Banie-POS-roz. 04 Analiza - BIP Urząd Gminy Banie
advertisement
Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 4.1. Rzeźba terenu 4.1.1. Charakterystyka rzeźby terenu Cały obszar gminy Banie należy uznać pod względem morfologicznym do terenów urozmaiconych. Jego obecne ukształtowanie jest wynikiem zlodowacenia pomorskiego i pozostawionych wówczas utworów lodowcowych. Teren gminy można podzielić na obszar o wysokich, średnich i niskich walorach krajobrazowych, oraz obszary zdegradowane. Wysokie walory krajobrazu, obejmują obszary gminy o bardzo urozmaiconym ukształtowaniu powierzchni ziemi i zróżnicowanych elementach pokrycia terenu oraz cenne pod względem przyrodniczym. Średnie walory krajobrazu cechuje krajobraz rolniczy, o średnio urozmaiconej rzeźbie terenu i zróżnicowanym pokryciu. Krajobraz o niskich walorach krajobrazowych, to obszary rolnicze z małą ilością elementów ekspozycyjnych. Do zdegradowanych obszarów gminy zaliczamy głównie wyrobiska i dzikie wysypiska. 4.1.2. Przekształcenia rzeźby terenu i przypowierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej Na terenie gminy Banie do działalności przeobrażających warstwę przypowierzchniową ziemi, należy przede wszystkim intensywne użytkowanie rolnicze oraz punktowa lokalna eksploatacja surowców naturalnych np. piasków. Pozyskiwanie kruszywa odbywa się w rejonie Baniewic oraz na północ od drogi Banie-Parnica. Do przeobrażonych terenów należy także eksploatowane składowisko odpadów w Kunowie. Użytkowanie rolnicze niesie jednak mniejsze zagrożenie, niż eksploatacja surowców kopalnych. Łatwiejsza do realizacji jest również rekultywacja terenów rolniczych, najczęściej stosowaną metodą jest zalesianie słabych gruntów i zakrzaczanie stoków. Jakakolwiek eksploatacja złóż powoduje znaczne zmiany w przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej, między innymi w postaci znacznych obszarów wyłączonych z użytkowania (grunty zdewastowane i zdegradowane). Intensywna eksploatacja złóż 36 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. kruszyw mineralnych powoduje zmiany w ukształtowaniu terenu w postaci pozostawionych dołów wyrobiskowych i hałd w miejscach wydobywania, natomiast w trakcie prowadzonych robót – instalacje służące do wydobywania kruszyw tworzą tzw. „krajobraz księżycowy”, co burzy harmonię krajobrazu. Każdy przedsiębiorca wydobywający ze złoża kopalinę, po jej wydobyciu zobowiązany jest do przeprowadzenia rekultywacji terenu kopalni, zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego gminy oraz ustawą o ochronie gruntów leśnych i rolnych. Prowadzone prace rekultywacyjne po zakończonej eksploatacji w niewielkim stopniu łagodzą przeobrażenia spowodowane wydobywaniem kopalin. Do innych czynników mogących wpłynąć na przekształcenia w rzeźbie terenu zaliczyć należy powodzie nawiedzające tereny leżące nad ciekami wodnymi, głównie nad Tywą. Degradacji wówczas podlegają głównie gleby i użytki rolnicze tych terenów. 4.2. Litologia Powierzchnia terenu została ukształtowana w wyniku nakładania się szeregu procesów morfogenetycznych głównie w plejstocenie i holocenie. Oznacza to, że ukształtowanie powierzchni ma charakter poligenetyczny o specyficznym dla gminy przestrzennym układzie form terenu. 4.2.1. Budowa geologiczna Na obszarze gminy wyróżnia się dwie zasadnicze jednostki geomorfologiczne. Wysoczyznę morenową i subglacjalną rynnę jezior bańskich. Obydwie jednostki zostały uformowane zostały w okresie fazy pomorskiej najmłodszego północnopolskiego zlodowacenia, a ich rzeźba jest wynikiem dodatkowych przekształceń w okresie deglacjacji, późnoglacjalnych i holoceńskich procesów denudacyjno – erozyjnych (doliny rzeczne, krawędzie) i akumulacyjnych (tarasy, torfowiska). Obszar wysoczyzny morenowej obejmuje ponad 80% powierzchni gminy. Jest to wysoczyzna moreny dennej falistej i pagórkowatej, lokalnie w rejonie Baniewice – Lubanowo – Kunowo płaskiej zbudowanej powierzchniowo z glin zwałowych z pokrywami piasków lodowcowych. Teren wysoczyzny wznosi się na wysokości około 60 – 70 m n.p.m. w części północnej i 80 – 90 m n.p.m. w części południowej. Teren wysoczyzny urozmaicają liczne formy o charakterze pagórkowato – wytopiskowym. Są to m.in. pagórki recesyjnych moren czołowych subfazy mielęcińskiej, IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 37 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. pagórki kemów, liczne bezodpływowe zagłębienia wytopiskowe po bryłach lodu martwego tworzące płytkie jeziorka lub torfowiska. Rynna jezior bańskich utworzona została w wyniku odpływu wód subglacjalnych. Posiada ona długość około 42 kilometrów, a jej wylot znaczy rozległy stożek sandrowy Kosy, usypany na przedpolu łańcucha wzgórz moren czołowych fazy pomorskiej. U podstawy krawędzi rynny od wysokości Bani, aż po Trzcińsko-Zdrój biegnie listwa tarasu kemowego o szerokości nawet do kilkuset metrów. W dnie rynny zachowały się drobne pagórki kemowe wznoszące się 10 – 15 metrów nad współczesne dno rynny. Krawędzie wysoczyzny porozcinane są wąskimi i głębokimi dolinkami denudacyjnymi. Rzeka Tywa płynie wąskim korytem wciętym w poziom tarasu zalewowego. Taras ten pokryty jest osadami organicznymi (torfu, namuły i mady). Koryto ma przebieg kręty przebieg, rzeka meandruje tworząc zakola i starorzecza. Rzeka Tywa stanowi unikalną w skali regionu jednostkę geomorfologiczną, dlatego na całej swej długości powinna być objęta ochroną w co najmniej randze zespołu przyrodniczo – krajobrazowego. 4.2.2. Zasoby kopalin Teren gminy Banie nie posiada dostatecznie rozpoznanej bazy surowców mineralnych. Pozyskiwane kruszywa są raczej niskiej jakości. Kruszywo z tego terenu pozyskuje się jedynie dla potrzeb lokalnych. Pozyskiwanie kruszywa jest możliwe jedynie w rejonie Baniewic oraz na północ od drogi Banie – Parnica. Największym zagrożeniem w stosunku do złóż surowców jest nielegalna eksploatacja kruszywa. Na terenie gminy Banie udokumentowano złoża torfów, dla których określono zasoby bilansowe. Złoża te znajdują się w strefie obszarów chronionych. Udokumentowane złoża torfów w gminie Banie Złoże Kunowo Złoże Sosnowo Nazwa złoża torfy niskie T a b e l a 15 Złoże Lubanowo [m3] [m3] [m3] 2.336.000 215.000 279.000 3.524 599.000 - gytia Urząd Gminy Banie Dalsze prace związane z poszukiwaniem, badaniem i eksploatacją złóż kruszyw naturalnych oraz innych zasobów złóż, w ramach których wykonywane są wiercenia, pomiary 38 geodezyjne, prace laboratoryjne oraz dokumentacje geologiczne IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY złóż, ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie regulowane są poprzez koncesje w zakresie poszukiwania i rozpoznania złoża, eksploatacji złoża lub jego rekultywacji. 4.3. Gleby Gleby regionu gminy Banie są utworami młodymi, powstałymi głównie z materiałów polodowcowych, które przeszły ewolucję od gleb tundrowych, poprzez leśne do współczesnych kształtowanych przez uprawę. Na terenie gminy Banie występują znaczne kompleksy gleb o wysokiej jakości. Udział najlepszych gleb według kompleksów przydatności rolniczej 2-go przennego dobrego i 4-go żytniego bardzo dobrego z glebami II i IIIa i III b oraz IVa klasy bonitacyjnej, stanowi ponad 70 % użytków rolnych. Gleby o największej przydatności dla rolnictwa występują w dużych, zwartych konturach na obszarze całej gminy. 