenia Góra w 2009 r.
Całkowita emisja tlenku węgla, z emitorów wszystkich typów, ze strefy miasto Jelenia
Góra wynosi 6 533 tony. Zdecydowanie największy udział ma emisja z ogrzewania
indywidualnego, jej udział wynosi 86,2%.
2.4.2.1 Emisja powierzchniowa tlenku węgla w Jeleniej Górze
Układ osadniczy zespołu Jelenia Góra rozwinął się w formie silnie wydłużonego
pasma (około 30 km) wzdłuż dolin potoków Wrzosówki i Kamiennej oraz rzeki Bóbr. Pod
względem urbanistycznym miasto złożone jest z trzech głównych układów osadniczych:
Jelenia Góra – centrum, Cieplice i Sobieszów. Miasto położone jest w kotlinie pomiędzy
wysokimi pasmami górskimi, co ma duży wpływ na zatrzymywanie (brak rozpraszania)
zanieczyszczeń w mieście, szczególnie tych emitowanych na niskich wysokościach (jak
emisja z ogrzewania indywidualnego).
Charakterystyka obecnego sposobu zaopatrzenia odbiorców w energię cieplną i
gaz
Operatorem sieci ciepłowniczej na terenie miasta jest ECO Jelenia Góra Sp. z o.o.
(PEC) należąca do grupy Energetyka Cieplna Opolszczyzny. Zainstalowana moc cieplna
wynosi 145,6 MW, a moc zainstalowana turbozespołów elektrycznych - ponad 14 MWe.
Dostawa ciepła dla miasta Jelenia Góra jest realizowana poprzez sieci cieplne o długości 60,8
km oraz 408 węzły cieplne.
Elektrociepłownia „Miasto” posiada instalację energetycznego spalania węgla,
eksploatowaną w celu wytworzenia ciepła dla potrzeb c.o. i c.w.u. oraz produkcji energii
elektrycznej. Ciepło produkowane jest w dwóch kotłach parowych typu OKR-50/40, każdy o
nominalnej mocy cieplnej 40,65 MW oraz w jednym kotle typu OR-16N o nominalnej mocy
cieplnej 15,6 MW. Łączna moc cieplna kotłów wynosi 96,9 MW. Produkcja energii cieplnej
w instalacji do 2009r. oscylowała na poziomie 500 000 GJ/rok. Energia elektryczna
wytwarzana jest w 5 turbinach w oparciu o parę produkowaną w w/w kotłach. Sumaryczna
100
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
moc turbin wynosi 22,4 MW. Kotły OKR-50/40 wyposażone są w dwustopniowy system
oczyszczania spalin. Pierwszy stopień stanowi bateria cyklonów typu Van Tongerena za
każdym z kotłów, a drugi stopień to instalacja odsiarczająco-odpylająca, wspólna dla dwóch
kotłów, pracująca w oparciu o metodę mokrą na bazie mleka wapiennego. Pracujący w lecie
kocioł OR-16N wyposażony jest w instalację odpylającą spaliny, którą stanowi bateria
cyklonów typu CE. Oczyszczone spaliny poprzez zespół wentylatorów kierowane są do
jednego z dwóch emitorów E-1 lub E-2, każdy o wysokości 45,0 m i średnicy 1,8 m.
W 2010r. zmianie uległa Decyzja na wprowadzenie gazów i pyłów do powietrza, w myśl,
której zwiększyła się produkcja energii cieplnej do 600 000 GJ/rok oraz wprowadzono
instalację współspalania odpadów innych niż niebezpieczne.
Ciepłownia „Zabobrze” posiada instalację energetycznego spalania węgla,
eksploatowaną w celu wytworzenia ciepła dla potrzeb c.o. i c.w.u.. W 2009 roku pracowała
ona w okresie grzewczym. Ciepło produkowane jest w sześciu kotłach wodnych typu WR-10.
Każdy z kotłów posiada nominalną moc cieplną 14,91 MW. Łączna moc zainstalowana w
ciepłowni wynosi 89,46 MW. Roczna produkcja energii cieplnej w instalacji w 2009r.
oscylowała na poziomie ok. 400 000 GJ. Spaliny z każdego kotła odprowadzane są do
instalacji odsiarczająco-odpylającej typu RRA firmy „PHOENIX”. Oczyszczone spaliny
poprzez zespół dwóch wentylatorów o wydajności 115 000 m3/h każdy, wspólnym
kolektorem kierowane są do murowanego emitora E-1 o wysokości 80,0 m i średnicy wylotu
2,2 m. W 2010r. zmianie uległa Decyzja na wprowadzenie gazów i pyłów do powietrza, w
myśl, której zwiększyła się produkcja energii cieplnej do 500 400 GJ/rok oraz czas pracy
instalacji do 7000 godzin.
