10 WYDARZEN PONTYFIKATU. BENEDYKTA XVI

10 kluczowych wydarzeń pontyfikatu
Benedykta XVI (KAI)
1. Encykliki "Deus caritas est" i "Caritas in veritate"
W Watykanie 25 stycznia 2006 r. ogłoszono tekst pierwszej encykliki Benedykta XVI - "Deus caritas
est". Mówi ona o miłości chrześcijańskiej z punktu widzenia filozoficznego, teologicznego,
duchowego, duszpasterskiego i etyczno-kulturalnego. Jako pierwszy tego rodzaju dokument nowego
papieża miał on wymiar w pewnym sensie programowy, ukazując główny kierunek jego pontyfikatu.
Przypomniawszy najpiękniejszą prawdę chrześcijaństwa, że Bóg jest miłością, Ojciec Święty zachęca
wszystkich, aby - kierując się nią - docierali do samych podstaw wiary. Jest to synteza ukazująca cechy
chrześcijańskiej miłości, nie przeciwstawiająca jej jednak erosowi. Miłość chrześcijańska nie anuluje i
nie dyskwalifikuje miłości człowieka, lecz ją odkupuje, uzdrawia od tendencji, które sprawiają, że
zamienia się w egoizm.
7 lipca 2009 r. ukazała się trzecia encyklika Ojca Świętego - "Caritas in veritate". Jej tematem jest
integralny rozwój ludzki w miłości i prawdzie. Papież adaptuje w niej naukę społeczną Kościoła do
wyzwań globalizującego się świata w dobie kryzysu. Integralny rozwój człowieka traktuje jako
wartość nadrzędną wszelkiego postępu. Globalizację postrzega jako szansę, zauważając przy tym jej
liczne wypaczenia. Wzywa do odnowy ekonomii, wskazując przy tym na jej grzech, polegający na
rzekomej autonomii od kryteriów moralnych. Ekonomia bowiem potrzebuje etyki dla swego
poprawnego funkcjonowania. Dlatego trzeba zabiegać, "aby nie tylko powstawały «etyczne» sektory
lub działy ekonomii lub finansów, lecz aby cała gospodarka i finanse były etyczne".
Benedykt XVI postuluje zastąpienie wąsko rozumianej "logiki rynku" - logiką daru i globalnej
solidarności. Przypomina zatem, że "bez perspektywy życia wiecznego postęp ludzki na tym świecie
pozbawiony jest oddechu". Postęp "zamknięty jedynie w ramach historii", techniki, ekonomii
rynkowej czy nauk społecznych wystawiony jest na ryzyko, że sprowadzony zostanie do hasła, by
"więcej mieć". W takiej sytuacji ludzkość tracić będzie gotowość przyjęcia "wyższych dóbr" i
bezinteresownych inicjatyw "wypływających z miłości".
Zdaniem komentatorów papieski dokument zaproponował globalne spojrzenie na problemy naszej
planety, jakiego nie ma do zaoferowania żaden polityk. Encyklika stanowi pełny inwentarz
problemów świata, logiczny i rygorystyczny. Nie przynosi rozwiązań, lecz wskazuje drogi, na których
można je znaleźć. Encyklika znalazła się w czołówce najlepiej sprzedawanych książek zarówno we
Włoszech, jak i na świecie.
2. Papież z Niemiec w Auschwitz
Podczas swojej podróży apostolskiej do Polski w 2006 r. Benedykt XVI przebywał na terenie byłego
niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. W niedzielne popołudnie 28 maja przez
bramę ze słynnym napisem "Arbeit macht frei" (Praca czyni wolnym) papież przeszedł samotnie, w
milczeniu. Następnie, także sam, udał się pieszo do bloku nr 11, tzw. "Bloku Śmierci", gdzie na
dziedzińcu przywitał się z 32 byłymi więźniami KL Auschwitz. Każdemu z osobna uścisnął dłoń i przez
chwilę rozmawiał. Okazał każdemu wielką serdeczność - całował w policzki, głaskał po głowach,
niektórzy z b. więźniów płakali ze wzruszenia.
