POWTÓRZENIE „Nie wszystek umrę”
advertisement
H1Gy s.1 12.10.2011 POWTÓRZENIE „Nie wszystek umrę” Jeden z najwybitniejszych poetów starożytnego Rzymu, Horacy, pisał: A Wzniosłem pomnik trwalszy od spiżu*, wyższy od królewskich piramid, wichrom ani deszczom żarłocznym niepodległy, ponad wiekami umknę Libitynie*. Nie wszystek umrę. Sławą będę rósł szczytną, póki stąpa z białą westalką* kapłan na wyniosły Kapitol. Rozgłos pozyskam, ja, syn wyzwoleńca. Horacy, Pieśni, I wiek p.n.e. Co oznacza zwrot: „Nie wszystek umrę”? Oceń: czy Horacy miał rację, czy też się pomylił w swoich przewidywaniach? Łacina Grecy pozostawili po sobie wspaniałe dzieła ludzkiej myśli; mieszkańcy Rzymu byli narodem przede wszystkim praktycznym. Zawdzięczamy im rozwiązania techniczne i organizacyjne, budzące podziw do dziś. Rzymska tabliczka woskowa oraz zaostrzony rylec, który służył do kreślenia liter. Jako materiału pisarskiego Rzymianie używali też papirusu. 2 H1Gy s.2 7.10.2010 Rzymianie jako pierwsi stworzyli imperium, w którym – w początkach III wieku n.e. – wszyscy wolni mieszkańcy państwa otrzymali obywatelstwo (inaczej niż w Atenach). Dzięki temu chętniej i szybciej się romanizowali. Czy pamiętacie monarchię perską? Rozpadła się tak łatwo pod uderzeniem wojsk Aleksandra Macedońskiego, Historia 1. Podręcznik, s. 180 „Nie wszystek umrę” – POWTÓRZENIE gdyż była sztucznym zlepkiem różnych kultur. Natomiast plemiona i ludy, które przez kilkaset lat były wcielane bądź napływały do państwa rzymskiego, często same przyjmowały rzymską kulturę. Dlatego, choć upadł Rzym, przetrwał jego język. Plemiona, które osiedliły się w granicach Imperium, stopniowo mieszały się z rzymską ludnością. Języki romańskie (np. włoski, francuski, hiszpański, portugalski, rumuński) to przekształcona przez rozmaite ludy łacina. Łaciński napis na Łuku Konstantyna (zob. s. 183), wzniesionym po zwycięstwie cesarza nad rywalem, głosi: „Imperatorowi Cezarowi Flawiuszowi Konstantynowi Wielkiemu, pobożnemu i szczęśliwemu Augustowi – ponieważ, natchniony przez bóstwo oraz przez wielkość swego umysłu, wraz z wojskiem sprawiedliwą bronią pomścił państwo jednocześnie na tyranie i jego zwolennikach – Senat i lud rzymski poświęcili ten łuk, ozdobiony triumfami”. W czasach średniowiecza mowa Juliusza Cezara stała się językiem międzynarodowym. Wywarła potężny wpływ na języki narodów Europy. W polszczyźnie tak ogromna liczba słów pochodzi z łaciny, że nie zdołamy ich tu wymienić. Choćby szkoła (łacińska schola), ferie (feriae), minister (minister, czyli „sługa”, „pomocnik”), religia (religio)... W Polsce aż do XIX wieku ludzie wykształceni powszechnie znali mowę Horacego. Powstało nawet przysłowie, że „kto nie umiał po łacinie, ten musiał pasać świnie”. Do dziś funkcjonują w polszczyźnie łacińskie powiedzenia, np. ad rem (do rzeczy), alea iacta est (kości zostały rzucone) czy non omnis moriar (nie wszystek umrę). Łacina nadal jest używana jako oficjalny język Kościoła katolickiego, a papież co roku udziela uroczystego błogosławieństwa noszącego łaciński tytuł Urbi et orbi (Miastu, tj. Rzymowi, i światu). Prawo Prawo rzymskie uchodzi za największe