4.3.1. Degradacja naturalna gleb W związku z polodowcowym ukształtowaniem terenu zjawiska erozji gleb obserwuje się na bardziej nachylonych terenach. Jej natężenie zależy od długości i spadku zbocza. Im teren jest bardziej pofalowany i poprzecinany dolinami rzecznymi, tym spływ wody jest szybszy. Natężenie erozji jest wprost proporcjonalne do spadku i długości zbocza, przy czym wpływ spadku jest większy od wpływu długości zbocza. Z tego względu sposób uprawy powinno się dostosować do spadku terenu. Najbardziej niebezpieczna, z uwagi na ułatwianie spływu, jest orka z góry w dół zbocza. Istotne znaczenie ma również dobór roślin uprawnych (od niego zależy osłona, jaką zapewniają glebie rośliny), a także częstotliwość orek i innych zabiegów agrotechnicznych. Rośliny wieloletnie (np. trawy, lucerna) zabezpieczają nawet przed silnym spływem powierzchniowym. Mniej chronią glebę rośliny ozime jak żyto, rzepak, jeszcze mniej zboża jare, osłaniające przed spływem letnim. Szczególne zagrożenie stwarza również uprawa roślin, które w okresie silnych opadów nie osłaniają wystarczająco gleb np. kukurydza, tytoń, buraki cukrowe, ziemniaki, przyczyniają się one do znacznych spływów powierzchniowych z tych terenów. Wśród upraw dominujących na terenie gminy są zboża – głównie pszenica, rośliny strączkowe przemysłowe oraz rzepak. Wybór rodzaju upraw związany jest z występowaniem gleb najbardziej wartościowych i wartościowych pod względem przydatności rolniczej. Przy uprawach należy zwrócić uwagę na dobór zabiegów IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 39 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. agrotechnicznych. Powinny one zabezpieczać cenne obszary rolnicze przed nadmierną erozją. Na obniżenie wartości bonitacyjnych gleb narażone są również użytkowane rolniczo tereny zalewowe cieków wodnych głównie Tywy. W czasie występowania wód z brzegów rzeki dochodzi do podmakania tych terenów, a powolny spływ wody doliną rzeki powoduje wypłukiwanie cennych składników gleb. 4.3.2. Degradacja chemiczna gleb Na terenie gminy Banie pod względem odczynu gleb przeważają gleby o odczynie obojętnym i zasadowym. Nie mniej jednak wyniki badań wskazują na podwyższoną kwasowość gleb pozostałych. Kwasowość jest ważnym wskaźnikiem degradacji gleb uprawnych. Nadmierna kwasowość najczęściej jest powodowana przez naturalne czynniki klimatyczno – glebowe, w mniejszym stopniu przez zanieczyszczenia kwasotwórcze powstające przez zanieczyszczenia przemysłowe i komunikacyjne lub przez niektóre nawozy. Biorąc pod uwagę skalę kwasowości gleb pozostałych gmin powiatu gryfińskiego, gmina Banie klasyfikuje się na szóstym miejscu. W latach 1998 – 2003 Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Szczecinie prowadziła badania gleb na zawartość makroelementów. Wyniki badań przedstawia tabela 16. Odczyn gleb użytkowanych rolniczo oraz potrzeby wapnowania (w % powierzchni użytków rolnych) w latach 1998 – 2003 Gmina/ Miejscowość Ilość prób kwaśny lekko kwaśny obojętny zasadowy konieczne potrzebne wskazane ograniczone zbędne Potrzeby wapnowania bardzo kwaśny Odczyn (pH) gleby T a b e l a 16 Banie 1307 78 200 320 371 338 142 114 144 162 745 Udział % 100% 7% 15% 24% 28% 26% 12% 9% 9% 12% 58% Źródło: Wyniki badań gleb na zawartość makroelementów; Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Szczecinie Degradacja gleb poprzez zanieczyszczenie metalami ciężkimi ma istotny wpływ na ich jakość. Każdy rodzaj gleby zawiera naturalną ilość metali ciężkich. Na podstawie badań prowadzonych przez Instytut Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach stwierdza się brak danych o podwyższonej zawartości metali ciężkich w glebach powiatu gryfińskiego. W odniesieniu do gminy można więc przyjąć, iż zawartość metali ciężkich mieści się w naturalnych i dopuszczalnych ilościach. 40 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. 4.4. Wody podziemne 4.4.1. Charakterystyka ogólna Na terenie całego powiatu gryfińskiego, tak więc i na terenie gminy Banie, zasoby wód podziemnych o znaczeniu użytkowym występują w utworach czwartorzędowych oraz trzeciorzędowych. Istotne znaczenie użytkowe posiada pierwszy poziom wodonośny w utworach czwartorzędowych, który kształtuje się nawiązując do ukształtowania powierzchni, geologii i sieci wód powierzchniowych. Głębokość występowania warstwy wodonośnej waha się najczęściej od 10 – 60 m lokalnie do 100 m. Zdarza się, brak warstwy wodonośnej do głębokości 120 – 160 m. Wydajność typowego otworu studziennego waha się od 10 do 120 m3/h. 4.4.2. Lokalny zbiornik wód podziemnych Obszar gminy Banie nie obejmuje swoim zasięgiem żadnych z granic Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP). Najbliższym Zbiornikiem tego obszaru jest Główny Zbiornik Wód Podziemnych – QKM w ośrodku porowym w piętrze czwartorzędowym, znajdujący się na zachód od miasta Szczecina. (wg. Państwowego Instytutu Geologicznego). Obejmuje on zbiorniki o różnej genezie: doliny kopalnej i międzymorenowy. Na obszarze gminy Banie znajduje się lokalny zbiornik wód poziemnych (LZWP) rynna bańska i chojeńska stanowiąca strukturę izolowanego zbiornika wód podziemnych wysokiej jakości zasilanego bocznymi dopływami. Moduł zasobów eksploatacyjnych zbiornika wynosi około 200 m3/d/1 km. Na terenie gminy funkcjonują 22 ujęcia wód, z których o najwyższej wartości zasobów eksploatacyjnych (od 50 m3/h do 74 m3/h) zlokalizowane są w miejscowościach: Banie, Baniewice, Kunowo, Piaseczno i Rożnowo. Ujęcia wody posiadają wyznaczone i zabezpieczone strefy ochrony bezpośredniej; ujęcie wody w Rożnowie posiada również strefę ochrony pośredniej. 4.4.5. Źródła i tendencje przeobrażeń wód podziemnych Wody podziemne przeobrażeniom w porównaniu antropogenicznym w z wodami stopniu powierzchniowymi niewielkim. Jednak IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY nie ulegają należy 41 ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie bagatelizować procesów zanieczyszczeń wód podziemnych. Podstawową rolę pełnią tu uwarunkowania naturalne samego zbiornika, w głównej mierze stopień jego izolacji, a tym samym podatność i wrażliwość na zanieczyszczenia. Czynnikami wpływającymi na pogorszenie stanu wód podziemnych należą eutrofizacje powierzchniowych warstw litosfery, związana z nadmiernym nawożeniem i intensyfikacją gospodarki rolnej. Spływające związki azotu (amonowego, azotynowego) przenikają zwłaszcza do płycej położonych zasobów wód podziemnych powodując ich degradację. Ponadto na typowe antropogeniczne zanieczyszczenia nakładają się zanieczyszczenia typowo naturalne np. podwyższone stężenia chlorków. Główne zagrożenia w stosunku do zasobów jakościowych wód stanowią: - lokalizacja uciążliwych inwestycji w sąsiedztwie ujęć i w strefie alimentacji oraz nielegalny pobór kruszywa, - brak zabezpieczenia nieczynnych ujęć, - zanieczyszczenia odprowadzane