Największą ciepłownią węglową, nie należącą do ECO Sp. z o.o., jest posiadająca
znaczne rezerwy mocy - ciepłownia zakładów "Jelfa" SA o mocy 45,24 MW, która od 2009 r.
eksploatowana jest przez firmę Fortum Power and Heat Polska Sp. z o.o., z siedzibą we
Wrocławiu. Pracuje ona głównie na potrzeby własne zakładu oraz dla potrzeb grzewczych
pobliskiego stadionu i hurtowni. Poza nią na terenie miasta istnieje jeszcze wiele mniejszych
kotłowni na paliwo stałe. Są one źródłem uciążliwej emisji zanieczyszczeń powietrza.
Dystrybutorem gazu sieciowego na terenie Jeleniej Góry jest firma Polskie Górnictwo
Naftowe i Gazownictwo SA Oddział - Zakład Gazowniczy w Zgorzelcu. Do miasta
dostarczany jest gaz wysokometanowy GZ-50. Miasto jest zasilane z dwóch magistralnych
gazociągów wysokiego ciśnienia:
­ Jawor - Dziwiszów - Jelenia Góra - Ścięgny - Wałbrzych (Dn 400/250; 6,3
MPa)
­ Jeleniów - Jelenia Góra - Ścięgny (Dn 250/300; 1,6 MPa).
System gazociągów wysokiego ciśnienia (1,6 MPa) tworzy pierścień wokół
zainwestowanych terenów Jeleniej Góry, co zapewnia dużą niezawodność zasilania tego
obszaru. Na terenie miasta są 4 stacje redukcyjno-pomiarowe I stopnia oraz kilkanaście stacji
redukcyjno-pomiarowych II stopnia. Łączna długość sieci rozdzielczej wynosi ponad 180 km.
Z gazu sieciowego korzysta około 98% mieszkańców. Tereny niezgazyfikowane, to przede
wszystkim peryferyjne osiedla: część osiedla Jagniątków oraz osiedle Goduszyn.
Rozbudowana sieć gazownicza oraz istniejące rezerwy w systemie zasilania stwarzają
możliwość przechodzenia z ogrzewania opartego o paliwa stałe na wykorzystujące gaz
sieciowy.
Istniejące podziemne wody termalne są potencjalnym, uzupełniającym źródłem ciepła
do celów grzewczych.
Na terenie miasta znajdują się 4 niewielkie elektrownie wodne:
101
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
­
Elektrownia Bobrowice III, o mocy 130 kW (produkcja roczna brutto 451
MWh), należąca do Zakładu Energetycznego Jelenia Góra SA, zlokalizowana
na rzece Bóbr w dolnej części miasta;
­ Elektrownia ECOLAND, o mocy 192 kW (sprzedaż roczna 851 MWh),
należąca do firmy ECOLAND, zlokalizowana na rzece Bóbr w górnej części
miasta;
­ Elektrownia Jagniątków II, o mocy 110 kW, (sprzedaż roczna 345 MWh),
należąca do firmy Universal-Trading, zlokalizowana na rzece Wrzosówce w
Jagniątkowie,
­ Elektrownia Jagniątków I, o mocy 19 kW, (sprzedaż roczna 13 MWh), również
należąca do firmy Universal-Trading, zlokalizowana na potoku Brocz w
Jagniątkowie.
Z punktu widzenia bilansu potrzeb elektroenergetycznych Jeleniej Góry moce
elektrowni wodnych mają znikome znaczenie. Łączna moc dyspozycyjna wynosi jedynie 451
kW.
Emisja powierzchniowa ze strefy miasto Jelenia Góra szacowana jest na 5 634,1 tony,
co stanowi aż 86,2% całkowitej emisji ze strefy.
