w podróż do Francji, aby tam w Marsylii, wychowankowie

L'\RIAN LEWKO SDB
I
) 1880 roku św. Jan
udał się w podróż do Francji, aby tam w Marsylii,
w '":0roczną uroczystość św. Franciszka Salezego, spotkać się z Pomocnikami
Sal~zjańskimi
i
wygłosić
do nich
konferencję.
Z tej
wychowankowie
przedstawienie. W ostatniej
główny aktor, 12
głos. Święty, gdy się o tym
,1 ,wiedział, poprosił, by go do niego przyprowadzono. Udzielił mu błogosła­
,., · ,~ństwa i powiedział:
mi coś zrobić. Chcę użyczyć ci mojego głosu, tak
_ ,;; ri.1ógł należycie odegrać twoją rolę". Po tych słowach chłopiec odzyskał
?u 111 ""'""~rn'u głos, a ks.
że sam zamilkł. Dzięki tej
7'.armame przedstawienie mogło odbyć się,
ogólnemu zadowoleniu, a po jego
m1eiscowego
zakładu
cześć
:LJIV_,fi.\J•
czącej zabawę
z możliwością
że W
głębokiego przeżycia,
pedagog ma niezwykłego
teatr jest w mocy
grając przechodzą transfor-
·--ojusznika w
ma
tozsan1osc1 Zgronowo1łaruu do zadań wychowawczych. W życiu
U-LJ.~'U._,„
Świętego, stał się czymś tak naturalnym, że
się w organizmie domu
nie chcąc psuć radości młodym
........
Zob. G. Lem o y n e, A. Am ad ei, E. Cer i a. Memorie Biografiche di S. Giovanni
Powyższe wydarzenia zob.
Bosco. T. 1-20. San Benigno Canavese-Turyn 1898~1948 (odtąd
MB XIV 408.
1
68
LEWKO MARIAN
2
Por. T. Ja n i a. Elementy sztuki w
283. Wrzesień 1987 s. 13
działalności św.
Jana Bosko. „Nostra".
sa1~~ZJ~U1s.k:i nr
3 Tamże.
za: S. P a p e e.
znaczenie teatru. W: Trzydziestolecie teatru szkolnego
w Kraknwie 1932-1962. Praca zbior. Kraków 1963 s. 14.
4
TEATRZYK
r
[i
5 Tamże.
6
Tamże.
7
Por. MB XII 135-136.
KSIĘDZA
BOSKO
69
70
LEWKO MARIAN
arcybiskupa
i
Alojzego Fransoniego, aby
udzielił
sakramentu
ten przyjazd z domow
uroczystością św.
i
wszys1
odbyło się 29 czerwca, w święto Apostołów Piotra i
że trzeba był
dać możność dochodzącym z zewnątrz załatwić formalne zwolnienia na ten cza
u pracodawców. Wzniesiono
muzycy
uroczystą mszę św., łącząc
v1Prn,·u-:u·nim W
zaczęto wystawiać
....„ ...,4-....."'"""'··....· " przedstawień
w
izbacł
teatr stawia pewne
"""'""""'"-"""'"'f'".......' że może być
go w
adorowania, przesadnego
Lemoyne, głęboko zaangażowany w ....."". . . .
8
9
10
Zob. MB III 227-231.
Zob. tamże 592-594.
Tamże 599.
Jl ............. ...,
akcji 10 •
w inscenizacjach. Ks. Jan
oratoryjnej sceny, zebrał jako
TEATRZYK
pochodzące
·ą
Czytamy tam
że chłopcy przedstawiający popadają
regulaminom domu, gdy się ich zbytnio chwali za wspaniałą
Nie
się zezwalać i
być' uważnym, by
nie odsuwali się od Kościoła i nauki. Nauczyciel
może być pobłażliwy, jeśli stwierdzi, że obowiązek
niech sprawdzi, czy rzeczywiście chłopiec
ma na grę w teatrze czas.
teatru niech nie dopuszcza, aby aktorzy
i uczyli się ról bez opieki. Jest to bowiem czas niebezpieczny.
próbę niech nie zatrzymują się w grupkach dla
plotkowania, a już absolutnie
zezwala się na jakieś osobne kolacje itp. 11
jest domaganie się osobnych przywilejów z tej racji.