do wód powierzchniowych 4.4.5.1. Miejsca poboru wód podziemnych jako źródła przeobrażeń Gmina Banie posiada 22 ujęcia wody podziemnej. Poprzez korzystanie z zasobów wód podziemnych doprowadza się do ingerencji w środowisko przyrodnicze i powoduje się pewne zmiany dotyczące zmniejszenia pokładów wody, obniżenia jakości wody itp. Wody pobierane w gminie Banie, pochodzą głównie z zasobów wody podziemnej utworów czwartorzędowych i stosowane są najczęściej do celów bytowo - gospodarczych mieszkańców. W celu ograniczenia wpływu na zasób i jakość wód podziemnych wprowadza się strefy ochrony wokół ujęć tych wód. Nie mniej jednak należy zwrócić szczególną uwagę na zabezpieczenie nieczynnych już ujęć, w celu uniknięcia wprowadzania zanieczyszczeń do wód podziemnych. Ustanowieniem stref ochronnych wokół poszczególnych ujęć wody podziemnej znajdujących się na terenie gminy, zajmuje się Rada Powiatu Gryfińskiego, która w formie uchwały ustanawia dane strefy. Konieczność ustanowienia stref ochronnych wynika z analizy warunków hydrogeologicznych rejonów ujęcia. Zadaniem stref ochronnych jest pełne zabezpieczenie terenu ujęcia oraz obszaru oddziaływania na ujęcie przed przypadkowym lub umyślnym zanieczyszczeniem, co może doprowadzić do pogorszenia jakości zasobów wodnych. Podstawę ustanowienia takich stref jest podział na III strefy ochrony: 42 - bezpośredniej - pośredniej wewnętrznej IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY ABRYS Technika Sp. z o.o. - Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie pośredniej zewnętrznej Poszczególne strefy podporządkowane są najczęściej następującym zakazom i nakazom: W granicach obszaru strefy ochrony bezpośredniej zakazuje się : - wznoszenia jakichkolwiek obiektów nie związanych z eksploatacją ujęcia, - rolniczego i ogrodniczego wykorzystania terenu, - wprowadzania i grzebania zwięrząt, - magazynowania jakichkolwiek materiałów nie związanych z eksploatacją ujęcia i mogących zagrozić jakości wody. nakazuje się: - zabezpieczyć teren strefy ochrony bezpośredniej przed dostępem osób niepowołanych, - odprowadzać wody opadowe w taki sposób aby nie mogły one przedostawać się do urządzeń służących do poboru wody, - zagospodarować teren zielenią. W granicach obszaru strefy ochrony pośredniej wewnętrznej zakazuje się : - wprowadzania nieoczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych i podziemnych, - grzebania zwierząt, - gromadzenia odpadów bytowo gospodarczych bezpośrednio na gruncie bez utwardzonego i uszczelnionego podłoża, - gromadzenia ścieków w zbiornikach bezodpływowych, jeśli jest dostępność do kanalizacji odprowadzającej ścieki do oczyszczalni, - lokalizowania obiektów handlowych, - wydobywania kopalin, - zakładania sadów przemysłowych, - budowy obiektów związanych z obrotem paliwami płynnymi i innymi substancjami chemicznymi. IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 43 ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie W granicach obszaru strefy ochrony pośredniej zewnętrznej zakazuje się : - tworzenia podziemnych ujęć wody, które mogą niekorzystnie wpływać na jakość i wielkość poboru wody, - lokalizowania zbiorników i rurociągów do magazynowania i transportu paliw, - lokalizowania stacji paliw, - wydobywania kopalin pospolitych, - ścisłego przestrzegania dopuszczalnych dawek środków ochrony roślin. 4.5. Wody powierzchniowe Sieć wód powierzchniowych na terenie gminy Banie jest dość dobrze rozwinięta. Wody powierzchniowe zajmują obszar 738 ha powierzchni ewidencyjnej gminy. Udział wód w ogólnej powierzchni wynosi około 3,5 %. Gmina Banie położona jest w zlewni dolnej Odry. Przez obszar gminy przebiegają działy wodne 6 zlewni cząstkowych, wśród których największa jest zlewnia Tywy, stanowiąca wraz z 7 jeziorami główną oś hydrograficzną. Gminę charakteryzuje też sieć następujących kanałów: - Kanał Grzybno- Swobnica, - Kanał Babinek – Tywa, - Kanał Parnice – Czarnowo, - Kanał Baniewice Zadaniem kanałów jest przeważnie odprowadzenie nadmiaru wód z terenów podmokłych. 4.5.1. Sieć rzeczna Tywa Źródło tej rzeki znajduje się w rejonie wsi Góralice, w gm. Trzcińsko – Zdrój. Całkowita długość rzeki wynosi 47,9 km, rzeka ta przepływa przez szereg jezior, z których największe to jezioro Długie i Bańskie. Powierzchnia zlewni rzeki Tywy wynosi 264,5 km 2, przepływ miarodajny SNQ obliczony dla przekroju ujściowego rzeki wynosi 0,71 m 3/s. Ujściowy odcinek rzeki to kanał zrzutowy wód pochłodniczych z Elektrowni „Dolna Odra” w pobliżu Gryfina (gm. Gryfino). 44 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie 4.5.2. Jeziora Jezioro, to zbiornik wodny wypełniający naturalną nieckę śródlądową, nie mający swobodnej wymiany wód z morzem. Klasyfikację jezior przeprowadza się zwykle w oparciu o sposób powstania misy jeziornej. Inaczej przeprowadzane klasyfikacje mogą brać pod uwagę cechy hydrologiczne, fizyczne, chemiczne i biologiczne jeziora. Na terenie gminy znajdują się 7 jezior (powyżej 1 ha), powstałe na skutek obecności lodowca na tym obszarze. Dzięki temu krajobraz gminy jest urozmaicony. Czynnikami kształtującymi misy jezior były: żłobienie i akumulacja lodowca, erozja wód lodowcowych i wytapianie się brył martwego lodu. W zależności od sposobu powstawania wyróżniamy jeziora rynnowe, morenowe oraz sandrowe. Do największych jezior znajdujących się na terenie gminy należą: Jezioro Długie (Swobnickie) oraz Jezioro Dłużec. Wykaz największych jezior oraz ich cech morfometrycznych przedstawia tabela 17. Jeziora i ich cechy morfometryczne Powierzchnia Objętość Lp. Nazwa jeziora Zlewnia [ha] [tys. m3] 1 2 3 4 5 Gmina Banie 1 Długie (k. Swobnicy) Tywa - Odra 343,4 14485,0 2 Dłużec (Długie Bańskie) Tywa - Odra 85,2 5228,0 3 Dłużyna Tywa - Odra 56,3 1760,0 4 Strzeleckie Tywa - Odra 16,6 332,0 5 Święte Tywa - Odra 14,1 197,4 6 Leśne Tywa - Odra 26,2 777,0 7 Górne (Zielone) Tywa - Odra 20,3 1299,2 Źródło: Jeziora Zachodniopomorskie; J. Filipiak, M. Raczyński, Szczecin 2000, Informacje z Urzędu Gminy Banie. T a b e l a 17 Głębokość maksymalna [m] 6 6,8 6,1 6,6 7,1 2,8 5,5 14,9 W granicach gminy Banie znajdują się również jeziora o powierzchni większej od 1 ha, których nie wymieniono w tabeli. 4.5.2.1. Kąpieliska Gmina Banie na swym obszarze posiada kąpieliska niestrzeżone. Problemem jest tutaj brak zorganizowanych plaż przy kąpieliskach dla mieszkańców gminy. Jako przykład należy podać „dzikie” plaże w miejscowościach Banie i Swobnica, gdzie w okresie letnim odpoczywaja tutaj zwłaszcza młodzież i dzieci. Plaże te nie mają odpowiedniego zaplecza turystycznego, a zwłaszcza sanitarnego co powoduje, iż plaże i tereny przyległe, są zanieczyszczone. IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 45 ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie Obszar gminy Banie objęty jest nadzorem terenowo-laboratoryjnym nad jakością wody powierzchniowej przeznaczonej do celów rekreacyjnych. Nadzorem zajmuje się Państwowa Powiatowa Inspekcja Sanitarna w Gryfinie. W roku 2003 kontrolowane było kąpielisko zlokalizowane przy Jeziorze Długim w okolicy miejscowości Baniewice. Kąpielisko: ( 2 próbki: lewa strona kąpieliska i środek kąpieliska). Według orzeczeń PPIS w Gryfinie, z dnia. 16.05.2003r. Nr próby: 459, 460, z dnia. 12.05.2003r.