Rysunek 29 Lokalizacja instalacji, których eksploatacja powoduje wprowadzenie do powietrza CO,
rozmieszczonych na terenie strefy miasto Jelenia Góra – emisja powierzchniowa
102
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
2.4.2.2 Emisja liniowa tlenku węgla w Jeleniej Górze
Układ komunikacyjny Jeleniej Góry
Jelenia Góra położona jest na skrzyżowaniu ważnych szlaków tranzytowych, przez
miasto przebiegają:
­ droga krajowa nr 3 (relacji: Świnoujście - Szczecin - Gorzów Wielkopolski Zielona Góra - Lubin - Legnica - Bolków - Jelenia Góra - Jakuszyce - granica
państwa), w ciągu trasy europejskiej E65,
­ droga krajowa nr 30 (relacji: droga 4 [węzeł „Zgorzelec”] - Lubań - Gryfów
Śląski - Pasiecznik - Jelenia Góra),
­ droga wojewódzka nr 365 (relacji: Jelenia Góra – Świerzawa – Jawor),
­ droga wojewódzka nr 366 (relacji: Kowary – Szklarska Poręba),
­ droga wojewódzka nr 367 (relacji: Jelenia Góra – Kowary – Kamienna Góra –
Wałbrzych).
W mieście krzyżują się dwie drogi krajowe:
­ nr 3 (zarazem międzynarodowa E-65), relacji: Szczecin - Zielona
Góra - Legnica - Bolków - Szklarska Poręba - przejście
graniczne do Czech w Jakuszycach
­ nr 30, relacji Jelenia Góra, Gryfów Śląski, Lubań i Zgorzelec.
Układ dróg krajowych uzupełniają trzy drogi wojewódzkie (odchodzące
od drogi
krajowej nr 3):
­ nr 365, relacji Jelenia Góra - Świerzawa - Jawor
­ nr 366, relacji Piechowice - Jelenia Góra (Sobieszów) - Kowary
­ nr 367, relacji Jelenia Góra - Kowary - Kamienna Góra –
Wałbrzych.
Przez miasto przebiega ponadto 13 numerowanych dróg powiatowych (nr:
1027, 12103, 12117, 12119, 12123, 12124, 12148, 12149, 12198, 12207,
12209, 12503, 12523).
Obecnie trwa budowa obwodnicy południowej Jeleniej Góry – etap I (od ul. W. Pola
do ul. Sudeckiej) – planowane zakończenie inwestycji do 30 czerwca 2012 r.
Emisja komunikacyjna w Jeleniej Górze szacowana jest na 737,6 tony, co stanowi
11,3% całkowitej emisji ze strefy. Rozkład emisji wyraźnie wskazuje na podwyższone
ładunki CO z głównych arterii komunikacyjnych – drogi krajowej nr 3 oraz drogi
wojewódzkiej nr 364.
103
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 30 Lokalizacja instalacji, których eksploatacja powoduje wprowadzenie do powietrza CO,
rozmieszczonych na terenie strefy miasto Jelenia Góra – emisja liniowa
2.4.2.3 Emisja punktowa tlenku węgla w Jeleniej Górze
Jelenia Góra jest ważnym ośrodkiem gospodarczym w województwie dolnośląskim.
Jest też miastem o charakterze handlowo-przemysłowym i turystyczno-uzdrowiskowym,
które spełnia rolę bazy dla turystyki uprawianej w okolicznych gminach, szczególnie takich
jak Karpacz czy Szklarska Poręba.
Na terenie strefy miasto Jelenia Góra emisja punktowa wynosi 161,3 tony. Poniżej
zestawiono wielkości emisji głównych emitentów CO:
Tabela 10 Emisja CO z głównych zakładów w Jeleniej Górze
Nazwa jednostki
Adres
Emisja CO
[Mg/rok]
Fortum Power and Heat Polska
Sp. z o.o.
Jelenia Góra, kotłownia przy
ul. Powstańców Śląskich
65,3
"ZABORZE" Ciepłownia
Jelenia Góra, ul. K. Miarki 46
44,2
"MIASTO" Elektrociepłownia
Jelenia Góra, ul. K. Miarki 46
37,5
104
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 31 Lokalizacja instalacji, których eksploatacja powoduje wprowadzenie do powietrza CO,
rozmieszczonych na terenie strefy miasto Jelenia Góra – emisja punktowa
Emisja punktowa w mieście Jelenia Góra szacowana jest na 161,3 tony, co stanowi
2,5% całkowitej emisji tlenku węgla z miasta.
2.5 Analiza stanu zanieczyszczenia powietrza
Program ochrony powietrza dla województwa dolnośląskiego został opracowany w
związku z przekroczeniem poziomów dopuszczalnych jakości powietrza w 2009 r., w
zakresie CO w strefie miasto Jelenia Góra (kod strefy PL.02.02.m.01)
Poziomy stężeń zanieczyszczeń do osiągnięcia i utrzymania w mieście Jelenia Góra to:
Tlenek węgla o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin średnia krocząca 5000 µg/m3 - dla obszarów ochrony uzdrowiskowej.
