Trzęsienia Ziemi

Iga Dąbek
Klasa I c
Trzęsienie Ziemi
to krótkotrwałe drgania skorupy ziemskiej w
wyniku nagłych przesunięć mas skalnych
wewnątrz litosfery. Badaniem zjawisk
związanych z trzęsieniami ziemi zajmuje się
sejsmologia. Zjawiska te są najbardziej
dramatycznymi w skutkach przejawami
procesów zachodzących we wnętrzu Ziemi.
Podział trzęsień Ziemi
•
•
płytkie ich źródło jest na głębokości do 70 km
pośrednie ich źródła występują na głębokości
od 70 do 300 km.
•
głębokie. mają źródło na głębokościach 300700 km.
Najczęściej spotykane są płytkie trzęsienia
ziemi.
Podstawowe zagadnienia
Ognisko trzęsienia ziemi - miejsce, gdzie
zapoczątkowane zostało uwalnianie energii
nagromadzonej na linii uskoku. Należy przy
tym pamiętać, iż jest to punkt czysto
teoretyczny (hipocentrum), ponieważ
faktycznie energia wstrząsu rozładowuje się
zawsze na pewnej długości uskoku.
Epicentrum trzęsienia ziemi określa się miejsce
na powierzchni ziemi, położone bezpośrednio nad
ogniskiem wstrząsu. Punkt ten oznacza miejsce,
gdzie fale sejsmiczne rozchodzące się z ogniska we
wszystkich kierunkach najszybciej osiągają
powierzchnię. Zazwyczaj właśnie w epicentrum
fale posiadają największą siłę niszczącą i
wprawiają podłoże w największy stopień wibracji
(jest to tzw. obszar epicentralny). Nie stanowi
to jednak reguły, gdyż intensywność wstrząsów w
dużej mierze zależy od uwarunkowań
geologicznych i rodzaju podłoża (np. położenie
miasta na terenie bagnistym znacznie intensyfikuje
drgania).
Homosejstą określa się linię łączącą obszary
drgające w tym samym czasie.
Falą sejsmiczną nazywamy pojedynczą falę
wibracji, w jakiej nagromadzona energia jest
uwolniona w trakcie ruchów mas skalnych na linii
uskoku. Prędkość rozchodzenia się fal zależy od
rodzaju podłoża, jednak wynosi ona średnio 800
km/h.
Wyróżniamy trzy podstawowe
rodzaje fal sejsmicznych
fale P (podłużne) - skutkują naprzemiennym rozciąganiem i sprężaniem
skał; przenoszą się w ciałach stałych, jak i w cieczach, co oznacza, że w
przypadku bardzo silnych wstrząsów pokonują całe wnętrze Ziemi
fale S (poprzeczne) - powodują "falisty" ruch warstw skalnych (skały
zachowują się jak fale na wzburzonym morzu); ten rodzaj fal
przemieszcza się tylko w ciałach stałych co oznacza, że odbijają się one
np. od zewnętrznego jądra Ziemi;
fale powierzchniowe - docierają na powierzchnię najpóźniej, poruszają się
najwolniej i odpowiadają za większość zniszczeń spowodowanych przez
trzęsienie ziemi. Dzielimy je na:
 fale Railegha - wywołują przemieszczenia w płaszczyźnie
równoległej do gruntu;
 fale Love'a - wywołują przemieszczenia w płaszczyźnie prostopadłej
do gruntu.
Podział trzęsień ziemi
tektoniczne są związane z ruchami płyt tektonicznych, mogą występować jednak
w dużej odległości od stref granicznych kier litosfery (np. w strefach młodych
gór - Karpaty czy Sudety) . Stanowią około 90% wszystkich zjawisk
sejsmicznych występujących na Ziemi;
wulkaniczne są związane z gwałtownymi erupcjami wulkanów lub zapadaniem
się stropów opróżnianych komór magmowych czy zapadaniem kalder. Stanowią
ok. 7% wszystkich zjawisk sejsmicznych występujących na Ziemi.
zapadowe są związane z obszarami krasowymi, niektórych dochodzi do
zawalania się stropów jaskiń lub innych próżni w podłożu. Zjawiska wyjątkowo
lokalne, najczęściej słabo odczuwalne. Stanowią ok. 2% ogółu trzęsień ziemi.
antropogeniczne są związane z działalnością człowieka w litosferze (np.
tąpnięcia górnicze). Na obszarach gęsto zabudowanych mogą spowodować
znaczące szkody materialne, jednak w większości przypadków okazują się
niegroźne.
Skutki trzęsień ziemi
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
rysy i spękania na powierzchni ziemi
szczeliny (niekiedy głębokością dochodzące do kilkunastu metrów)
przesunięcia poziomie wzdłuż uskoku (jest to doskonale widoczne np. po przesunięciu
fragmentów płotów stojących w poprzek uskoku, grządek czy nawet torów lub drogi
asfaltowej)
Obrywy (na obszarach górskich)
zapadliska
podniesienie wybrzeża i utworzenie klifu
nieckowate jeziorka (powstałe na skutek zaburzeń wód podziemnych);
wodospady (powstałe na skutek zatamowania osuwiskiem górnego biegu rzeki);
jeziora i rozlewiska (na skutek zatamowania biegu rzeki przez osuwisko);
wysychanie lub "przelanie się" części jeziora (na skutek uskoków gruntu);
przerwanie biegu rzeki (na skutek powstania szczeliny prostopadłej do nurtu, w której
owa rzeka "znika");
tsunami
zjawisko sejszy na jeziorach i innych - bardzo dużych, zamkniętych zbiornikach
wodnych;
zjawisko upłynnienia gruntu (na obszarach podmokłych).
Trzęsienia ziemi w Polsce
Położenie, budowa i ewolucja geologiczna Polski wskazuje, że nasz kraj
leży zasadniczo poza obszarami sejsmicznymi kuli ziemskiej. Takie
obszary nazywamy asejsmicznymi.
►
O asejsmiczności Polski świadczy budowa geologiczna, w której
dominują paleozoiczne i mezozoiczne skały osadowe.
Ostatnie duże trzęsienia ziemi na obszarze Polski związane są z
okresami fałdowań alpejskich, a więc na przełomie ery mezozoicznej i
kenozoicznej (tj. ok. 150-200 mln lat temu). Wówczas zostały
zmienione tektoniczne główne masywy górskie Sudetów i Gór
Świętokrzyskich, w obrębie których powstały liczne uskoki, zręby i rowy
tektoniczne.
►
►
Od czasu zakończenia orogenezy alpejskiej notowana jest w Polsce
raczej "cisza" sejsmiczna. W czasach historycznych wzmożoną
aktywność sejsmiczną na obszarze Polski odnotowano w Sudetach,
Karpatach, na Pomorzu Zachodnim oraz w okręgu bełchatowskim.
Dziękuję za obejrzenie prezentacji