Następnie wszedł do celi śmierci św. Maksymiliana Kolbego, gdzie paliła się świeca, ofiarowana w
1979 r. przez Jana Pawła II. Papież modlił się przez chwilę w ciszy, następnie głośno po łacinie
powiedział: "Święty Maksymilianie Kolbe, módl się za nami, wszyscy święci męczennicy, módlcie się
za nami". Potem przyjechał pod Międzynarodowy Pomnik Męczeństwa Narodów na terenie byłego
obozu Birkenau. W zupełnej ciszy przy padającym deszczu przeszedł wzdłuż umieszczonych przed
pomnikiem 22 tablic upamiętniających w różnych językach ofiary obozu, zatrzymując się przy kilku z
nich. W tym momencie przestał padać deszcz, a nad obozem pojawiła się tęcza.
"Przybywam, aby o łaskę pojednania prosić Boga, ale i ludzi, którzy tu cierpieli" - powiedział Benedykt
XVI. Przyznał, że mówić w miejscu największej kaźni w dziejach "jest rzeczą prawie niemożliwą, a
szczególnie trudną i przygnębiającą dla chrześcijanina, dla papieża, który pochodzi z Niemiec".
Przestrzegł też przed współczesnymi zagrożeniami dla świata: przemocą czynioną w imię Boga oraz
cynizmem, który nie uznaje Boga i szydzi z Niego.
W przemówieniu trzykrotnie nawiązał do swojego niemieckiego pochodzenia i stwierdził, że wizyta
na terenie b. obozu była jego obowiązkiem wobec prawdy, wobec tych, którzy tu cierpieli i wobec
Boga. Dodał, że przybywa do Auschwitz "jako syn tego narodu, nad którym grupa zbrodniarzy zdobyła
władzę przez zwodnicze obietnice wielkości, przywrócenia honoru i znaczenia narodowi, roztaczając
perspektywy dobrobytu, ale też stosując terror i zastraszenie, by posłużyć się narodem jako
narzędziem swojej żądzy zniszczenia i panowania".
Papież przyznał, że w miejscu takim jak Auschwitz brakuje słów i rodzą się pytania: "Panie, dlaczego
milczałeś? Dlaczego na to przyzwoliłeś?" oraz "Gdzie był Bóg w tamtych dniach? Dlaczego milczał? Jak
mógł pozwolić na tak wielkie zniszczenie, na ten tryumf zła?" Ojciec Święty powiedział, że człowiek
nie jest w stanie przeniknąć tajemnicy Boga, powinien jednak wytrwale, pokornie, ale i natarczywie
wołać do Boga: "Przebudź się! Nie zapominaj o człowieku, którego stworzyłeś".
Wizyta Benedykta XVI w Polsce przebiegała pod hasłem "Trwajcie mocni w wierze" i odbywała się
szlakiem jego poprzednika Jana Pawła II, choć już na początku wizyty papież zapowiedział, że nie
będzie to jedynie podróż sentymentalna, ale wędrówka wiary, wpisana w misję, jaką powierzył mu
Bóg. Oprócz Auschwitz-Birkenau Ojciec Święty odwiedził Warszawę, Częstochowę, Kraków,
Wadowice, Kalwarię Zebrzydowską i Łagiewniki.
3.Podróż do Turcji
Ekumeniczne spotkanie z prawosławnym patriarchą Konstantynopola, umocnienie niewielkiej
tamtejszej wspólnoty katolickiej oraz spotkanie ze światem islamu - to były podstawowe cele wizyty,
jaką w dniach 28 listopada-1 grudnia 2006 Benedykt XVI złożył w Turcji. Symbolicznymi a zarazem
historycznymi jej akcentami było podpisanie przez papieża wraz z patriarchą Bartłomiejem I wspólnej
deklaracji nt. kontynuacji dialogu katolicko-prawosławnego oraz modlitwa Ojca Świętego w
Błękitnym Meczecie w Stambule.
Podczas Boskiej Liturgii ku czci św. Andrzeja, odprawianej przez Bartłomieja I w katedrze
prawosławnej w dzielnicy Stambułu - Fanarze, patriarchowie Rzymu i Konstantynopola modlili się o
pełną jedność Kościoła, szczególnie w wymiarze wspólnego sprawowania Eucharystii. Podpisali też
wspólną deklarację, stwierdzającą, że nie zostały jeszcze wykorzystane wszystkie możliwości na
drodze ku pełnej jedności Kościoła.