Tlenek węgla o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin średnia krocząca
10 000 µg/m3 – dla pozostałej części miasta.
105
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
2.5.1 Stężenia tlenku węgla w strefie pochodzące z napływu
Jakość powietrza na danym obszarze kształtowana jest nie tylko poprzez emisję tam
występującą, ale również duże znaczenie mają zanieczyszczenia napływowe. Ważną rolę
w rozprzestrzenianiu się zanieczyszczeń spoza granic strefy odgrywają czynniki
meteorologiczne oraz fizyczno-geograficzne. Czynniki te zostały ujęte w procesie obliczeń
rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń dla emisji spoza strefy. Obliczenia wykonano dla emisji
punktowej dla źródeł o wysokości, co najmniej 30 m zlokalizowanej w województwie
dolnośląskim poza pasem 30 km wokół strefy oraz dla emisji ze wszystkich typów źródeł
zlokalizowanych w pasie 30 km wokół strefy. Podział taki wynika z ograniczonego zasięgu
oddziaływania emisji niskiej. Uwzględniono również wpływ emisji spoza województwa
w postaci warunków brzegowych, wyznaczonych na podstawie wyników modelu EMEP,
obejmującej źródła w obrębie siatki meteorologicznej oraz wpływ źródeł zlokalizowanych
poza granicami kraju – na terenie Niemiec i Czech.
2.5.1.1 Tło transgraniczne
Istotnym elementem kształtującym stężenia na terenie danej strefy jest również
napływ spoza granic Polski. Tło transgraniczne wyznaczone zostało w oparciu o emisję
wyłącznie spoza terenu Polski pochodzącą z bazy EMEP. Obliczenia te wykonane zostały
modelem CAMx w ramach pracy „Opracowanie prognozy…”5.
„Opracowanie prognozy zanieczyszczenia powietrza pyłem drobnym w Polsce na lata 2010, 2015, 2020 wraz
z analizą uwarunkowań i oceną kosztów osiągnięcia standardów dla pyłu określonych projektowaną dyrektywą
w sprawie jakości powietrza atmosferycznego i czystszego powietrza dla Europy”, 2009, GIOŚ.
5
106
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 32 Stężenia tlenku węgla o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin w strefie miasto
Jelenia Góra w 2009 roku – tło transgraniczne
Wyznaczony przez modelowanie rozkład stężeń CO pochodzących od emitorów
różnych typów zlokalizowanych na terenie Niemiec i Czech wskazuje na ich znikome
oddziaływanie. Tło transgranizcne CO na terenie strefy miasto Jelenia Góra osiąga
maksymalnie 0,075 µg/m3, a na terenie uzdrowiska „Cieplice” wynosi około 0,05 µg/m3
(0,001% poziomu dopuszczalnego).
2.5.1.2 Tło regionalne
W skład tła regionalnego wchodzą stężenia zanieczyszczeń pochodzące od emitorów
wysokich zlokalizowanych poza pasem 30 km od strefy miasto Jelenia Góra wraz z
warunkami brzegowymi.
107
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 33 Stężenia tlenku węgla o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin w strefie miasto
Jelenia Góra w 2009 roku – tło regionalne
Stężenia tworzące tło regionalne, na obszarze strefy miasto Jelenia Góra, kształtują się
w zakresie od 358 do 430 µg/m3. Na terenie uzdrowiska „Cieplice” stężenia wynoszą od 411
do 430 µg/m3, stanowiąc do 8,6% poziomu dopuszczalnego.
2.5.1.3 Tło lokalne
W skład tła lokalnego wchodzą stężenia zanieczyszczeń pochodzące od emitorów
zlokalizowanych w pasie 30 km wokół strefy miasto Jelenia Góra.
108
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 34 Stężenia tlenku węgla o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin w strefie miasto
Jelenia Góra w 2009 roku – tło lokalne
Stężenia CO pochodzące od emitorów zlokalizowanych w pasie 30 km wokół strefy
miasto Jelenia Góra kształtują się w zakresie od 184 do 380 µg/m3. Na terenie uzdrowiska, w
rejonie zabudowy, kształtują się w zakresie 184-220 µg/m3 (3,7-4,4% poziomu
dopuszczalnego), na południowo-wschodnich obrzeżach dochodzą jednak do 380 µg/m3
(7,6% poziomu dopuszczalnego).
