program ochrony środowiska
advertisement
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY STALOWA WOLA Stalowa Wola 2006 rok Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Spis treści 1. WSTĘP. 5 1.1 Wprowadzenie. 5 1.2 Cel programu. 6 1.3 Uwarunkowania prawne programu. 6 1.4 Zawartość programu. 7 2. CHARAKTERYSTYKA STANU ISTNIEJĄCEGO. 8 2.1 Ogólna charakterystyka. 8 2.2 Ludność, dane demograficzne. 8 2.3 Warunki klimatyczne. 10 2.4 Budowa geologiczna, geomorfologia. 10 2.5 Warunki hydrogeologiczne. 11 2.6 Wody powierzchniowe. 12 2.6.1 Rzeka San. 12 2.6.2 Rzeka Barcówka. 13 2.6.3 Rzeka Jelonek. 13 2.6.4 Rowy melioracyjne. 13 2.7 Pokrywa glebowa. 14 2.8 Surowce mineralne. 14 2.9 Lasy. 15 3. STAN SRODOWISKA 16 Wody podziemne. 16 3.1.1 Jakość wód podziemnych. 16 3.1.2 Ochrona wód podziemnych. 18 3.1 3.2 3.3 Wody powierzchniowe. 20 3.2.1 Jakość wód rzeki San. 20 3.2.2 Ochrona przeciwpowodziowa 22 Gospodarka wodno-ściekowa. 24 3.3.1 Zaopatrzenie w wodę. 24 3.3.2 Odprowadzanie ścieków. 25 2 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola 3.4 Stan powietrza atmosferycznego. 28 3.4.1 Jakość powietrza atmosferycznego. 28 3.4.2 Źródła zanieczyszczenia powietrza. 29 3.5 Hałas. 31 3.6 Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące. 33 3.7 Ochrona powierzchni ziemi. 33 3.8 Ochrona przyrody. 34 3.9 Funkcja rekreacyjna terenów leśnych 35 ZADANIA PRIORYTETOWE W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA 36 Ochrona wód. 36 4. 4.1 4.2 4.3 4.4 4.1.1 Główne cele. 37 4.1.2 Działania kierunkowe 37 4.1.3 Podstawowe zadania krótko i długoterminowe w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych miasta Stalowa Wola. 37 4.1.4 Ochrona zasobów głównego zbiornika wód podziemnych GZWP 425 41 4.1.5 Podstawowe zadania krótko i długoterminowe w zakresie kształtowania stosunków wodnych. 42 4.1.6 Inwentaryzacja rowów nie ujętych w ewidencji urządzeń melioracji szczegółowych. 42 4.1.7 Utrzymywanie urządzeń melioracji podstawowych 43 4.1.8 Ochrona przeciwpowodziowa 43 4.1.9 Poprawa stanu technicznego koryta rzeki San w obrębie miasta Stalowa Wola 43 Ochrona powietrza 44 4.2.1 Główne cele 44 4.2.2 Działania kierunkowe 44 4.2.3 Podstawowe zadania krótko i długoterminowe w zakresie poprawy jakości powietrza atmosferycznego. 45 Klimat akustyczny 46 4.3.1 Główny cel 46 4.3.2 Działania kierunkowe. 46 Wykorzystanie surowców mineralnych. 47 4.4.1 47 Główny cel 3 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola 4.4..2 Działania kierunkowe. 47 4.5 Ochrona obszarów cennych przyrodniczo i krajobrazowo oraz kształtowanie osnowy ekologicznej miasta Stalowa Wola 47 4.6 Gospodarka odpadami 48 4.7 Planowanie przestrzenne 48 4.8 Edukacja ekologiczna 48 4.8.1 Główne cele 49 4.8.2 Działania kierunkowe. 49 5. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ZAMIERZONYCH CELÓW 49 5.1 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 50 5.2 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 51 5.3 Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 52 5.4 Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 53 5.5 Fundusz Leśny 54 5.6 Ekofundusz 55 5.7 Banki 55 5.8 Programy pomocowe Unii Europejskiej 56 5.9 Program ISPA 56 5.10 Fundusz spójności i Fundusze strukturalne 57 5.11 Leasing 59 6. ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM NA PODSTAWIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 59 7. HARMONOGRAM WDROŻENIA PROGRAMU I MONITORING WYKONANIA 60 8. WSPÓŁPRACA 60 9. Zestawienie zadań do realizacji w latach 2006 – 2013 62 4 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola 1. WSTĘP. 1.1. Wprowadzenie. Przyjęta w 1997 r. Konstytucja stwierdza, że Rzeczpospolita Polska zapewnia, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju (art. 5) i ustala, że ochrona środowiska jest obowiązkiem m. in. władz publicznych, które poprzez swą politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Znowelizowane w 2001r. przepisy w zakresie ochrony środowiska duży nacisk kładą na rozwój zrównoważony, jako jeden ze środków utrzymania i odtwarzania dobrego stanu środowiska przyrodniczego na szczeblu gmin, powiatów, województw oraz całego kraju. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony Środowiska, nawiązując do podpisanej przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej w 1992 roku w Rio De Janeiro deklaracji, nazwanej „Agendą 21” wprowadza obowiązek realizacji programów ochrony środowiska - dla obszarów gmin, powiatów, województw i kraju. Podstawowym założeniem zrównoważonego rozwoju jest takie stymulowanie procesów gospodarczych i społecznych, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia, zachowując jednocześnie trwałość funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Opiera się na integracji polityki ekologicznej z polityką społecznogospodarczą (polityka makroekonomiczna, polityki sektorowe, polityka przestrzenna i regionalna), planowaniem społeczno-gospodarczym, przestrzennym i urbanistycznym, oraz wdrażaniem nowoczesnych, przyjaznych dla środowiska wzorców produkcji i konsumpcji. Potrzeba oparcia dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego na zasadzie zrównoważonego rozwoju wynika z niekorzystnych skutków (dla środowiska, zdrowia ludzkiego i w coraz większym stopniu także dla działalności gospodarczej) dotychczasowego, intensywnego rozwoju gospodarki przy niekontrolowanym, często nieracjonalnym korzystaniu z zasobów naturalnych. Dlatego też jest konieczne zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego miasta Stalowa Wola (mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów przyrodniczych), czego podstawą będzie program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska, wytyczający kierunki wdrażania takiego modelu rozwoju, który zapewni, że rodzaj i skala korzystania ze środowiska realizowane przez wszystkich użytkowników nie będą stwarzały zagrożenia dla jakości i trwałości zasobów przyrodniczych. Formułowany Program obejmuje całokształt działań służących powstrzymaniu degradacji i poprawie stanu środowiska, uwzględniając przy tym następujący rozwój społeczno – gospodarczy. Ideą programu jest więc ukierunkowanie wszelkich działań dążących do rozwoju, aby nie zubożały zasobów przyrodniczych w sposób trwały. 5 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego poprzez programy ochrony środowiska powinny zapewniać warunki niezbędne do realizacji zasady zrównoważonego rozwoju, oraz przestrzegania przepisów o ochronie środowiska na terenie objętym własnością tych organów. Ochrona środowiska naturalnego i jego racjonalne wykorzystanie staje się coraz ważniejszym problemem. Zmierza ona do zapewnienia współczesnym i przyszłym pokoleniom ludzi korzystnych warunków życia, oraz prawa korzystania z zasobów środowiska i jego wartości. 1.2. Cel programu. Celem podstawowym Programu jest ustalenie optymalnych działań w kierunku poprawy stanu zapewnieniu środowiska warunków naturalnego umożliwiających na terenie rozwój miasta, gospodarczy. przy jednoczesnym Powinien on by podstawowym elementem systemu planowania przestrzennego, wytyczającego kierunki zagospodarowania przestrzennego miasta i jego poszczególnych obszarów. System ten może stanowić niezastąpioną, międzysektorową płaszczyznę regulującą kierunki, sposoby i intensywność zagospodarowania terenu w zależności od przyznanych danemu obszarowi funkcji (podstawowych i uzupełniających). Podstawą do wyboru metod działania jest przedstawiona syntetycznie ocena warunków naturalnych jak i aktualnego stanu środowiska. Zmniejszenie presji na środowisko i określona poprawa stanu środowiska możliwe są jedynie przez wdrażanie mechanizmów prawnych i ekonomicznych polityki ekologicznej, oraz wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa, która powinna się wyrażać nie tylko dostrzeganiem problemów w dziedzinie środowiska, ale także zrozumieniem ich przyczyn, zdawaniem sobie sprawy z uwarunkowań odnoszących się do możliwych sposobów ich rozwiązania, oraz umiejętnością odniesienia tych problemów do własnej osoby i własnych działań - w miejscu pracy, zamieszkania i wypoczynku. 1.3. Uwarunkowania prawne programu. Prawo ochrony środowiska tworzy zbiór aktów prawnych, które zapewniają każdemu obywatelowi możliwość korzystania ze środowiska, ale i zobowiązują każdego do jego ochrony. Szczegółowe przepisy ochrony środowiska, stanowiące podstawy zrównoważonego rozwoju zawarte są w różnych ustawach i rozporządzeniach wykonawczych. Poza krajowym ustawodawstwem chroniącym środowisko istnieją konwencje międzynarodowe oraz porozumienia ratyfikowane przez Polskę. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. „ Prawo Ochrony Środowiska” (Dz. U Nr 62 poz. 627 z późniejszymi zmianami) nakłada na wszystkie szczeble administracji w tym gminy 6 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola obowiązek opracowania programów ochrony środowiska w celu realizacji przyjętej polityki ekologicznej państwa. Obowiązek sporządzenia planu gospodarki odpadami nakłada ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. ( Dz. U. Nr 62 poz. 628 z późniejszymi zmianami). Zgodnie z zapisami w/w ustaw oba dokumenty są uchwalone przez Radę Gminy. 1.4 Zawartość programu. Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U Nr 62 poz. 627 z późniejszymi zmianami) definiuje ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. Zgodnie z wymaganiami stawianymi przez tą ustawę Program Ochrony Środowiska określa w szczególności: cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaje i harmonogram działań proekologicznych oraz środków niezbędnych do osiągnięcia celów określających mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. W programie uwzględniono wytyczne do sporządzenia programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podają zadania i sposób uwzględnienia polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska. W programie uwzględniono również zapisy Prawa Ochrony Środowiska wskazujące, iż Program Ochrony Środowiska przyjmuje się na 4 lata, a gmina zobowiązana jest do sporządzania co 2 lata raportów o jego wykonaniu i przedkładania go Radzie Gminy. Opracowany program ma formę otwartą, co oznacza, że w przypadku zmiany wymagań prawnych, pojawianiu się nowych problemów bądź braku możliwości wykonania niektórych przedsięwzięć w terminach przewidzianych w tym programie, dokument programu będzie cyklicznie co 4 lata aktualizowany. Program Ochrony Środowiska jest spójny z założeniami Polityki ekologiczna państwa na lata 2003 - 2006 uwzględniająca perspektywy na lata 2007 – 2010, Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego, Strategią Rozwoju Województwa Podkarpackiego, Strategią Rozwoju Powiatu Stalowowolskiego oraz ze Strategią Rozwoju Miasta Stalowa Wola. Z dokumentów tych wynikają głównie kierunki rozwoju społeczno - gospodarczego omawianego obszaru i związane z nimi kierunki oddziaływania na środowisko. 7 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola 2. CHARAKTERYSTYKA STANU ISTNIEJĄCEGO. 2.1 Ogólna charakterystyka. Miasto Stalowa Wola położone jest w południowo-wschodniej części Polski, w szerokim pasie równiny nadrzecznej Sanu, na skraju Puszczy Sandomierskiej, w centrum Kotliny Sandomierskiej, w widłach Wisły i Sanu. Teren gminy kształtują dwa mezoregiony: Równina Tarnobrzeska oraz Dolina Dolnego Sanu. Tereny miasta położone są na wysokości od 151 do 160 m n.p.m. Od 1 stycznia 1999 roku administracyjnie gmina wchodzi w skład województwa podkarpackiego. Stalowa Wola jest jedyną gminą miejską w powiecie stalowowolskim. Jest miastem o znaczeniu ponadlokalnym, stanowi siedzibę władz gminnych i jest stolicą powiatu stalowowolskiego, w skład którego wchodzi 6 gmin : Stalowa Wola, Pysznica, Zaleszany, Bojanów, Zaklików, Radomyśl n/Sanem. Od północy graniczy z gminami Zaleszany i Radomyśl, od wschodu z gminą Pysznica, od południa z gminami: Bojanów i Nisko a od zachodu z gminą Grębów. Granice gminy obejmują obszar o powierzchni 82,5 km2, który zamieszkuje ponad 67 tys. osób. Gmina Stalowa Wola jest miastem o prawie 60-letniej historii powstałym w wyniku realizacji programu Centralnego Okręgu Przemysłowego, który miał zdecydowany wpływ na rozwój i charakter miasta. Stalowa Wola jest miastem typowo przemysłowym zapewniającym liczne miejsca pracy mieszkańcom okolicznych gmin wiejskich. Zlokalizowany w mieście przemysł zbrojeniowy, maszynowy, hutniczy i energetyczny stanowił dotychczas podstawę intensywnego rozwoju miasta. Stalowa Wola jest centrum administracyjnym, gospodarczym, edukacyjnym, handlowo-usługowym, kulturalnym i sportowym powiatu. 2.2 Ludność, dane demograficzne. Liczba ludności w mieście Stalowa Wola /stan na 31.12.2004/ wynosiła 67 530 mieszkańców, w tym 34 811 kobiet. Gęstość zaludnienia wynosiła 819 mieszkańców na 1 km 2 i jest wyższa od średniej w powiecie stalowowolskim o 727 osób na 1 km 2. Ludność miasta Stalowa Wola stanowi 60,8 % ogólnej liczby mieszkańców powiatu stalowowolskiego. Tabela 1 Ludność powiatu stalowowolskiego. Ludność Miasto, powiat, województwo w wieku na 1km Kobiety na 100 mężczyzn przedproduk cyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym 819 13670 44636 8176 106 56728 92 24267 70133 15241 104 1076721 118 500614 1288202 309159 104 ogółem mężczyźni kobiety Stalowa Wola 67530 32719 34811 stalowowolski 111034 54306 podkarpackie 2 107963 1031242 2 Źródło: Dane GUS, 2004 8 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Ludność miasta w latach 2000 – 2005 Ludność 80000 60000 40000 20000 0 2000 20001 2002 2003 2004 2005* ogółem 69229 68975 68587 68004 66482 66219 mężczyźni 33532 33417 33226 32956 34338 kobiety 35697 35558 35361 35048 32144 ogółem mężczyźni kobiety Przyrost naturalny/stan na 31.12.2004/ w liczbach bezwzględnych jest dodatni, ale obserwuje się tendencję spadkową. Tabela 2 Ruch naturalny ludności w powiecie stalowowolskim /w liczbach bezwzględnych/ Miasto, powiat województwo Małżeństwa Stalowa Wola 384 522 450 72 Powiat stalowowolski 570 951 885 66 podkarpackie 11177 20533 17965 2568 Liczba urodzeń Liczba zgonów Przyrost naturalny Źródło: Dane GUS, 2004 Na zmiany demograficzne duży wpływ mają także migracje ludności. Obserwuje się zwiększające się z roku na rok saldo migracji. W roku 2004 saldo migracji wynosiło-546. Struktura wiekowa ludności miasta Stalowa Wola 4% 11% 23% 16% 16% 0-19 lat 20-29 lat 30-39 lat 18% 12% 40-49 lat 50-59 lat 60-64 lat 65 i w ięcej 9 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Tabela 3 Migracje ludności Saldo migracji Miasto, Napływ powiat Odpływ na 1000 ogółem ludności Stalowa Wola 537 1083 -546 -8,1 powiat 1172 1453 -281 -2,5 Źródło: Dane GUS, 2004 2.3 Warunki klimatyczne. Miasto Stalowa Wola leży w obrębie klimatu podgórskich nizin i kotlin. Warunki klimatyczne charakteryzują się upalnym latem, ciepłą zimą i stosunkowo małą ilością opadów. Klimat terenu objętego opracowaniem ekofizjograficznym tworzą masy powietrza polarno-morskiego występującego głównie latem i zimą oraz powietrza polarno-kontynentalnego pojawiającego się najczęściej w sezonie wiosennym i jesiennym. Dominują wiatry o prędkościach 2-5 m/s głównie południowo-zachodnie, zachodnie i północno-zachodnie, przy czym w okresie miesięcy letnich, wiatry te występują z częstością pięciokrotnie większą niż wschodnie. Z kolei w sezonie wiosennym oraz jesiennym przewaga wiatrów zachodnich nad wiatrami wschodnimi jest niewielka. Średni opad roczny wynosi około 700 mm, przy czym na okres od maja do października przypada około 65 % rocznej wielkości opadów. Maksymalna ilość opadów przypada przeważnie na lipiec, zaś minimalna na luty. Deszcze ulewne notuje się przeciętnie około 25 dni w roku. Potencjalny okres występowania opadów śniegu wynosi około 140 dni w roku, a czas trwania zimy termicznej około 80 dni. Ilość dni z pokrywą śnieżną wynosi 60-90, a przeciętna jej grubość wynosi 5-15 cm. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi około 7,6ºC, przy czym średnia temperatura powietrza w styczniu wynosi około -3,7ºC, a w lipcu około 18,2ºC. Okres wegetacyjny jest dłuższy od średniej dla Polski i wynosi 210-220 dni. Przymrozki wczesne (jesienne) występują w końcu września lub w pierwszej dekadzie października, natomiast szkodliwe przymrozki późne (wiosenne) występują jeszcze w maju, a obrębie makroregionu niekiedy i w czerwcu. 2.4 Budowa geologiczna, geomorfologia. Miasto Stalowa Wola położone jest w Kotlina Sandomierska i mezoregionu Dolina Dolnego Sanu. Pod względem geologicznym miasto Stalowa Wola znajduje się na terenie dużej jednostki geologicznej zwanej Zapadliskiem Przedkarpackim. W budowie geologicznej Zapadliska Przedkarpackiego biorą udział utwory czwartorzędu i trzeciorzędu zalęgające na kambryjskim podłożu. 