Relacjonujące pielgrzymkę media przede wszystkim zwracały uwagę na słowa i gesty papieża pod
adresem islamu oraz na ich odbiór przez muzułmanów, którzy poczuli się zranieni jego wykładem z
Ratyzbony, wygłoszonym 12 września w czasie pielgrzymki do Bawarii. Muzułmanów uraził cytat nt.
proroka Mahometa.
Watykan rozpoczął wówczas dyplomatyczne zabiegi o zażegnanie konfliktu, a zarazem intensywny
dialog z islamem. Jednym z jego owoców jest ogłoszony 13 października 2007 list 138 teologów
muzułmańskich z całego świata do papieża, patriarchy Konstantynopola Bartłomieja I i honorowego
zwierzchnika światowej Wspólnoty Anglikańskiej, abp. Rowana Williamsa, apelujący o dialog między
religiami. Autorzy listu zwrócili uwagę, że jeśli muzułmanie i chrześcijanie nie będą żyli w pokoju,
"stawką może być wspólna przyszłość ludzkości, a być może przetrwanie całego świata". Po tym liście
doszło do wymiany listów między Watykanem a uczonymi islamskimi.
4. Zdjęcie ekskomuniki z lefebrystów
24 stycznia 2009 Benedykt XVI zdjął ekskomunikę z czterech biskupów Bractwa św. Piusa X,
konsekrowanych w 1988 r. bez zgody Stolicy Apostolskiej przez abp Marcela Lefebvre’a. Stosowny
dekret na polecenie papieża wydał prefekt Kongregacji ds. Biskupów kard. Giovanni Battista Re.
Decyzja ta wzbudziła kontrowersje nie tylko w łonie samego Kościoła katolickiego, ale też wśród
Żydów z powodu wypowiedzi jednego z tej czwórki - biskupa Richarda Williamsona, który zaprzeczył
zbrodniom Holokaustu. W odpowiedzi na krytykę Benedykt XVI ogłosił 12 marca specjalny list do
"braci biskupów", w którym wyraża swe poruszenie i smutek z powodu reakcji, jakie wywołała także
w samym Kościele jego decyzja.
W dwa lata później Benedykt XVI, odnosząc się do tej sprawy, w wywiadzie-rzece pt. "Światłość
świata" wyznał, że zdejmując ekskomunikę nie wiedział o tym, że bp Williamson jest negacjonistą.
"Gdybym wiedział, nie zrobiłbym tego" - stwierdził papież.
Od końca 2009 Stolica Apostolska prowadzi trudne rozmowy z Bractwem św. Piusa X na temat
spornych punktów w nauczaniu Kościoła. W 2011 ówczesny prefekt Kongregacji Nauki Wiary kard.
William Levada przedstawił przełożonemu Bractwa Preambułę Dogmatyczną, której podpisanie
byłoby warunkiem pełnej jedności lefebrystów ze Stolicą Apostolską. Bp Bernard Fellay otrzymał ją 13
czerwca 2012. Jako warunek przyznania lefebrystom statusu kanonicznego w Kościele katolickim
dokument wymienia uznanie przez nich ważności Mszału Pawła VI - czyli liturgii "posoborowej" oraz II
Soboru Watykańskiego i Magisterium jako autentycznej interpretacji Tradycji.
Formalnie Bractwo Kapłańskie św. Piusa X zostało założone w 1970 r. z inicjatywy francuskiego
arcybiskupa Marcela Lefebvre’a (1905-91). Skupia kapłanów, przywiązanych do liturgii
przedsoborowej i przeciwnych takim zmianom, wprowadzonym przez Sobór Watykański II, jak:
uznanie wolności religijnej, dialog międzyreligijny, ekumenizm, kolegialność biskupów itp. 30 czerwca
1988 r. bez zgody papieża arcybiskup wyświęcił na biskupów czterech księży Bractwa, co ściągnęło na
nich automatycznie ekskomunikę.