2.5.1.4 Tło całkowite
Tło całkowite tworzą stężenia tła lokalnego, regionalnego oraz transgranicznego.
109
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 35 Stężenia tlenku węgla o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin w strefie miasto
Jelenia Góra w 2009 roku – tło całkowite
Stężenia CO kształtujące całkowite tło na terenie strefy miasto Jelenia Góra najwyższe
wartości na poziomie 640 µg/m3 osiągają w północnej wschodniej oraz południowej części
strefy, w tym także na terenie uzdrowiska „Cieplice”. Na przeważającej części obszaru
uzdrowiskowego stężenia są zdecydowanie niższe i dochodzą do 460 µg/m3 (9,2% poziomu
dopuszczalnego).
2.5.2 Stężenia CO pochodzące z emisji z terenu strefy
Analizie poddano stężenia pochodzące od emisji powierzchniowej, komunikacyjnej
oraz punktowej. Każdy z wymienionych typów emisji występuje w innych częściach miasta i
charakteryzuje się inną specyfiką rozprzestrzeniania.
110
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
2.5.2.1 Stężenia pochodzące od emisji z ogrzewania indywidualnego
Rysunek 36 Stężenia tlenku węgla o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin w strefie miasto
Jelenia Góra w 2009 roku – imisja powierzchniowa
Rozkład stężeń tlenku węgla pochodzącego z emisji z ogrzewania indywidualnego
wskazuje na występowanie przekroczeń poziomu dopuszczalnego stężeń CO na terenie
uzdrowiska „Cieplice”. Stężenia osiągają 5 500 µg/m3, przekraczając poziom dopuszczalny o
10%). Na terenie Jeleniej Góry, poza obszarem uzdrowiskowym, stężenia CO uzyskują
jeszcze wyższe wartości, ze względu jednak na łagodniejsze normy, przekroczenia tam nie
występują.
111
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
2.5.2.2 Stężenia pochodzące od emisji komunikacyjnej
Rysunek 37 Stężenia tlenku węgla o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin w strefie miasto
Jelenia Góra w 2009 roku – imisja komunikacyjna
Stężenia pochodzące z emisji komunikacyjnej na terenie strefy miasto Jelenia Góra
dochodzą do 380 µg/m3. Najwyższe stężenia zlokalizowane są wzdłuż głównych arterii
komunikacyjnych – drogi krajowej nr 3 i drogi wojewódzkiej nr 364. Na terenie uzdrowiska
„Cieplice” stężenia związane z komunikacją są wyraźnie mniejsze i w centralnej części
uzdrowiska dochodzą zaledwie do 80 µg/m3 (1,6% poziomu dopuszczalnego).
112
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
2.5.2.3 Stężenia pochodzące od emisji punktowej (przemysłowej i energetycznej)
Rysunek 38 Stężenia tlenku węgla o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin w strefie miasto
Jelenia Góra w 2009 roku – imisja punktowa
Na terenie strefy miasto Jelenia Góra stężenia pochodzące od emisji punktowej nie
osiągają wysokich wartości – maksymalnie do 160 µg/m3. Na terenie uzdrowiska stężenia są
jeszcze niższe – kształtują się w zakresie 0,6-30 µg/m3, osiągając najwyżej 0,6% poziomu
dopuszczalnego.
113
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
2.5.2.4 Stężenia całkowite
Rysunek 39 Stężenia tlenku węgla o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin w strefie miasto
Jelenia Góra w 2009 roku – stężenia całkowite
114
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Rysunek 40 Stężenia tlenku węgla o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin w strefie miasto
Jelenia Góra w 2009 roku – stężenia całkowite w Jeleniej Górze „Cieplicach”.
Rozkład stężeń CO o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin, wyznaczony
przez modelowanie, wskazuje na występowanie dwóch obszarów przekroczeń stężeń
dopuszczalnych CO, zlokalizowanych na terenie uzdrowiska „Cieplice”. Maksymalne
stężenia osiągają 6 000 µg/m3, co jest tożsame z przekroczeniem poziomu dopuszczalnego
rzędu 20%. Poza granicami uzdrowiska stężenia uzyskują wyższe nawet wartości – do ponad
6 500 µg/m3, ze względu jednak na znacznie łagodniejsze przepisy dla obszarów innych niż
uzdrowiska – normy czystości powietrza w zakresie zanieczyszczenia CO zostały
dotrzymane.