– woda pod względem bakteriologicznym spełnia wymagania jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach oraz nadaje się do celów rekreacyjnych. Kąpielisko: ( 2 próbki:prawa strona kąpieliska, lewa strona kąpieliska). Według orzeczeń PPIS w Gryfinie, z dnia. 27.06.2003r. Nr próby: 653, 654, z dnia. 23.06.2002r.– woda pod względem bakteriologicznym spełnia wymagania jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach oraz nadaje się do celów rekreacyjnych. Kąpielisko: ( 2 próbki: lewa strona kąpieliska i środek kąpieliska). Według orzeczeń PPIS w Gryfinie, z dnia. 18.07.2003r. Nr próby: 739, 740, z dnia. 14.07.2003r.– woda pod względem bakteriologicznym spełnia wymagania jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach oraz nadaje się do celów rekreacyjnych. Kąpielisko: ( 2 próbki: prawa strona kąpieliska, lewa strona kąpieliska). Według orzeczeń PPIS w Gryfinie, z dnia. 29.08.2003r. Nr próby: 927, 928, z dnia. 26.08.2003r.– woda pod względem bakteriologicznym spełnia wymagania jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach oraz nadaje się do celów rekreacyjnych. 4.5.3. Stawy hodowlane Na terenie gminy Banie, w okolicy Jeziora Swobnickiego znajdują się stawy. Są to stawy, w których odbywa się hodowla karpia. Ich łączna powierzchnia zajmuje 22,45 ha. Głównym ograniczeniem dla intensywnego rozwoju gospodarki rybackiej stanowi problem lokalizacji stawów hodowlanych w strefie zasilania wód podziemnych (rynna bańska). 46 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. 4.5.4. Stan czystości wód powierzchniowych 4.5.4.1. Stan czystości rzek Stan czystości rzek występujących na terenie gminy Banie kontroluje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie. Sieć rzeczną tworzy przede wszystkim rzeka Tywa. Metodyka oceny jakości wód polega na określeniu stopnia ich zanieczyszczenia i zaliczeniu do jednej z klas czystości. Polskie przepisy prawne definiują trzy klasy czystości wód powierzchniowych, przypisując każdej z klas różne potencjalne wykorzystanie wody: - wody I klasy, nadające się do: a) zaopatrzenia ludności w wodę do picia, b) zaopatrzenia zakładów wymagających wody o jakości wody do picia, c) bytowania w warunkach naturalnych ryb łososiowatych. - wody II klasy, nadające się do: a) bytowania w warunkach naturalnych ryb innych niż łososiowate, b) chowu i hodowli zwierząt gospodarskich, c) celów rekreacyjnych, uprawiania sportów wodnych oraz urządzania zorganizowanych kąpielisk; - wody III klasy, nadające się do: a) zaopatrzenia zakładów innych niż zakłady wymagające wody o jakości wody do picia, b) nawadniania terenów rolniczych, wykorzystywanych do upraw ogrodniczych oraz upraw pod szkłem i pod osłonami z innych materiałów. Wody, których parametry są wyższe od dopuszczalnych dla klasy III określa się jako pozaklasowe, nie odpowiadające normatywom (non). Dla każdej z wymienionych trzech klas czystości ustalone są normy w postaci dopuszczalnych wartości poszczególnych wskaźników zanieczyszczeń. Wynikową ocenę jakości wód opracowano w odniesieniu do grup parametrów charakteryzujących określony rodzaj zanieczyszczeń, uwzględniających: -substancje organiczne, -zasolenie, -ilości niesionych zawiesin, -związki biogenne, -zanieczyszczenia specyficzne IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 47 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. -stan sanitarny. Na podstawie wieloletnich badań przeprowadzonych przez WIOŚ Szczecin, uzyskano dane na temat rzeki Tywa: Badania jakości wód Tywy były przeprowadzone w roku 1998 przez WIOŚ Szczecin. W przekrojach monitoringu krajowego w obszarze gminy Banie monitorowano rzekę w pięciu punktach pomiarowych: powyżej j. Grzybno, powyżej j. Długiego, poniżej j. Bańskiego oraz w Lubanowie. Poniżej przedstawiono wyniki bezpośredniej oceny jakości wód w tych punktach. Grupa wskaźników zanieczyszczenia Substancje Stanowisko organiczne T a b e l a 18 Substancje mineralne Substancje biogenne zawiesina Stan sanitarny hydrobiologia Pomiarowe [km] klasa Powyżej j. Grzybno II [38,6] Powyżej j. Długiego II [35,8] Parametry decydujące BZT5, ChZMn, ChZTCr BZT5, ChZMn, ChZTCr klasa Parametry decydujące klasa Parametry decydujące klasa klasa Senton/ chlorofil „a” I - I - I II II / III I - III fosfor ogólny I III II / III Poniżej j. Długiego II ChZTCr I - I - I I II / non II ChZTCr I - II fosfor ogólny I III II / III I - III azotyny I II II / III [31,1] Poniżej j. Bańskiego [28,1] Lubanowio [22,1] II ChZMn, ChZTCr Stan czystości wód Tywy określono na podstawie 12 comiesięcznych badań analitycznych przeprowadzonych na stanowiskach wymienionych powyżej, będących w obszarze gminy. O wyniku klasyfikacji decydowały stężenia azotu azotynowego, stan sanitarny oraz chlorofil „a”. W wodach Tywy wypływającej z jeziora Bańskiego stwierdzono pogorszenie stanu sanitarnego wód. Miano Coli typu kałowego klasyfikuje te wody do III klasy. W ocenie według parametrów fizykochemicznych spełnione były wymagania klasy II, o czym decydowało stężenie fosforu ogólnego. Z biegiem rzeki skażenie bakteriologiczne wód zmniejszyło się i aż do przekroju ujściowego stan sanitarny spełniał wymagania norm II klasy. W rejonie ujścia do Odry liczba bakterii Coli typu kałowego ponownie klasyfikowała wody Tywy do III klasy. W ocenie dokonanej na podstawie parametrów 48 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. fizykochemicznych wody Tywy od przekroju w Lubanowie ( gm. Banie), do ujścia zaliczono do III klasy. W rejonie tym stężenia azotu azotynowego sporadycznie przekraczały poziom II klasy i były przyczyną obniżenia wyniku oceny. W przekroju poniżej Lubanowa w miesiącach letnich zaobserwowano również niskie natlenienie wód. 4.5.4.2. Stan czystości jezior Wody w zbiornikach wodnych są narażone na zanieczyszczenia ze względu na położenie w zagłębieniach terenu. Podlegają one wpływom otaczającego obszaru związanym ze spływem wód powierzchniowych zawierających związki biogenne. Substancje zanieczyszczające mogą być trwale kumulowane w osadach dennych jezior. Na terenie gminy Banie ocena stanu czystości wód w jeziorach leży w gestii WIOŚ w Szczecinie. Klasyfikacja jezior prowadzona jest na podstawie badań wykonywanych zgodnie z programem opracowanym przez Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie i opiera się on na określeniu zasobności wód w związki mineralne i organiczne oraz stwierdzeniu eutrofizacji. Jakość tych wód oceniana jest według 3 klas czystości : Klasa I – wody bardzo czyste, Klasa II – wody nieznacznie zanieczyszczone i zanieczyszczone, Klasa III – wody silnie zanieczyszczone. Wody jezior nie spełniające parametrów dla klasy III są określane jako pozaklasowe – PK. Zadaniem monitoringu jezior jest określenie jakości wód. Jego podstawą jest ocena stopnia użyźnienia, a szczególnie skutków zwielokrotnionej produkcji pierwotnej. Dotyczą one zmiany barwy toni wodnej, zapachu, przezroczystości, obecności zawiesiny organicznej, a