osiągnięcie cywilizacji rzymskiej. Do dziś jest obowiązkowym przedmiotem studiów wszystkich przyszłych prawników, a wiele jego zasad obowiązuje nadal. Na przykład takie, że w sprawie spornej należy wysłuchać obu stron oraz że prawo nie działa wstecz. Historia 1. Podręcznik, s. 181 H1Gy s.3 7.10.2010 Słowniczek Libityna – rzymska bogini pogrzebów spiż – brąz, z którego wykonywano m.in. pomniki westalka – kapłanka bogini Westy 3 „Nie wszystek umrę” – POWTÓRZENIE Chrześcijaństwo W Judei, prowincji cesarstwa rzymskiego, narodziła się religia, która ukształtowała dzisiejszą Europę. Chrześcijaństwo, prześladowane przez prawie 250 lat, rozprzestrzeniło się na wielkim obszarze Imperium, a u schyłku IV wieku stało się religią państwową. Kościół przejął od państwa rzymskiego jego język, organizację, a nawet stroje. Sam Rzym pozostał siedzibą papieża – dla katolików zastępcy Chrystusa na ziemi. Chrześcijaństwo, prawo rzymskie i grecka filozofia uważane są za starożytne filary dzisiejszej cywilizacji europejskiej. Uroczyste nabożeństwo w watykańskiej Bazylice św. Piotra w Rzymie. Teatr i literatura Rzymski teatr nigdy nie dorównał greckiemu. Natomiast rzymscy poeci, zwłaszcza Wergiliusz, Owidiusz i Horacy, napisali utwory czytane do dziś na całym świecie. Technika i organizacja Ze wspaniałych rzymskich miast przetrwały jedynie ruiny. Przez wieki bowiem wykorzystywano dzieła starożytnej architektury jako darmowe źródło kamienia budowlanego. Ale i to, co pozostało, daje nam wyobrażenie o wspaniałości antycznej cywilizacji. Wergiliusz ze swym największym dziełem – Eneidą. Obok poety stoją muza historii Klio (ze zwojem papirusu) i muza tragedii Melpomena (z maską teatralną). Mozaika z III wieku n.e. 4 H1Gy s.4 7.10.2010 W budownictwie Rzymianie przejęli oraz rozwinęli osiągnięcia Etrusków i Greków. Wynaleźli cement; udoskonalili, znane na Wschodzie, dwa przełomowe rozwiązania techniczne: kopułę i łuk architektoniczny. Historia 1. Podręcznik, s. 182 „Nie wszystek umrę” – POWTÓRZENIE Pozwoliły one ówczesnym inżynierom wznosić monumentalne budowle – np. dostarczające wodę pitną akwedukty czy wielkie bazyliki. Rzymskie drogi nie miały sobie równych w całym starożytnym świecie. W późniejszych stuleciach naśladowano osiągnięcia Rzymian w dziedzinie planowania miast, budowy dróg i sposobu zarządzania państwem. Łuk Konstantyna w Rzymie, wzniesiony w IV wieku. Napisy i płaskorzeźby miały upamiętniać dokonania cesarza. Wieża Eiffla (czytaj: ajfla) w Paryżu, zbudowana w XIX wieku. Stalowa konstrukcja opiera się na łukach – które zawdzięczamy Rzymianom. Rzymski akwedukt w Pont-du-Gard (czytaj: pą diu gar) we Francji, zbudowany w I wieku p.n.e. 1. W jakich dziedzinach życia przetrwały wpływy cywilizacji rzymskiej? Opisz te wpływy. 