2.5.3 Ocena wiarygodności przeprowadzonych obliczeń modelowych
Zgodnie z prawem polskim i Unii Europejskiej podstawą do oceny jakości powietrza
w strefach jest pomiar stężeń zanieczyszczeń gazowych i pyłowych na terenie strefy.
Modelowanie, będące metodą uzupełniającą w ramach systemu oceny, jest
wykorzystywane przede wszystkim do oceny w „czystych” strefach klasy A. W trakcie
realizacji programów ochrony powietrza modelowanie staje się natomiast podstawowym
narzędziem analitycznym. Dotyczy to zarówno etapu diagnozy stanu w całym obszarze strefy,
ale przede wszystkim etapu wskazania źródeł odpowiedzialnych za przekroczenia
i konstruowania wariantów działań naprawczych oraz oceny ich skuteczności.
115
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Zgodnie z Dyrektywą CAFE: „Niepewność modelowania jest definiowana jako
maksymalne odchylenie między zmierzonym, a obliczonym poziomem stężenia dla 90%
punktów monitoringu w danym okresie dla wartości dopuszczalnej (lub wartości docelowej w
przypadku ozonu), z pominięciem sytuacji szczególnych. Niepewność modelowania
interpretuje się jako mającą zastosowanie w zakresie stężeń zbliżonych do odpowiedniej
wartości dopuszczalnej (lub wartości docelowej w przypadku ozonu). Pomiary stałe, które
należy wybrać dla porównania z wynikami modelowania, muszą być reprezentatywne dla
skali objętej modelem”.
Dyrektywa CAFE oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z 17 grudnia 2008 r. w
sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 5, poz. 31) określa wymagania,
jakie spełnić mają wyniki modelowania:
Tabela 11. Dopuszczalna niepewność modelowania
Niepewność
SO2, NO2, NOx
Stężenie średnie godzinowe
50% do 60%
Stężenie średnie
ośmiogodzinne
Stężenie średnie dobowe
Stężenie średnie roczne
Pył
zawieszony
PM10 i Pb
Benzen
-
CO
Ozon
-
50% w dzień
-
-
-
50%
50%
50%
30%
50%
50%
-
-
W krajach Unii Europejskiej i w USA stworzone zostały systemy ocen, różniące się
stosunkowo niewiele, wykorzystujące narzędzia statystyczne i analizy graficzne do oceny
jakości modeli. W ramach systemu ocen jakości powietrza w UE istotna jest przede
wszystkim ocena zgodności z wymaganiami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady
2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla
Europy (Dyrektywa CAFE). Europejska Agencja Środowiska (EEA) i Wspólne Centrum
Badawcze (JRC) Komisji Europejskiej powołały Forum do modelowania jakości powietrza
w Europie FAIRMODE (Forum for Air Quality Modelling in Europe). Jesienią 2010 roku
FAIRMODE opublikowało raport „Guidance on the use of models for the European Air
Quality Directive” [3], w którym szczegółowo omówiono zasady ewaluacji modeli jakości
powietrza. W raporcie podano matematyczne sformułowanie celów jakości dyrektywy CAFE:
RDE = (ΙSpg-SmgΙ)/Sg
gdzie:
RDE (Relative Directive Error) –błąd względny dyrektywy,
Spg – stężenie zmierzone, najbliższe wartości dopuszczalnej,
Smg – stężenie wyznaczone modelowo, odpowiadające stężeniu zmierzonemu Spg w
posortowanych seriach modelowej i pomierzonej odpowiednio,
Sg – wartość dopuszczalna
Najczęściej stosowaną miarą niepewności modelowania jest błąd względny (Bw),
który przyjmuje postać:
Bw = (Spa-Smg)/Spa
116
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
gdzie:
Spa – wartość 1 max średnich 8-godzinnych kroczących w dobie wyznaczona
pomiarowo
Smg – wartość 1 max średnich 8-godzinnych kroczących w dobie wyznaczona
modelowo
Dla ostatecznej oceny spełniania przez modelowanie wymagań Dyrektywy CAFE
należy stosować błąd względny Dyrektywy RDE.
Zestawienie niepewności modelowania w ramach realizacji programu ochrony
powietrza dla strefy miasto Jelenia Góra pokazano poniżej.
Tabela 12 Niepewność modelowania w Jeleniej Górze – Cieplicach w 2009 roku – błąd względny
Lp.