także deficytów tlenowych w warstwie przydennej. W konsekwencji mogą wystąpić zaburzenia w gospodarce rybackiej oraz znaczące ograniczenia przydatności jezior do rekreacji. Klasyfikacja jezior jest prowadzona na podstawie badań wykonywanych zgodnie z programem Systemu Oceny Jakości Jezior (SOJJ), opracowanym przez Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie. Według programu SOJJ ocena wód jezior opiera się na określeniu zasobności wód w związki mineralne i organiczne (azot ogólny i mineralny, ortofosforany, fosfor ogólny) i stwierdzeniu rezultatów eutrofizacji. Integralną częścią oceny jezior według obowiązującego programu SOJJ jest określenie stopnia podatności na degradację, która jest obliczana na podstawie wskaźników morfometryczno-zlewniowych. Pod uwagę brane są następujące parametry: IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 49 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. głębokość średnia, termiczne uwarstwienie wód jeziora, wymiana wód, długość linii brzegowej, wielkość zlewni całkowitej i zagospodarowanie zlewni bezpośredniej. Podatność na degradację określana jest w sposób następujący: I kategoria – akwen odporny, II kategoria – odporność względna, III kategoria – akwen o niskiej odporności, poza kategorią – brak odporności (PK). Na obszarze gminy Banie wody Tywy posiadają następujące klasy czystości: II klasa -na odcinku górnego jej biegu i pomiędzy jeziorami Długie i Dłużec III klasa i poniżej normatywów dopuszczalnych dla wód śródlądowych. Na podstawie powyższych badań trudno jest przeprowadzić analizę zmian jakości wód, z uwagi na małą częstotliwość wykonywania badań oraz znikomą ilością jezior obejmowanych tymi badaniami. Z szerszych analiz wynika, że jeziora gminy Banie są zanieczyszczone i mieszczą się w II i III klasie czystości. Warto zwrócić uwagę na potrzebę przeprowadzania badań czystości wód jezior ze względu na możliwość przeprowadzenia celniejszych analiz i odpowiedniego zareagowania. 4.5.5. Źródła i tendencje przeobrażeń wód powierzchniowych W odniesieniu do wód administrowanych, statutowym zadaniem RZGW Szczecin jest utrzymanie na określonych przez Ministra Środowiska wodach, w należytym stanie technicznym koryt rzek i kanałów oraz istniejących budowli regulacyjnych i hydrotechnicznych, a także realizowanie na tych wodach zadań inwestycyjnych. Działania takie prowadzą niestety do przeobrażeń i znaczących zmian stosunków wodnych. Przyjęty wcześniej system regulacji stosunków wodnych uznawał za podstawowe narzędzie dla regulacji koryta, zastosowanie obustronne ostróg (tam poprzecznych) oraz wykonywanie przekopów „ucinających” meandry. Zabudowę techniczną brzegów rzek. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie na podstawie wieloletnich obserwacji w trakcie prac remontowych i modernizacyjnych obszarów systemów wodnych gminy stwierdził, iż istniejąca zabudowa regulacyjna nie spełnia swojej funkcji nie tylko ze względu na zły stan techniczny, ale także ze względu na jej wadliwy system. Dzisiejsza wiedza o naturalnych procesach zachodzących w korytach rzek nizinnych – takich jak Tywa – pozwala na sformułowanie rodzaju i zakresu niezbędnych prac modyfikujących zarówno geometrię koryta, jak i system jego zabudowy. Analizując formy korzystania z wód powierzchniowych w gminie, można stwierdzić, iż do najważniejszych elementów zmian antropogenicznych można zaliczyć: zmiany sieci hydrograficznej spowodowane melioracyjną przebudową koryt niewielkich cieków, 50 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie osuszenie podmokłych terenów jako efekt melioracji; zabudowa techniczna rzek (podpiętrzenia progowe, jazy), zastawki progowe na rowach melioracyjnych (Małe Elektrownie Wodne w miejscowościach Trzaski, Otoki, Swobnica); zanieczyszczenia płytkich wód podziemnych na terenie niektórych jednostek osadniczych; (bezodpływowe zbiorniki, oczyszczalnie przydomowe, kolektory opadowe); zanieczyszczenie płytkich wód podziemnych na obszarach „dzikich” wysypisk śmieci; zanieczyszczenia odciekami ze składowiska odpadów(Kunowo); bakteriologiczne zanieczyszczenie cieków (zrzuty ścieków, kąpieliska, tereny rekreacyjne); zanieczyszczenia związkami biogennymi w stawach hodowlanych. zanieczyszczenie wody na cele przeciwpożarowe (zbiorniki wodne, mała retencja), zmiana walorów fizycznych i chemicznych poprzez gospodarcze wykorzystanie wód. Według posiadanych informacji z Powiatowego Programu Ochrony Środowiska - na terenie gminy Banie nie pobiera się wód powierzchniowych na cele socjalno - bytowe oraz do picia. 4.5.5.1. Melioracje Łącznie, powierzchnia gruntów zmeliorowanych w gminie Banie wynosi 3 860 ha. Obszary zmeliorowane obejmują 2 754 ha gruntów ornych i 1 106 ha użytków zielonych. Długość rowów na terenie gminy wynosi 161,1 km. Należy zwrócić uwagę, że każdy system melioracyjny wymaga kontorli i remontów zniszczonych systemów drenażowych. Nie funkcjonalny system melioracyjny powoduje zniszczenia poprzez podtopienia zagrożonych obszarów. 4.5.5.2. Urządzenia wodne Na terenie gminy Banie znajdują się 3 urządzenia wodne typu: Mała Elektownia Wodna (MEW). Urządzenia te są zlokalizowane na rzece Tywie. Wykaz urządzeń wodnych przedstawia tabela 19. IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 51 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. Wykaz urządzeń wodnych na terenie gminy Banie T a b e l a 19 Nazwa cieku [km] Miejscowość Obiekt użytkowania Dopuszczalna wysokość piętrzenia [m] 1 2 3 4 5 6 7 Rzeka Tywa 25+340 LubanowoTrzaski jaz 4,0 Beton / dostateczny Rzeka Tywa 28+020 Otoki jaz 2,5 Beton / dostateczny Rzeka Tywa 39+457 Swobnica jaz 3,0 Beton / dostateczny Cel Mała Elektrownia Wodna Mała Elektrownia Wodna Mała Elektrownia Wodna Rodzaj konstrukcji i stan techniczny Źródło: Pozwolenia wodnoprawne z lat 1999, 2000, 2001, 2002, 2003 wydane przez Starostwo Powiatowe w Gryfinie, Ankieta sporządzone na potrzeby opracowania, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie, Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Woj. Zachodniopomorskiego T/O Gryfino. 4.5.5.3. Punktowe źródła przeobrażeń Do zanieczyszczeń punktowych, stwarzających bardzo poważne zagrożenie dla czystości wód powierzchniowych należą przede wszystkim: bezpośrednie zrzuty surowych ścieków bytowo – gospodarczych do cieków wodnych (na nieskanalizowanych obszarach); zrzuty niedostatecznie oczyszczonych ścieków (nieodpowiadających warunkom pozwolenia wodnoprawnego); zrzuty niedostatecznie oczyszczonych ścieków deszczowych. Przy eksploatacji oczyszczalni ścieków przywiązuje się uwagę do ilości i jakości odprowadzanych ścieków. Przy ilości odprowadzania ścieków chodzi o możliwość przyjęcia przez środowisko danej ilości oczyszczonych ścieków oraz jego zdolności renaturalizacyjnych. Odprowadzane przez oczyszczalnie ścieki oczyszczone muszą spełniać normy określone dopuszczalnymi stężeniami zanieczyszczeń. Są one określone w pozwoleniu wodnoprawnym danego obiektu. Dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń określone dla oczyszczalni ścieków w Baniach. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków z oczyszczalni jest rzeka Tywa, która jest najbardziej narażona na tego typu zanieczyszczenie. Stężenia zanieczyszczeń ścieków oczyszczonych z oczyszczalni ścieków w Baniach przedstawia tabela 20. 52 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. Stężenia zanieczyszczeń ścieków oczyszczonych - oczyszczalni ścieków w Baniach Miejscowość Zakład Konserwacji Urządzeń Wodnych i Melioracyjnych Województwa Zachodniopomorskiego w Goleniowie Banie T a b e l a 20 Przeciętne dobowe ładunki zanieczyszczeń [kg/d] Administrator BZT5 CHZT Zawiesina ogólna Azot ogólny 1,0 7,1 2,1 4,0 Fosfor ogólny 0,19 Źródło: WIOS Szczecin, 2002r. Zrzuty ścieków surowych bytowo – gospodarczych mogą wynikać z dużej ilości znajdujących się na terenie gminy zbiorników bezodpływowych. Dlatego też ważne jest, aby odpowiednie organy z ramienia samorządu terytorialnego kontrolowały ilość i jakość ścieków a same zbiorniki bezodpływowe były odpowiednio ewidencjonowane i kontrolowane pod względem ich stanu technicznego. Przy omawianiu tego problemu, oprócz oczyszczalni ścieków i bezodpływowych zbiorników należy wspomnieć też o urządzeniach do zbierania i oczyszczania wód deszczowych. W gminie Banie brak jest systemu kanalizacji deszczowej jak również brak urządzeń do wstępnego podczyszczania wód opadowych. Urządzenia te spełniają rolę filtra, który oczyszcza ścieki deszczowe. Sprawność techniczna tych urządzeń znacząco wpływa na jakość odprowadzanych ścieków. W przypadku ich niesprawności stają się one potencjalnym źródłem zagrożeń środowiska przyrodniczego poprzez jego zanieczyszczenie niedostatecznie oczyszczonymi ściekami deszczowymi. 4.5.5.4. Obszarowe źródła przeobrażeń Do czynników wpływających na jakość wód powierzchniowych należą uwarunkowania naturalne, takie jak warunki klimatyczne i hydrologiczne, czy zdolność samooczyszczania oraz zanieczyszczenia antropogeniczne. Znaczną część zanieczyszczeń trafiających do wód powierzchniowych stanowią zanieczyszczenia obszarowe. Źródłem tych zanieczyszczeń są przede wszystkim: rolnictwo, co wynika głównie z faktu stosowania nawozów sztucznych i naturalnych, a także środków ochrony roślin (obecnie w ilościach malejących), hodowla zwierząt poprzez niewłaściwe składowanie obornika i gnojowicy oraz ich niewłaściwe, zbyt duże lub zbyt częste stosowanie na polach, niedostateczna infrastruktura odprowadzająca ścieki bytowo – gospodarcze, zwłaszcza w miejscowościach korzystających z wodociągów oraz na obszarach IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 53 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. rekreacji, zarówno zbiorowej jak i indywidualnej, usytuowanych w sąsiedztwie jezior. Źródłami obszarowego zanieczyszczenia wód na obszarze gminy głównie spływy powierzchniowe z terenów rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Spływom zanieczyszczeń obszarowych i ich migracji do wód sprzyja intensywne urzeźbienie terenu, dość gęsta sieć systemów drenarskich, rowów melioracyjnych i kanałów. Dodatkowym problemem jest fakt, iż obszary rolnicze gminy charakteryzują się bardzo małą powierzchnią zalesień i zadrzewień śródpolnych oraz brakiem czynnych zielonych stref ochronnych. 4.6. Klimat Pod względem klimatycznym gmina zaliczana jest do szczecińskiej dzielnicy klimatu dziedziny bałtyckiej. Jest to obszar o dość swoistym charakterze, z klimatem należącym do najcieplejszych w Polsce. Średnia temperatura roczna wynosi około 8,5 C. Zima jest krótka, niezbyt mroźna i dżdżysta, trwa ok. 50 dni, a liczba dni mroźnych nie przekracza 20 - 25. Pokrywa śnieżna utrzymuje się nie dłużej niż 35 dni. Średnia temperatura stycznia wynosi od 0,9 do -10C. Lata są ciepłe, na ogół suche i niezbyt długie - poniżej 100 dni. Liczba dni o temperaturze powyżej 250C dochodzi do 25-30 dni. Średnia temperatura lipca dochodzi do 18-18,1C. Najdłuższy okres wegetacji roślin – to ok. 230 dni. Obszar gminy zalicza się do bardziej suchych na niżu polskim. Średni roczny opad w tym regionie wynosi 515 mm. Najwięcej opadów przypada na miesiące letnie - zwłaszcza lipiec. Najdłuższe okresy bezopadowe przypadają na marzec, maj i październik. 4.6.1. Powietrze atmosferyczne O stanie powietrza decyduje wielkość i przestrzenny rozkład emisji zanieczyszczeń ze wszystkich źródeł, z uwzględnieniem przepływów transgenicznych i przemian fizykochemicznych zachodzących w atmosferze. Do zagrożeń jakie powoduje zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego należą między innymi: zmiany klimatyczne – wzrost stężeń CO2, CH4, N2O oraz freonów i halonów w górnej warstwie atmosfery, poprzez wzmocnienie efektu cieplarnianego prowadzi do częstszych powodzi, susz, huraganów oraz zmiany w tradycyjnych uprawach rolniczych; eutrofizacja – nadmiar ilości azotu, pochodzącego z NO2 i NH3 docierającego z powietrza do zbiorników wodnych prowadzi do zmian w ekosystemach. 54 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. Powyższe zjawiska są następstwem wzrostu ilości substancji zanieczyszczających atmosferę. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem polega na zapobieganiu przekraczania dopuszczalnych stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu i ograniczaniu ilości lub eliminowaniu wprowadzania do powietrza tych substancji. Emisją zanieczyszczeń nazywamy wprowadzenie do atmosfery substancji stałych, ciekłych lub gazowych. Wielkość emisji zanieczyszczeń określa się jako ilość substancji wyemitowanej w jednostce czasu. Źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest miejsce wytworzenia substancji zanieczyszczających. Głównymi źródłami emisji SO2 do atmosfery jest energetyka zawodowa i sektor komunalno-bytowy odpowiadający głównie za tzw. niską emisję NO2 – transport, komunikacja i energetyka zawodowa, natomiast pyłu – energetyka i technologie przemysłowe. Ocena roczna i wynikające z niej działania odnoszone są również do obszarów nazywanych strefami. Zaliczenie strefy do określonej klasy zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z wymaganiami dotyczącymi działań na rzecz poprawy jakości powietrza lub na rzecz utrzymania tej jakości. Wojewoda będzie co roku dokonywał oceny poziomu substancji w powietrzu i klasyfikacji strefy. Dla strefy, w której poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji lub przekracza poziom dopuszczalny w przypadku gdy margines tolerancji nie został określony, wymagane jest opracowanie programu ochrony powietrza. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie na potrzeby oceny przeprowadził inwentaryzację emisji zanieczyszczeń do powietrza – punktowej, powierzchniowej i liniowej. Ze wstępnej analizy dla powiatu gryfińskiego, biorąc pod uwagę lokalizację gminy, można stwierdzić, że i gmina Banie znajduje się w strefie o najwyższej w województwie emisji punktowej oraz znacznej wielkości SO2, NO2 i pyłu. Rodzaje i wielkości emisji w strefie powiatu gryfińskiego w roku 2002 przedstawia się następująco: ( tabela 21) Rodzaje i wielkości emisji w strefie powiatu gryfińskiego w roku 2002 Strefa punktowa powierzchniowa liniowa powiat gryfiński Emisja SO2 25599 921 46 Emisja NO2 11043 383 917 Emisja CO 412 921 1702 Emisja pyłu 596 3125 41 T a b e l a 21 suma 26566 12343 3035 3762 Żróło: Program Ochrony Środowiska Powiatu Gryfińskiego IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 55 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. Zespół Elektrowni Dolna Odra S.A. w Nowym Czarnowie (gmina Gryfino), znajdujący się na północny zachód od gminy Banie, jest głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy. Wielkość emisji zanieczyszczeń wprowadzanych przez ten zakład przemysłowy przedstawia tabela poniżej: Zestawienie emisji gazów i pyłów do powietrza Elektrowni „Dolna Odra w Nowym Czarnowie w roku 2003 T a b e l a 22 Ilość wyemitowanego zanieczyszczenia [Mg/rok] 184,306 7.966,784 8.459,244 401,545 4.208.101,600 19,560 kg/rok Rodzaj emisji PYŁ SO2 (dwutlenek siarki) NO2 (dwutlenek azotu). CO (tlenek węgla) CO2 (dwutlenek węgla) BaP (benzoalfapiren) Źródło: Zespół Elektrowni Dolna Odra S.A., ( dane za rok 2003) Wynikiem oceny rocznej jest zaliczenie powiatu gryfińskiego a tym samym i gminy Banie do klasy A dla kryterium określonego w celu ochrona zdrowia i również do klasy A według kryteriów dla ochrony roślin. Klasa A przypisywana jest strefie, na obszarze której poziomy stężeń substancji nie przekraczają wartości dopuszczalnej. W tabeli 23 i 24 zestawiono klasy wynikowe dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasę ogólną strefy z uwzględnieniem kryteriów pod kątem ochrony zdrowia oraz ochrony roślin. Klasyfikacja stref jakości powietrza w powiecie gryfińskim Nazwa strefy/powiatu Kod strefy/ Powiatu 4.32.43.06 Gryfiński T a b e l a 23 Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3 A A A A A A Klasa ogólna strefy A A Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w roku 2000, Szczecin 2001 Klasyfikacja stref jakości powietrza w powiecie gryfińskim Nazwa strefy/powiatu Kod strefy/ Powiatu 4.32.43.06 Gryfiński T a b e l a 24 Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO2 NOx O3 A A Klasa ogólna strefy A A Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w roku 2000, Szczecin 2001 Zasada zrównoważonego rozwoju wymaga aby procesy przetwarzania i wykorzystania energii odbywały się przy jak największej sprawności – minimalizacji kosztów energetycznych zmniejszającej 56 się oraz emisji minimalizacji zanieczyszczeń uciążliwości dla energetycznych IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY środowiska. wzrasta Przy znaczenie Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. zanieczyszczeń pochodzących z sektora komunalnego, zakładów usługowych, indywidualnych gospodarstw oraz komunikacji samochodowej. Poprawę jakości powietrza atmosferycznego można uzyskać przez ograniczenie szkodliwych dla środowiska technologii, zmniejszenie oddziaływania obszarów niskiej emisji na środowisko naturalne, stworzenie warunków rozwoju dla gazyfikacji gminy (budowy sieci gazowej wysokiego ciśnienia i stacji redukcyjnych, doprowadzenie sieci do miejscowości o zwartej zabudowie) i odnawialnych źródeł energii, likwidacji lub modernizacji kotłowni tradycyjnych (zmiana nośnika energii z węgla na gaz lub olej), poprawa nawierzchni dróg, budowa obwodnic większych osiedli mieszkaniowych. 4.6.1.1 Emisja zanieczyszczeń w kontekście międzyobszarowym i transgranicznym Problemem jest niekorzystny dla gminy rozkład wiatrów, stwarzający zagrożenie przenoszenia zanieczyszczeń transgranicznych z niemieckich zakładów przemysłu rafineryjnego w Schwedt, położonych przy zachodniej granicy Polski. Niezbyt korzystne jest również położenie gminy w dość bliskim sąsiedztwie Elektrowni „Dolna Odra”, będącej głównym emitorem zanieczyszczeń powietrza w regionie, emitującej pyły i gazy powstałe w wyniku spalania węgla kamiennego. 4.6.1.2. Ocena jakości powietrza na terenie gminy Na terenie gminy Banie, głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego są zanieczyszczenia komunikacyjne – liniowe, oraz zanieczyszczenia pochodzące ze źródeł niskiej emisji. Emisja zanieczyszczeń powietrza ze źródeł przemysłowych nie występuje, z racji braku dużych zakładów przemysłowych na jej terenie. Nie mniej jednak, z powodu bliskiego położenia największego zakładu przemysłowego w skali powiatu, w sąsiedniej gminie Gryfino, jakim jest węglowa elektrownia "Dolna Odra" w Nowym Czarnowie, gmina jest w bezpośrednim zagrożeniu stworzonym przez przemysł. Zakład ten, w początkowym okresie znacznie zanieczyszczający środowisko naturalne, w ostatnich latach przeznacza ogromne fundusze na ochronę środowiska. Zakład posiada uregulowany stan formalno-prawny w zakresie ochrony powietrza. Poczynił on inwestycje w kierunku odsiarczania spalin, zmniejszył emisję dzięki zastosowaniu opału o lepszej jakości i przestrzeganiu reżimu technologicznego. IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 57 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. Właśnie koncentracja źródeł zanieczyszczeń przemysłowych w Gryfinie i Nowym Czarnowie powoduje także zanieczyszczenie w pewnym stopniu terenów będących w sąsiedztwie. Stopień zanieczyszczenia gminy Banie w dużej mierze zależy więc od siły i kierunku (zasięg przenoszonych zanieczyszczeń) oraz częstotliwości wiatrów (ilość przenoszonych zanieczyszczeń). W gminie Banie problemem jest też emisja zanieczyszczeń ze spalania węgla kamiennego w kotłowniach i paleniskach indywidualnych, oraz słaby rozwój sieci cieplnej i gazowej: Emisja niska Prawdopodobna wielkość emisji zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł niskiej emisji obliczona została na podstawie szacunkowych danych otrzymanych z Urzędu Gminy Banie. Ze względu na dużą ilość tego typu źródeł emisji nie jest możliwe monitorowanie każdego z nich, a tym samym określenie dokładnej ilości dostających się z nich do atmosfery zanieczyszczeń. Wyznacza to podział typów mieszkalnictwa na: wielorodzinne, a w tym: ze zdalaczynnym zaopatrzeniem w ciepło (z kotłowni grupowej) – TYP 1; z lokalnym źródłem ciepła (ogrzewanie mieszane z przewagą palenisk węglowych lub koksowych) – TYP 2; jednorodzinne, a w tym: z ogrzewaniem mieszanym – TYP 3; z ogrzewaniem mieszanym (zabudowa rozproszona zagrodowa) – TYP 4. Liczbę mieszkańców gminy w poszczególnych wyróżnionych rodzajach zabudowy obliczono na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Gminy, dotyczących ilości mieszkań i gospodarstw domowych. Otrzymane wyniki przedstawia tabela 1. Liczba mieszkańców gminy Banie w poszczególnych typach zabudowy TYP ZABUDOWY Zabudowa wielorodzinna Zabudowa jednorodzinna TYP 1 TYP 2 TYP 3 TYP 4 951 1834 1290 2716 T a b e a 25 OGÓŁEM 6.791 Źródło: Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań, Powszechny Spis Rolny 2002 Według danych na terenie gminy istnieje około 2002 gospodarstw domowych przy czym można przyjąć, że około 14 % mieszkańców terenów wiejskich gminy Banie jest 58 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. objęte ogrzewaniem zbiorowych cieplików. Wynika z tego, że, około 1 700 gospodarstw z obszaru wiejskiego gminy stanowią indywidualne posesje opalane węglem. Pozostała liczba mieszkań, jest