10 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Osady kambru występują na głębokości kilkuset metrów i są reprezentowane są przez piaskowce kwarcytowe z przewarstwieniami mułowców. Trzeciorzęd tworzą morskie osady miocenu (tortonu i sarmatu) o miąższości kilkuset metrów. Torton reprezentują mułowce bryłowe nieuwarstwione, piaskowce kwarcowe, gipsy, margle ilaste i mikrokrystaliczne i wapniste z wkładkami tuficznymi, wapienie litotamniowe oraz piaski luźne. Gipsy, wapienie i margle występują lokalnie siarkowane. Miąższość osadów tej serii wynosi ok. 75-79 m. Wyżej zalegają utwory dolnego sarmatu zbudowane z warstwowanych osadów ilastych tzw. iłów krakowieckich, które reprezentowane są przez iły margliste, mułowce ilaste lokalnie zapiaszczone i mułowce wapniste o miąższości od 72 do 91 m Osady trzeciorzędu są przykryte warstwą osadów czwartorzędowych, które w rejonie Stalowej Woli osiągają miąższość ok. 30 m. . Czwartorzęd tworzą utwory plejstocenu i holocenu. Plejstocen to osady wodnolodowcowe, wykształcone przeważnie w postaci żwirów, pospółek, piasków średnio i drobnoziarnistych , piasków pylastych, piasków zaglinionych, mułowców oraz glin zwałowych . Holocen to utwory deluwialne i zastoiskowe. Tworzą je piaski , namuły i gliny deluwialne występujące w obrębie niskiej terasy nadzalewowej rzeki San oraz piaski kwarcowe i żwiry facji korytowej i wyższego terasu zalewowego. W obniżeniach terenu i starorzecza występują lokalnie namuły torfiaste i torfy. Pod względem morfologicznym obszar miasta Stalowej Woli położony jest w obrębie równiny rozciętej doliną Sanu. W rzeźbie terenu wyróżniają się we wschodniej części miasta dolina rzeki San, a w zachodniej ciąg pagórkowatych wydm. Krawędzie doliny Sanu osiągają wysokość kilkunastu metrów . Generalnie teren miasta stanowi równina nachylona w kierunku północno – wschodnim rozcięta doliną rzeki San. Pewnym urozmaiceniem w morfologii terenu miasta są występujące w części zachodniej wzniesienia o względnej wysokości 5-15 m, o charakterze wydmowym, oraz występujące lokalnie deniwelacje terenu będące pozostałością po prowadzonej w ubiegłych latach eksploatacji piasków. Różnica wysokości między najniżej położonym w dolinie Sanu (147 m npm), a najwyżej wyniesionym punktem stanowiącym szczyt wydmy zachodniej (188,3 m npm) wynosi 41,3m. Obszar miasta znajduje się w obrębie zlewni rzeki San. 2.5 Warunki hydrogeologiczne. Warunki hydrogeologiczne związane są z budową geologiczną rejonu Woli. Występuje tu jeden użytkowy poziom wodonośny związany utworami czwartorzędu. Wody tego poziomu stanowią dla miasta Stalowej z piaszczystymi główne źródło zaopatrzenia w wodę. 11 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Występujące w podłożu czwartorzędu osady trzeciorzędowe i kambryjskie są praktycznie bezwodne. Czwartorzędowy poziom wodonośny wchodzi w skład położonego w widłach Wisły i Sanu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 425, Dębica-Stalowa Wola-Rzeszów GZWP o powierzchni całkowitej 2194 km2. W obrębie Stalowej Woli znajduje się niewielki fragment Zasilanie atmosferycznych północnej części tego Zbiornika. warstwy wodonośnej w związku z czym odbywa się poprzez infiltrację opadów położenie zwierciadła wody podlega wahaniom sięgającym ok. 1,0 m. Studnie wiercone ujmujące wody tego poziomu charakteryzują się dość wysokimi wydajnościami. Przeciętne wydajności studni na ujęciu wody „Krzyżowe Drogi” wynoszą ok. 45 m3/h. Woda surowa ujmowana w studniach charakteryzuje podwyższona zawartością żelaza oraz manganu. 2.6 Wody powierzchniowe. Gmina Stalowa Wola położona jest w pasie równiny nadrzecznej rzeki San i zajmuje fragment Doliny Dolnego Sanu. Przez wschodnią jej część przepływa rzeka San, natomiast przez tereny południowo – wschodnie Stalowej Woli przepływa rzeka Barcówka będąca lewobrzeżnym dopływem Sanu oraz jej lewobrzeżny dopływ Jelonek. Ponadto na obszarze Gminy Stalowa Wola występują pojedyncze rowy melioracyjne, służące do odwodnienia terenu. Obecnie w większości rowy te pełnią rolę odbiorników wód opadowych. 2.6.1 Rzeka San. Przez teren gminy rzeka San przepływa na długości około 7 km tj. od km 23+000 rzeki (most drogowy w m. Brandwica) do km 30+300 rzeki ( Elektrownia Stalowa Wola). Rzeka San na w/w odcinku ma nieregularną linię brzegów, porośniętą krzakami wierzby i roślinnością trawiastą. Wzdłuż rzeki San przepływającej przez tereny Gminy Stalowa Wola na przeważającej długości znajdują się wały przeciwpowodziowe mające na celu ochronę przed powodzią i tak: prawobrzeżny wał przeciwpowodziowy rzeki San w km 26+000 – 30+055 ( ok. 4.0 km ), w tym od km 28+280 do 30+055 odcinek nowy, lewobrzeżny wał przeciwpowodziowy rzeki San w km 18+800 – 27+400 ( ok. 8.6 km ). Od mostu na rzece San w Stalowej Woli w kierunku na Elektrownię Stalowa Wola na długości ok. 1.5 km znajdują się tereny nieobwałowane, które są terenami zalewowymi. Na tych terenach położona jest część obiektów Elektrowni Stalowa Wola, Zakładów Produkcji Pustaków oraz osiedle Swoły. 12 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola 2.6.2 Rzeka Barcówka. Rzeka Barcówka uchodzi jako lewobrzeżny dopływ do Sanu w okolicy Elektrowni Stalowa Wola. Na odcinku 2.0 km od ujścia jest ciekiem nieuregulowanym. Płynie szerokim łukiem, jej lewy brzeg jest wysoki i narażony na erozję. Szerokość koryta jest zmienna od 2.5 m do 5.5 m. Brzegi i koryto są silnie zadrzewione i zakrzaczone, w dnie rzeki znajdują się pniaki a nawet powalone drzewa. Powstałe w związku z tym przetamowania przyspieszają erozję brzegową, szczególnie wysokiego brzegu w pobliżu Elektrowni Stalowa Wola. 2.6.3 Rzeka Jelonek. Rzeka Jelonek przepływający przez osiedle Hutnik wpada do rzeki Barcówki w km 0+680. Jest ciekiem uregulowanym, wymiary koryta w odcinku ujściowym wynoszą: szer. dna 2.0 m; nachylenie skarp 1 : 1,5, posiada umocnienia faszynowe które są w wielu miejscach uszkodzone. Sporadycznie wykonywana konserwacja rzeki Barcówki i Jelonka, polegająca na wykaszaniu i odmulaniu, doprowadziła do znacznego ich zarośnięcia, co w znacznym stopniu utrudnia przepływ wód które powodują podtapianie przyległych terenów. 2.6.4 Rowy melioracyjne. Północne tereny Gminy Stalowa Wola (dzielnica Charzewice) przecinają rowy melioracyjne, które w wyniku rozbudowy miasta zostały przekształcone w system kanałów odprowadzających wody opadowe i roztopowe. W skład systemu wchodzą rowy A B C D i śluza wałowa. Rów A o następujących parametrach: długość rowu L = 1365 m szerokość dna b = 1.5 m nachylenie skarp 1:1.5 rów ten wpada poprzez śluzę wałową dwuotworową 2 x 1250 mm do rzeki San w km 22+100. Rów B o następujących parametrach: długość rowu L = 1719 m szerokość dna b = 1.0 m nachylenie skarp 1:1.5 Rów C o następujących parametrach: długość rowu L = 1579 m szerokość dna b = 1.2 m nachylenie skarp 1:1,5 Rów D długości 600 m odprowadza wody z terenu parku podworskiego. W odcinku ujściowym przebudowany w ramach modernizacji ul. Ogrodowej. 13 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Jedyny rów melioracyjny, spełniający nadal swoją funkcję, przebiega na niedużej długości po granicy wschodniej Gminy Stalowa Wola , wzdłuż działek pracowniczych położonych w okolicy prawobrzeżnego wału przeciwpowodziowego rzeki San. Rów „Toboła” (potoczna nazwa) o następujących parametrach: długość rowu L = 1200 m, szerokość dna przy ujściu wynosi 0.6 m. Ma on swój początek w Gminie Pysznica, odwadnia tereny rolnicze tej gminy, przepływa na niewielkim odcinku na pograniczu z Gminą Stalowa Wola wzdłuż działek pracowniczych, po czym uchodzi do rzeki Pyszanka prawobrzeżnego dopływu rzeki San. Jest to urządzenie zaniedbane, brak konserwacji spowodował zamulenie i zakrzaczenie rowu, co w rezultacie znacznie utrudnia przepływ wód w rowie. 2.7 Pokrywa glebowa. Na analizowanym obszarze przeważają tereny zurbanizowane (wykorzystywane głównie pod obiekty przemysłowe 49,36 %). Tereny lasów i gruntów leśnych obejmują ponad 12 % powierzchni obszaru. Niespełna 8 % gruntów to tereny ujęte w ewidencji gruntów jako tereny rolne (tereny gruntów rolnych klasy V i VI, tereny pastwisk trwałych i nieużytków). Z uwagi na wieloletni przemysłowy charakter wykorzystania gruntów, gleby te są silnie przekształcone i zdegradowane oraz na znacznych powierzchniach pokryte powierzchniami szczelnymi. 2.8 Surowce mineralne. Jedynym surowcem mineralnym występującym w granicach miasta Stalowa Wola są piaski wieku holoceńskiego. Piaski te w charakterze wydm zalegają lokalnie w zachodniej części miasta. Obecnie na terenie Stalowej Woli nie jest prowadzona działalność w zakresie wydobywania kopalin. Do 2004r firma „Prefabet „Stalowa Wola –Jamnica” Stalowa Wola” prowadziła eksploatację złoża piasków do produkcji betonów komórkowych na podstawie koncesji udzielonej decyzją Wojewody Podkarpackiego z dnia 13.04.2000r, OŚ.II.7412-30/00. Udokumentowane w 1994r geologiczne zasoby złoża wynosiły 229,3 tys. m 3. W 2004 roku eksploatację zakończono. Wg „Dodatku Nr 1 do dokumentacji geologicznej złoża piasków Stalowa Wola – Jamnica” w obrębie złoża pozostały zasoby w wielkości tys. m3. 34,8 Są to zasoby uwięzione w pasie ochronnym wyrobiska. W związku z tym, że właściciel złoża nie zamierza prowadzić dalszej działalności w zakresie wydobywania kopalin nie będą one eksploatowane. Zasoby te zostały skreślone z bilansu zasobów kopalin w Polsce. Wyrobisko poeksploatacyjne jest w trakcie rekultywacji z przeznaczeniem na wysypisko odpadów komunalnych. 14 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Aktualnie na terenie miasta nie są prowadzone prace poszukiwawcze surowców mineralnych. 2. 9 Lasy. Powierzchnia lasów ogółem w gminie Stalowa Wola wynosi 4 987 ha. Pod względem przyrodniczym lasy znajdują się w VI Krainie Małopolskiej i 10 Dzielnicy Niziny Sandomierskiej (Mezoregiony Niziny Nadwiślańskiej, Puszczy Sandomierskiej i Puszczy Solskiej). W około 90 % są to siedliska borowe, pozostałe to siedliska lasowe i olsowe. Drzewostany mało zróżnicowane – przeważają jednopiętrowe gospodarcze drzewostany z dużą przewagą sosnowych. Głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna zajmująca 88% powierzchni. Pozostałe występujące gatunki to brzoza, olcha, jodła, dąb oraz modrzew, buk, grab. Około 4 455 ha lasów w gminie Stalowa Wola to lasy państwowe administrowane przez Nadleśnictwo Rozwadów. Całe Nadleśnictwo Rozwadów swoją powierzchnią obejmuje 15 633 ha, podzielone na dwa obręby leśne Rozwadów i Pysznica. Niemalże całość gruntów znajduje się w województwie podkarpackim, jedynie nieco ponad 6 ha w województwie lubelskim, obejmują swoją powierzchnią 4 powiaty – stalowowolski (54%), niżański (23%), tarnobrzeski (23%) oraz janowski. Przeciętny wiek drzewostanów nadleśnictwa wynosi około 59 lat. Na uwagę zasługują drzewostany w wieku powyżej 100 lat, których na terenie nadleśnictwa jest 435 ha. Są to głównie drzewostany sosnowe , dębowe i jodłowe. Lasy nadleśnictwa w 80% to lasy ochronne, czyli takie, które prócz funkcji produkcyjnych pełnią inne role i zadania, np. są ostoją chronionych zwierząt, chronią glebę i ujęcia wody pitnej. Lasy te dają schronienie wielu rzadkim gatunkom fauny – bielik, orlik krzykliwy, bocian czarny, krogulec, sowa uszata, kobuz, nietoperze, żuraw, kozioróg dębosz, popielica, koszatka) oraz flory – bluszcz, warzynek wilczełyko, rosiczka okrągłolistna, widłaki, długosz królewski i inne. W pobliżu Stalowej Woli w kompleksie Sochy spotykamy bogate zbiorowiska roślinne, w którym dominują 170 letnie – topole czarne. 130 ha to lasy komunalne Stalowej Woli. Wokół i w obrębie miasta łączą się one z zadrzewieniami miejskimi. Lasy komunalne służą głównie celom rekreacyjnym jako teren wypoczynku, mają także za zadanie ochronę miasta przed szkodliwą emisją do powietrza substancji z zakładów przemysłowych (elektrowni, huty, mleczarni). Gospodarka leśna w lasach komunalnych prowadzona jest na podstawie uproszczonego planu urządzenia lasu obowiązującego na lata 2003 - 2012. Wskazania gospodarcze zawarte w planie przewidują urządzenie lasu o charakterze wypoczynkowo – zdrowotnym jako jeden obręb spacerowo – wypoczynkowy, przy czym jednocześnie prowadzona będzie gospodarka leśna mająca na celu produkcję surowca drzewnego. Gatunkiem dominującym w lasach komunalnych jest sosna z niewielką domieszką gatunków liściastych – brzozy, dębu czerwonego i olszy. Są to drzewostany jednopiętrowe. 15 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola W terenach przyległych do elektrowni i mleczarni występują drzewostany sosnowe z dobrym ukształtowaniem II piętra poprzez drzewostan dębu czerwonego, sosny, brzozy, osiki i pojedynczo buka. Właśnie w tym drzewostanie obserwowany jest spadek szkód spowodowanych emisją substancji do powietrza w stosunku do lat wcześniejszych. Związane jest to z działalnością proekologiczną pobliskich zakładów (elektrowni i mleczarni) w efekcie czego następuje regeneracja aparatu asymilacyjnego drzew. Na obszarach lasów spełniających rolę wypoczynkowo rekreacyjną, oddalonych od źródeł emisji zanieczyszczeń gdzie występują młodsze drzewostany sosnowe również zaobserwowano uszkodzenia aparatu asymilacyjnego w słabym stopniu. Na terenie gminy nie ma wyznaczonej granicy rolno - leśnej, z uwagi na bezpośrednie sąsiedztwo zainwestowania miejskiego z terenami leśnymi. Inną formą własności są lasy Huty Stalowa Wola S.A. stanowiące własność Skarbu Państwa. Gospodarka leśna prowadzana jest na podstawie planu urządzania lasu sporządzonego na lata 1995÷2004, zatwierdzonego przez Ministerstwo Ochrony środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. 3. STAN ŚRODOWISKA. 3.1 Wody podziemne. 3.1.1 Jakość wód podziemnych. Poziom wodonośny GZWP nr 425 jest słabo izolowany od powierzchni terenu, w związku z czym wody piętra czwartorzędowego narażone są na bezpośrednie przenikanie zanieczyszczeń z powierzchni. Wody podziemne użytkowego poziomu wodonośnego charakteryzują się następującymi wskaźnikami fizyko – chemicznymi ( wskaźniki /od - do/ określone w kartach otworów wiertniczych studni ujęcia „Krzyżowe Drogi” ): Mętność 3 mg /dm3 Barwa 5 mg /dm3 Zapach g1R Odczyn pH 5,8 – 6,5 Utlenialność 0,8 – 2,0 mg /dm3 Amoniak nw – 0,1 mg /dm3 Azotyny nw – 0,002 mg /dm3 Azotany 0,1 – 6,0 mg /dm3 Chlorki 9,0 - 87,0 mg /dm3 Żelazo 0,05 – 0,75 mg /dm3 Mangan nw - 0,23 mg /dm3 16 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Wody te nie spełniają wymogów stawianych wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi, określonych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dn. 19 listopada 2002 roku (Dz.U. nr 203, poz. 1718), z uwagi na ponadnormatywne stężenia głównie żelaza, manganu, oraz obniżone pH . Z tego względu woda przeznaczona do spożycia wymaga uzdatnienia. Na terenie Stalowej Woli prowadzone są badania jakości wód podziemnych GZWP nr 425 w ramach krajowego monitoringu wód podziemnych. Ponadto w pobliżu obiektów stwarzających potencjalne ryzyko zanieczyszczenia wód podziemnych, właściciele lub użytkownicy tych obiektów prowadzą niezależny lokalny monitoring. Monitoring krajowy, który tworzy sieć ponad 600 punktów obserwacyjnych prowadzi od 1991r. Państwowy Instytut Geologiczny. Wykonywane badania wody obejmują pełny zakres oznaczeń fizyko-chemicznych. Na podstawie wyników badań monitoringowych, wody podziemne użytkowego poziomu wodonośnego w rejonie Stalowej Woli, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód, zaliczają się do wód klasy IV tj. niezadowalającej jakości. Zanieczyszczenie wód podziemnych w rejonie Stalowej Woli jest wynikiem urbanizacji i uprzemysłowienia miasta i wiąże się komunalnych i przemysłowych oraz głównie ze składowaniem odpadów odprowadzaniem ścieków. Nie stwierdza się zanieczyszczeń spowodowanych działalnością stacji paliw. Analizując wyniki prowadzonych badań monitoringowych pod kątem kierunku zmian ich jakości, należy stwierdzić, że na przestrzeni lat 1994r-2004, wody podziemne w rejonie Stalowej Woli utrzymują się w tej samej klasie czystości i jakość ich nie uległa pogorszeniu. Monitoring lokalny wód podziemnych prowadzony jest w pobliżu obiektów stwarzających potencjalne ryzyko zanieczyszczenia wód podziemnych takich jak składowiska odpadów oraz magazyny, bazy i stacje paliw oraz wokół ujęć wody dla miasta. Prowadzenie monitoringu ma na celu rozpoznawanie i śledzenie wpływu stwierdzonych lub potencjalnych ognisk zanieczyszczeń w celu przeciwdziałania ewentualnym ujemnym skutkom tego zanieczyszczenia. Monitoring wokół ujęć wody ma także charakter osłonowy. Obecnie w rejonie obowiązek prowadzenia lokalnego monitoringu wód podziemnych składowisk odpadów oraz magazynów, baz i stacji paliw wynika wprost z przepisów prawnych tj. rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk 17 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola odpadów oraz rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 20 września 2000r w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi dalekosiężne do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie. 3.1.2 Ochrona wód podziemnych. Na terenie Stalowej Woli do obiektów stwarzających największe ryzyko spowodowania zanieczyszczenia wód podziemnych zalicza się składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych zwane potocznie „komunalnym”, składowiska odpadów przemysłowych Elektrowni Stalowa Wola „Jelnia” i Huty Stalowa Wola, stacje paliw oraz istniejące jeszcze na terenie miasta nieszczelne sieci kanalizacyjne. Wpływ składowisk odpadów na wody podziemne wiąże się zawsze z charakterem gromadzonych na nim opadów. I tak wpływ składowiska odpadów „komunalnych” zaznacza się wzrostem Składowiska „Jelnia” związków azotu, amoniaku oraz podwyższoną bakteriologią. głównie wzrostem mineralizacji i odczynem alkalicznym wód w jego rejonie. Natomiast w rejonie składowiska odpadów przemysłowych Huty Stalowa Wola, na którym były gromadzone osady z neutralizacji ścieków potrawiennych oraz zawartości licznych na terenie Huty „odolejaczy”, występuje podwyższona koncentracja metali ciężkich, miedzi, i substancji ropopochodnych. Zanieczyszczenia wód przez obiekty stacji paliw dotychczas na terenie Stalowej Woli nie stwierdzono. Dla ochrony wód podziemnych GZWP nr 425 w dokumentacji hydrogeologicznej zatwierdzonej decyzją MOŚZNiL nr KDH1/01/603/97 z 18.07.1997r ustalone zostały obszary ochronne GZWP nr 425 - ONO i OWO (obszar najwyższej i wysokiej ochrony) , o łącznej powierzchni 3023 km2. Na podstawie analizy czasu pionowego przesiąkania i ocenie stopnia zagrożenia zanieczyszczenia wód podziemnych Zbiornika, dla ustalonych obszarów ochronnych sprecyzowane zostały zakazy, nakazy i ograniczenia mające na celu zminimalizowanie ryzyka ewentualnego zanieczyszczenia warstwy wodonośnej, takie jak : zakaz wprowadzania nieoczyszczonych ścieków do ziemi i wód powierzchniowych; zakaz budowy ujęć wód podziemnych do celów nie związanych z zaopatrzeniem w wodę ludności lub produkcją żywności; zakaz lokalizowania nowych inwestycji bez koniecznych zabezpieczeń na obszarach aglomeracji miejskich i przemysłowych; zakaz lokalizowania inwestycji szkodliwych dla środowiska wodnego lub mogących pogorszyć ten stan ze względu na wytwarzane przez nie ścieki, emitowane pyły i gazy oraz składowane odpady, w szczególności: lokalizowania składowisk odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne nie zabezpieczonych przed przenikaniem 18 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola do podłoża substancji toksycznych lub innych szkodliwych dla środowiska; budowy baz paliw płynnych i obiektów ich przeładunku bez koniecznych zabezpieczeń; prowadzenia rurociągów transportujących substancje chemiczne mogące zanieczyścić wody; budowy autostrad bez koniecznych zabezpieczeń; nakaz likwidacji nielegalnych składowisk i wysypisk odpadów; nakaz wybudowania sieci kanalizacyjnych w celu zorganizowania prawidłowej gospodarki ściekowej na obszarach aglomeracji miejskich, przemysłowych i wiejskich; nakaz stosowania technologii nie pogarszających stanu środowiska wodno- gruntowego na obszarach przemysłowych i wiejskich; nakaz ograniczenia emisji pyłowych i gazowych na obszarach przemysłowych; nakaz stosowania środków ochrony roślin, dla których czas połowicznego rozpadu w glebie jest zdecydowanie krótszy niż 6 miesięcy dla obszarów wiejskich, intensywnej produkcji sadowniczej i leśnych; nakaz właściwego zagospodarowania wyrobisk poeksploatacyjnych na obszarach eksploatacji surowców ceramiki budowlanej; nakaz wprowadzenia lokalnego monitoringu jakości wód podziemnych dla obszarów przemysłowych, otworowej eksploatacji siarki, intensywnej produkcji sadowniczej i leśnych; W obecnym stanie prawnym ochronnych brak jest aktów dotyczących ustanawiania stref GZWP. Dla ochrony ujęć wód podziemnych , na podstawie przepisów ustawy z dnia 24 października 1974 r. Prawo wodne (Dz.U.Nr 38, poz. 230 z późniejszymi zmianami) oraz rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 listopada 1991 r. w sprawie ustanawiania stref ochronnych ujęć i źródeł wody (Dz.U.Nr 116, poz. 504) Wojewoda Podkarpacki decyzją z dnia 21.11. 