2. Podaj znane ci słowa lub wyrażenia pochodzenia łacińskiego, które nie zostały wymienione w rozdziale. Historia 1. Podręcznik, s. 183 H1Gy s.5 7.10.2010 5 6 H1Gy s.6 7.10.2010 Historia 1. Zeszyt ćwiczeń, s. 76 Historia 1. Zeszyt ćwiczeń, s. 77 H1Gy s.7 7.10.2010 7 8 H1Gy s.8 7.10.2010 Historia 1. Zeszyt ćwiczeń, s. 78 Historia 1. Zeszyt ćwiczeń, s. 79 H1Gy s.9 7.10.2010 9 30. „Bóg tak chce!” Chrześcijaństwo a islam. Rekonkwista. Turcy seldżuccy. Synod w Clermont. Wyprawa ludowa. Pierwsza krucjata. Królestwo Jerozolimskie. Czwarta krucjata. Upadek Akki i koniec krucjat. Wyprawy krzyżowe nad Bałtykiem. Chrześcijaństwo a islam W początkach VIII wieku Arabowie – wyznawcy islamu – podbili Hiszpanię (por. s. 195). Chrześcijańscy władcy tego kraju schronili się w górach na północy, skąd rozpoczęli walkę o odzyskanie utraconych ziem. W XI wieku owa rekonkwista (z hiszpańskiego: „ponowny podbój”) przyniosła znaczne sukcesy: zdobyto słynne miasto Toledo w środkowej Hiszpanii. Walki trwały jednak aż do schyłku XV stulecia – kiedy chrześcijanie zajęli ostatni skrawek kraju. Rekonkwista. Rycina z XIII wieku ukazuje różnice w uzbrojeniu walczących stron. Postępy rekonkwisty obserwowali z uwagą papieże. Nawoływali oni rycerstwo Europy do wsparcia hiszpańskich chrześcijan, walczących z „niewiernymi”. Sukcesy na zachodzie nasunęły biskupom Rzymu pomysł, by w ten sam sposób uporać się z problemem islamu na wschodzie. Jerozolima, święte miasto Żydów, chrześcijan i muzułmanów, od VII wieku znajdowała się w rękach Arabów. Kalifowie okazywali tolerancję wyznawcom Chrystusa. Do Jerozolimy przybywały pielgrzymki z różnych zakątków Europy, będące źródłem pokaźnych dochodów arabskich władców. Na przykład w połowie XI wieku jeden z niemieckich biskupów przyprowadził 12 tysięcy pątników*. 10 H1Gy s.10 7.10.2010 Historia 1. Podręcznik, s. 236 „Bóg tak chce!” Jednakże w drugiej połowie owego stulecia tereny zachodniej Azji dostały się pod panowanie nowej potęgi: Turków seldżuckich, ludu pochodzącego ze środkowej Azji. Zdobyli oni Bagdad, zagarnęli Palestynę i podbili większość bizantyjskiej Azji Mniejszej, raz na zawsze kładąc kres świetności Bizancjum. Turcy byli fanatycznymi wyznawcami islamu. Utrudniali pielgrzymki do Jerozolimy, a mieszkających tam chrześcijan poddali szykanom*. Zagrożony cesarz Bizancjum zwrócił się o pomoc zarówno do biskupa Rzymu, jak i do chrześcijańskich władców Zachodu. Papież Urban II nie pozostał głuchy na tę prośbę. Podczas synodu we francuskim mieście Clermont (czytaj: klermą) w listopadzie 1095 roku wygłosił dramatyczną mowę do duchownych, rycerzy i pozostałych chrześcijan. Przybyłe tłumy były tak liczne, że katedra, w której obradowano, okazała się za ciasna. Tron papieski ustawiono więc na łące za miastem. Oddział Turków seldżuckich na średniowiecznej miniaturze. Papież mówił: A Jest koniecznością, abyście niezwłocznie podążyli z pomocą waszym braciom zamieszkującym na Wschodzie i potrzebującym waszej, niejednokrotnie obiecywanej im pomocy. Na nich zwalili się bowiem Turcy. Zajmując coraz dalsze ziemie tychże chrześcijan, uzyskali nad nimi przewagę, niejednokrotnie rozbijając ich w walce, wielu zabili lub wzięli do niewoli, kościoły porozbijali, a imperium spustoszyli. zob. zeszyt ćwiczeń Dlatego zwracam się z pokorną prośbą, nie ja, lecz Pan, abyście wy, głosiciele Chrystusowi, pomogli wschodnim chrześcijanom i wypędzili z granic chrześcijańskiego świata ludzi tego niecnego rodzaju. Wszystkim idącym tam, w wypadku ich zgonu na