Muzyka w epoce baroku Scenariusz lekcji dla liceów

Muzyka w epoce baroku
Scenariusze lekcji dla liceów
Temat lekcji: Muzyka w epoce baroku
Czas trwania lekcji: 3x45 minut
Scenografia opery Alessandro nell’Indie
ilustracja: Wikimedia Commons
Cele lekcji
•
•
•
•
zrozumienie idei seconda practica oraz jej cech i założeń
świadomość relacji między muzyką i innymi sztukami w baroku
zrozumienie znaczenia nauki o afektach (retoryki muzycznej)
znajomość rozwoju teatru muzycznego w XVII i XVIII wieku
i rozróżnianie ośrodka weneckiego i neapolitańskiego
oraz przeciwstawienia muzyki włoskiej i francuskiej
• świadomość wzrostu znaczenia muzyki instrumentalnej
i znajomość jej głównych form: suita, concerto, concerto
grosso, sonata da chiesa i sonata da camera
• znajomość instrumentarium epoki:
klawikord, klawesyn, viola da gamba i organy barokowe
Cele lekcji (cd.)
• znajomość kontekstu reformacji oraz powiązanych z nią
gatunków: oratorium, kantaty i mszy
• znajomość stylu i najważniejszych dzieł kompozytorów:
Claudio Monteverdi, Giacomo Carissimi, Arcangelo Corelli,
Jean-Baptiste Lully, Alessandro Scarlatti, Antonio Vivaldi,
Heinrich Schütz, Henry Purcell i Georg Friedrich Händel
• świadomość znaczenia twórczości Johanna Sebastiana Bacha
w muzycznej tradycji Europy, znajomość jego biografii,
głównych dzieł i umiejętność charakterystyki twórczości
• umiejętność opisu problemów związanych ze stylowym
wykonawstwem muzyki barokowej
Muzycy na obrazie Gerarda van Hornthorsta
ilustracja: Wikimedia Commons
1. „Mowa jest panią harmonii”
ilustracja: Wikimedia Commons
• ideały włoskiego odrodzenia a postulaty Cameraty florenckiej
(Vincenzo Galilei):
1) ścisły związek z renesansem i odwołania do starożytności
2) związek muzyki ze słowem i afekty
3) rola mecenatu dworskiego
4) krytyka renesansowej polifonii
• retoryka muzyczna jako narzędzie,
tradycje narodowe (Johannes Matheson),
figury i afekty na przykładach
• prima/seconda practica Claudio Monteverdi
• harmonika funkcyjna, faktura monodyczna z basso continuo,
wczesny styl recytatywny i naśladowanie mowy
> Emilio Cavalieri, Il Tempo
Fragment partytury i dekoracji do San Alessio Stefano Landiego, ilustracja: Wikimedia Commons
2. Wszystko
jest teatrem
Kaplica Coronaro w kościele Santa Maria della Vittoria, architekt: Gianlorenzo Bernini,
ilustracja: Wikimedia Commons
• rola teatralizacji:
kluczowy aspekt
kultury barokowej
• grecka tragedia, antyczna
mitologia i pastoralne
przedstawienia dworskie
jako najważniejsze źródła
dramma per musica i
dramma pastorale
• wczesne formy teatru
muzycznego w środowisku florenckim:
Jacopo Peri,
Giulio Caccini
Claudio Monteverdi
> Monteverdi, Orfeusz
2. Wszystko jest teatrem (cd.)
•
•
•
•
•
•
przeprowadzka Monteverdiego i zmiana stylu
powstanie pierwszego na świecie
komercyjnego teatru muzycznego w Wenecji
Neapol jako konkurencyjny ośrodek
teatr na co dzień:
1) zachowanie publiczności
2) kult śpiewaków wirtuozów
3) kluczowa rola kastratów
> fragment filmu Farinelli: ostatni kastrat
4) ideały antyku a komercyjna rzeczywistość
Zapis basso continuo w arii
z
Dydony
i
Enerasza
Henry’ego Purcella,
5) powracające próby reformy (Alessandro Scarlatti)
ilustracja: Wikimedia Commons
opera poza Italią:
1) odrębność francuskich widowisk z muzyką i baletem (Jean-Baptiste Lully)
2) spór włosko-francuski porusza epokę
3) Dydona i Eneasz Henry'ego Purcella i styl angielski
4) twórczość operowa Georga Friedricha Händla jako synteza
> Händel, aria Cara sposa z Rinalda
praktyczne znaczenie retoryki muzycznej w twórczości operowej
3. Nowy język muzyki religijnej
•
•
•
•
•
reformacja protestancka i kontrreformacja katolicka
rola muzyki w Oratorium św. Filipa i pochodzenie nazwy
forma oratorium muzycznego (Giacomo Carissimi)
wędrówki form między religiami (Heinrich Schütz)
formy kantaty i zmiany w mszy pod wpływem oratorium
> Carissimi, Jephte
> Händel, Mesjasz
Oratorium Św. Filipa Neri, ilustracja: Wikimedia Commons
4. Pierwsze gwiazdy
wirtuozerii instrumentalnej
• barokowe instrumentarium i jego znaczenie:
viola da gamba, klawesyn i organy
• europejska kariera wirtuoza-instrumentalisty (Arcangelo Corelli)
> fragment filmu Wszystkie poranki świata
Viole da gamba różnych rozmiarów,
ilustracja: Wikimedia Commons
• znaczenie techniki koncertującej,
łączność z XVI-wieczną Wenecją
• sonaty da camera i da chiesa
oraz suita i concerto grosso
(Antonio Vivaldi, François Couperin)
> Vivaldi, Lato z Czterech pór roku
• stylowe wykonawstwo muzyki
barokowej i jego paradoksy
Scena z filmu Wszystkie poranki świata
ilustracja: Youtube
5. Jan Sebastian Bach
• biografia Bacha i najważniejsze dzieła oraz uprawiane formy
> chór z Pasji wg św. Matusza: retoryka i kompozycja;
• synteza stylistyczna: elementy prima i seconda practica
• recepcja twórczości w XIX wieku: biografia Johanna Forkela
i wykonanie Pasji Mateuszowej przez Feliksa Mendelssohna
• znaczenie muzyki Bacha jako wzorca dla twórców
XX-wiecznych: neoklasycyzm i awangarda
• kluczowa pozycja
w tradycji muzyki
europejskiej:
Bach jako „plac
centralny”
Portret Bacha autorstwa Edwarda Wegera,
ilustracja: Wikimedia Commons
Materiały:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
nagranie Il Tempo Emilia Cavalieriego
https://www.youtube.com/watch?v=nqw8LajtTLE
nagranie Orfeusza Claudia Monteverdiego
http://www.muzykotekaszkolna.pl/kanon/claudio-monteverdi-l-orfeo/
nagranie arii Cara sposa z Rinalda George'a Friedricha Händla
http://www.muzykotekaszkolna.pl/kanon/georg-friedrich-handel-rinaldo-hwv-7-aria-cara-sposa/
nagranie oratorium Jephte Giacoma Carissimiego
https://www.youtube.com/watch?v=8keGrm07zRQ
nagranie Alleluja chóru z oratorium Mesjasz Georga Friedricha Händla
http://www.muzykotekaszkolna.pl/kanon/georg-friedrich-handel-mesjasz-hwv-56-alleluja/
nagranie koncertu Lato z cyklu Pory roku Antonia Vivaldiego
http://www.muzykotekaszkolna.pl/kanon/antonio-vivaldi-cztery-pory-roku-lato/
nagranie chóru wstępnego z Pasji wg św. Mateusza Johanna Sebastiana Bacha
https://www.youtube.com/watch?v=jm1os4VzTgA&list=RDjm1os4VzTgA#t=14
film Farinelli: ostatni kastrat
https://www.youtube.com/watch?v=-CmCPiGeHCM
film Wzystkie poranki świata
https://www.youtube.com/watch?v=-CmCPiGeHCM