2000 r. znak: OŚIII-2-6814/5/00 ustanowił strefy ochronne ujęć wody „Krzyżowe Drogi” oraz „Stare Ujęcie” . Powierzchnia wewnętrznego terenu ochrony pośredniej ujęcia „Krzyżowe Drogi” obejmującego 21 studni wynosi ok. 1,1 km 2 , a „Starego Ujęcia”, w skład którego wchodzi 10 studni 1,0 km2 . W granicach wewnętrznych terenów ochrony pośredniej ujęć wprowadzone zostały następujące zakazy i ograniczenia w użytkowaniu gruntów: zakaz lokalizacji nowych ujęć wody z wyjątkiem budowy studni zastępczych zakaz wykonywania wykopów o gł. większej niż 4m zakaz prowadzenia prac ziemnych o gł. 4 m bez należytego nadzoru i zabezpieczeń zakaz poboru kruszywa 19 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola W granicach zewnętrznego terenu ochrony pośredniej ujęć „Krzyżowe Drogi” i „Stare Ujęcie” obowiązuje zakaz lokalizacji obiektów mogących wpłynąć ujemnie na ilość i jakość ujmowanej wody, a w szczególności ; zakaz lokalizacji inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, zakaz lokalizacji nowych inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska bez stosownych zabezpieczeń, zakaz przechowywania i składowania odpadów promieniotwórczych Ponadto, Właściciel ujęcia został zobowiązany w/w decyzją do wykonania sieci monitoringu wód podziemnych wokół ujęcia. Sieć monitoringu tworzy w sumie w różnej odległości od ujęcia 9 punktów obserwacyjnych, zlokalizowanych na kierunku spływu wód. Obserwacje jakości wody prowadzone są z częstotliwością 1 x na kwartał. 3.2 Wody powierzchniowe. 3.2.1 Jakość wód rzeki San. Ze względu na swą rangę gospodarczą i przyrodniczą San objęty jest systematycznymi badaniami w ramach krajowej sieci monitoringu rzek. W 2004 r. dla potrzeb klasyfikacji ogólnej WIOŚ przeprowadził badania jakości wód Sanu i jego najważniejszych dopływów ogółem w 36 punktach pomiarowych. Wyniki badań kontrolowanych wód wykazały, że wśród nich brak jest wód bardzo dobrej jakości, w klasie I. Wymaganiom klasy II jakości odpowiadały wody badane w trzech punktach stanowiących 8,3 % łącznej ilości punktów pomiarowych w zlewni Sanu. Klasę III, określającą wody zadowalającej jakości stwierdzono w 58,3 % punktów, rozmieszczonych w zdecydowanej większości wzdłuż Sanu. Odsetek punktów pomiarowych, w których badane wody zakwalifikowano do klasy IV, wynosił 27,8 %, i charakteryzowały one wody ujściowego odcinka Sanu oraz większości kontrolowanych dopływów. Wody złej jakości o wyraźnym antropogenicznym oddziaływaniu zidentyfikowano w dwóch punktach pomiarowych (5,6 %): ujście Wiaru i Trzebośnica poniżej Sokołowa Małopolskiego. Punkt pomiarowy Rodzaj Klasyfikacja Przydatność Przydatność wód monitoringu ogólna jakości wód do celów do bytowania ryb wód pitnych Nazwa przekroju km Powyżej Niska 39,4 D,R III - Nieprzydatne Brandwica 23,3 D III - - Ujście do Wisły 4,0 D, R IV - nieprzydatne 20 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Objaśnienia: D – monitoring wód wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11.02.2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód. R - monitoring wód wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 4.10.2002 r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. U - monitoring wód wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27.11.2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Klasa III – wody zadowalającej jakości - spełniające w odniesieniu do większości wskaźników wymagania dla wód powierzchniowych kategorii A2, w których wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują niewielki wpływ oddziaływań antropogenicznych. Klasa IV - wody niezadowalającej jakości - spełniające w odniesieniu do większości wskaźników wymagania określone dla wód powierzchniowych kategorii A3, w których wartości biologicznych wskaźników jakości wody, wykazują na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany jakościowe i ilościowe w populacjach biologicznych. Rzeka bezpośrednio jak i przez liczne swoje dopływy wzdłuż całego biegu jest odbiornikiem ścieków komunalnych i przemysłowych. Do najważniejszych źródeł zanieczyszczenia Sanu należą: - rozproszone źródła ścieków bytowo – gospodarczych w źródlanej części zlewni, - oczyszczalnie ścieków komunalnych w Sanoku, Dynowie, Przemyślu, Jarosławiu, Krośnie, Przeworsku, Strzyżowie, Horyńcu Zdroju, Lubaczowie., Leżajsku, Nowej Sarzynie, Sokołowie Małopolskim, Rudniku, Nisku, Stalowej Woli, - ścieki przemysłowe ze „Stomil – Sanok” S.A. w Sanoku, OSM w Sanoku, Zakładów Chemicznych w Nowej Sarzynie, Huty Stalowa Wola S.A. oraz wody pochłodnicze z Elektrowni „Stalowa Wola” S.A. Bezpośredni komunalnych z wpływ oczyszczonych ścieków odprowadzanych do rzeki San, Miejskiej Oczyszczalni w Stalowej Woli oraz przemysłowych z Huty Stalowa Wola przedstawia poniższa Tabela. 21 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Rodzaj Wskaźnika zanieczyszczeń Rzeka San Rzeka San za przed kanałem przed kanałem zrzutowym kanałem zrzutowym Czerwiec 2005 Odczyn pH Rzeka San za kanałem zrzutowym Data Badania Rzeka San 8,5 zrzutowym Czerwiec 2005 8,4 Listopad 2005 8,2 Listopad 2005 7,8 ChZTMn [mgO2/dm ] 7,5 7,8 2,8 6,8 ChZTCr [mgO2/dm3] 15,6 16,5 18,4 30,7 7,7 7,9 5,0 8,6 Chrom ogólny [mgCr/dm ] 3 BZT5 [mgO2/dm3] <0,01 <0,01 <0,01 0,019 Chrom +6 +6 3 [mgCr /dm ] <0,01 <0,01 <0,01 <0,01 Chrom +3 +3 3 <0,01 <0,01 <0,01 0,019 71,0 76,3 68,9 75,1 7,1 8,2 20,4 37,0 0,64 0,72 1,0 3,7 3 [mgCr /dm ] Siarczany [mgSO4/dm3] Chlorki [mgCl/dm ] 3 Azot amonowy [mgNNH4/dm ] 3 Azot azotanowy [mgNNO3/dm ] 1,1 1,2 0,96 4,2 Azot organiczny [mgNorg/dm3] 6,74 6,54 3,81 4,2 Azot azotynowy [mgNNO2/dm ] 0,02 0,07 0,01 0,64 8,5 8,53 5,78 12,74 3 3 Azot ogólny [mgNog/dm ] 3 Żelazo ogólne [mgFe/dm ] 0,5 0,62 2,96 1,27 Cynk [mgZn/dm3] <0,01 <0,01 <0,05 0,05 Miedź [mgCu/dm ] <0,005 <0,005 0,009 0,006 <0,2 <0,2 0,065 0,055 Fosfor ogólny [mgP/dm ] 0,11 0,42 0,2 2,00 Substancje ekstrahujące się eterem <0,5 0,7 1,2 2,8 <0,002 <0,002 0,004 0,007 3 3 Nikiel [mgNi/dm ] 3 3 naftowym [mg/dm3] indeks fenolowy [mg/dm3] 3.2.2 Ochrona przeciwpowodziowa. Wzdłuż rzeki San przepływającej przez tereny Gminy Stalowa Wola na przeważającej długości znajdują się wały przeciwpowodziowe mające na celu ochronę przed powodzią i tak: prawobrzeżny wał przeciwpowodziowy rzeki San w km 26+000 – 30+055 ( ok. 4.0 km ), w tym od km 28+280 do 30+055 odcinek nowy, lewobrzeżny wał przeciwpowodziowy rzeki San w km 18+800 – 27+400 ( ok. 8.6 km ). Od mostu na rzece San w Stalowej Woli w kierunku na Elektrownię Stalowa Wola na długości ok. 1.5 km znajdują się tereny nieobwałowane, które są terenami zalewowymi. Na tych terenach położona jest część obiektów Elektrowni Stalowa Wola, Zakładów Produkcji Pustaków oraz osiedle Swoły. 22 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola W związku z występującymi w ostatnich latach wysokimi stanami wód na rzece San powiększyły się szkody w brzegach rzeki i wystąpiła pilna potrzeba wykonania prac regulacyjnych. W 2000 r. służby Regionalnego w Krakowie podjęły prace mające na celu Zarządu Gospodarki Wodnej poprawę stanu technicznego koryta rzeki w obrębie miasta Stalowa Wola tj. roboty związane z zamknięciem kilkudzielnego koryta Sanu oraz likwidacją wyspy skierowującej nurt rzeki w kierunku lewego brzegu i jego niszczenie. Roboty te miały niewielki zakres i zostały zaprzestane. W latach 2003 i 2004 opracowane zostały dokumentacje projektowe na wykonanie dalszych robót zabezpieczających na rzece San, które docelowo doprowadzą do zabezpieczenia erodowanych brzegów oraz uporządkowania koryta rzeki na terenie Stalowej Woli. W 2004 r. rozpoczęto pobór żwiru i piasku w ramach robót udrożnieniowych koryta rzeki San w km 28+250 – 28+ 650 ( długość około 400 mb ) poprzez likwidację wyspy (odsypiska). Łączna ilość materiału przewidzianego do usunięcia do 2009 r. wyniesie około 55000 m3 Rzeka San na w/w odcinku ma nieregularną linię brzegów, porośniętą krzakami wierzby i roślinnością trawiastą. Odsypisko w środku koryta tworzy dwudzielny przepływ. Lewa jego część o szybszym nurcie powoduje stale powiększającą się erozję lewego brzegu rzeki w pobliżu którego stoją słupy linii energetycznych oraz znajdują się tereny rekreacyjne przeznaczone dla mieszkańców Stalowej Woli. Wyspa uniemożliwia korzystanie z wód innym użytkownikom, jak również sprzyja powstawaniu zatorów lodowych w okresach zimowych. Ponadto w 2005 r. w ramach zadania „Odtworzenie naturalnego koryta rzeki San w km 28+300–29+600 w m. Stalowa Wola” przystąpiono do odcinkowego ubezpieczenia lewego brzegu i skarpy brzegowej rzeki San opaska brzegową, odtworzenia zniszczonej ostrogi oraz wykonania przetamowania pomiędzy brzegiem rzeki i wyspą. Rzeka San na odcinku objętym w/w zadaniem płynie korytem o szerokości ok. 100 – 250 m, odcinkowo uregulowanym systemem opasek, tam podłużnych i ostróg. W wyniku przepływu wód powodziowych , poniżej mostu drogowego w m. Stalowa Wola, na brzegu lewym następuje proces erozji brzegu. Powyżej mostu, przy brzegu lewym, w rejonie istniejących wysp, zniszczona została ostroga, co spowodowało przedostawanie się wód poza główne koryto rzeki tj. pomiędzy wyspę i stały brzeg i stworzyło zagrożenie dla istniejących przetamowań, stabilności linii brzegowej oraz drogi gruntowej a także dla kanału zrzutowego wód z Elektrowni Stalowa Wola. Wykonanie wszystkich projektowanych robót spowoduje zahamowanie procesu erozji lewego brzegu podczas przepływu wód powodziowych. 23 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola 3.3 Gospodarka wodno-ściekowa. 3.3.1 Zaopatrzenie w wodę. Miasto Stalowa Wola dla zaspakajania potrzeb zaopatrzenia w wodę mieszkańców Stalowej Woli eksploatuje dwa ujęcia wód podziemnych, bazujące na zasobach poziomu wodonośnego w utworach czwartorzędowych Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) nr 425 i eksploatowane w ramach zatwierdzonych zasobów eksploatacyjnych na podstawie decyzji Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w Warszawie: - Ujęcie „Krzyżowe Drogi”, w skład którego wchodzi 21 studni wierconych i będące podstawowym ujęciem komunalnym, o wydajności eksploatacyjnej Q = 746 m 3 /h,. - „Stare Ujęcie”, w skład którego wchodzi 10 studni wierconych przejęte od HSW, o wydajności eksploatacyjnej Q = 195 m3/h. Zgodnie z aktualnie posiadanymi pozwoleniami wodno – prawnymi oraz zaktualizowanymi dokumentacjami hydrogeologicznymi zasobów wodnych wszystkich głównych ujęć na terenie Stalowej Woli- aktualne zasoby wodne, będące w dyspozycji wodociągów miejskich wynoszą łącznie Qe=941m3/h. Ujęcia wody są eksploatowane Miejski Zakład Komunalny Sp. z o.o. w Stalowej Woli. Wszystkie istniejące od dawna wodociągową. Do powstających, osiedla w mieście są wyposażone w sieć nowych osiedli wodociągi są sukcesywnie doprowadzane. Łączna długość sieci wodociągowej w mieście Stalowa Wola wynosi 96 km. W ostatnim okresie wykonano magistralę umożliwiającą zaopatrzenie w wodę części mieszkańców sąsiedniej gminy, Gminy Bojanów. Zużycie wody w 2004 r. wyniosło 3 mln m3, tj. 8 219,2. m3/d. Ze względu na jakość ujmowanej wody, przed podaniem jej do sieci wodociągowej konieczne jest wcześniejsze jej uzdatnienie. W chwili obecnej Stacja Uzdatniania Wody zapewnia jedynie korektę czynnika pH wody (wartość monitorowana 5,57) poprzez dodawanie wody wapiennej. Istnieje pilna potrzeba modernizacji całego istniejącego systemu uzdatniania wody ze względu na konieczność redukcji poziomu żelaza i manganu. Planowana modernizacja i rozbudowa stacji uzdatniania wody zapewni zgodność jakości uzdatnionej wody z wymaganiami prawa polskiego i UE. Maksymalna wydajność stacji po modernizacji wynosić będzie do 600 m 3/h, natomiast maksymalna produkcja dobowa 13 500 m3/d. Wody popłuczne z płukania filtrów odprowadzone będą do istniejącej kanalizacji, poprzez którą trafią do miejskiej oczyszczalni ścieków. Poza ujęciami komunalnymi na terenie miasta Stalowa Wola z własnych ujęć wód podziemnych korzystają następujące podmioty: 24 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Huta Stalowa Wola S.A. eksploatuje ujęcie, o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych 640 m /h, 3 Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska eksploatuje ujęcie o wydajności 53,5 m3/h, Szpital Miejski eksploatuje ujęcie o wydajności 50 m3/h, Wytwórnia Wódek o wydajności 15 m3/h, Wody powierzchniowe nie są ujmowane w celu zaopatrzenia ludności w wodę. Woda powierzchniowa jest ujmowana jedynie do celów przemysłowych przez: - Elektrownię „Stalowa Wola”, która posiada decyzję Wojewody Podkarpackiego OŚ-III-2-6811/35/00 z dnia 29.12.2000 r. ważną do 31.12.2005 r. na pobór wód z rzeki San w ilości 12 m3/s i odprowadzanie wód pochłodniczych kanałem zrzutowym w km 29+800 rzeki San. - „Hutę Stalowa Wola”, która pobiera wodę z kanału zrzutowego w oparciu o umowę zakupu wody od Elektrowni. 3.3.2 Odprowadzanie ścieków. Położenie przeważającej części miasta w zasięgu 25-letniej izochrony tj. w zasięgu strefy ochrony pośredniej i zewnętrznej głównych ujęć wody na terenie Stalowej Woli nakłada na użytkowników obowiązek szczególnej ochrony przed zanieczyszczeniami wód Głównego Zbiornika Wód Podziemnych. Powyższe wymagania można spełnić głównie przez przyśpieszenie realizacji kanalizacji sanitarnej na terenach zabudowy, na których brak jest urządzeń kanalizacyjnych oraz egzekwowanie od zakładów przemysłowych wysokiej sprawności urządzeń chroniących wody podziemne przed zanieczyszczeniami. Docelowym systemem kanalizacji obowiązującym na terenie Stalowej Woli będzie system rozdzielczy. Na terenach dzielnicy Śródmieście gdzie obecnie istnieje sieć ogólnospławna aktualnie realizowane jest rozdzielenie istniejącej kanalizacji ogólnospławnej i budowa kanalizacji deszczowej. Ścieki deszczowe prowadzane przez kanalizację deszczową w Stalowej Woli odprowadzane są do rzeki San bezpośrednio lub poprzez jego dopływy, lub też do ziemi za pośrednictwem rowu. Przed wprowadzeniem ścieków deszczowych do odbiornika poddawane są one podczyszczeniu z substancji ropopochodnych i zawiesin. Do tego celu wykonane zostały podczyszczalnie ścieków deszczowych wyposażone w separatory substancji ropopochodnych oraz piaskowniki. Problemem nadal są tereny znajdujące się w zasięgu zewnętrznej strefy ochrony pośredniej głównych ujęć wody (ul. Przemysłowa) gdzie dotychczas nie ma ani 25 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola kanalizacji sanitarnej ani deszczowej. Zlokalizowanych jest tam wiele drobnych zakładów produkcyjno – usługowych – handlowych o nieuregulowanej gospodarce wodno- ściekowej, które w sposób niekontrolowany odprowadzają ścieki deszczowe z terenu dróg dojazdowych, parkingów placów manewrowych bezpośrednio do ziemi. Kanalizacja komunalna miasta pozostanie wyłącznie odbiornikiem ścieków socjalno - bytowych od mieszkańców, ścieków z zakładów użyteczności publicznej oraz ścieków z drobnych i średnich zakładów usługowo – produkcyjnych. Gospodarka ściekowa większych zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie miasta nadal pozostaje w gestii tych zakładów i jest oparta na zakładowych systemach kanalizacji, zakończonych własnymi oczyszczalniami ścieków. Uregulowania prawne dotyczące gospodarki wodno-ściekowej zawarte w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U.1997, Nr 78, poz. 438), ustawie Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz.U.2001, Nr 115, poz. 1229 z późniejszymi zmianami) wskazują na obowiązek gospodarowania wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, w tym kształtowania i korzystania z wód oraz zarządzania zasobami wodnymi. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków (Dz.U.2001, Nr 72, poz.747 z późniejszymi zmianami) zawiera regulacje, które dotyczą między innymi zasad działalności przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych oraz niezawodnego odprowadzania i oczyszczania ścieków z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska i optymalizacji kosztów. Ustawa Prawo wodne zakłada, że ścieki wprowadzane do wód lub ziemi, niezależnie od tego czy powstają w ramach zwykłego, czy też „szczególnego” korzystania z wód – powinny być oczyszczone. Nie mogą zawierać odpadów lub zanieczyszczeń pływających, substancji DDT, PCT, PCB, drobnoustrojów chorobotwórczych i powodować w wodach zmian ich naturalnej biocenozy, mętności, barwy, zapachu oraz formowania się piany lub osadów. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 168, poz.1763) precyzuje warunki, które muszą być spełnione przy wprowadzaniu różnego rodzaju oczyszczonych ścieków do wód lub do ziemi. W mieście Stalowa Wola odbiornikiem ścieków komunalnych, przemysłowych i deszczowych wprowadzanych do wód jest rzeka San. Do najważniejszych bezpośrednich źródeł zanieczyszczenia wód Sanu na odcinku stalowowolskim należą ścieki komunalne z Miejskiej Oczyszczalni Ścieków, ścieki z oczyszczalni Huty Stalowa Wola S.A. oraz wody pochłodnicze z Elektrowni „Stalowa Wola” S.A. 26 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Miasto Stalowa Wola - Miejska Oczyszczalnia Ścieków w Stalowej Woli. Miasto Stalowa Wola posiada mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków komunalnych zlokalizowaną w pobliżu odbiornika, tj. rzeki San, o średniej przepustowości 23 000 m3/d. Oczyszczalnia została przekazana do eksploatacji w 1993 r. Zastosowany proces technologiczny uwzględnia mechaniczne oczyszczanie ścieków oraz oczyszczanie biologiczne bez usuwania substancji biogennych. Aktualne obciążenie oczyszczalni ładunkiem zanieczyszczeń wynosi 75 000 do 80 000 RLM i znajduje się na granicy możliwości redukcji związków organicznych. W celu osiągnięcia obowiązujących norm jakościowych planowana jest modyfikacja procesu technologicznego pod kątem poprawy efektywności eliminacji związków biogennych. Modernizacja procesu technologicznego przewiduje utrzymanie dwustopniowego oczyszczania ścieków w obiektach oczyszczania mechanicznego oraz biologicznego z przeróbką osadu w zamkniętych, wydzielonych komorach fermentacji. W procesie oczyszczania ścieków założono usuwanie związków biogennych na drodze biologicznej ze wspomaganiem chemicznym. Oprócz modernizacji samego procesu technologicznego konieczna jest modernizacja w zakresie: - wymiany istniejących, w większości wyeksploatowanych urządzeń, na urządzenia o wyższej sprawności i mniej energochłonne, - usprawnienia gospodarki cieplnej przez budowę własnej kotłowni i uniezależnienie się od zewnętrznego dostawcy ciepła, - maksymalnego wykorzystania energii zawartej w biogazie poprzez montaż agregatów kogeneracyjnych umożliwiających produkcję energii elektrycznej i cieplnej, - modernizacji gospodarki biogazem (budowa instalacji odsiarczania, zastosowanie agregatów prądotwórczych zasilanych biogazem), - wprowadzenie higienizacji osadu odwodnionego. Zmodernizowana oczyszczalnia ścieków posiadać będzie nie zmienioną w stosunku do obecnej przepustowość hydrauliczną 17 500 m3/d oraz zwiększoną możliwość obciążenia ładunkiem zanieczyszczeń do ok. 98 500 RLM z jednoczesnym podniesieniem efektu oczyszczania zwłaszcza w zakresie redukcji związków biogennych. Realizacja zaplanowanego przedsięwzięcia pozwoli na polepszenie parametrów oczyszczania ścieków, a tym samym przyczyni się do poprawy jakości wód rzeki San. Największe Zakłady Produkcyjne w Stalowej Woli, odprowadzające ścieki do wód powierzchniowych to: Elektrownia „Stalowa Wola” oraz Huta Stalowa Wola S.A. 27 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Huta Stalowa Wola S.A. – Centralna Oczyszczalnia Ścieków. Huta Stalowa Wola S.A. posiada centralną, mechaniczną oczyszczalnię ścieków ogólnozakładowych zlokalizowaną w pobliżu oczyszczalni komunalnej. Ścieki z centralnej oczyszczalni HSW i z oczyszczalni miejskiej odprowadzane są do rzeki San wspólnym kolektorem zrzutowym. Średnia przepustowość oczyszczalni wynosi 100 000 m 3/d, jednak faktyczny zrzut ścieków wynosi średnio 30 000 m3/d w okresie pogody bezdeszczowej. Niskie obciążenie hydrauliczne oczyszczalni HSW wynika ze zmniejszenia ilości ścieków (zmniejszenie produkcji, wprowadzenie zamkniętych obiegów wody przemysłowej) w stosunku do ilości planowanych na etapie projektowania i realizacji mechanicznej oczyszczalni ścieków. Ścieki do oczyszczalni mechanicznej są odprowadzane po podczyszczeniu w lokalnych, chemicznych oczyszczalniach o różnym charakterze w zależności od rodzaju zanieczyszczeń w ściekach surowych. Elektrownia „Stalowa Wola” „Elektrownia „Stalowa Wola” odprowadza do rzeki San poregeneracyjne ze SUW w ilości wody pochłodnicze i ścieki średniodobowej 934 848 m 3/d poprzez urządzenia: - zbiornik mieszankowy, - zbiornik retencyjno-uśredniający ścieków poregeneracyjnych, - otwarty kanał zrzutowy. Pośrednio, poprzez zrzut do rzeki Barcówki wody deszczowo-przemysłowe w ilości maksymalnej 0,295 m3/s. 3.4 Stan powietrza atmosferycznego. 3.4.1 Jakość Jakość powietrza atmosferycznego. powietrza atmosferycznego na terenie województwa monitorowana była w 2004 roku przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie oraz Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Rzeszowie. Na podstawie całorocznych serii pomiarowych ze stacji monitoringowych, danych emisyjnych oraz obiektywnych metod szacowania, od 2002 roku wykonywana jest „Ocena roczna zanieczyszczenia powietrza w województwie podkarpackim” w zakresie: SO2, NO2, CO, Pb, PM10, benzenu oraz ozonu. Ocena wykonywana jest dla każdego wskaźnika oddzielnie w poszczególnych strefach, których granice pokrywają się z granicami powiatów. Ocena jakości powietrza wykonana za rok 2004 pozwala na stwierdzenie, że w zakresie dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, ołowiu oraz benzenu nie ma zagrożenia przekroczenia wartości dopuszczalnych, określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla 28 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola dopuszczalnych poziomów niektórych substancji, co dało podstawę do zakwalifikowania wszystkich stref (powiatów) województwa do klasy A. Na pogorszenie jakości powietrza na terenie województwa największy wpływ mają wysokie stężenia pyłu PM 10. Przekroczenia dopuszczalnej normy zanotowano w Przemyślu i Rzeszowie. W mieście Stalowa Wola nie odnotowano przekroczeń stężenia żadnej badanej substancji. Stężenie średnioroczne SO2 osiągnęło poziom 6,4 µg/m3, co stanowi 21,3% dopuszczalnej normy. Dla porównania, najwyższą wartość odnotowano w Rzeszowie przy ul. Poniatowskiego (8,1 µg/m 3). Poziom NO2 w powietrzu atmosferycznym dla Stalowej Woli wynosił 21,5 (53,8% dopuszczalnej normy). Najwyższe stężenie tej substancji stwierdzono w również w Rzeszowie, ul. Piłsudskiego (31,1µg/m 3). Otrzymane wyniki z przeprowadzonych w 2004 roku serii pomiarowych stężenia benzenu wskazują, że stężenia średnioroczne tej substancji na terenie województwa utrzymują się na poziomie 0,8–2,18 µg/m3 i stanowią od 16 do 43,6% normy średniorocznej, ustalonej na poziomie 5 µg/m3. W mieście Stalowa Wola poziom stężenia wyniósł blisko 1,3 µg/m 3. 3.4.2 Źródła zanieczyszczenia powietrza. Stopień zanieczyszczenia powietrza związany jest z wielkością wprowadzanych do atmosfery strumieni substancji. Decydujące znaczenie ma działalność człowieka antropogeniczne źródła zanieczyszczenia powietrza - tj: spalanie paliw, prowadzenie różnorodnych procesów technologicznych, gospodarka komunalna, rolnictwo oraz komunikacja. Miasto Stalowa Wola znajduje się pod wpływem oddziaływania głównie: 1. Zanieczyszczeń komunikacyjnych w postaci tlenku azotu, tlenku węgla, dwutlenku siarki i węglowodorów pochodzących z emisji spalin samochodowych. Toksyczne substancje są znaczącym lecz nieokreślonym liczbowo w skali miasta zanieczyszczeniem. Ich ilość w powietrzu jest zależna od dwóch podstawowych czynników o przeciwnych tendencjach: - żywiołowego przyrostu ilości samochodów i przeciążenia ruchem głównych ulic, co ma wpływ na wzrost emisji spalin, - poprawy jakości spalania w statystycznym pojeździe uczestniczącym w ruchu, dzięki ciągłemu procesowi wymiany pojazdów na nowsze – posiadające katalizatory i spalające etyliny bezołowiowe, przechodzeniu części użytkowników pojazdów z etylin na paliwa gazowe oraz redukcji przez producentów niektórych składników paliw na mniej uciążliwe. 2. Zanieczyszczeń komunalnych (tzw. niska emisja) w postaci pyłu, dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, węglowodorów. Zanieczyszczenia te związane są ze spalaniem paliw stałych i gazowych w indywidualnych systemach grzewczych. 29 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Emisja tych zanieczyszczeń dotyczy obszarów gdzie nie ma zcentralizowanego systemu grzewczego. 3. Zanieczyszczeń przemysłowych związanych z działalnością produkcyjną zakładów, które w sposób zorganizowany wprowadzają je do atmosfery. Największym zakładem na terenie miasta emitującym substancje do powietrza jest Elektrownia Stalowa Wola S.A. Rodzaj i ilość wyemitowanych do powietrza substancji w latach 2002-2004 przedstawia poniższa tabela. Ilość wprowadzanych substancji [ Mg/rok ] Rodzaj substancji 2002 rok 2003 rok 2004 rok Dwutlenek siarki 7343,4 8914,9 6939,6 tlenki azotu 2064,4 2596,1 2312,3 tlenek węgla 234,9 297,9 193,1 pył 480,6 525,9 446,3 Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji za korzystanie ze środowiska Odprowadzanie substancji następuje przez układ odpylania do 2 emitorów (kominów) o wysokości 102 m (średnica wylotowa 6 m) i 120 m (średnica wylotowa 5,9 m) nad poziom terenu. Ochrona powietrza atmosferycznego w Zakładzie następuje poprzez: Stosowanie skutecznych elektrofiltrów, redukcję emisji NO2 poprzez instalacje niskoemisyjnego spalania paliw, zakup węgla o niskiej zawartości siarki, zainstalowanie systemu ścisłej kontroli sterowania procesem spalania na kotłach OP380 w celu poprawy sprawności całego układu, co ma wpływ na zmniejszenie ilości spalanego węgla, a pośrednio na zmniejszenie emisji. Drugim źródłem co do wielkości ilości substancji emitowanych do powietrza atmosferycznego jest kompleks zakładów znajdujących się na terenie Huty Stalowa Wola S.A. Według stanu prawnego w roku 2002 - Huta Stalowa Wola została podzielona na samodzielne spółki – w skład Grupy Kapitałowej HSW wchodziło 20 spółek, z tego 19 spółek w Stalowej Woli na terenie Kombinatu HSW i jedna spółka w Zaklikowie. Wprowadzanie substancji do powietrza odbywa się w sposób zorganizowany emitorami w ilości 359, o wysokości dominującej 20 – 30 m. Powstające w jednostkach Grupy Kapitałowej w procesach technologicznych substancje pyłowe są częściowo redukowane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń. W zakładach wchodzących w skład grupy zainstalowanych jest 91 sztuk urządzeń odpylających. 30 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Urządzenia odpylające* Cyklony 21 szt. Multicyklony 5 szt. filtry tkaninowe 29 szt. Urządzenia odpylające mokre 36 szt. * dane za 2001 rok Wszystkie pracujące urządzenia odpylające są w dobrym stanie, a skuteczność ich działania wynosi od 95 do 99% i powyżej. Rodzaj i ilość wyemitowanych do powietrza substancji w latach 1999-2001 przedstawia poniższa tabela : Rodzaj Ilość wprowadzanych substancji [ Mg/rok ] Substancji 1999 rok 2000 rok 2001rok Dwutlenek siarki 38 25,3 16,4 tlenki azotu 92 58,12 64,3 tlenek węgla 698 1 124,6 755,9 pył 84,3 157,76 130 Zmiany wielkości emisji w poszczególnych latach wynikały: z likwidacji niektórych urządzeń, zwiększania lub ograniczania czasu pracy urządzeń, zmiany wielkości produkcji. W ciągu ostatnich lat działania w wyniku wpływu w/w czynników nastąpiło zmniejszenie wielkości emitowanych substancji, chociaż niektóre z nich spowodowane zostały ograniczeniem produkcji. Elektrownia i Huta, zakłady o największej emisji przeprowadziły szereg prac modernizacyjnych takich jak: likwidacja turbiny, likwidacja starych pieców do wytopu stali, zmiana systemów systemy odpylania. Efektem przeprowadzonych prac modernizacyjnych jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń gazowych. Dzięki temu, że w dużych zakładach funkcjonują wykwalifikowane służby ochrony środowiska, oraz dzięki wysokiej świadomości ekologicznej dyrekcji tych zakładów, stale podejmowane są w nich działania zmierzające do minimalizacji wpływu na środowisko. 3.5 Hałas. Hałas jest specyficznym czynnikiem zanieczyszczającym środowisko, powodowany jest głównie: ruchem transportowym (hałas komunikacyjny), działalnością przemysłową (hałas przemysłowy), 31 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Stalowa Wola narażona jest na hałas przede wszystkim komunikacyjny. Hałas emitowany w związku z eksploatacją dróg należy do najbardziej uciążliwych a dopiero w dalszej kolejności komunikacja kolejowa. Na taką uciążliwość narażeni są głównie użytkownicy budynków usytuowanych blisko dróg. Przez Stalową Wolę przebiega ruch tranzytowy na trasie Sandomierz – Nisko i dalej w kierunku Warszawy i Rzeszowa. Najskuteczniejszą metodą ograniczenia tej uciążliwości będzie wyeliminowanie ciężkiego ruchu tranzytowego przez teren miasta poprzez budowę Trasy Podskarpowej. Ponadto zastosowanie takich zabezpieczeń jak: - nasadzenie zieleni izolacyjnej wysokiej i niskiej, - montowanie ekranów akustycznych (szczególnie w obszarach przebiegu w sąsiedztwie zabudowy), - dodatkowe zabezpieczenie przed hałasem otworów okiennych w budynkach mieszkalnych w bezpośrednim sąsiedztwie tras, przyczyni się w dużym stopniu do zminimalizowania uciążliwości hałasu komunikacyjnego. Podobne rozwiązania można zastosować przy ograniczaniu hałasu wywołanego przez linię kolejową. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska – Delegatura w Tarnobrzegu wykonał pomiary hałasu w celu określenia klimatu akustycznego miasta Stalowa Wola. W roku 2003 dokonano pomiarów poziomu dźwięku w 9 punktach miasta. Punkty pomiarowe były rozmieszczone w następujących punktach miasta: 1. Al. Jana Pawła II – Rozwadów szkoła, 2. Al. Jana Pawła II – os. Poręby, 3. ulica Poniatowskiego, 4. ulica Komisji Edukacji Narodowej (skrzyżowanie z Wojska Pol.), 5. ulica 1-go Sierpnia, 6. ulica Popiełuszki, 7. ulica Czarneckiego, 8. ulica Ofiar Katynia, 9. ulica Staszica. Pomiary wykonywano w dzień i w nocy. Zmierzony równoważny poziom dźwięku wynosił – w dzień Leq = 64,0 – 72,3 dB(A), przy czym najniższą wartość zanotowano w punkcie 6. ulica Popiełuszki, zaś najwyższą wartość w punkcie 1. Al. Jana Pawła II – szkoła w Rozwadowie. Dla okresu nocy odpowiednio ekwiwalentne (równoważne) poziomy dźwięku wynosiły odpowiednio Leq = 58,2 – 63,4 dB(A). Przeprowadzone pomiary pokazały, że we wszystkich punktach pomiarowych stwierdzono przekroczenie dopuszczalnego poziomu dźwięku. 32 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Znajdujące się na terenie miasta podmioty gospodarcze nie wpływają w znaczącym stopniu na pogorszenie klimatu akustycznego. Po dokonaniu przez Elektrownię Stalowa Wola wyciszenia urządzeń w elektrowni w 4 punktach na osiedlu przyzakładowym dokonano pomiarów poziom dźwięku. Pomiary wykazały że poziom hałasu obniżył się o 2,2 – 5,3 dB(A) w stosunku do stanu poprzedniego, nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnego poziomu dźwięku. W monitorowaniu środowiska nie prowadzi się stałych pomiarów hałasu, stąd nie jest możliwe ustalenie długookresowych zmian jego natężenia. 3.6 Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące. Urządzenia i linie elektroenergetyczne są źródłem oddziaływania elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego stanowiącego pewne zagrożenie dla ludzi. Podobne są oddziaływania pól elektromagnetycznych wytwarzanych przez urządzenia radiokomunikacyjne (nadajniki radiowe i telewizyjne, radiolinie, radiotelefony i urządzenia radiolokacyjne). Szkodliwe oddziaływanie elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego ujawnia się przy długotrwałym przebywaniu człowieka w strefach wpływu pól w postaci zmian i dolegliwości wzroku, układu nerwowego, układu sercowo-naczyniowego, a w skrajnych przypadkach w układzie hormonalnym, w krwi i szpiku kostnym. Dostatecznym środkiem zabezpieczającym przed wpływem tego promieniowania jest ustanowienie stref ograniczonego użytkowania terenu, gdyż jego intensywność maleje ze wzrostem odległości od źródła. Sztuczne pola elektromagnetyczne występują obecnie wszędzie. Ich występowanie jest konsekwencją lawinowego rozwoju techniki. Źródłem pól elektromagnetycznych na terenie miasta Stalowa Wola są w głównej mierze: - linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia 110 kV i więcej oraz związane z nimi stacje elektroenergetyczne, - telewizyjne centra nadawcze, - nadajniki radiowe, - stacje bazowe telefonii komórkowej, - urządzenia emitujące pole elektromagnetyczne pracujące w zakładach przemysłowych, ośrodkach medycznych oraz będące w dyspozycji policji i straży pożarnej. Źródła elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego, które znajdują się na terenie Stalowej Woli nie są istotnymi w problemie stanu środowiska i dotyczą bardzo ograniczonych obszarów. 