Zasady postępowania z nietoperzami - propozycja I. ZASADY POSTĘPOWANIA Z NIETOPERZAMI PODCZAS KONTROLI ZIMOWYCH I LETNICH KRYJÓWEK Kontrole zimowe 1. Wszelkie kontrole muszą być przeprowadzane po uzgodnieniu z właścicielem lub zarządcą obiektu (za wyjątkiem obiektów ogólnodostępnych na gruntach publicznych). 2. Liczenie i oznaczanie nietoperzy powinno być przeprowadzone bez ich wybudzania i chwytania. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy nietoperz jest oznakowany obrączką z numerem, jednak i w tym wypadku należy starać się ograniczyć kontakt ze zwierzęciem. 3. Podczas liczenia należy korzystać wyłącznie ze światła elektrycznego. Niedopuszczalne jest użycie źródeł światła z otwartym płomieniem (pochodni, świeczek), za wyjątkiem lamp karbidowych w jaskiniach o dużej kubaturze i trudnościach technicznych (wymagających użycia sprzętu alpinistycznego). 4. Czas trwania kontroli (liczenia), jak i oględzin poszczególnych zwierząt celem ich oznaczenia, musi być zredukowany do niezbędnego minimum. 5. Podczas kontroli należy zachowywać ciszę i ograniczyć rozmowy, jak również liczebność grup prowadzących liczenia. 6. Kontrole kryjówek zimowych powinny być prowadzone nie częściej niż 2 razy w roku (w odstępie co najmniej miesięcznym), a w przypadku uzasadnionych badań nad sezonową dynamiką liczebności - nie częściej niż raz w miesiącu. 7. Niedopuszczalne jest jakiekolwiek uszkadzanie w okresie zimowym obiektów stanowiących miejsca hibernacji nietoperzy (np. rozkuwanie ścian, usuwanie gruzowisk zamykających korytarze, osuszanie zbiorników wodnych), nawet jeśli zwiększyłoby to efektywnośc kontroli. 8. W związku z wystąpieniem wśród nietoperzy w Polsce zakażenia grzybem Geomyces destructans (Syndrom Białego Nosa, WNS) należy zwracać uwagę na pojawianie się białego nalotu na skórze zimujących zwierząt (pysk, uszy, błony lotne). Osoby prowadzące regularne inwentaryzacje powinny być wyposażone w sprzęt do pobierania próbek. Próbki do celów analizy należy przesyłać do Państwowego Instytutu Weterynaryjnego – PIB w Puławach. 9. Wszystkie działania w czasie zimowych kontroli związane z bezpośrednim niepokojeniem muszą być prowadzone na podstawie odpowiedniego do prowadzonych czynności zezwolenia odpowiednich organów. Kontrole letnie 1. Wszelkie kontrole muszą być przeprowadzane po uzgodnieniu z właścicielem lub zarządcą obiektu (za wyjątkiem obiektów ogólnodostępnych na gruntach publicznych). 2. Liczenie i oznaczanie nietoperzy w kryjówce musi być przeprowadzane bez ich chwytania. Pojedyncze osobniki mogą być chwytanie jeśli nie jest możliwe oznaczenie gatunku w inny sposób, czynności tych nie wolno jednak wykonywać w okresie przebywania w kolonii nielotnych młodych. 3. Podczas liczenia należy korzystać wyłącznie ze światła elektrycznego. 4. Czas trwania kontroli (liczenia), jak i oględzin poszczególnych zwierząt celem ich oznaczenia, musi być zredukowany do niezbędnego minimum. 5. Podczas kontroli należy zachowywać ciszę i ograniczyć rozmowy, jak również liczebność grup prowadzących liczenia. 6. Dzienne kontrole kolonii letnich powinny być prowadzone nie częściej niż 2 razy w roku, w odstępie co najmniej miesięcznym, a w przypadku uzasadnionych badań nad sezonową dynamiką liczebności - nie częściej niż co 2 tygodnie. 