Stacja
Pomiar
Model
Błąd względny
[%]
1
DsJgCiepA
5158,7
4939,8
4,2
Tabela 13 Niepewność modelowania w Jeleniej Górze – Cieplicach w 2009 roku – błąd RDE
Lp.
Stacja
Pomiar
Model
RDE
[%]
1
DsJgCiepA
5 026,0
4911,9
2,3
Powyższe dane wskazują, że zarówno w odniesieniu do błędu względnego jaki i błędu
dyrektywy RDE zgodność modelowania z pomiarami jest bardzo dobra.
117
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
2.6 Obszary zagrożeń
Analiza wyników obliczeń modelowych w strefie miasto Jelenia Góra wykazała
istnienie dwóch obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego tlenku węgla na terenie
obszaru uzdrowiska „Cieplice”. Dalsze analizy odnosić się będą tylko do tych obszarów i
opierać się będą na wynikach z modelownia. Wyznaczenie obszarów zagrożeń na podstawie
pojedynczych rozrzuconych pomiarów jest niemiarodajne, ale trzeba także wziąć pod uwagę,
że wyniki z modelowania należy przyjmować z pewnym przybliżeniem.
Rysunek 41 Obszary przekroczeń tlenku węgla w 2009 roku w Jeleniej Górze „Cieplicach”.
1. Obszar przekroczeń Dl09mJGCO801 – obejmuje południowo-wschodnią
część uzdrowiska „Cieplice”; granica obszaru przebiega w pobliżu ulic:
Daniłowskiego, Wolności, Kamiennej i granitowej oraz południowowschodniej granicy uzdrowiska; obszar zajmuje powierzchnię 294,3 ha;
zamieszkuje go około 13 650 osób; maksymalne stężenie CO o okresie
uśredniania wyników pomiarów 8 godzin wynosi 6 000 µg/m3; skala
przestrzenna położenia źródeł emisji poddanych działaniom naprawczym
wynosi 10 km2;
2. Obszar przekroczeń Dl09mJGCO802 – znajduje się w centralnej części
uzdrowiska „Cieplice”; granica obszaru przebiega w pobliżu ulic:
118
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
Zjednoczenia Narodowego, Tabaki, Staszica, Picassa oraz Miłosza; obszar
zajmuje powierzchnię 28,3 ha; zamieszkuje go około 3 500 osób; maksymalne
stężenie CO o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin wynosi 5 000
µg/m3; skala przestrzenna położenia źródeł emisji poddanych działaniom
naprawczym wynosi 10 km2.
Występowanie obszarów zagrożeń na terenie obszaru uzdrowiska „Cieplice”
spowodowane jest głównie emisją powierzchniową związaną z ogrzewaniem indywidualnym.
Głównym celem opracowania Programu Ochrony Powietrza jest wskazanie
niezbędnych działań w zakresie gospodarczym i urbanistycznym w strefie tak, aby możliwa
była poprawa jakości powietrza oraz jakości życia mieszkańców.
Podstawowym narzędziem polityki przestrzennej miast i gmin są plany
zagospodarowania przestrzennego, które jako prawo miejscowe muszą być przestrzegane
przez wszystkich użytkowników danego obszaru. Wszystkie działania, które bezpośrednio lub
pośrednio mogą przyczynić się do poprawy sytuacji aerosanitarnej w gminach powinny być
ujęte w planach zagospodarowania przestrzennego.
Poniżej w syntetyczny sposób scharakteryzowano obszary naruszeń standardów
jakości powietrza.
Tabela 14 Obszary przekroczeń poziomu dopuszczalnego CO 8h wyznaczone na podstawie modelowania
Położenie
obszaru/kod
obszaru
przekroczeń
Uzdrowisko
„Cieplice” w
Jeleniej Górze
Dl09mJGCO801
Uzdrowisko
„Cieplice” w
Jeleniej Górze
Dl09mJGCO802
Opis obszaru
Obszar przekroczeń
poziomu
dopuszczalnego [ha]
/ ludność /
wartość z obliczeń
[µg/m3] / wartość z
pomiaru [µg/m3]
294,3/ ok. 13 650/
6 000/ 5 158,7
Obszar zabudowy
uzdrowiskowej, mieszkalnej,
usługowo-handlowej,
oświatowej, kultury i sportu,
biurowej, transportu/łączności,
inne budynki niemieszkalne.