3.7 Ochrona powierzchni ziemi Gospodarcza transportu działalność człowieka, zwłaszcza rozwój przemysłu i związanej z tym infrastruktury transportowej, , intensyfikacja niewłaściwa agrotechnika, 33 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola intensyfikacją produkcji rolnej, jest przyczyną pogarszania się stanu jakości powierzchni ziemi, jej niekorzystnego przekształcania i pogłębiającej się degradacji gleb. Na terenie Stalowej Woli największe ryzyko powierzchni ziemi stwarzają zakłady przemysłowe, spowodowania zanieczyszczenia komunalne składowisko odpadów, składowisko odpadów przemysłowych HSW Stalowa Wola , miejsce magazynowania wykorzystywanych popiołów Elektrowni Stalowa Wola „Jelnia” , stacje paliw. Lokalne zanieczyszczenia mogą występować również w pobliżu tras o intensywnym ruchu komunikacyjnym. Standardy jakości gleby i ziemi zostały określone rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002r w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości gleby . Standardy te uwzględniają funkcję aktualną i planowaną i określone zostały dla następujących grup rodzajów gruntów: - grupa A ; nieruchomości gruntowe wchodzące w skład obszarów ochronnych na podstawie przepisów prawa wodnego i o ochronie przyrody - grupa B ; grunty zaliczone do użytków rolnych z wyłączeniem gruntów pod stawami i rowami, grunty leśne, a także zurbanizowane z wyłączeniem terenów przemysłowych, użytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych - grupa C; tereny przemysłowe, użytki kopalne, tereny komunikacyjne. Zgodnie z ustawą z 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska, właściwy starosta jest zobowiązany do prowadzenia rejestru terenów, na których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleby. Wg stanu na dzień 31.12. 2005r nie stwierdza się przekroczenia wymaganych standardów jakości gleby i ziemi dla określonych rodzajów gruntów. 3.8 Ochrona przyrody. Stalowa Wola obejmuje swym zasięgiem cenne obszary pod względem przyrodniczo krajobrazowym. Jednym z nich jest park podworski w Charzewicach w którym na uwagę zasługuje przepiękna aleja dębowa położona na obrzeżach parku. W parku można spotkać wiele drzew uznanych za pomniki przyrody między innymi : buk, sosny wejmutki, jesion wyniosły. Oprócz drzew pomnikowych w parku możemy zobaczyć wiele ciekawych okazów drzew liściastych (derenia jadalnego, korkowca, kilka odmian lip, kasztanowce białe i czerwone, magnolie) i iglastych (cisy, cyprysy, jodły kalifornijskie). Na terenie gminy Stalowa Wola znajdują się obiekty podlegające ochronie Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody do których należą następujące zabytki przyrody : - okazy topoli białej i czarnej (7 sztuk) w ramach byłego rezerwatu "Sochy" (zniesionego w 1970 r. z powodu zbyt dużego zniszczenia drzewostanu); - sześć okazów drzew (2 jesiony, 2 sosny wejmutki, 1 lipa, 1 buk) w parku podworskim w Charzewicach, 34 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola - klon w ramach drzewostanu otaczającego kościół w Rozwadowie; - grupa 28 topoli białych i 3 topole czarne na obszarze terasy zalewowej Sanu. Na uwagę zasługuje również, ze względów krajobrazowych, obszar Skarpy nad Sanem oraz aleja kasztanowa prowadząca do byłego rezerwatu Sochy. 3.9 Funkcja rekreacyjna terenów leśnych. Na terenie Nadleśnictwa Rozwadów znajduje się ścieżka edukacyjno przyrodnicza „Ciemny Kąt”. Ścieżka usytuowana jest na terenie leśnictw Ciemny Kąt i Burdze. Prowadzi przez malowniczy, ciekawie ukształtowany, pagórkowaty teren lasów sosnowych i brzozowych, która kończy się przy obiekcie turystycznym „Grzybek” , gdzie przy ognisku można odpocząć na łonie natury. W Nadleśnictwie urządzona jest izba edukacyjno– przyrodnicza, gdzie zgromadzono wiele eksponatów. Przez teren leśnictwa Charzewice na długości 2,1 km przebiega rowerowa ścieżka edukacji przyrodniczej. Rolę wypoczynkową i rekreacyjną spełniają głównie lasy, w których utworzono park znajdujący się w centrum miasta oraz ogród jordanowski. Rolę wypoczynkową i rekreacyjną spełnia park znajdujący się w centrum miasta oraz ogród jordanowski. Uzupełnieniem zieleni wysokiej i nie tylko są zadrzewienia miejskie, wprowadzane na place między blokami oraz pasy wzdłuż ulic i dróg. Rosnący ruch kołowy na ulicach Stalowej Woli jak również rosnącą popularność rowerów jako środka transportu czy sposobu wypoczynku doprowadziła do powstania na trenie miasta tras (dróg) rowerowych wzdłuż ulicy Energetyków oraz ulicy Solidarności. Okolice Stalowej Woli to tereny o dużych walorach turystycznych. Obfitość starych drzewostanów leśnych tworzy atrakcyjne środowisko naturalne i sprzyja rozwojowi turystyki warto zobaczyć: - Park Krajobrazowy Lasy Janowskie o powierzchni około 40 tysięcy hektarów. Większość obszaru Parku stanowią lasy z drzewostanami pochodzenia naturalnego, sosnowe i mieszane. Lasy wraz z kompleksami wodnymi w tym torfowiskami są siedliskami wielu rzadkich i chronionych roślin, zwierząt oraz ptaków. W parku we wsi Jastkowice na uwagę zasługuje rezerwat leśny o pow. 45,68 ha. Został on utworzony w celu ochrony fragmentu dawnej Puszczy Sandomierskiej, obejmuje on wielogatunkowy las mieszany w skład którego wchodzą takie drzewa jak : jodła, świerk, grab, sosna, buk, olcha, jawor, brzoza. Interesujące jest też runo leśne. Spotkać tu można m.in. czerniec groszkowy, czosnek niedźwiedzi, żywiec gruczołowaty. Innym rezerwatem jest rezerwat „Imielty Ług” utworzony w 1988 roku obejmujący powierzchnię 738 ha. Teren ten stanowi rozległe i bezodpływowe zagłębienie. Zachowane naturalnie bagno „Imielty Ług” jest przykładem obrazującym powolne zarastanie zbiornika 35 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola wodnego. Wśród roślin spotkamy tu rosiczkę i widłaka torfowego. Na terenie parku znajduje się obszar specjalnej ochrony ptaków w ramach programu Natura 2000. Trwają również prace nad wyznaczeniem na terenie w/w rezerwatów specjalnych obszarów ochrony siedlisk w ramach Natura 2000. - We wsi Pniów i Orzechów godny zwiedzania jest rezerwat florystyczny "Pniów" o pow. 4,15 ha z największymi skupiskami kotewki - jadalnego orzecha wodnego. - Przez Stalową Wolę przebiega wiele szlaków turystycznych pieszych, wodnych, motorowych i rowerowych. Prowadzą one przez najciekawsze miejscowości położone wzdłuż Sanu. 4. ZADANIA PRORYTETOWE W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA. Głównym celem nowej polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa polskiego w XXI wieku oraz stworzenie podstaw dla opracowania i realizacji strategii zrównoważonego rozwoju kraju. Proces integracji z Unią Europejską stanowi ważne wsparcie działań służących osiągnięciu głównego celu nowej polityki państwa. Podstawowym celem nowej polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów przyrodniczych), przy założeniu, że strategia zrównoważonego rozwoju Polski pozwoli na wdrażanie takiego modelu rozwoju, który zapewni na tyle skuteczną regulację i reglamentację korzystania ze środowiska, aby rodzaj i skala tego korzystania realizowane przez wszystkich użytkowników nie stwarzały zagrożenia dla jakości i trwałości przyrodniczych zasobów. Kierunki działań przedstawione w niniejszym rozdziale określają najpilniejsze potrzeby związane z ochroną środowiska. Realizacja tych zadań w najbliższych latach pozwoli na dostosowanie warunków istniejących do wymagań UE, oraz w znacznym stopniu wpłynie na poprawę stanu środowiska. Podstawowymi kierunkami działań są działania na rzecz: ochrony wód, ochrona powietrza, ochrona przed hałasem oraz gospodarka odpadami. 4.1. Ochrona wód. Do przedsięwzięć w zakresie poprawy jakości wód należy zrealizowanie wymogów dotyczących całkowitego wyeliminowania ze ścieków niektórych substancji niebezpiecznych bezpośrednio zagrażających życiu i zdrowiu ludzi oraz uzyskania bezpiecznych wartości stężeń substancji wprowadzanych do wód lub do ziemi, zagrażających ekosystemom wodnym, a także pośrednio zdrowiu i życiu ludzi. Największymi zagrożeniami wód podziemnych i powierzchniowych na terenie Stalowej Woli są: 36 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola brak kanalizacji komunalnej i deszczowej na terenie wchodzącym w skład strefy ochronnej ujęcia wody, nieobjęte siecią kanalizacji komunalnej niektóre osiedla mieszkaniowe, zbyt mała efektywność technologii oczyszczania ścieków w Miejskiej Oczyszczalni Ścieków, niezadowalający stan techniczny sieci wodociągowej, niezadowalający stan techniczny sieci kanalizacji komunalnej istniejące składowiska odpadów „stare”, wymagające rekultywacji. 4.1.1 Główne cele: 1. ochrona wód podziemnych i powierzchniowych, 2. poprawa jakości wód powierzchniowych, 3. poprawa standardów zaopatrzenia w wodę, 4. racjonalizacja gospodarki wodnej, 5. ochrona zasobów wód podziemnych. 4.1.2 Działania kierunkowe: 1) minimalizacja ilości zanieczyszczeń odprowadzanych ze ściekami do rzeki San, w tym modernizacja Miejskiej Oczyszczalni Ścieków, w ramach realizacji zapisów Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych, 2) modernizacja Stacji Uzdatniania Wody, 3) eliminacji zrzutu do rowów, cieków i miejsc przypadkowych ścieków nieoczyszczonych z gospodarstw, budynków mieszkalnych i szamb, co wiąże się z rozbudową systemu odprowadzania ścieków komunalnych, 4) modernizacja odcinków kanalizacji stanowiącej w obecnej chwili kanalizację ogólnospławną, rozdział na kanalizację deszczową i sanitarną, 5) rozbudowa sieci wodociągowej (modernizacja systemów zaopatrzenia w wodę), 6) kształtowanie stosunków wodnych, 7) efektywna ochrona zasobów wód podziemnych GZWP nr 245, w tym „rewitalizacja” terenów przemysłowych przy ul. Przemysłowej, 8) zmniejszenia negatywnego oddziaływania na powierzchnię ziemi i wody podziemne istniejących składowisk odpadów. 4.1.3 Podstawowe zadania krótko i długoterminowe w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych miasta Stalowa Wola. Obecnie 99% mieszkańców ma dostęp do sieci wodociągowej, 95% mieszkańców korzysta z sieci kanalizacyjnej. Ze względu na stan techniczny, modernizacji wymaga 5 % sieci wodociągowej oraz ok. 10% sieci kanalizacyjnej. Działania modernizacyjne zostały zaplanowane w ramach Projektu „Gospodarka wodnościekowa w Stalowej Woli” dofinansowywanego w ramach Funduszu Spójności 37 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola i realizowanego przez Miejski Zakład Komunalny Spółka z o.o. w Stalowej Woli. Czas realizacji niniejszej inwestycji został określony na lata 2004-2007. Podstawowe cele realizacji Projektu "Gospodarka wodno-ściekowa w Stalowej Woli" to: Modernizacja starych (nieszczelnych) odcinków kanalizacji sanitarnej oraz budowa nowych ciągów kanalizacyjnych - ok. 24,2 km. Budowa sieci kanalizacji deszczowej w starej części miasta oraz w nowych dzielnicach Stalowej Woli (rozdzielenie kanalizacji sanitarnej od deszczowej)- ok. 9,2 km. Rozbudowa sieci wodociągowej o długości ok. 1.5 km. Rozbudowa Oczyszczalni Ścieków z rozszerzoną technologią redukcji związków biogennych (azot i fosfor). Budowa Stacji Uzdatniania Wody - redukcja związków żelaza i manganu oraz korekta pH wody. Zadania wykonywane w ramach Projektu podzielone zostały na cztery części: a. Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i wodociągowej w centrum miasta Stalowa Wola: budowa kanalizacji sanitarnej wzdłuż nowoprojektowanej ulicy (w Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej) łączącej ul. Solidarności z ul. Przyszowską, modernizacja kolektora A ścieków sanitarnych od ul. Staszica do ul. Czarnieckiego oraz kolektorów przyłączeniowych, budowa przepompowni ścieków sanitarnych P-3 na osiedlu Hutnik, budowa przepompowni ścieków sanitarnych P-1 przy ul. 1-go Sierpnia, modernizacja sieci Wańkowicza, Pieńkowskiego, kanalizacji sanitarnej na osiedlu Hutnik (ulice: Wyspiańskiego, Koper, Parkingowa, część Dąbka, Wyczółkowskiego, Kossaka), przebudowa kolektora kanalizacji sanitarnej w ul. Dmowskiego pomiędzy ul. Podleśną i ul. Kilińskiego, przebudowa kanalizacji sanitarnej po istniejącej trasie w ul. Poniatowskiego, przebudowa kolektorów przyłączowych kanalizacji sanitarnej budynków Nr 2,6,10,12 przy ul. Poniatowskiego, 38 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola budowa kolektora sanitarnego przyłączowego budynków przy ul. Al. Jana Pawła II nr 2 i 4, przebudowa kanalizacji sanitarnej wzdłuż ul. Ofiar Katynia, modernizacja sieci kanalizacji sanitarnej w ul. Żeromskiego, przebudowa odcinaka kolektora sanitarnego B od przepompowni P-1 do ul. Ks. J. Popiełuszki, przebudowa kolektorów przyłączowych kanalizacji sanitarnej budynków Nr 3,5,7,9,11 przy ul. Poniatowskiego i nr 5,7,9,11 przy ul. Czarnieckiego, budowa kanalizacji deszczowej w ul. Ofiar Katynia, Hutniczej, Orzeszkowej, 1-go Sierpnia i ks. Popiełuszki; przebudowa sieci wodociągowej Ø400 - przejście pod torami PKP relacji Lublin Przeworsk w Stalowej Woli; przebudowa wodociągu po istniejącej trasie wzdłuż alei Jana Pawła II w Stalowej Woli. b. Budowa systemu kanalizacji sanitarnej oraz systemu kanalizacji deszczowej w dzielnicach Rozwadów, Charzewice, Piaski I i II w Stalowej Woli: budowa systemu kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej, tłocznej i dwóch przepompowni ścieków w ul. Świerkowej, Brzozowej i Modrzewiowej; budowa systemu kanalizacji sanitarnej w osiedlu Rozwadów w ulicach: Strażacka, Targowa, Kościuszki, Sobieskiego, Jagiellońska, Kochanowskiego, Bełżyńskiego, Poprzeczna, Kopernika, Batorego i w części ulic: Klasztornej, Traugutta, Rozwadowskiej budowa systemu kanalizacji sanitarnej w osiedlu Rozwadów ul. Polna, Dolina, Grochowa; budowa systemu kanalizacji sanitarnej w osiedlu Piaski II, przebudowa kolektora deszczowego zachodniego (w tym budowa czterech separatorów oraz modernizacja piaskownika) dla miasta Stalowa Wola; budowa systemu kanalizacji sanitarnej w osiedlu Charzewice ul. Sandomierska, Wspólna, Różana, Lipowa, Starowiejska, Parkowa; budowa systemu kanalizacji deszczowej w osiedlu Rozwadów ul. Strażacka, Targowa, Mieszka I, Rynek, Jagiellońska, Sobieskiego, Dąbrowskiego, Polna, Kościuszki. Klasztorna. 39 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola c. Rozbudowa i modernizacja Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Stalowej Woli: Modernizowana oczyszczalnia ścieków posiadać będzie przepustowość hydrauliczną na poziomie 17 500 m3/d ścieków (redukcja z 23 000 m3/d), a także zwiększoną przepustowość pod kątem odbioru ładunku zanieczyszczeń z 75 000 RLM do 100 000 RLM z jednoczesną poprawą procesu oczyszczania szczególnie odnoszącą się do usuwania związków biogennych, azotu i fosforu. Po modernizacji oczyszczalni jakość oczyszczonych ścieków będzie spełniać kryteria określone w przepisach polskich i unijnych. Celem rozbudowy i modernizacji Miejskiej Oczyszczalni Ścieków jest: Ochrona dolnego odcinka rzeki San należącej do zlewni Wisły, osiągnięcie minimalizacji niekontrolowanego zrzutu ścieków nie oczyszczonych lub oczyszczonych w stopniu niezadowalającym do wód lub do ziemi poprzez modernizację oczyszczalni ścieków oraz rozbudowę systemu kanalizacji. Ochrona zasobów głównego zbiornika wód podziemnych GZWP Nr 425 stanowiącego źródło wody pitnej dla Stalowej Woli oraz rezerwowe źródło wody dla miasta Rzeszowa. Poprawa jakości odprowadzanych ścieków oczyszczonych poprzez modernizację procesu technologicznego, w celu osiągnięcia redukcji zanieczyszczeń do poziomu odpowiadającego wymogom Wspólnoty Europejskiej (Dyrektywa 91/271/EEC, nowelizowana Dyrektywą 98/15/EEC).Poprawa gospodarki osadami. d. Modernizacja Stacji Uzdatniania Wody w Stalowej Woli: W chwili obecnej Stacja Uzdatniania Wody zapewnia jedynie korektę czynnika pH wody (wartość monitorowana 5,57) poprzez dodawanie wody wapiennej. Istnieje pilna potrzeba modernizacji całego istniejącego systemu uzdatniania wody ze względu na konieczność redukcji poziomu żelaza i manganu. Inwestycje w ramach projektu obejmą budowę nowej Stacji Uzdatniania Wody o maksymalnej przepustowości 13 500 m3/d. Po zakończeniu realizacji projektu jakość wody dostarczanej odbiorcom będzie spełniać wymogi zarówno prawa polskiego jak i dyrektyw Unii Europejskiej (Dyrektywa 80/778/EEC, w 2003 r. zastąpiona Dyrektywą 98/83/EC) w odniesieniu do jakości wody pitnej, a w szczególności do dopuszczalnych wartości stężeń manganu i żelaza w wodzie oraz wartości pH. Na lata 2007-2013 w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych miasta Stalowa Wola planuje się głównie zadania polegające na modernizacji i rozbudowie sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. 40 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Przedsięwzięcia planowane do realizacji na lata 2007-2013 Kanalizacja deszczowa oraz wodociąg na os. Piaski II, II etap, Kanalizacja deszczowa na os. Hutnik II, II etap, Kanalizacja sanitarna na os. Karnaty, Kanalizacja sanitarna na os. Posanie, Kanalizacja sanitarna oraz wodociąg na os. Zasanie, Kanalizacja deszczowa na os. Zasanie, Budowa kanalizacji sanitarnej – rejon ul. Przemysłowej, ul. KEN, ul. Niezłomnych (dł. 4000 mb) 4.1.4 Ochrona zasobów głównego zbiornika wód podziemnych GZWP 425. Główny Zbiornik Wód Podziemnych 425 stanowi źródło wody dla miasta Stalowa Wola. Z zasobów tego zbiornika korzystają również inne gminy, a ponadto stanowi rezerwowe źródło wody pitnej dla miasta Rzeszowa. a. Główny cel: - ochrona jakości wód podziemnych GZWP 425 b. Działania kierunkowe: uwzględniać zasięg oraz ograniczenia użytkowania terenu w strefie ochronnej ONO i OWO GZWP 425 w planach zagospodarowania przestrzennego na każdym etapie ich uchwalania; uwzględniać zasięg i ograniczenia określone w strefie ochronnej ujęć wód w planach zagospodarowania stosować zakaz lokalizacji inwestycji mogących pogorszyć stan wód podziemnych bez stosownych zabezpieczeń środowiska, inwestycje istniejące mogą pozostać pod warunkiem ich użytkowania w taki sposób, aby nie zagrażały jakości wód podziemnych; powinny zostać dostosowane i posiadać stosowne dokumentacje i instrukcje oraz prowadzić na bieżąco monitoring dotyczący wpływu na wody podziemne zmniejszenia negatywnego oddziaływania na powierzchnię ziemi i wody podziemne istniejących składowisk odpadów, rekultywacja zamkniętych (wyeksploatowanych) składowisk odpadów, niedopuszczenie do powstawania dzikich składowisk odpadów. c. Zadania z zakresu rekultywacji zamkniętych składowisk odpadów. Na terenie Stalowej Woli były eksploatowane składowiska : tzw. „stare” składowisko odpadów komunalnych, 41 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola I kwatera nowego składowiska odpadów komunalnych, składowisko odpadów niebezpiecznych Huty Stalowa Wola S.A. składowisko odpadów hutniczych tzw. hałda na terenie Huty Stalowa Wola S.A. Wszystkie składowiska są zlokalizowane na terenie GZWP 425. Ochrona jakości wód Głównego Zbiornika wymaga eliminacji negatywnego tych składowisk na wody podziemne. Hałda został zlikwidowana w wyniku działalności firmy LORESTA i wykorzystana w drodze odzysku do budowy dróg. Pozostałe składowiska wymagają rekultywacji. Na lata 2007-2013 w zakresie ochrony wód podziemnych miasta Stalowa Wola planuje się głównie zadania polegające na: rekultywacji „starego” składowiska odpadów wraz z odgazowaniem bryły składowiska, rekultywacji I kwatery „nowego” składowiska odpadów wraz z odgazowaniem bryły składowiska, rekultywacji składowiska odpadów niebezpiecznych. 