że przedstawienia legalne winny być proste i krótkie, nie
widowiskowo.
bywało - pyta - że proste
podobały się? Generalnie w dwu
albo gdy gust chopców był popsuty
przedstawieniami przejaskrawionymi, dialogami niechlujnymi 12 • Nie chciał
za opłatą, narażając zakład na koszty.
sami
we własnym zakresie. Zdarzyło się,
że w 1850 roku do sztuki Trzej Królowie wypożyczyli z pobliskich kościołów, pod
Ks. Bosko
o
LS
n
y
;i
~ę
ą
k:
ti
1
l
i
)
j
l
ł
71
BOSKO
?:-
t-
świętego
KSIĘDZA
Pedagoga
rady
się
. . """"' . .
w pychę
f'7''7_
dla swoich miłośników dramatu·
11
12
13
14
Zob. MB XIV 839-840.
Por. MB XII 134-135.
MB IV 14.
MB VI 106-108. W 1871 roku tekst
ukazał się
drukiem.
72
LEWKO MARIAN
teatrzyku, który ma obowiązek informoo tym, co się zamierza wystawiać oraz kiedy
..,...... ,,..., ... ,„.......1.1 uzgodni się
wybór
wystąpić na scenie.
występować na scenie,
się
„ zachowania, którzy - dla wspólnej zachęza~;te1am;va1ru przez
kolegów.
przy grze na instrumentach, niech nie
fragmenty poezji
inne
L;fó.. ... .,., .......,......
od deklamowania ci, którzy
r1"'·""'"'""
są
aby programy były wesołe i dostosowane do
lecz zawsze pouczające, moralne i krótkie. Zbytnia
męczy słuchaczy i powoduje utratę walorów
„..,.,„-«,.,•.,."''"" sprawami skądinąd godnymi
„„,.................„ .....,,.
od czasu do
i takich,
za niekulturalne i zbyt
....,"„...........,..., 'xnrr·~ '7P.•n mało chrześcijańskich
odbywają
na
.... ..,. ...„...,.u......
22-gą.
Po
skończonych
"'"'r~,._..,.,".... "'.i1r
bez
próbach
które
. . . . . . . . . . , . . . ,," V\rcnodz1c na scenę, a tym
1vrzeł:oz~on'Vf czuwa, aby
,,,,. ....„,.... ........."" na osobistych pogawędkach .
...... a1u.a.1.\.11
!J ... „~..,
1rn11".llr-·1p
idąca skromność.
zakłócał zwykłego porządku
nie
dnia.
.... „..,...... porozumie się z przełoJl
nie należy dawać nagród czy też
przez Boga w zakresie recytacji,
nagrodzeni przez dany im czas wolny
....,,„....,..,,U.'V•
TEATRZYK
KSIĘDZA
73
BOSKO
16 Niech przechowuje w małej biblioteczce teatralnej sztuki i przedstawienia
dostosowane do naszych zakładów.
17
_
byłby w stanie dopełnić .wszystkich
obowiązków nakreślonych przez ten Regulamin, należy mu przydać pomocnika,
którym będzie tzw. sufler.
18 Niech zaleca aktorom wymowę nieafektowną, dykcję jasną, gesty
się to z
przestudiują
Należy pamiętać, że piękno
19
skracaniu antraktów i
i wyjętych z
autorów.
i specyfika naszych teatrzyków polega na
deklamacjami tekstów przygotowanych
Ks. Jan Bosko
AVJU..l\.ł'....,L.lJLV~•..,... prze:ło~mtltV
[teatrzyku] może powierzyć jakiemuś
u studentów, czy asystentowi u rzemieślników, aby ćwiczyli
sw,mc:n uczniów w zgłębianiu i wygłaszaniu jakiejś sztuki albo niewielkiego
widzenia: mówi o czterech celach
każdego ·spektaklu
""""„"'""'"' '!.11:rur.r>hn'!.11:;n;n.11.r<:a.r> i budować klimat moralny
i
5
~
uv·uu.11....,mądre normy, dotyczące taktechniki,jak i organizapn~edBtaLwten. llJ'n 1•11 ~·7 <:ll sprawę obsady
wyposażenia sceny, kostiumów,
po
na temat dykcji i preferencji upodobań
łatwo spostrzec.