5. List do katolików Irlandii
20 marca 2010 ogłoszono w Watykanie treść listu papieża do katolików Irlandii w związku z
przypadkami nadużyć seksualnych wobec nieletnich, jakich w ciągu minionych dziesięcioleci
dopuszczali się tamtejsi duchowni katoliccy. List wyrażał zarówno uznanie dla wkładu Kościoła na
Zielonej Wyspie do dzieła ewangelizacji całego kontynentu, jak i surowe potępienie tego, co
wydarzyło się tam w ostatnich dziesięcioleciach. Ojciec Święty wezwał episkopat i duchowieństwo
tego kraju do rocznej pokuty za grzechy pedofilii, a wiernych do modlitewnego i duchowego
wspierania swych księży; zapowiedział też przeprowadzenie przez specjalną komisję watykańską
wizytacji tego kraju.
List był kolejnym etapem zapoczątkowanych w 2001 r. przez ówczesnego prefekta Kongregacji Nauki
Wiary kard. Josepha Ratzingera działań pod hasłem: "Zero tolerancji" dla nadużyć seksualnych wobec
nieletnich w Kościele. 16 maja 2012 r. Kongregacja Nauki Wiary w "Okólniku w sprawie nadużyć
seksualnych" nakazała episkopatom całego świata przygotowanie w ciągu roku wytycznych w sprawie
nadużyć seksualnych popełnionych przez duchownych wobec osób niepełnoletnich. Wytyczne miały
dać biskupom diecezjalnym i wyższym przełożonym zakonnym wskazówki, jak postępować w
przypadku, gdy zostaną poinformowani o takich nadużyciach. Kopię wytycznych należało przesłać do
Kongregacji do końca maja 2012 r.
Podsumowaniem watykańskiej inicjatywy było sympozjum nt. wykorzystania seksualnego w Kościele
katolickim pod hasłem: "W kierunku uzdrowienia i odnowy", które odbyło się na Papieskim
Uniwersytecie "Gregorianum" w dniach 6-9 lutego 2012. Wzięli w nim udział przedstawiciele 110
episkopatów krajowych z całego świata oraz wyżsi przełożeni 30 zakonów. Przy okazji spotkania
rozpoczęło działalność Centrum na rzecz Ochrony Dzieci z siedzibą w Monachium.
W czasie konferencji wysłuchano przedstawicieli ofiar, zapoznano się działaniami duszpasterskimi na
rzecz uzdrowienia, zastanawiano się, jak - w kontekście prawa cywilnego i kanonicznego - reagować
na nadużycia, zgłaszać je oraz im zapobiegać. Poruszono również takie zagadnienia, jak pozytywna
współpraca z mediami, promowanie spójnego i kompleksowego działania Kościoła wobec nadużyć.
O zaangażowaniu Benedykta XVI w walkę z pedofilią wśród członków Kościoła świadczą także
konkretne gesty. Podczas swoich wizyt apostolskich w USA, Australii, Wielkiej Brytanii, Niemiec
spotykał się on z ofiarami tych nadużyć. W książce-wywiadzie z niemieckim dziennikarzem Peterem
Seewaldem pt. "Światłość świata" papież mówił o molestowaniu seksualnym przez osoby duchowne:
"To był dla nas wielki wstrząs. Nagle tak dużo brudu. To był naprawdę niemal krater wulkanu, z
którego nagle doszło do erupcji ogromnej chmury brudu, wszystko pociemniało i pogrążyło się w
brudzie. Doszło do tego, że duchowieństwo nagle stało się miejscem wstydu, a każdy ksiądz jest
podejrzany i uchodzi za jednego z nich. Niektórzy księża opowiadali, że nie śmieli nawet podawać
dzieciom ręki na przywitanie, nie mówiąc już o tym, by z nimi organizować obóz wędrowny".
6. Synod Biskupów dla Bliskiego Wschodu
Zgromadzenie Specjalne Synodu Biskupów dla Bliskiego Wschodu odbywało się w dniach 10-23
października 2011 pod hasłem "Kościół katolicki na Bliskim Wschodzie: wspólnota i świadectwo.
«Jeden duch i jedno serce ożywiały wszystkich, którzy uwierzyli» (Dz 4, 32)". Obok hierarchów i
przedstawicieli Kościoła katolickiego uczestniczyli w nim delegaci innych wyznań, jak również kilku
przedstawicieli judaizmu i islamu.