7. Niedopuszczalne jest jakiekolwiek uszkadzanie obiektów stanowiących kryjówki nietoperzy (np. odrywanie elementów konstrukcji dachowej czy płatów kory), nawet jeśli zwiększyłoby to efektywnośc kontroli 8. Wszystkie działania w czasie letnich kontroli związane z bezpośrednim niepokojeniem muszą być prowadzone na podstawie odpowiedniego do prowadzonych czynności zezwolenia odpowiednich organów II. ZASADY PROWADZENIA ODŁOWÓW NIETOPERZY 1. Odłowy nietoperzy przy kryjówkach kolonii rozrodczych, w okresie przebywania w nich nielotnych młodych, mogą być prowadzone tylko wówczas, gdy nie istnieje możliwość pewnego oznaczenia gatunku nieinwazyjnymi metodami (kontrola dzienna, obserwacja detektorowa). Liczba odłowionych osobników musi być jednak ograniczona do niezbędnego minimum. 2. Kontrole rozstawionych sieci lub innych pułapek należy przeprowadzać nie rzadziej niż co 15 minut. 3. Podczas wyciągania nietoperzy z sieci należy w pierwszej kolejności sprawdzić, czy nietoperz nie ma zaplątanych nici sieci między zębami. Wówczas należy bardzo delikatnie je wyplątać (dotyczy to szczególnie małych gatunków). Dopiero w następnej kolejności należy wyplątać głowę, skrzydła, tułów i kończyny tylne. 4. Po wyplątaniu nietoperza należy umieścić go w woreczku tekstylnym celem zmniejszenia stresu u zwierzęcia. Wykluczone są worki z folii. 5. Okres przetrzymywania schwytanego osobnika należy ograniczyć do niezbędnego minimum; starać się aby czas ten nie przekraczał 10 min. Samice o widocznej ciąży należy wypuszczać niezwłocznie po wyjęciu z sieci. 6. W przypadku schwytania jednocześnie większej liczby nietoperzy należy: a. każdego osobnika należącego do gatunku dużego lub średniej wielkości umieścić w osobnym woreczku, b. w pierwszej kolejności poddać niezbędnym czynnościom badawczym samice karmiące. 7. Po dokonaniu wszystkich niezbędnych czynności należy badanego osobnika niezwłocznie wypuścić. W przypadku gdy nietoperz nie zrywa się do lotu z ręki, należy umieścić go na pniu drzewa lub na gałęzi. 8. Podczas wypuszczania nie należy podrzucać nietoperzy do góry, lecz pozwolić im na samodzielny start z ręki lub z jakiegoś podłoża (np. pień drzewa). 9. Podczas wszelkich kontaktów z aktywnymi nietoperzami należy brać pod uwagę możliwość, ze chwytane zwierzę jest zarażone wścieklizną. W zwiazku z tym niedopuszczalne jest chwytanie zwierząt gołą ręką. Należy pamiętać, że do zarażenia wścieklizną krwawienie nie jest warunkiem niezbędnym. W przypadku napotkania nietoperza podejrzanego o zarażenie wścieklizną, należy zawiadomić ośrodek rehabilitacji zwierząt lub (zależnie od możliwości i posiadanych uprawnień) samemu dostarczyć tam zwierzę. 10. Prowadzenie odłowów nietoperzy możliwe jest tylko na podstawie zezwolenia odpowiednich organów III. ZASADY ZNAKOWANIA NIETOPERZY 1. Chwytając nietoperze w celu zaobrączkowania należy przestrzegać zasad kontrolowania kryjówek nietoperzy oraz chwytania ich w pułapki, w tym sieci. 2. Nie wolno korzystać z obrączek nie zalegalizowanych przez Komisję Kwalifikacyjną Licencji Chiropterologicznych (np. z wyprodukowanych samodzielnie). 3. Niedopuszczalne jest obrączkowanie nielotnych młodych oraz samic przebywających w kolonii wraz z nielotnymi młodymi. 4. Zakładając obrączkę na przedramię nietoperza należy ją delikatnie zacisnąć, pozostawiając możliwość swobodnego jej przesuwania się po przedramieniu. 5. Zaobrączkowanego nietoperza należy wypuścić w miejscu odłowienia. Niedopuszczalne jest wypuszczanie nietoperzy w ciągu dnia poza ciemnymi kryjówkami, o których wiemy, że są wykorzystywane przez te ssaki. 6. Niedopuszczalne jest obrączkowanie nietoperzy bez zezwolenia stosownych organów. 7. Innego rodzaju znakowanie (barwienie futra, stosowanie nadajników telemetrycznych) podlega tym samym zasadom, co inne czynności powodujące stres i niepokojenie nietoperzy i podobnie wymaga uzyskania zezwoleń. 8. Dane o zaobrączkowanych nietoperzach powinny być umieszczane w specjalnej bazie danych (w tej sprawie należy skontaktować się z Ministerstwem Środowiska lub z PON).