28,3/ ok. 3 500/
5 000/ 5 158,7
119
Działania naprawcze
Zgodnie z opracowaniem:
Program Ochrony Powietrza
dla strefy miasto Jelenia
Góra, ze względu na
przekroczenia wartości
dopuszczalnych pyłu
zawieszonego PM10.
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
2.7 Scenariusz naprawczy dla tlenku węgla
Uchwałą Nr III/44/10 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 28.12.2010 r.
w sprawie przyjęcia „Naprawczych programów ochrony powietrza dla stref na terenie
województwa dolnośląskiego, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne i
docelowe substancji w powietrzu” (Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z
dnia 1 marca 2011 r. Nr 49, poz. 665.) został przyjęty między innymi Program Ochrony
Powietrza dla strefy miasto Jelenia Góra, ze względu na przekroczenia wartości
dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10, w którym określono szereg działań naprawczych
zmierzających do przywrócenia standardów jakości powietrza.
W związku z tym, że działania naprawcze zaproponowane w ww. programie
pokrywają się z działaniami zmierzającymi do obniżenia stężeń CO w niniejszym
opracowaniu nie określono dodatkowych działań naprawczych. Jednocześnie z rozmów
przeprowadzonych w Urzędzie Miasta Jelenia Góra wynikło, że istotnym problemem na
terenie miasta jest niekontrolowany handel tzw. ekogroszkiem bardzo niskiej jakości
pochodzącym z Czech, będący prawdopodobnie jedną z głównych przyczyn przekroczeń
poziomów dopuszczalnych. W ramach inwentaryzacji emisji uwzględniono ów fakt, dzięki
czemu również w modelowaniu wykazano wysokie stężenia tlenku węgla. W ramach
niniejszego scenariusza zaproponowaliśmy wyłączenie z użytku na terenie miasta ww.
ekogroszku i powrót do struktury paliw określonej w „Projekcie założeń do planu
zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe miasta Jelenia Góra”, co
spowodowało obniżenie emisji powierzchniowej o 20% i całkowitą eliminację obszarów
przekroczeń.
Rysunek 42 Stężenia CO po wdrożeniu scenariusza naprawczego.
120
PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
DLA KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI
W POWIETRZU – TOM 2 JELENIA GÓRA
2.8 Dokumenty i materiały wykorzystane w trakcie realizacji programu
ochrony powietrza
W trakcie realizacji programu ochrony powietrza wykorzystano i przeanalizowano
niżej wymienione dokumenty oraz materiały. Informacje z dokumentów dla innych stref były
wykorzystywane przy opracowywaniu niniejszego programu, w związku z koniecznością
uwzględnienia emisji napływowej z pasa wokół Jeleniej Góry.
Miejscowe dokumenty strategiczne:
 Strategia Rozwoju Jeleniej Góry
 Program ochrony środowiska dla miasta Jelenia Góra na prawach powiatu na
lata 2008-2012
 Zintegrowany Plan Rozwoju Transportu Publicznego w Jeleniej Górze 2007 –
2013
 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
 Raport o stanie środowiska w województwie dolnośląskim za 2009 rok
 Statut Uzdrowiska „Cieplice”,
Materiały udostępnione przez Urząd Marszałkowski Województwa:
 Pozwolenia zintegrowane
Materiały udostępnione przez Starostwa Powiatowe z terenu województwa
dolnośląskiego
 Pozwolenia zintegrowane
 Pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza
Inne materiały:
 Dane z Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2002 roku
(aktualizacja na rok 2009),
 Ruch Drogowy 2005 r., Transprojekt-Warszawa; Warszawa 2006 r.
Wynikiem analizy pozwoleń na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, wykazów
rodzajów i ilości substancji wprowadzanych do powietrza, sporządzanych w ramach systemu
opłat za korzystanie ze środowiska, danych znajdujących się w Krajowym Rejestrze
Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń, raportów o oddziaływaniu przedsięwzięć na
środowisko, opisów technik i technologii dotyczących ograniczenia wprowadzania substancji
do powietrza są elektroniczne bazy danych o emisji punktowej (energetycznej i
technologicznej), liniowej (komunikacyjnej) i powierzchniowej (ogrzewanie indywidualne,
składowiska, żwirownie itp.), które zostały przekazane Zamawiającemu. Natomiast synteza
informacji o emisji zawarta jest w rozdziale 2.4 - „Charakterystyka techniczno-ekologiczna
instalacji i urządzeń emitujących CO na terenie strefy”
121
Download