W czasie obrad szczególnie wiele uwagi poświęcono trudnej sytuacji chrześcijan w tym regionie
świata, mówiono o prześladowaniach i przemocy, jakiej doświadczają oni szczególnie w Iraku, a także
w Palestynie i w innych krajach, zastanawiano się, co robić, aby powstrzymać masowe ich wyjazdy z
tych ziem, będących kolebką chrześcijaństwa. Uczestniczący w pracach Synodu jako goście wysocy
dostojnicy muzułmańscy zapewniali, że obecność chrześcijan w tych krajach jest bardzo ważna dla
samego islamu.
Na zakończenie obrad ojcowie synodalni wystosowali obszerne orędzie do ludu Bożego, w którym
podjęli główne tematy tego wydarzenia, m.in. współpracę i dialog ze współobywatelami muzułmanami oraz wezwali wspólnotę międzynarodową do pamiętania i wspierania chrześcijan w
tym regionie.
Zwieńczeniem obrad synodalnych była adhortacja apostolska "Ecclesia in Medio Oriente", którą
Benedykt XVI ogłosił podczas swojej wizyty apostolskiej w Libanie. Ta 24. zagraniczna podróż Ojca
Świętego odbyła się w dniach 14-16 września. Jeszcze przed jej rozpoczęciem większość
międzynarodowych komentatorów i mediów uznała tę podróż za jedną z najtrudniejszych w
pontyfikacie obecnego papieża w wymiarze zarówno politycznym, jak i religijnym. Benedykt XVI
musiał stanąć wobec takich problemów Bliskiego Wschodu jak "arabska wiosna" w Egipcie, Tunezji,
Libii i innych krajach tego regionu, w wyniku czego coraz większe wpływy zdobywają tam radykalne
ugrupowania islamskie.
Pielgrzymka miała jednak wymiar przede wszystkim duchowy i religijny. Papież przyjechał do kraju
szczycącego się tolerancją i wolnością religijną, w którym wyznawcy Chrystusa stanowią 40 proc.
wśród prawie 4 mln mieszkańców, a ich liczba stale maleje. Dlatego wielokrotnie padały z ust
Benedykta XVI słowa otuchy i apele do maronitów, melchitów, katolickich Ormian i syrokatolików,
aby nie emigrowali i pozostawali na ziemi swych ojców, będąc jej "światłem, solą i zaczynem".
Większość wyznawców Allaha, w tym także członkowie radykalnego Hezbollahu, przyjęła Ojca
Świętego z otwartymi ramionami. Szczególną uwagę zwróciło oświadczenie muftiego sunnitów
Mohammeda Raszida Kabbaniego, który zapewnił papieża, że sami muzułmanie pragną, by
chrześcijanie pozostali na Bliskim Wschodzie. Ze swej strony papież m.in. zdecydowane potępił
fundamentalizm, handel bronią i szerzenie nienawiści.
7. Spotkanie w Asyżu
27 października 2011 odbył się w Asyżu z inicjatywy Benedykta XVI Dzień Refleksji, Dialogu i Modlitwy
o Pokój i Sprawiedliwość na Świecie "Pielgrzymi prawdy, pielgrzymi pokoju". Na zaproszenie papieża
do Miasta św. Franciszka przybyło 300 delegatów z 31 Kościołów chrześcijańskich i 12 religii świata.
Po raz pierwszy na tego typu spotkanie zaproszono nie tylko przedstawicieli religii, ale też
agnostyków, otwartych na dialog z wierzącymi. Dzień odbył się dokładnie w 25. rocznicę
historycznego spotkania zwołanego przez Jana Pawła II w 1986 r., na którym po raz pierwszy w
historii przywódcy Kościołów i religii modlili się o pokój.
"Kościół katolicki nie przestanie walczyć przeciw przemocy i angażować się na rzecz pokoju w
świecie" - zapewnił Benedykt XVI w bazylice Matki Bożej Anielskiej. Przestrzegł przed pojmowaniem
religii jako źródła i usprawiedliwienia dla przemocy. Przedstawiciele religii przyjęli 12 zobowiązań do
podejmowania działań na rzecz pokoju.