Kegm.amnn<)Wl odpowiadała praktyka stosowana przez Świętego w oratoChciał widzieć przedstawienia „dobre", ~le nie należy sądzić, że chodziło
mu
o sens
o
warstwę słowa ubranego w szatę
kaznodziejskiej retoryki.
dostrzegł tego rodzajumeporozumienie, energiczposiadały cechy aut:ent:vc2:ne1
„.., ..... „„....„,.... ..,l.l>„,„. „Moralność - zanotował na marginesie rękopisu jednej ze sztuk
Lemoyne'a - nie może być przesłaniem samois~nym, ale musi być sprzęgnięta
z
na scenie" 16 • Z
strony nie
by uprawiać tylko teatr dla
teatru. „Uważam do dyrektorów domów salezjańskich na jednej
za fundament, aby bawić
z konferencji w 1871 roku - że teatr winien mieć
i kształcić, ale nie powinno tam być scen do.oglądania, które mogłyby znieczulać
serca chłopców
wywierać złe wrażenie na ich delikatnych zmysłach" 1 7 •
formacja i
szły w parze w jego „teatrzyku''. Dbał o poziom
U
•
15
Por. Il teatro di don Bosco.W: Don Bosco nel mondo. Studi mo_nógrafici sulla Congregazione
Salesiana ... Mediolan 1956 s. 153.
16 Tamże s. 154.
17
Tamże.
LEWKO MARIAN
74
1s
19
20
Por. MB VI 273.
Por. Il teatro di don Bosco,
Por. tamże s. 154-155.
s. 154.
TEATRZYK
KSIĘDZA
BOSKO
75
k
n
[}
j
)
21
Zob. J a n i a,
s. 16.
Por. MB XII 109: list do Cagliero; MB XV 615 list do Costamagna i inne.
23
Zob. M . Bo n g i o a n n i. Un secolo di „Letture Drammatiche". ··"'""'"'-'-""A" Notizie
Salesiane" (ANS) nr 4.
22
LEWKO MARIAN
76
młodzieży włoskiej i
instrument w postaci
melodramatów, fars, komedii, tragedii, a także prostych dialogów i poezji
gdzie „przyjemność i rozrywka
z dobrem,
pięknem, prawdą" 24 , na
proporcjonalnym do
tego sektom
społeczeństwa, któremu się oddał w pracy apostolskiej. Apelował o ich
uru·"t-a,un<:JJn
przez samych chłopców
same dziewczęta w kolegiach i zakła1112
okazałość
przeciw każdemu cieniowi
owych
1885 był
w
świętego publicysty. Wytycz1-'"t-;"'"'"''......„.., pozytywnie wpłynęły na rozwój prasy katolickiej. Zawsze i „......., ....p;,„·~­
złaczcmv z papieżem, nazywany przez swoich wrogów „Garibaldim Watykamarca tegoż
otwarty na temat rmmoiwszecmnialistu z roku
na temat obiegu
sz.k::octJUW'YCh „„„.., . . ""..,'"""'· Wierny dyrektywom Stolicy Apostolskiej,
włącza się w aktywizację katolickiego
wydawniczego i
swoje
Czytanki Dramatyczne.
Co
w
kieszonkowej wychodził jeden zeszyt Czytanek, łącznie
w ciągu roku, w praktyce redagowanych przez
Lemoyne'a, którego
...,.„„uu.•.4.r. Le n1l":f ... n-.10
ci" 2 5 ,
widowisk,
z
„świecącej
stąd jedną
środków
włoskiej,
audiowizualnych i animacji szH:ou1e1.
z wymianą doświadczeń zagranicznych.
moicteJ.u teatru.
w ks~~taJtto1wa1rnu oblicza moralnego nniaV1m111ac,vcn
wykonawców
odbiorców26 • Jest najpierw zjawiskiem
24
Tamże.