lądzie czy morzu lub w boju z poganami, od tej chwili odpuszczone będą grzechy. Te przyrzeczenia idącym daję ja, jako upoważniony przez Boga. Mowa papieża Urbana II na synodzie w Clermont, 1095 rok Do czego wzywa papież swych słuchaczy? Jaki powód tego wezwania podaje? Co obiecuje tym, którzy go posłuchają? Historia 1. Podręcznik, s. 237 H1Gy s.11 7.10.2010 Synod w Clermont – papież Urban II przemawia do tłumów. Drzeworyt z końca XV wieku. Słowniczek pątnik – pielgrzym szykany – stawianie przeszkód, uprzykrzanie komuś życia 11 „Bóg tak chce!” Tymi słowami Urban II wezwał rycerstwo do wyprawy krzyżowej, czyli krucjaty, w celu wyzwolenia Ziemi Świętej z rąk muzułmanów. Apel papieża spotkał się z odzewem, który przerósł jego najśmielsze oczekiwania. Tłumy rycerzy i prostego ludu, z okrzykiem: „Bóg tak chce!”, przypinały sobie wycięte z czerwonego sukna krzyże – znak uczestnictwa w wyprawie krzyżowej. 1. Czym była rekonkwista? 2. Jaki pomysł nasunęła rekonkwista papieżom? 3. Opisz sytuację chrześcijan w Palestynie pod panowaniem arabskim. Co się zmieniło w XI wieku? 4. Co się stało na synodzie w Clermont? Podaj jego datę. „Do Grobu Zbawiciela” Gotowość ówczesnych ludzi do wyruszenia w nieznane miała przyczyny nie tylko religijne, ale i ekonomiczne. Europie groził głód; powolne zmiany w europejskim rolnictwie dopiero się zaczęły (por. s. 223). Lenna dzielone co pokolenie między rycerskich synów stawały się coraz mniejsze i nie zapewniały wystarczających dochodów. Kaznodzieja ludowy Piotr Pustelnik wzywa do krucjaty mieszkańców włoskiego miasta Padwa. XIX-wieczny artysta swobodnie potraktował jednak realia Padwy z XI stulecia: namalował np. budowle, które powstały w późniejszym czasie. Urban II wyznaczył rycerstwu spotkanie na sierpień następnego roku. Jednak chłopi, którzy spodziewali się w zimie głodu, nie chcieli czekać osiem miesięcy. Pod wpływem przemierzających Europę ludowych kaznodziejów samorzutnie tworzyły się oddziały, które wyruszały ku ojczyźnie Chrystusa, uważanej za „rajskie miejsce na ziemi”. Ich krucjatę nazwano wyprawą ludową (1096 rok). Masy chłopskich krzyżowców, nieraz z rodzinami, ruszyły do Konstantynopola. Po drodze dopuszczały się licznych grabieży oraz pierwszych w Europie pogromów Żydów (których uznano za wrogów wiary chrześcijańskiej). Grupy ochotników, źle wyposażone i jeszcze gorzej dowodzone, przeprawiły się przez Bosfor, po czym zostały niemal doszczętnie wycięte przez Turków. W tymże 1096 roku ruszyła wyprawa rycerstwa, nazwana potem pierwszą krucjatą. Wzięło w niej udział około 30 tysięcy ludzi. Oddziały krzyżowców różnymi drogami dotarły do Konstantynopola; stamtąd rozpoczęły dwuletni marsz przez Azję Mniejszą. Gorący, suchy klimat, głód i choroby siały spustoszenie wśród rycerzy. Padła większość koni bojowych. Mimo to łacinnikom – jak określano zachodnich chrześcijan w Bizancjum – udało się zdobyć kilka miast. Latem 1099 roku dotarli pod mury Jerozolimy. Rozpoczęło się kilkutygodniowe oblężenie. 