8. Beatyfikacja Jana Pawła II
1 maja 2011 Benedykt XVI ogłosił błogosławionym Jana Pawła II. Na Placu św. Piotra i przed
telebimami w innych miejscach Rzymu zgromadziło się 1,5 mln ludzi. W homilii papież powiedział po
polsku: "Swoim świadectwem wiary, miłości i odwagi apostolskiej, pełnym ludzkiej wrażliwości, ten
znakomity Syn narodu polskiego pomógł chrześcijanom na całym świecie, by nie lękali się być
chrześcijanami, należeć do Kościoła, głosić Ewangelię". Zaznaczył, że Jan Paweł II "pomógł nam nie
lękać się prawdy, gdyż prawda jest gwarancją wolności".
Beatyfikacja była wielkim świętem dla Polaków. Do Rzymu przybyło ich ponad 80 tys. Na uroczystość
przyjechali też przedstawiciele 5 rodzin panujących. 16 państw reprezentowali prezydenci, podczas
gdy na czele 7 delegacji stali szefowie rządów. Delegacji polskiej przewodniczył prezydent Bronisław
Komorowski. Liturgiczne wspomnienie Jana Pawła II wyznaczono na 22 października. Był to jeden z
najkrótszych procesów beatyfikacyjnych w nowożytnej historii Kościoła. Rozpoczął się 28 czerwca
2005 - niespełna trzy miesiące po śmierci Jana Pawła II. W 2009 r. Benedykt XVI podpisał dekret o
uznaniu heroiczności cnót Papieża Polaka, który zamknął zasadniczą część jego procesu
beatyfikacyjnego. Decyzję o wyznaczeniu beatyfikacji na 1 maja 2011 Ojciec Święty ogłosił w styczniu
tegoż roku.
9. Trylogia "Jezus z Nazaretu"
Trzytomowa książka "Jezus z Nazaretu" - "owoc długiej wewnętrznej drogi" to jedno z
najważniejszych dzieł Benedykta XVI. Przetłumaczona na wiele języków, wydana w milionowych
nakładach stała się światowym bestsellerem. Książkę o Jezusie Joseph Ratzinger zaczął pisać latem
2003 roku, a więc jeszcze przed wyborem na Stolicę Piotrową. Na jej dokończenie, już jako Benedykt
XVI, poświęcił - jak wyznał - "wszystkie wolne chwile".
Papież postawił sobie w niej pytania, na które starał się odpowiedzieć: czy Biblia ukazuje prawdziwy
obraz Jezusa? Czy Jezus był Synem Bożym? Czy jest sens wierzyć?
Książka Josepha Ratzingera-Benedykta XVI jest dziełem bardzo osobistym również dlatego, że papież
często wypowiada się w niej w pierwszej osobie i podkreśla, że nie jest to dokument Urzędu
Nauczycielskiego Kościoła, dlatego "każdy ma prawo mnie się sprzeciwić".
Pierwszy tom biografii Jezusa, zatytułowany "Jezus z Nazaretu - od chrztu w Jordanie do
Przemienienia", ukazał się w kwietniu 2007 roku, drugi tom pt. "Jezus z Nazaretu. Od wjazdu do
Jerozolimy do Zmartwychwstania" wydano w 2011 a ostatni pt. "Jezus z Nazaretu. Dzieciństwo" - w
2012.
10.Ogłoszenie rezygnacji
Benedykt XVI ogłosił, że ustąpi z urzędu papieskiego. "Rozważywszy po wielokroć rzecz w sumieniu
przed Bogiem, zyskałem pewność, że z powodu podeszłego wieku moje siły nie są już wystarczające,
aby w sposób należyty sprawować posługę Piotrową" - powiedział papież po łacinie 11 lutego 2013 r.
do uczestników konsystorza w sprawie kanonizacji grupy błogosławionych. 265. następca św. Piotra,
który 16 kwietnia br. skończy 86 lat, ostatecznie złoży swój urząd 28 lutego o godz. 20.
Wieść o rezygnacji poruszyła cały świat. Obecny na konsystorzu dziekan Kolegium Kardynalskiego
kard. Angelo Sodano po odczytaniu po łacinie przez papieża oświadczenia powiedział: "Niczym grom
z jasnego nieba zabrzmiało w tej sali Twoje emocjonujące przesłanie!" Po raz pierwszy od kilkuset lat
następca św. Piotra sam z własnej woli zrezygnował z papieskiego urzędu. KAI 28 lutego 2013