25 Tamże.
26
Por. M. L e w k o. Czemu służył teatr zakladowy?W:
1974 s. 131-139.
Księga pamiątkowa. Łódź-Kraków
TEATRZYK
KSIĘDZA
77
BOSKO
po og1aa1me1cm
„ ... trzeba było być na tym przedstaz1aac;ze:me wychowawcze sceny(... ) tu przemówiła cała
miłości,
jest
szlachetne serce ludzkie( ... ) Opuszczając salę
"""'"""„....,....... uniosłem w swoim sercu to głębokie przekonanie, że zakład wychowująatmosferze
Państwu cennych obywateli, Kościołowi
a JeJ
najlepszą przyszłość" 27 •
się chce, teatrzyk
Bosko zawiera w sobie głębokie przesłanie ,
chłopców przeszczepił praktycznie w obszar
!JV!J ......u„.„.1.„..,1 istotne wartości humanistyczne i promocyjne
i sztuki 28 . Dlatego jego teatrzyk jest wychowawczy
i dlatego także jest kultywowany w naszych czasach jako sposób radosny życia,
duchowo-intelektualnego pogłębienia. Naśladowcy ks. Bosko, akceptuzaJKrn.a.z1e „,ł..n„.o1:.1aJ..1.„n..1..1..1..1. w Pogrzebieniu:
Zn:JiZUJmit~c
żądania,
LatW<Jscroi~ezna1ma1um·~".ll~Ftc_
grup 3 0 , miejscem
młodzież problem1e1sce1n rozrywki i środo-
nn1r>1'1111".ll.r"itrr-h
27
28
29
Kronika. „Pokłosie Salezjańskie" 21:1937 nr 4 s. 96.
Por. Giovani in palcoscenico. ANS 1985 nr 3.
Zob. P. G. Un teatro feriale nellafebbre della domenica sera.„Bollettino Salesiano" 109: 1985
nr 13.
30
·
Tamże.
78
LEWKO MARIAN
grany przez
temu
stwarza
znaczący
oryginalnego
.u...,..,,...,..,...,,
DON BOSCO AND HIS „LITTLE THEATRE"
Don Bosco's intuition told him that the theatre as a form of entertainment
pla) wi1l1
emotional
was an uncommon
to the
in
young
characters; the t.heatre can have a beneficial effect both on those who as actors
a transformation and on those who as audience fall under the spell of the transformation. 1\s on, ,,f
Don Bosco's educational
indeed an unshakea bk uositi·: n
in his scheme; it is among the constitutive elements of the Salesians'
as a society t.::tlled ~o
educational work.
The
of the „little theatre" date back to Don Bosco's settlement in his oratory in the
Valdocco section of Turin, but its proper
started in 1849. Don Bosco followi:::d four
directions in his educational work: entertainment, instruction, religious formation and civic
formation.
to Point 1 of Don Bosco's regulations for leaders of such college theatres, the
Salesian stage was to entertain, instruct, educate and create a morał atmosphere in ways
h)
the
and inteUectual age of the
In order to support his theatre and to make the idea popular in the parishes and Cu d10lic
educational institutions, in 1885 St John Bosco started .a
series called „Dran .tti<"
Keamng:r. It carried texts suitable for
and was in
harmful h
The modest
A conscious educational function has been the main credit of the Salesian
stage conveys a deep human and Christian message. The programme created by Don Bosco dot."s not
it an instrument of entertain nent
detract from the dramatic value of theatre while
the essential value of the expressive language of bod'. a 11d
of its message makes the theatre a
for continued group formL· io •..
a place of intellectual
a forum for the discussion
a stin · ,!lad t '·'
social communication and, last but not least, a
of entertainment and an environm1. ,.t of
trn::nasn1:p. To
this Don Bosco gave the initial uu 1-1..,•u<>.
1