12 H1Gy s.12 7.10.2010 Historia 1. Podręcznik, s. 238 „Bóg tak chce!” Krzyżowcy szturmują mury Jerozolimy. Obraz dzisiejszy. B W środę i czwartek [13 i 14 lipca] nocą i dniem przypuszczamy ze wszystkich stron niezwykły szturm do miasta. Jeden z naszych rycerzy wdarł się na mury. Skoro tylko wtargnął, wszyscy obrońcy zaczęli uciekać, a nasi, następując, ścigali ich i mordowali aż do świątyni Salomona; tu była taka rzeź, że nasi po kostki brodzili we krwi. Wreszcie nasi, pokonawszy pogan, pojmali w świątyni sporo mężczyzn i kobiet i mordowali, kogo chcieli, a kogo chcieli, zatrzymywali przy życiu. Wojska nasze wkrótce rozbiegły się po mieście, zabierając złoto i srebro, konie i muły* oraz zajmując domy pełne wszelkich rzeczy. Wszyscy zaś pospieszyli, płacząc z nadmiernej radości, do Grobu Zbawiciela. Nazajutrz rano wdarli się żołnierze potajemnie na dach świątyni Salomona i napadli na Saracenów*, mężczyzn i kobiety, ścinając ich głowy mieczami; niektórzy z nich rzucali się z dachu świątyni. O takich rzeziach pogan nikt dotąd nie słyszał ani ich nie widział, bo stosy trupów wyglądały jak wały graniczne, a nikt nie zna ich liczby, tylko sam Bóg. Czyny Franków i innych jerozolimczyków, XI/XII wiek Opisz zachowanie krzyżowców w zdobytej Jerozolimie. Zdobycie Jerozolimy zakończyło pierwszą krucjatę. 5. Czym była wyprawa ludowa? Przedstaw jej losy. 6. Opisz dzieje pierwszej krucjaty. Historia 1. Podręcznik, s. 239 H1Gy s.13 7.10.2010 Słowniczek muł – zwierzę będące krzyżówką konia z osłem Saraceni – europejskie określenie muzułmanów na Wschodzie 13 „Bóg tak chce!” Królestwo Jerozolimskie Pierwszy chrześcijański władca Jerozolimy nazwał się skromnie „obrońcą Grobu Świętego”. Gdy po roku zmarł, jego następca nie zawahał się przyjąć tytułu króla. Tak w 1100 roku powstało Królestwo Jerozolimskie. Wcześniej, jeszcze w czasie krucjaty, krzyżowcy założyli trzy państewka na Bliskim Wschodzie. We wszystkich czterech państwach wprowadzono typowy ustrój feudalny. Z muzułmanów uczyniono poddanych chłopów. Wrogość między nimi a chrześcijanami była ogromna. Po Królestwie Jerozolimskim grasowały grupy wyznawców Allaha, które napadały na pielgrzymów, licznie przybywających z Europy. Dla ich obrony zaczęły powstawać zakony rycerskie. Organizowano je na wzór dotychczasowych zakonów. Ich członkowie, oprócz ślubów czystości, ubóstwa i posłuszeństwa, składali czwarty: zbrojnej walki z „niewiernymi”. Prowadzili też domy i szpitale dla pielgrzymów. W XII wieku powstały zakony templariuszy, joannitów oraz, w 1190 roku, Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, w Polsce nazwany potem krzyżackim. Państwa utworzone przez krzyżowców po 1096 roku. Mimo istnienia zakonów rycerskich Królestwo Jerozolimskie było nieustannie zagrożone. Muzułmanie kawałek po kawałku odbierali utracone ziemie; w odpowiedzi łacinnicy podejmowali kolejne krucjaty. Historycy przyjmują najczęściej, że łącznie było ich siedem. Żadna z następnych wypraw krzyżowych nie przyniosła spodziewanych rezultatów. 7. Podaj nazwę państwa utworzonego przez krzyżowców w Ziemi Świętej. Kiedy i w jaki sposób je zorganizowano? 8. W jakim celu powstały zakony rycerskie? Podaj przykłady takich zakonów. Czwarta krucjata Członkowie zakonów rycerskich: templariusz i joannita. Rysunek dzisiejszy. 