4.1.5 Podstawowe zadania krótko i długoterminowe w zakresie kształtowania stosunków wodnych. Gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju , a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych oraz korzystanie z wód reguluje ustawa Prawo wodne. Zakłada ona gospodarowanie wodami uwzględniające zasadę wspólnych interesów i powinna być realizowana przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności. Jednym z podstawowych kierunków działań jest prawidłowe kształtowanie stosunków wodnych, przywracanie wodom powierzchniowym właściwego stanu ekologicznego. Przedsięwzięcia te powinny być uwzględnione w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego. 4.1.6 Inwentaryzacja rowów nie ujętych w ewidencji urządzeń melioracji szczegółowych. Na terenie gminy Stalowa Wola występują urządzenia wodne którymi są rowy przydrożne oraz rowy powstałe samoistnie w naturalnych obniżeniach terenu na skutek swobodnego przepływu i odpływu wód powierzchniowych ( zgodnie z kierunkiem naturalnego spływu). Rowy te, mające charakter rowów odwadniających, przejmują nadmiar wód deszczowych oraz roztopowych i uzupełniają w tym zakresie działanie sieci rowów melioracyjnych (rów A, rów B, rów C, rów D, rów „Toboła” ). 42 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Właściwe funkcjonowanie wszystkich rowów wpłynie na poprawę stosunków wodnych na terenie gminy Stalowa Wola. Należy corocznie przeprowadzać chociażby bieżącą konserwację tych rowów. Zaniedbania w tym zakresie spowodują utrudnienia w odpływie wód i podtopienia w terenie. 4.1.7 Utrzymywanie urządzeń melioracji podstawowych. - coroczna bieżąca konserwacja małych rzek ( rz. Barcówka, rz. Jelonek ). - coroczna bieżąca konserwacja wałów przeciwpowodziowych (wał lewobrzeżny i wał prawobrzeżny rzeki San ). 4.1.8 Ochrona przeciwpowodziowa. uwzględnienie w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Ochronę ludzi i mienia przed powodzią realizuje się między innymi przez kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych lub terenów zalewowych , budowanie oraz utrzymywanie wałów przeciwpowodziowych, budowa lewego wału przeciwpowodziowego rzeki San na odcinku od mostu w Stalowej Woli w kierunku do Elektrowni Stalowa Wola, zabezpieczenie przeciwpowodziowe osiedla Swoły w Stalowej Woli: a) przełożenie koryta rzeki Barcówki, b) regulacja rzeki Barcówki, c) przełożenie i regulacja rzeki Jelonek, d) budowa obwałowań cofkowych rzeki Barcówka, e) budowa obwałowań cofkowych rzeki Jelonek. 4.1.9 Poprawa stanu technicznego koryta rzeki San w obrębie miasta Stalowa Wola. kontynuacja rozpoczętego w 2004 r. poboru żwiru i piasku w ramach robót udrożnieniowych koryta rzeki San w km 28+250 – 28+650 (długość około 400 mb) poprzez likwidację wyspy (odsypiska). Osiągnięcie końcowego efektu przewiduje się w 2009 r. kontynuacja zaprojektowanych robót zabezpieczających, mających za zadanie zahamowanie procesu erozji lewego brzegu rzeki zachodzącego podczas przepływu wód powodziowych 4.2. Ochrona powietrza. Do najważniejszych zadań w zakresie jakości powietrza należy wyeliminowanie emisji niektórych substancji niebezpiecznych zagrażających życiu i zdrowiu ludzi lub uzyskanie 43 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola bezpiecznych wskaźników emisyjnych (metale ciężkie i trwałe zanieczyszczenia organiczne, szczególnie wielopierścieniowe węglowodoryaromatyczne, dioksyny i furany). 4.2.1 Główne cele: 1. poprawa jakości powietrza na terenie miasta Stalowa Wola, 2. ochrona powietrza atmosferycznego. 4.2.2 Działania kierunkowe: 1) ograniczanie emisji z przemysłowych procesów technologicznych, 2) ograniczanie wielkości tzw. niskiej emisji, 3) ograniczanie zagrożeń dla zdrowia ludzi związanych z zanieczyszczeniami ze źródeł komunikacyjnych, 4) wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych. Ochrona powietrza atmosferycznego powinna prowadzić do utrzymania standardów imisyjnych powietrza. Można to osiągnąć poprzez konsekwentną likwidację emisji zanieczyszczeń u źródła ich powstawania. Ochrona powietrza atmosferycznego jest bardzo ważnym elementem ochrony środowiska jako całości, gdyż ma wpływ na wszystkie jego komponenty. Zanieczyszczenia powietrza wraz z opadem atmosferycznym mogą przedostawać się do gleb, wód powierzchniowych oraz podziemnych i znacząco wpływać na stan flory i fauny. Zagrożenia wynikające z zanieczyszczeń atmosfery są groźniejsze od zanieczyszczeń wód czy gleb, z powodu łatwości rozprzestrzeniania się, a wskutek ruchów mas powietrznych mogą być przenoszone na znaczne odległości. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami jest najbardziej czułym kierunkiem działań w sferze ochrony środowiska, gdyż na nim koncentruje się uwaga przemysłu i społeczności lokalnych, ze względu na bezpośrednie oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza na zdrowie pracowników i mieszkańców, a także uwaga rządów państw i całej społeczności międzynarodowej, ze względu na przenoszenie tych zanieczyszczeń na dalekie odległości, oddziaływanie na zmiany klimatu i wywoływanie niekorzystnych procesów w stratosferze (przede wszystkim w warstwie ozonowej). Zanieczyszczenia przenoszą się w powietrzu szybko i natychmiast oddziałują na człowieka, organizmy żywe, roślinność, wody, gleby, budowle i zabytki. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem ma polegać na zapobieganiu przekraczania dopuszczalnych stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu i ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzanych do powietrza ilości tych substancji. Największymi zagrożeniami dla czystości powietrza są: emisja substancji z procesów produkcji energii, tj. procesów spalania paliw stałych w Elektrowni Stalowa Wola oraz indywidualnego ogrzewania budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej, emisja substancji z przemysłowych procesów produkcyjnych, 44 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola emisja zanieczyszczeń z ruchu komunikacyjnego. 4.2.3 Podstawowe zadania krótko i długoterminowe w zakresie poprawy jakości powietrza atmosferycznego. a. ograniczenie emisji substancji do powietrza z procesów technologicznych określanie w decyzjach o środowiskowych uwarunkowaniach dla nowych przedsięwzięć obowiązku stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT) i technologii zapewniającej dotrzymanie standardów jakości powietrza, modernizacja funkcjonujących technologii produkcji poprzez wprowadzanie najlepszych dostępnych technik (BAT), modernizacja istniejących lub instalacja nowych urządzeń ograniczających emisję substancji do powietrza (filtry, odpylacze), wymiana lub modernizacja źródeł ogrzewania na źródła wykorzystujące ekologiczne nośniki ciepła (gaz, drewno, energia odnawialna), zachęcania zakładów do samokontroli poprzez wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem (ISO 14 0000) w obrębie przedsiębiorstwa, kontynuacja restrukturyzacji zasilania miasta w ciepło, z maksymalnym ograniczeniem zużycia paliwa stałego na rzecz odnawialnych źródeł energii (Elektrownia Stalowa Wola). b. Ograniczenie emisji substancji do powietrza w sektorze mieszkalnictwa likwidacja w źródeł budynkach tzw. „niskiej” wielorodzinnych i emisji, tj. pieców użyteczności i lokalnych publicznej na kotłowni rzecz ciepła sieciowego, wymiana źródeł ogrzewania na wykorzystujące ekologiczne nośniki ciepła (gaz, drewno, energia odnawialna), modernizacja lub wymiana wyeksploatowanych kotłów na nowe, zwiększenie budynków, efektywności wprowadzenie wykorzystania automatyki energii regulacji poprzez termoizolację systemów grzewczych, opomiarowanie zużywanego ciepła (liczniki) c. Ograniczenie emisji substancji komunikacyjnych poprawa jakości dróg, budowa ciągów rowerowych, utworzenie pasów zieleni izolacyjnej wzdłuż ulic kontynuacja budowy obwodnicy miasta „podskarpowej”. 45 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola 4.3 Klimat akustyczny. Hałas emitowany w związku z eksploatacją dróg należy do najbardziej uciążliwych a dopiero w dalszej kolejności komunikacja kolejowa. Na taką uciążliwość narażeni są głównie użytkownicy budynków usytuowanych blisko dróg. Przez Stalową Wolę przebiega ruch tranzytowy na trasie Sandomierz – Nisko i dalej w kierunku Warszawy i Rzeszowa. 4.3.1 Główny cel: - poprawa klimatu akustycznego. Najskuteczniejszą metodą ograniczenia tej uciążliwości będzie wyeliminowanie ciężkiego ruchu tranzytowego przez teren miasta poprzez budowę Trasy Podskarpowej. Ponadto zastosowanie takich zabezpieczeń jak: - nasadzenie zieleni izolacyjnej wysokiej i niskiej, - montowanie ekranów akustycznych (szczególnie w obszarach przebiegu w sąsiedztwie zabudowy), - dodatkowe zabezpieczenie przed hałasem otworów okiennych w budynkach mieszkalnych w bezpośrednim sąsiedztwie tras, przyczyni się w dużym stopniu do zminimalizowania uciążliwości hałasu komunikacyjnego. Podobne rozwiązania można zastosować przy ograniczaniu hałasu wywołanego przez linię kolejową. 4.3.2 Działania kierunkowe: Ograniczenie emisji hałasu z głównych ciągów komunikacyjnych miasta Ograniczanie emisji hałasu z obiektów usługowych a. Ograniczenie emisji hałasu z głównych ciągów komunikacyjnych miasta modernizacja tras ruchu samochodowego, zmiany organizacji ruchu samochodowego, kontynuacja budowy obwodnicy (Trasa Podskarpowa), promowanie alternatywnych środków transportu – budowa tras rowerowych, budowa ekranów akustycznych w miejscach gdzie hałas przekracza dopuszczalne normy lub wymiana stolarki okiennej na dźwiękoszczelną, poprawa jakości dróg na terenie miasta z zastosowaniem tzw. cichych nawierzchni. b. Ograniczanie emisji hałasu z obiektów usługowych modernizacja oraz wymiana urządzeń emitujących hałas na cichsze, projektowanie i budowa zabezpieczeń przeciwhałasowych. 46 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola 4.4 Wykorzystanie surowców mineralnych . Obecnie na terenie Stalowej Woli nie jest prowadzona działalność w zakresie wydobywania kopalin. Podjęcie działań w tym zakresie wymaga zagwarantowania zachowania zasad ochrony środowiska i ekorozwoju. 4.4.1 Główny cel: - racjonalne wykorzystanie istniejących zasobów surowców mineralnych. 4.4.2 Działania kierunkowe: uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego obszarów perspektywicznych pod względem występowania surowców mineralnych, racjonalne wykorzystanie istniejących zasobów surowców mineralnych, rekultywacja terenów poeksploatacyjnych, niedopuszczanie do tzw. „dzikiej eksploatacji surowców”, 4.5 Ochrona obszarów cennych przyrodniczo i krajobrazowo oraz kształtowanie osnowy ekologicznej miasta Stalowa Wola. Opracowanie inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej miasta w tym gatunków chronionych roślin i zwierząt. Utworzenie nowych form ochrony przyrody poprzez próbę utworzenie rezerwatu topoli czarnej na terenie byłego rezerwatu Sochy. Pielęgnacja i konserwacja utworzonych pomników przyrody. Inwentaryzacja zieleni miejskiej (parki, skwery, przyuliczne pasy zieleni wysokiej, zieleń przyblokowa z działem zieleni występującej na cmentarzach ze stanem zdrowotnym drzew). Pielęgnacja i modernizacja zieleni miasta (szczególnie parku w centrum miasta, skwerów, drzewostanów alei, drzewostanów przyulicznych, międzyblokowych itp.). Tworzenie nowych ogólnodostępnych terenów zieleni : - dostosowanie lasu w okolicach Elektrowni do lasu pełniącego rolę wypoczynkowo rekreacyjną i zdrowotną dla mieszkańców, - zagospodarowanie terenu cennego przyrodniczo z budowa szlaków pieszych (chodników) i ścieżek rowerowych, jakim jest teren wzdłuż rzeki San tworzący swego rodzaju korytarz ekologiczny. Występujące tu nadrzeczne zarośla łozowe i wiklinowe, a także zbiorowiska łąkowe i łęgowe o bogatym składzie gatunkowym stanowią cenną, otulinę bogatą w faunę i florę. Ochrona zwierząt domowych poprzez ich rejestrację. Zintensyfikowanie edukacji ekologicznej w szkołach. Gospodarowanie w lasach komunalnych i państwowych na podstawie planów urządzenia lasów w celu prowadzenia trwale zrównoważonej gospodarki leśnej. Monitoring lasów w celu przeciwdziałania zagrożeniom pożarowym. 47 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Utrzymanie pasów pożarowych szczególnie przy głównych szlakach komunikacyjnych. Szczególna ochrona lasów w strefie zagrożeń przemysłowych. 4.6 Gospodarka odpadami. Gospodarka odpadami jest jednym z najistotniejszych zagadnień ochrony środowiska i polityki ekologicznej. Ustawodawca przewidział specjalne potraktowanie tej dziedziny poprzez nałożenie obowiązku wykonania pełnego opracowania – planu gospodarki odpadami. Stan istniejący, strategia działania i konieczne zadania do realizacji z zakresu gospodarki odpadami zawarte są w integralnej części Programu Ochrony Środowiska jaką stanowi „Plan Gospodarki Odpadami” 4.7 Planowanie przestrzenne. Szczególnym instrumentem prawno-administracyjnym, którego znaczenie będzie rosło, jest planowanie przestrzenne. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest istotnym narzędziem polityki rozwoju, gospodarki przestrzennej oraz gospodarki zasobami środowiska. Planowanie przestrzenne obejmuje swoim zakresem wszystkie działania realizowane w ramach programu ochrony środowiska. Ważnym zadaniem będzie weryfikowanie na bieżąco studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (MPZP), z uwzględnieniem zwłaszcza takich zagadnień jak: istniejące i potencjalne obiekty niebezpieczne, zasięg i ograniczenia określone w strefie ochronnej ujęć wód, obszary nie spełniające ustalonych wymagań w zakresie jakości środowiska; obszary zalesień i zadrzewień; obiekty i obszary o szczególnych walorach przyrodniczych; wykorzystania lokalnego potencjału w zakresie zaopatrzenia w energię; obszarów perspektywicznych pod względem występowania surowców mineralnych urządzanie terenów rekreacyjnych dla miasta obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. 4.8 Edukacja ekologiczna. Edukacja ekologiczna powinna przyczyniać się do wykreowania społeczeństwa świadomego powiązań między zagadnieniami gospodarczymi, społecznymi, ekologicznymi i politycznymi. Dotychczasowy, niski stan świadomości ekologicznej powoduje poważne zakłócenia między działaniami technicznymi, a odpowiedzialnością za jakość środowiska naturalnego. Podstawowym celem edukacji ekologicznej jest podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa. Duże znaczenie dla edukacji ekologicznej ma zapewnienie 48 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola powszechnego dostępu do informacji o środowisku oraz możliwość instytucjonalnego zabezpieczenia dla wyrażania przez społeczeństwo swoich opinii i wpływ na podejmowanie decyzji środowiskowych. Edukacja ekologiczna regulowana jest przez akty prawne, dokumenty rządowe i międzynarodowe oraz porozumienia międzynarodowe. W ramach edukacji ekologicznej wskazane są natychmiastowe działania we wszystkich sferach kształcenia i doskonalenia kadr zarządzających środowiskiem. Niezwykle istotne jest kształtowanie postaw proekologicznych obywateli miasta. Edukacja ekologiczna, poprzez podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców, pomoże realizować ideę zrównoważonego rozwoju miasta. 4.8.1 Główne cele: kształtowanie postaw i zachowań zgodnych z zasadami ekorozwoju, wykorzystanie wiedzy ekologicznej jako ważnego czynnika w procesie zarządzania, tworzenie ekologicznych podstaw kształtowania tożsamości regionalnej i lokalnej. 4.8.2 Działania kierunkowe: szerzenie wiedzy ekologicznej na wszystkich poziomach edukacji oraz w mediach, wspieranie w działaniach na rzecz proekologicznej edukacji radnych, pracowników samorządowych oraz lokalnych społeczności, organizowanie konkursów, warsztatów, seminariów z zakresu wiedzy ekologicznej, wspieranie stowarzyszeń lokalnych działających na rzecz edukacji ekologicznej. wspieranie instytucji i stowarzyszeń lokalnych w tworzeniu ośrodków edukacji ekologicznej. 5. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ZAMIERZONYCH CELÓW. Wdrażanie niniejszego Programu będzie możliwe między innymi dzięki stworzeniu w Polsce systemu finansowania ochrony środowiska. Środki finansowe na realizację programu będą pochodziły przede wszystkim z budżetu Miasta Stalowa Wola. Niektóre inwestycje będą finansowane ze środków własnych różnych podmiotów gospodarczych, inwestorów prywatnych. Specyfiką systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce jest to, że większą część wydatków ponoszą przedsiębiorstwa, fundusze ekologiczne i samorządy terytorialne, natomiast udział środków budżetu państwa jest mały. W poprzednich latach przeciętny udział funduszy ochrony środowiska oraz dopłat do kredytów uruchamianych przez Bank Ochrony Środowiska wynosił około 30% wartości inwestycji. W najbliższych latach rola funduszy ekologicznych (przede wszystkim Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) powinna polegać na koncentrowaniu środków na wspieranie inwestycji priorytetowych z punktu widzenia integracji z UE. Jednocześnie oczekuje się spadku udziału funduszy 49 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola ochrony środowiska, ze względu na ogólną poprawę stanu środowiska, a co za tym idzie zmniejszenie wpływów z tytułu opłat i kar ekologicznych. Natomiast oczekuje się większego niż dotychczas zaangażowania środków pomocowych Unii Europejskiej funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. 5.1 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) jest największą w Polsce instytucją finansującą przedsięwzięcia z dziedziny ochrony środowiska. Zakres działania Funduszu obejmuje finansowe wspieranie przedsięwzięć proekologicznych o zasięgu ogólnokrajowym oraz ponadregionalnym. Podstawowymi formami finansowania zadań proekologicznych przez NFOŚiGW są preferencyjne pożyczki i dotacje. Uzupełniają je inne formy finansowania, np. dopłaty do preferencyjnych kredytów bankowych, uruchamianie ze swych środków linii kredytowych w bankach czy zaangażowanie kapitałowe w spółkach prawa handlowego. NFOŚiGW administruje również środkami zagranicznymi przeznaczonymi na ochronę środowiska w Polsce, pochodzącymi z pomocy zagranicznej. Dotacje udzielane są przede wszystkim na: edukację ekologiczną, przedsięwzięcia pilotowe dotyczące wdrożenia postępu technicznego i nowych technologii o dużym stopniu ryzyka lub mających eksperymentalny charakter, monitoring, ochronę przyrody, ochronę i hodowlę lasów na obszarach wymagających szczególnej ochrony oraz wchodzących w skład leśnych kompleksów promocyjnych, ochronę przed powodzią, ekspertyzy, badania naukowe, programy wdrażania nowych technologii, prace projektowe i studialne, zapobieganie lub likwidację nadzwyczajnych zagrożeń. Środki, którymi dysponuje NFOŚiGW, pochodzą głównie z opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych. Przychodami Narodowego Funduszu są także w szczególności: wpływy z opłat produktowych, wpływy z opłat i kar pieniężnych ustalanych na podstawie przepisów ustawy – Prawo geologiczne i górnicze wpływy z opłat za przyznanie uprawnień do emisji i opłat za wpis do Krajowego Rejestru Uprawnień do Emisji pobieranych na podstawie ustawy o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji, a także wpływy z kar pieniężnych, wpływy z opłat rejestracyjnych w związku z wydawaniem pozwoleń zintegrowanych. 50 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola 5.2 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej posiada osobowość prawną, co umożliwia mu udzielanie dotacji i pożyczek preferencyjnych. Środki Wojewódzkich funduszy przeznacza się na wspomaganie działalności Gminnych i Powiatowych Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz na dofinansowanie m.in.: inwestycji ekologicznych realizowanych ze środków pochodzących z Unii Europejskiej oraz funduszy krajowych, działań związanych z utrzymaniem i zachowaniem parków oraz ogrodów, będących przedmiotem ochrony na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, badań, upowszechniania ich wyników, a także postępu technicznego w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, opracowywania i wdrażania nowych technik i technologii, w szczególności dotyczących ograniczania emisji i zużycia wody, a także efektywnego wykorzystywania paliw, zapobiegania lub usuwania skutków zanieczyszczenia środowiska, w przypadku gdy nie można ustalić podmiotu za nie odpowiedzialnego, systemu kontroli wnoszenia przewidzianych ustawą opłat za korzystanie ze środowiska, a w szczególności tworzenia baz danych podmiotów korzystających ze środowiska obowiązanych do ponoszenia opłat, opracowywania planów służących gospodarowaniu zasobami wodnymi oraz utworzenia katastru wodnego, prowadzenia obserwacji terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których występują te ruchy, innych zadań służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikających z zasady zrównoważonego rozwoju, ustalonych w planach działalności wojewódzkich funduszy, w tym na programy ochrony środowiska, programy ochrony powietrza, programy ochrony przed hałasem, plany gospodarki odpadami, plany działań krótkoterminowych, o których mowa w art. 92 ust. 1, a także na realizację powyższych planów i programów, zadań związanych ze zwiększeniem lesistości kraju oraz zapobieganiem i likwidacją szkód w lasach spowodowanych przez czynniki biotyczne i abiotyczne, opracowań planów ochrony obszarów objętych ochroną na podstawie ustawy o ochronie przyrody oraz prowadzenie monitoringu przyrodniczego, przeciwdziałania klęskom żywiołowym i likwidacji ich skutków dla środowiska, działań polegających na zapobieganiu i likwidacji poważnych awarii i ich skutków. 51 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Podstawowym źródłem przychodów WFOŚiGW są wpływy z tytułu: opłat za składowanie odpadów i kar związanych z niezgodnym z przepisami prawa ich składowaniem, opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz za szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych, kar za naruszanie warunków korzystania ze środowiska. Dochodami WFOŚiGW mogą być także środki z tytułu: posiadania udziałów w spółkach, odsetek od udzielnych pożyczek, emisji obligacji, zysków ze sprzedaży i posiadania papierów wartościowych, zaciągania kredytów, oprocentowania rachunków bankowych i lokat, wpłat z innych funduszy, wpływów z przedsięwzięć organizowanych na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, dobrowolnych wpłat, zapisów i darowizn osób fizycznych i prawnych, świadczeń rzeczowych i środków pochodzących z fundacji, innych dochodów określonych przez Radę Ministrów. 5.3 Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (PFOŚIGW) utworzone zostały na początku 1999 r. wraz z utworzeniem powiatowego szczebla administracji państwowej. Fundusze te nie mają osobowości prawnej. Dochodami PFOŚIGW jest 10 % wpływów z: opłat za składowanie i magazynowanie odpadów i kar związanych z niezgodnym z przepisami prawa ich składowaniem lub magazynowaniem opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska administracyjnych kar pieniężnych (poza opłatami i karami za usuwanie drzew i krzewów, które w całości stanowią przychód gminnego funduszu). Dochody PFOŚiGW przekazywane są na rachunek starostwa, w budżecie powiatu mają charakter działu celowego. Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przeznacza środki na realizację przedsięwzięć w zakresie zgodnym z ustawą Prawo ochrony środowiska a mianowicie m.in. na: edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju, wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska, 52 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła, realizowanie środowiska zadań i modernizacyjnych gospodarce wodnej, w i inwestycyjnych, tym instalacji lub służących ochronie urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, urządzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków, realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami i ochroną powierzchni ziemi, przedsięwzięcia związane z ochroną powietrza, przedsięwzięcia związane z ochroną wód, profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska, wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii, wspieranie ekologicznych form transportu, działania z zakresu rolnictwa ekologicznego, bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych produkujących metodami ekologicznymi położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, prowadzenie obserwacji terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których występują te ruchy, realizację przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi, inne zadania ustalone przez radę powiatu, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska. 5.4 Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Na dochód Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (GFOŚiGW) składa się: całość wpływów z opłat za usuwanie drzew i krzewów, 50% wpływów z opłat za składowanie odpadów na terenie gminy, 20% wpływów z opłat i kar z terenu gminy za pozostałe rodzaje gospodarczego korzystania ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych. Dysponentem GFOŚiGW jest Gmina. Dochody te mogą być wykorzystane na m.in.: edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju, wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska, 53 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła, realizowanie środowiska zadań i modernizacyjnych gospodarce wodnej, w i inwestycyjnych, tym instalacji służących lub urządzeń ochronie ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, urządzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków, realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami, przedsięwzięcia związane z gospodarką odpadami i ochroną powierzchni ziemi, przedsięwzięcia związane z ochroną powietrza, przedsięwzięcia związane z ochroną wód, wspieranie ekologicznych form transportu, profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska, wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii. Wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast są zobowiązani do corocznego przedstawiania Radzie Gminy (miasta) oraz zatwierdzania zestawienia przychodów i wydatków tego funduszu. Gminne fundusze nie są prawnie wydzielone ze struktury organizacyjnej gminy, a więc podobnie jak PFOŚiGW nie mają osobowości prawnej i nie mogą udzielać pożyczek. Celem działania GFOŚIGW jest dofinansowywanie przedsięwzięć proekologicznych na terenie własnej gminy. Zasady przyznawania środków ustalane są indywidualnie w gminach. 5.5 Fundusz Leśny. Celem działalności Funduszu Leśnego jest wspomaganie zalesień na gruntach nie stanowiących własności Skarbu Państw. Udzielana pomoc obejmuje w szczególności: doradztwo i instruktaż w zakresie doboru metod leśnego zagospodarowania gruntów porolnych, składu gatunkowego zalesień i zasad pielęgnacji upraw, zaopatrzenie w odpowiedni (pod względem pochodzenia i jakości) materiał sadzeniowy, udostępnianie narzędzi i sprzętu specjalistycznego do prac leśnych związanych z zalesieniami, organizowanie usług produkcyjnych przez własne jednostki lub zleconych innym jednostkom w zakresie prac specjalistycznych wykonywanych na zamówienie właścicieli tych lasów. Fundusz ten działa w oparciu o przepisy ustawy o lasach. 54 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola 5.6 Ekofundusz. Geneza Ekofunduszu sięga 1991 r., kiedy to Klub Paryski, zrzeszający państwa będące wierzycielami Polski, podjął decyzję o redukcji polskiego długu o 50%, pod warunkiem spłaty pozostałej części do 2010 r. Zaproponował też ewentualną dalszą, 10% redukcję długu, pod warunkiem przeznaczenia go na uzgodniony cel. Z kolei Rząd Polski zaproponował, aby te dodatkowe 10% długu można było przeznaczyć na wsparcie przedsięwzięć w ochronie środowiska. Zgodnie ze statutem środki Ekofunduszu mogą być wykorzystane w celu: zmniejszenia emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (tzw. gazów cieplarnianych), zachowanie bioróżnorodności polskiej przyrody. Od 1998 r. jednym z priorytetów w działaniach Ekofunduszu stała się również gospodarka odpadami. Fundacja wspiera najbardziej efektywne i nowatorskie przedsięwzięcia związane z odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów oraz z rekultywacją gleb skażonych. Ekofundusz udziela wsparcia finansowego jedynie w formie bezzwrotnej dotacji. Z reguły wynosi ona 10-30% kosztów projektu. W wyjątkowych przypadkach, gdy inwestorem jest instytucja budżetowa lub organ samorządowy, dotacja ta może sięgać 50%, a w ochronie przyrody, gdy partnerem Ekofunduszu jest społeczna organizacja pozarządowa, nawet 80%. 5.7 Banki. Coraz więcej banków wykazuje zainteresowanie inwestycjami w zakresie ochrony środowiska. Dzięki współpracy z funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej rozszerzają one swoją ofertę kredytową o kredyty preferencyjne przeznaczone na przedsięwzięcia proekologiczne oraz nawiązują współpracę z podmiotami angażującymi swoje środki finansowe w ochronie środowiska (fundacje, międzynarodowe instytucje finansowe). Kredyty preferencyjne pochodzą ze środków finansowych gromadzonych przez banki, zaś fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej udzielają dopłat do wysokości oprocentowania. W ten sposób ulega obniżeniu koszt kredytu dla podejmującego inwestycje proekologiczne. Banki uruchamiają też linie kredytowe w całości ze środków funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej i innych instytucji. Szczególną rolę na rynku kredytów na inwestycje proekologiczne odgrywa Bank Ochrony Środowiska. Oferuje on najwięcej środków finansowych w formie preferencyjnych kredytów i dysponuje zróżnicowaną ofertą dla prywatnych i samorządowych inwestorów, a także osób fizycznych. Ważne miejsce na rynku kredytów ekologicznych zajmują także międzynarodowe instytucje finansowe, a w szczególności Bank Światowy i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. 55 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola 5.8 Programy pomocowe Unii Europejskiej. Podstawowymi celami wszystkich programów pomocowych, zarówno ze środków unijnych, jak i współpracy bilateralnej są: ogólna poprawa stanu środowiska naturalnego, dostosowanie polskiego ustawodawstwa oraz standardów ekologicznych do wymagań unijnych, wprowadzenie nowoczesnych technologii ekologicznych oraz schematów organizacyjnych stosownie do standardów europejskich, transfer know-how. SAPARD. Program SAPARD – Przedakcesyjny Instrument Wsparcia Rolnictwa i Obszarów Wiejskich (Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development). Fundusz SAPARD przeznaczony był dla krajów kandydujących do członkostwa w Unii Europejskiej na pomoc w stymulowaniu rozwoju obszarów, ułatwienie procesu integracji sektora rolnego z UE oraz płynne włączenie rolnictwa krajów kandydujących w system Wspólnej Polityki Rolnej i Strukturalnej UE. W dalszym ciągu inwestycje są realizowane z pomocą finansową tego programu. Termin realizacji wyznaczono na lata 2000 – 2006, zaś maksymalny roczny budżet dla Polski wynosi 168,7 mln EURO. Wkład ze strony Unii Europejskiej może wynieść nie więcej niż 75% ogólnej sumy wydatków publicznych, pozostałe 25 % to wkład ze strony polskiej. Celem programu jest wsparcie dla zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich w okresie przedakcesyjnym. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Unii Europejskiej z dnia 21 czerwca 1999 r., program może wspierać również przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska. Sposób wykorzystania programu w Polsce dotyczy przede wszystkim pomocy dla terenów wiejskich. 5.9 Program ISPA Program ten wzorowany jest na Funduszu Spójności istniejącym w ramach Unii Europejskiej. Celem programu jest pomoc mniej rozwiniętym krajom członkowskim w likwidacji opóźnień w dwóch dziedzinach: ochronie środowiska, transporcie. Program ISPA finansuje inwestycje, aby pomóc krajom kandydującym dostosować się do wspólnotowych standardów w tych dziedzinach. Około 50% środków powinno być przeznaczone na ochronę środowiska i około 50% na infrastrukturę transportową. ISPA jest instrumentem finansowym do realizacji celów określonych w dokumencie „Partnerstwo dla Członkostwa” oraz priorytetów wskazanych w Narodowym Programie Przygotowania do Członkostwa w UE (NPPC). Koordynacją prac w sektorze Ochrony Środowiska zajmuje się Ministerstwo Środowiska: Minister Środowiska dokonuje wyboru 56 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola przedsięwzięć, które będą przedkładane Komisji Europejskiej do dofinansowania z funduszu ISPA. Departament Integracji Europejskiej w Ministerstwie Środowiska pełni nadzór nad poprawnym przygotowaniem projektów w sektorze środowisko. Największe możliwości otrzymania dofinansowania z funduszu ISPA mają samorządowe przedsięwzięcia inwestycyjne z zakresu gospodarki wodno-ściekowej i gospodarki odpadami. Każda inwestycja zgłaszana do dofinansowania z funduszu ISPA musi rygorystycznie spełniać wszystkie normy i standardy techniczne oraz ekologiczne obowiązujące w Unii Europejskiej. Wsparcie z funduszu ISPA udzielane będzie w formie bezpośredniej. Dofinansowanie z funduszu ISPA będzie mogło pokryć do 75% udziału wszystkich środków publicznych zaangażowanych w finansowanie danej inwestycji, takich jak budżety lokalne, budżet centralny, fundusze ekologiczne (wliczając w to także środki ISPA). Do zarządzania programem są ustanowione krajowe struktury zaakceptowane przez Komisję Europejską. Państwo zapewnia publiczny dostęp do informacji o programie i pełną przejrzystość działań w jego ramach. 