14 H1Gy s.14 7.10.2010 W 1202 roku armia krzyżowców zebrała się w Wenecji, republice kupieckiej w północnych Włoszech. Weneckie okręty miały przewieźć rycerzy do Egiptu, skąd zamierzali oni dotrzeć do Jerozolimy, utraconej kilkanaście lat wcześniej. Historia 1. Podręcznik, s. 240 „Bóg tak chce!” Okazało się jednak, że krzyżowcom brakuje pieniędzy na opłacenie podróży. Wenecjanie skierowali wówczas armię rycerzy Chrystusa przeciw konkurentom handlowym nad Adriatykiem, potem zaś przeciw... Konstantynopolowi. Mieli tam poprzeć jednego z pretendentów do cesarskiego tronu. Obiecał on Wenecji przywileje handlowe, a łacinnikom – pomoc wojskową i materialną. Zamiast do Egiptu okręty popłynęły więc nad Bosfor. W 1204 roku krzyżowcy zdobyli i do cna ograbili Konstantynopol. Ich łupem padły skarby gromadzone od niemal 900 lat. Czyn ten, niweczący próby pojednania Kościołów Wschodu i Zachodu, spotkał się z potępieniem w Europie. Papież, który już wcześniej wyklął uczestników wyprawy, pisał do jej przywódcy: C I nie wystarczyło wam wyczerpanie bogactw cesarskich, jako też złupienie zarówno bogatych, jak i biednych, lecz wyciągnęliście ręce po skarby Kościoła, a co gorsze, po majątki kościelne, ściągając z ołtarzy srebrne tablice, zaś po sprofanowaniu kościelnego sanktuarium grabiąc ikony, krzyże i relikwie. Wszystko to po to, ażeby Kościół grecki, poniżony takimi prześladowaniami, odmówił powrotu pod obediencję* Stolicy Apostolskiej, która, dopatrzywszy się u łacinników zgubnych przykładów i ciemnych sprawek, mogła odnieść się do nich z większą odrazą aniżeli do psów. List papieża Innocentego III, XIII wiek Co najbardziej oburzyło papieża w postępowaniu krzyżowców? Dlaczego? Poruszenie papieża było uzasadnione. Na opanowanych terenach Bizancjum krzyżowcy założyli Cesarstwo Łacińskie (istniało do 1261 roku). Swoim postępowaniem wzbudzili nienawiść, która przetrwała stulecia. 9. Dlaczego uczestnicy czwartej krucjaty zaatakowali Konstantynopol? 10. Opisz skutki zdobycia miasta przez krzyżowców. Koniec krucjat do Ziemi Świętej Ostatnią, siódmą krucjatę zorganizował w 1270 roku król Francji Ludwik IX Święty. Zakończyła się ona klęską: w obozie krzyżowców wybuchła zaraza, której ofiarą padł sam monarcha. Wówczas reszta jego wojsk powróciła do Europy. W 1291 roku muzułmanie zdobyli Akkę, ostatnią twierdzę łacinników w Palestynie. Wraz z nią upadło Królestwo Jerozolimskie (które już ponad 100 lat wcześniej utraciło Jerozolimę). Choć papieże wielokrotnie nawoływali potem do kolejnej krucjaty do Ziemi Świętej, nigdy nie udało się jej zorganizować. Historia 1. Podręcznik, s. 241 H1Gy s.15 7.10.2010 Zdobycie Konstantynopola w 1204 roku. Korzystając ze sprzyjającego wiatru, krzyżowcy podpłynęli tuż pod mury miasta i przypuścili szturm z okrętów. Fresk z XVI/XVII wieku. Słowniczek obediencja – posłuszeństwo 15 „Bóg tak chce!” Można postawić pytanie: co dały wyprawy krzyżowe? Przez prawie 200 lat tysiące ludzi – rycerzy i chłopów – ciągnęło do Palestyny, by walczyć i pracować w ojczyźnie Chrystusa. Wysiłek, który mógł przynieść korzyści ich rodzinnym krajom, poszedł na marne. Zamek krzyżowców Krak