5.10 Fundusz spójności i Fundusze strukturalne. W momencie przystąpienia do Unii Europejskiej Polska straciła możliwość korzystania z funduszy przedakcesyjnych, lecz zyska dostęp do znacznie większych funduszy strukturalnych Unii i Funduszu Spójności lub przeznaczonego na wsparcie rozwoju transportu i ochrony środowiska. Na lata 2004-2006 UE przewiduje transfer środków finansowych na poziomie 13,8 mld EURO, z czego ponad 4,2 mld na realizację projektów z Funduszu Spójności. Planowane działania strukturalne będą ujęte w Narodowym Planie Rozwoju (NPR). Przewidziane środki inwestycyjne w ramach NPR wynoszą 23 mld. EURO (13,8 mld z funduszy strukturalnych UE, ok. 6,2 mld EURO krajowe środki publiczne i ok. 3 mld. z sektora prywatnego, jeżeli będzie beneficjentem funduszy europejskich). Jednym z priorytetów NPR na lata 2004–2006 jest ochrona środowiska i racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska. Priorytet ten będzie realizowany przez: część środowiskową Funduszu Spójności – 2,6 - 3,1 mld EURO (2,1 mld EURO wkład UE), inne programy operacyjne (szczególnie Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego – ZPORR). Cel strategii dla Funduszu Spójności to wsparcie podmiotów publicznych w realizacji działań na rzecz poprawy stanu środowiska będące realizacją zobowiązań Polski wynikających z wdrażania prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej, poprzez dofinansowanie: realizacji indywidualnych projektów, programów grupowych z zakresu ochrony środowiska, 57 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola programów ochrony środowiska rządowych i samorządowych. Jednym z kryteriów uzyskania środków finansowych z Funduszu Spójności jest wielkość projektu, a mianowicie łączna wartość projektu powinna przekraczać 10 mln EURO. Projekty o takiej wartości są w stanie zorganizować głównie średnie lub duże miasta bądź np. związki miast czy gmin. Priorytetem 3 FS jest racjonalna gospodarka odpadami komunalnymi. Przewidziana kwota środków finansowych na ten priorytet z UE wynosi 390,2 mln EURO (przy założeniu 19 % udziału środków krajowych). Fundusze te ukierunkowane będą na finansowanie konkretnych inwestycji, których wyniki są zgodne z zapisami Dyrektywy Rady 91/156/EEC. Od 1 maja 2004 r. podstawą finansowania działań na obszarach wiejskich powinna być absorpcja funduszy strukturalnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) – jego zadaniem jest zmniejszanie dysproporcji w poziomi rozwoju, pomiędzy regionami należącymi do Unii Europejskiej. Z funduszu tego są realizowane między innymi projekty infrastrukturalne, projekty inwestycyjne i doradcze dla przedsiębiorstw, działania w zakresie badań i rozwoju, projekty turystyczne, działania związane z rozwojem systemu informacyjnego. Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) – fundusz ten ma za zadanie wspieranie działań zorientowanych na zapobieganie i zwalczanie bezrobocia. Finansuje między innymi szkolenia zawodowe dla osób bezrobotnych i pracowników, doradztwo zawodowe, staże w przedsiębiorstwach, przekwalifikowania, projekty promujące równość szans kobiet i mężczyzn. Sekcji Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOIGR), która jest instrumentem finansowym służącym transformacji struktury rolnictwa oraz rozwojowi obszarów wiejskich. Ze środków funduszu pomoc jest przekazywana między innymi na projekty w zakresie inwestycji w gospodarstwach rolnych, rozwoju infrastruktury na obszarach wiejskich, wspierania pozarolniczej działalności gospodarczej, reorganizacji struktur rolnictwa i leśnictwa. Fundusz SAVE/ALTERNER – mający na celu dofinansowanie działań na rzecz racjonalnego gospodarowania energią. Program SAVE propaguje racjonalne zużycie energii w obrębie państw wspólnoty oraz państw kandydujących do UE, będących członkami programu. Celem programu ALTERNER jest promocja wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Fundusz ALTERNER II - jako jedyny z programów wspólnotowych w całości poświęcony jest promocji odnawialnych źródeł energii. Program ten ma na celu pomoc w stworzeniu administracyjnych dla warunków wdrażania prawnych, społeczno wspólnotowego planu – ekonomicznych działań w oraz dziedzinie 58 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola odnawialnych źródeł energii, a także zachęcanie do inwestycji wspierających ich wytwarzanie oraz umożliwiających korzystanie z energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w sektorze prywatnym i publicznym. Fundusz COOPENER – poświęcony zrównoważonemu rozwojowi terenów wiejskich w krajach rozwijających się. Celem Funduszu jest: opracowanie polityki energetycznej dla terenów wiejskich i ramowych szkieletów regulacyjnych, poprawa dostępu do energii elektrycznej, racjonalne wykorzystanie biomasy. 5.11 Leasing. Wartą zainteresowania formą wspomagania inwestycji proekologicznych jest leasing. Polega on na oddaniu na określony czas przedmiotu w posiadanie użytkownikowi, który za opłatą korzysta z niego, z możliwością docelowego nabycia praw własności. Leasing jest jedną z najszybciej rozwijających się form finansowania inwestycji w Polsce. Wkracza on coraz bardziej w sferę finansowania inwestycji proekologicznych. Zwykle z leasingu korzysta podmiot, który nie posiada wystarczających środków na zakup potrzebnego sprzętu lub, który nie posiada wystarczającego zabezpieczenia potrzebnego do wzięcia kredytu bankowego. Z tego powodu leasing uznawany jest za bardziej uniwersalną i elastyczną formę finansowania działalności inwestycyjnej niż kredyt. Z punktu widzenia podmiotu gospodarczego największymi zaletami leasingu są możliwości łatwego dostępu do najnowszej techniki bez angażowania własnych środków finansowych oraz rozłożenie finansowania przedsięwzięć w długim okresie czasu, co jest szczególnie istotne przy wielu rodzajach inwestycji ekologicznych. 6. ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM NA PODSTAWIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA. Programy ochrony środowiska nie stanowią aktów prawa miejscowego, co oznacza, że mają one charakter programu działania, obowiązującego jedynie wewnątrz struktur samorządu i nie mogą wywoływać bezpośrednich skutków prawnych w sferze praw i obowiązków podmiotów „zewnętrznych” wobec administracji. Z uwagi na powyższe, skuteczność zarządzania środowiskiem poprzez program musi być wsparta kompetencjami oraz obowiązkami organów Gminy. Zgodnie z ogólnymi zasadami działania samorządów, wykonywanie uchwał podjętych przez Radę Gminy i Miasta należy do Prezydenta, dlatego też jego obowiązkiem będzie sporządzanie i przedkładanie, co 2 lata, raportu z realizacji programu. Raport taki powinien być nie tylko źródłem informacji o stanie środowiska i realizacji zadań 59 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola związanych z jego ochroną, ale również propozycją do aktualizacji i tworzenia kolejnych programów ochrony środowiska. Program będzie wdrażany przez wielu partnerów, wśród których należy wymienić m. in.: podmioty wdrażające program: jednostki organizacje biorące bezpośredni udział we wdrażaniu programu, poszczególne Wydziały Urzędu Miasta, organizacje pozarządowe, miasta i gminy, zakłady zajmujące się zaopatrzeniem ludności i podmiotów gospodarczych w wodę i ciepło oraz wywożeniem i zagospodarowaniem odpadów. Każdy z partnerów informowany będzie o postępach we wdrażaniu programu. Sukcesywnie należy informować o postępach w wdrażaniu programu jego uczestników oraz instytucje kontrolujące: WIOŚ, WSSE. Przepływ informacji między jednostkami kontrolującymi stan środowiska i przestrzeganie prawa, a jednostkami bezpośrednio realizującymi program jest konieczny, bowiem Prezydent jako pełnomocnik władz miasta ds. wdrażania programu, będzie odpowiedzialny za rozeznanie możliwości pozyskania zewnętrznych źródeł finansowania i za przygotowanie odpowiednich wniosków do instytucji finansujących inwestycje. 7. HARMONOGRAM WDROŻENIA PROGRAMU I MONTORING WYKONANIA. Harmonogramem wdrażania będzie program operacyjny, sporządzony w ciągu 1 roku, na podstawie programów ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami uchwalony przez Radę Miast i Gminy , oraz informacji zebranych od większych podmiotów gospodarczych. Program operacyjny obejmować powinien lata 2006-2020. Zadania przyjęte do realizacji w strategii długoterminowej, będą kontrolowane, co 4 lata. Podstawą weryfikacji będzie przeprowadzana, co 2 lata, ocena realizacji wdrażania zadań finansowo-rzeczowych oraz osiągniętych efektów. Głównymi działaniami podejmowanymi w zakresie monitoringu polityki ochrony środowiska będą: aktualizacja strategii krótkoterminowej i systematyczne przygotowanie programów działań na rzecz ochrony poszczególnych komponentów środowiska, tj.: gleb, wody, powietrza, oraz aktualizacja długoterminowej polityki ochrony środowiska. 8. WSPÓŁPRACA. Współpraca wielu partnerów włączonych w zagadnienia ochrony środowiska jest warunkiem koniecznym, aby ten program był wdrożony z sukcesem. Współpraca jest niezbędnym elementem dobrej organizacji procesu wdrażania programu. W ramach realizacji niniejszego programu szczególną uwagę należy zwrócić na: 60 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola współpracę Gminy z władzami samorządowymi i administracji różnych poziomów: Podkarpackim Urzędem Wojewódzkim, Urzędem Marszałkowskim w Rzeszowie, WIOŚ, starostą oraz władzami sąsiednich gmin i powiatów, współpracę z reprezentantami poszczególnych grup społecznych, gospodarki oraz przemysłu, w celu wdrażania polityki zdefiniowanej w programie, a także dostosowania jej do przyszłych wymagań. Bardzo ważna będzie współpraca z grupami reprezentującymi mieszkańców powiatu (np. młodzieżą ekologicznymi), szkolną, Radami w uzyskania celu Osiedlowymi, akceptacji pozarządowymi podejmowanych organizacjami działań oraz zaangażowania mieszkańców (np. selektywna zbiórka odpadów), współpracę z instytucjami finansowymi w celu zorganizowania funduszy na realizację wybranych projektów. 61 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola 9. Zestawienie zadań do realizacji w latach 2006 – 2013 Zadanie Okres realizacji Realizujący Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych Gmina Stalowa Wola Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i wodociągowej w centrum Miasta Budowa systemu kanalizacji sanitarnej oraz systemu kanalizacji deszczowej w dzielnicach Rozwadów, Charzewice, Piaski I i II Miasta 2006-2007 MZK Podmioty realizujące inwestycje Gmina Stalowa Wola 2006-2007 MZK Podmioty realizujące inwestycje Gmina Stalowa Wola Budowa systemu kanalizacji deszczowej na osiedlu Hutnik i Zasanie 2007-2013 MZK Podmioty realizujące inwestycje Gmina Stalowa Wola Budowa wodociągu na osiedlu Piaski 2007-2013 MZK Podmioty realizujące inwestycje Gmina Stalowa Wola Budowa wodociągu na osiedlu Zasanie 2007-2013 MZK Podmioty realizujące inwestycje Budowa systemu kanalizacji sanitarnej na osiedlu Karnaty, Posanie, Zasanie oraz rejonu ul. Przemysłowej, ul. KEN, ul. Niezłomnych Gmina Stalowa Wola 2007-2013 MZK Podmioty realizujące inwestycje Gmina Stalowa Wola Rozbudowa i modernizacja Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Stalowej Woli 2006-2007 Modernizacja Stacji Uzdatniania Wody w Stalowej Woli 2007-2013 Inwentaryzacja rowów nie ujętych w ewidencji urządzeń melioracji szczegółowych 2006-2008 Utrzymywanie urządzeń melioracji podstawowych 2006-2013 MZK Podmioty realizujące inwestycje Gmina Stalowa Wola MZK Gmina Stalowa Wola PZMiUW Rzeszów Gmina Stalowa Wola 62 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Ochrona przeciwpowodziowa 2006-2013 Poprawa stanu technicznego koryta rzeki San w obrębie Miasta 2006-2009 PZMiUW Rzeszów Gmina Stalowa Wola RZGW Krzaków Gmina Stalowa Wola Ochrona powietrza Ograniczenie emisji substancji do powietrza z procesów technologicznych określanie w decyzjach o środowiskowych uwarunkowaniach dla nowych przedsięwzięć obowiązku stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT) i technologii zapewniającej dotrzymanie standardów jakości powietrza modernizacja funkcjonujących technologii produkcji poprzez wprowadzanie najlepszych dostępnych technik (BAT) modernizacja istniejących lub instalacja nowych urządzeń ograniczających emisję substancji do powietrza (filtry, odpylacze) na bieżąco Prezydent Miasta Stalowa Wola na bieżąco Podmioty gospodarcze 2006-2013 Podmioty gospodarcze wymiana lub modernizacja źródeł ogrzewania na źródła wykorzystujące ekologiczne nośniki ciepła (gaz, drewno, energia odnawialna) na bieżąco Podmioty gospodarcze i użyteczności publicznej kontynuacja restrukturyzacji zasilania miasta w ciepło, z maksymalnym ograniczeniem zużycia paliwa stałego na rzecz odnawialnych źródeł energii (Elektrownia Stalowa Wola) Do 2010 Elektrownia Stalowa Wola Ograniczenie emisji substancji do powietrza w sektorze mieszkalnictwa likwidacja źródeł tzw. „niskiej” emisji, tj. pieców i lokalnych kotłowni w budynkach wielorodzinnych i użyteczności publicznej na rzecz ciepła sieciowego na bieżąco wymiana źródeł ogrzewania na wykorzystujące ekologiczne nośniki ciepła (gaz, drewno, energia odnawialna) na bieżąco Podmioty realizujące inwestycje modernizacja lub wymiana wyeksploatowanych kotłów na nowe na bieżąco Podmioty realizujące inwestycje zwiększenie efektywności wykorzystania energii poprzez termoizolację budynków, wprowadzenie automatyki regulacji systemów grzewczych, opomiarowanie zużywanego ciepła (liczniki) Gmina Stalowa Wola Właściciele obiektów Gmina Stalowa Wola na bieżąco PEC Właściciele obiektów, budynków, lokali Ograniczenie emisji (substancji do powietrza i hałasu komunikacyjnego) Gmina Stalowa Wola poprawa jakości dróg na bieżąco Zarządy dróg wszystkich szczebli 63 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Gmina Stalowa Wola Zarządy dróg wszystkich szczebli na bieżąco budowa ciągów rowerowych utworzenie pasów zieleni izolacyjnej wzdłuż ulic oraz budowa ekranów akustycznych w miejscach gdzie hałas przekracza dopuszczalne normy lub wymiana stolarki okiennej na dźwiękoszczelną Podmioty zainteresowane (np. Nadleśnictwo Rozwadów) Gmina Stalowa Wola na bieżąco Zarządy dróg wszystkich szczebli Podmioty zainteresowane Gmina Stalowa Wola kontynuacja budowy obwodnicy miasta „podskarpowej” do 2013 Zarząd Dróg Krajowych Klimat akustyczny Ograniczenie emisji hałasu z obiektów usługowych modernizacja oraz wymiana urządzeń emitujących hałas na cichsze na bieżąco Podmioty gospodarcze projektowanie i budowa zabezpieczeń przeciwhałasowych na bieżąco Podmioty gospodarcze Ochrona wód poziemnych, powierzchni ziemi i zasobów mineralnych Ochrona jakości zasobów wód GZWP 425 uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego na każdym etapie ich uchwalania zasięgu oraz ograniczeń w użytkowaniu terenów w strefie ochronnej ONO i OWO GZWP 425 na bieżąco uwzględnianie przy lokalizacji inwestycji zasięgu i ograniczeń wynikających z dec. ustalających strefy ochronne ujęć wód podziemnych na bieżąco stosowanie zakazu lokalizacji nowych inwestycji mogących pogorszyć stan wód podziemnych bez koniecznych zabezpieczeń środowiska gruntowo wodnego, na bieżąco modernizacja inwestycji istniejących i użytkowanie ich w taki sposób, aby nie zagrażały jakości wód podziemnych oraz prowadzenie na bieżąco monitoringu dotyczący wpływu na wody podziemne na bieżąco zmniejszenia negatywnego oddziaływania na na bieżąco Prezydent Miasta Stalowa Wola Prezydent Miasta Stalowa Wola Podmioty realizujące inwestycje Prezydent Miasta Stalowa Wola Prezydent Miasta Stalowa Wola Właściciele obiektów Gmina Stalowa Wola 64 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola powierzchnię ziemi i wody podziemne istniejących składowisk odpadów Elektrownia Stalowa Wola Huta Stalowa Wola niedopuszczenie do powstawania składowisk odpadów. dzikich na bieżąco Prezydent Miasta Stalowa Wola Gmina Stalowa Wola Rekultywacja zamkniętych składowisk odpadów 2006-2013 Elektrownia Stalowa Wola Huta Stalowa Wola Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych 2006 Prefabet „Stalowa Wola” Niedopuszczanie do tzw. „dzikiej eksploatacji surowców” 2006-2013 Starosta Stalowowolski Modernizacja stacji paliw 2006-2013 Właściciele obiektów Ochrona obszarów cennych przyrodniczo i krajobrazowo oraz kształtowanie osnowy ekologicznej Miasta Tworzenie nowych ogólnodostępnych terenów ziemi 2006-2013 Gmina Stalowa Wola Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza Miasta 2006-2009 Gmina Stalowa Wola Gmina Stalowa Wola Utworzenie rezerwatu topoli czarnej na terenie byłego rezerwatu Sochy 2006-2008 Wojewoda Podkarpacki Inwentaryzacja zieleni miejskiej (parki, skwery, przyuliczne pasy zieleni wysokiej, zieleń przyblokowa z działem zieleni występującej na cmentarzach ze stanem zdrowotnym drzew). 2006-2009 Gmina Stalowa Wola Pielęgnacja i modernizacja zieleni miasta (szczególnie parku w centrum miasta, skwerów, drzewostanów alei, drzewostanów przyulicznych, międzyblokowych itp.). na bieżąco Gmina Stalowa Wola Monitoring lasów w celu przeciwdziałania zagrożeniom pożarowym na bieżąco Nadleśnictwo Rozwadów Gospodarowanie w lasach komunalnych i państwowych na podstawie planów urządzenia lasów w celu prowadzenia trwale zrównoważonej gospodarki leśnej. na bieżąco Nadleśnictwo Rozwadów Gmina Stalowa Wola Gospodarka odpadami Budowa nowej kwatery składowiska odpadów 2009-2010 Gmina Stalowa Wola MZK 65 Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola Rozwój selektywnej zbiórki odpadów 2005-2013 Budowa Zakładu Intensywnego Przerobu odpadów „Stalowa Wola”, w tym: 2007-2013 Linia do segregacji odpadów suchych Stanowisko do demontażu odpadów wielkogabarytowych Gmina Stalowa Wola MZK Gmina Stalowa Wola w porozumieniu z gminami powiatu stalowowolskiego i powiatów sąsiednich MZK Oddział czyszczenia i przygotowania wysegregowanych odpadów do transportu Stanowisko do przetwarzania odpadów budowlanych Magazyn odpadów niebezpiecznych Kompostowania odpadów organicznych Składowisko odpadów balastowych Planowanie przestrzenne Weryfikacja studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego i uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania na bieżąco Gmina Stalowa Wola Edukacja ekologiczna szerzenie wiedzy ekologicznej na wszystkich poziomach edukacji oraz w mediach wspieranie w działaniach na rzecz proekologicznej edukacji radnych, pracowników samorządowych oraz lokalnych społeczności organizowanie konkursów, warsztatów, seminariów z zakresu wiedzy ekologicznej wspieranie stowarzyszeń lokalnych działających na rzecz edukacji ekologicznej wspieranie instytucji i stowarzyszeń lokalnych w tworzeniu ośrodków edukacji ekologicznej na bieżąco Gmina Stalowa Wola na bieżąco Gmina Stalowa Wola na bieżąco Gmina Stalowa Wola na bieżąco Gmina Stalowa Wola na bieżąco Gmina Stalowa Wola 66