des Chevaliers (czytaj: kra de szewalje) w dzisiejszej Syrii. Takie zamki jak ten miały umocnić panowanie chrześcijan na Bliskim Wschodzie. Dla krzyżowców krucjaty nie były wojnami zaborczymi. W Europie dobrze pamiętano, że jeszcze w VII wieku Ziemia Święta należała do chrześcijan (konkretnie do Bizancjum). Jednakże w ciągu trzech i pół stulecia Palestyna stała się ojczyzną tysięcy muzułmanów. Krzyżowcy uważali ich za pogańskich najeźdźców i dopuścili się wobec nich wielu okrucieństw. Między wyznawcami obu religii zapanowała niedająca się przezwyciężyć wrogość. Czwarta krucjata uniemożliwiła zjednoczenie Kościołów wschodniego i zachodniego. Od 1096 roku cierpieli też Żydzi: podczas wyprawy ludowej pierwszy raz dał o sobie znać europejski antysemityzm*. W Jerozolimie, Konstantynopolu oraz innych miastach Wschodu krzyżowcy dokonywali mordów i grabieży. Ostateczne niewiele zyskali. Jeden z historyków napisał ironicznie: „Jedynym owocem, jaki chrześcijanom na trwałe przyniosły wyprawy krzyżowe, była morela”. Jednak kontakty z wyrafinowaną cywilizacją islamu, nie zawsze wrogie, stały się dla Europy Zachodniej bodźcem do rozwoju. Na zyskownym handlu z Bliskim Wschodem wzbogaciły się włoskie republiki kupieckie: Wenecja, Genua i Piza. Sprowadzano do nich głównie artykuły zbytku: wyroby ze szkła, pachnidła, ozdoby, maści, drewno, owoce. Dzięki krucjatom poszerzyły się horyzonty myślowe Europejczyków. Ostatecznie ukształtował się ideał rycerza. Zdobycie Jerozolimy przyczyniło się do niezwykłego wzrostu autorytetu papieży. Dopiero nieszczęsna czwarta krucjata, a potem upadek państw krzyżowców przyniosły osłabienie pozycji Stolicy Apostolskiej. XIII-wieczna mapa ukazuje Jerozolimę jako środek świata. Przekonanie o takim położeniu świętego miasta rozpowszechniło się w Europie w okresie krucjat. Słowniczek antysemityzm – uprzedzenie lub wrogość w stosunku do Żydów 16 H1Gy s.16 7.10.2010 11. Kiedy i czym zakończyły się krucjaty na Wschodzie? 12. W jaki sposób średniowieczni chrześcijanie uzasadniali krucjaty? 13. Co mogli sądzić o wyprawach krzyżowych ówcześni muzułmanie? Historia 1. Podręcznik, s. 242 „Bóg tak chce!” Krucjaty nad Bałtykiem Oprócz wypraw krzyżowych w Hiszpanii i na Bliskim Wschodzie rycerze podejmowali także walkę z heretykami (np. we Francji) oraz z poganami nad Bałtykiem. W połowie XII wieku celem ataku krzyżowców stali się Słowianie połabscy, zamieszkujący ziemie między Odrą a Łabą. Niemieccy panowie z Saksonii uzyskali zgodę papieża na to, by zastąpić wędrówkę do Ziemi Świętej walką z poganami w sąsiedztwie własnego kraju. Wyprawy krzyżowe przeciwko Słowianom połabskim trwały kilkadziesiąt lat. Uczestniczyły w nich oddziały niemieckie, duńskie, polskie i czeskie. Podbitą ludność nawracano na chrześcijaństwo, a na zajęte tereny sprowadzano niemieckich osadników. Dziś leży tam stolica Niemiec – Berlin. 14. Opisz krucjaty przeciwko Słowianom połabskim: kto i kiedy je organizował, kto w nich uczestniczył oraz jakie były ich skutki. Wyobraź sobie, że jest lipiec 1099 roku. Ty, kurier wysłany przez krzyżowców do papieża z wiadomością o zdobyciu Jerozolimy, płyniesz właśnie statkiem do Italii. Przygotuj relację, którą przedstawisz Ojcu Świętemu. Pamiętaj, że musi ona wypaść efektownie: wyzwolenie grobu Chrystusa z rąk „niewiernych” jest dla twoich współczesnych największą od kilkuset lat sensacją, więc papież natychmiast rozkaże bić w dzwony wszystkich kościołów chrześcijaństwa. 1. Omów przyczyny krucjat do Ziemi Świętej. 2. Podaj daty i rezultaty znanych ci wypraw krzyżowych. Ile ich łącznie zorganizowano? 3. Dlaczego upadło Królestwo Jerozolimskie? 4. Przedstaw skutki krucjat. W drugiej połowie XI wieku tereny zachodniej Azji, wśród nich Palestyna, znalazły się w rękach Turków seldżuckich. Byli oni fanatycznymi wyznawcami islamu. W 1095 roku na synodzie w Clermont papież wezwał rycerstwo Europy do wyprawy krzyżowej w celu wyzwolenia Ziemi Świętej z rąk muzułmanów. Pierwsza krucjata odbyła się w latach 1096–1099. Krzyżowcy zdobyli Jerozolimę, po czym utworzyli Królestwo Jerozolimskie. W XII wieku powstały zakony rycerskie dla obrony pielgrzymów: templariusze, joannici oraz zakon krzyżacki. Ich członkowie, oprócz zwykłych ślubów zakonnych, składali dodatkowy: zbrojnej walki z „niewiernymi”. Przyjmuje się, że łącznie zorganizowano siedem krucjat. W 1204 roku łacinnicy złupili Konstantynopol. W 1291 roku padła Akka, ostatnia twierdza krzyżowców w Palestynie. Głównymi skutkami wypraw krzyżowych były: wrogość między chrześcijanami a muzułmanami, pogłębienie rozbicia Kościołów wschodniego i zachodniego, bliższe kontakty Europy z cywilizacją islamu, wzbogacenie się włoskich republik kupieckich oraz ostateczne ukształtowanie się ideału rycerza. Krucjaty organizowano również przeciwko muzułmanom w Hiszpanii, a także przeciwko Słowianom połabskim, zamieszkującym ziemie między Odrą a Łabą. Historia 1. Podręcznik, s. 243 H1Gy s.17 7.10.2010 17 18 H1Gy s.18 7.10.2010 Historia 1. Zeszyt ćwiczeń, s. 101 Historia 1. Zeszyt ćwiczeń, s. 102 H1Gy s.19 7.10.2010 19 20 H1Gy s.20 7.10.2010 Historia 1. Zeszyt ćwiczeń, s. 103 Historia 1. Zeszyt ćwiczeń, s. 104 H1Gy s.21 7.10.2010 21 22 H1Gy s.22 7.10.2010 Historia 1. Zeszyt ćwiczeń, s. 105 W niniejszej broszurze znajdują się rozdziały z następujących książek: Tomasz Małkowski Jacek Rześniowiecki Historia I podręcznik dla klasy I gimnazjum Tomasz Małkowski Historia I zeszyt ćwiczeń dla klasy I gimnazjum Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania historii na poziomie klasy I gimnazjum, na podstawie opinii rzeczoznawców: dr hab. Grażyny Pańko, dr. hab. Marka Wilczyńskiego, dr Katarzyny Kłosińskiej. Rok dopuszczenia: 2009. Numer dopuszczenia: 158/1/2009. Zawartość broszury: strony 2–5: Rozdział powtórzeniowy strony 6–9: Rozdział powtórzeniowy strony 10–17: Rozdział 30. „Bóg tak strony 18–22: Rozdział 30. „Bóg tak „Nie wszystek umrę” (fragment podręcznika) „Nie wszystek umrę” (fragment zeszytu ćwiczeń) chce!” (fragment podręcznika) chce!” (fragment zeszytu ćwiczeń) Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe 80-876 Gdańsk 52, skr. poczt. 59 tel./fax 801 643 917, fax 58 340 63 61 tel. 58 340 63 60, 58 340 63 63 http://www.gwo.pl e-mail: [email protected] H1Gy s.23 7.10.2010 H1Gy s.24 13.10.2011