ogrzewana ze zbiorowych cieplików, bądź za pomocą innych źródeł energii cieplnej (np. olejem). Przyjmując, że rocznie w celu ogrzania jednego gospodarstwa domowego spala się ok. 5 ton węgla, do atmosfery ze źródeł „niskiej emisji” (gospodarstw domowych) na terenie gminy dostaje się w przybliżeniu: - 151,13 Mg SO2; - 18,35 Mg NOx; - 86,36 Mg CO. Podane powyżej ilości powstających zanieczyszczeń, należy traktować jako szacunkowe. Rzeczywista emisja zanieczyszczeń może się różnić od wyżej przedstawionej. Przyczyną tego może być: spalanie węgla o różnej kaloryczności; opalanie drewnem; spalanie w piecach części odpadów (szczególnie tworzyw sztucznych). Do zmniejszenia niskiej emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego, przyczyni się budowa instalacji, które wykorzystują energię odnawialną. Emisja komunikacyjna Zanieczyszczenia komunikacyjne należą do czynników najbardziej obciążających powietrze atmosferyczne. Szczególnie uciążliwe są zanieczyszczenia gazowe powstające w trakcie spalania paliw przez pojazdy mechaniczne. Drugą grupę emisji komunikacyjnych stanowią pyły, powstające w wyniku tarcia i zużywania się elementów pojazdów. Przy ocenie jakości powietrza atmosferycznego na terenie gminy Banie, należy jak najbardziej uwzględnić ilość zanieczyszczeń pochodzących z ruchu samochodowego, odbywającego się na jego obszarze. Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych drogowych, są drogi wojewódzkie nr 121 i 122 a w dalszej kolejności drogi powiatowe i gminne. Długość dróg na terenie gminy wynosi odpowiednio: drogi wojewódzkie – 34,3 km; drogi powiatowe – 67,4 km; drogi gminne – 30,0 km. Średnie natężenie ruchu na drogach gminy Banie przedstawia tabela 26. IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 59 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. Średnie natężenie ruchu na poszczególnych rodzajach dróg Pojazdy ogółem Rodzaj drogi wojewódzkie: nr 121 nr 122 powiatowe*: T a b e l a 26 Samochody osobowe Samochody ciężarowe 3.143 5.729 2.963 5.572 180 157 800 560 240 400 280 120 gminne*: Źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Wojewódzki Zarząd Dróg w Szczecinie. * - dane przyjęte szacunkowo Ilość emitowanych zanieczyszczeń zależy od natężenia ruchu, rodzaju pojazdów oraz paliwa stosowanego do ich napędu. Przy obliczaniu szacunkowych ilości zanieczyszczeń powstających w wyniku ruchu komunikacyjnego przyjęto następujące założenia: samochody osobowe jako paliwa używają benzyny, średnie spalanie na 100 km – 8 litrów benzyny (5,76 kg), samochody ciężarowe jako paliwa używają oleju napędowego, średnie spalanie na 100 km – 36 l oleju napędowego (29,52 kg). Emisja poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń powstających w wyniku spalania 1 kg oleju napędowego i benzyny przedstawia tabela 41. Rodzaje i ilości zanieczyszczeń emitowanych przy spalaniu 1 kg benzyny i oleju napędowego Rodzaje zanieczyszczenia Pyły SO2 NO2 CO węglowodory alifatyczne węglowodory aromatyczne Benzyna [g/kg paliwa] T a b e l a 27 Olej napędowy [g/kg paliwa] 2,0 33,0 240,0 30,0 13,0 4,3 6,0 76,0 23,0 13,0 6,0 Na podstawie wartości zamieszczonych w tabeli 27 oraz średniego natężenia ruchu obliczono emisję spalin samochodowych na poszczególnych rodzajach dróg. Otrzymane wartości przedstawia zamieszczona poniżej tabela 28. Jest to emisja szacunkowa. Ilość emisji spalin samochodowych na poszczególnych rodzajach dróg gminy Banie Rodzaje zanieczyszczenia 1 Pyły 60 T a b e l a 28 Ilość emisji z pojazdów osobowych [Mg/rok] Ilość emisji z pojazdów ciężarowych [Mg/rok] 2 3 Drogi wojewódzkie nr 121 i 122 b.d. IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 56,39 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. 1 2 SO2 NO2 CO węglowodory alifatyczne węglowodory aromatyczne Pyły SO2 NO2 CO węglowodory alifatyczne węglowodory aromatyczne Pyły SO2 NO2 CO węglowodory alifatyczne węglowodory aromatyczne Pyły SO2 NO2 CO węglowodory alifatyczne węglowodory aromatyczne 5,25 86,55 629,52 78,69 34,09 Drogi powiatowe b.d. 1,65 27,27 198,38 24,79 10,75 Drogi gminne bd 0,37 6,07 44,15 5,52 2,39 Suma zanieczyszczeń bd 7,27 119,89 872,05 109,0 47,23 3 78,69 996,7 301,65 170,49 78,09 7,61 10,62 134,61 40,74 23,03 10,63 1,69 2,36 29,96 9,06 5,12 2,36 65,69 91,67 1161,27 351,45 198,64 91,08 b.d. – brak danych Emisja zanieczyszczeń pochodzących z ruchu kolejowego na terenie gminy nie stanowi obecnie źródła emisji zanieczyszczeń z uwagi na zamknięcie linii kolejowej Gryfino – Banie. 4.6.2. Metody ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza – wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych Utrzymanie dobrej jakości powietrza a nawet poprawę jego jakości można uzyskać przez ograniczenie szkodliwych dla środowiska technologii, zmniejszenie oddziaływania obszarów niskiej emisji na środowisko naturalne, stworzenie warunków rozwoju dla gazyfikacji gminy (budowy sieci gazowej wysokiego ciśnienia i stacji redukcyjnych, doprowadzenie sieci do miejscowości o zwartej zabudowie), likwidację lub modernizację kotłowni tradycyjnych (zmiana nośnika energii z węgla np. na gaz), poprawę nawierzchni dróg, budowę obwodnic, a przede wszystkim poprzez zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Zgodnie z Art. 3 Ustawy Prawo Energetyczne odnawialne źródło energii to źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 61 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu odprowadzania wysypiskowego, lub oczyszczania a także ścieków biogazu albo powstałego rozkładu w procesach szczątek roślinnych i zwierzęcych. Rozwój bardziej przyjaznych środowisku alternatywnych źródeł energii, a takimi są źródła odnawialne, może być jednym z najbardziej skutecznych sposobów zapobiegania degradacji środowiska. Wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii pozwala uniknąć lub zmniejszyć emisję zanieczyszczeń atmosfery, zużycie wody, zanieczyszczenia cieplne, odpady, hałas oraz ujemne skutki wynikające z przemysłowego zagospodarowania terenu. Moc i produkcja energii w instalacjach OZE w Polsce w 2002 roku Typ OZE biogazowe biomasowe elektrownie wodne MEW wiatrowe inne RAZEM Moc stalowana [MW] 21,33 0,45 705,29 167,06 27,99 0,58 922,70 T a b e l a 29 Energia Wprowadzona do sieci [MW] 59745 10053 1626431 623293 58994 64 2378580 Źródło: Materiały informacyjne Jednym z założeń ustawy – Prawo energetyczne jest wspieranie rozwiązań proekologicznych, w tym rozwój energetyki odnawialnej. Zadanie to realizowane jest przez nałożenie obowiązku zakupu energii produkowanej przez odnawialne źródła energii (OZE). Szczegółowy charakter tego obowiązku regulowany jest przez rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 30 maja 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytworzeniem ciepła (Dz. U. z 2003 r. Nr 104, poz. 971). W bliskiej przyszłości, w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, konieczne będzie dopasowanie przepisów do Dyrektywy 2001/77/EC w sprawie promocji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych na wewnętrznym rynku energii elektrycznej. W efekcie niezbędne będzie wprowadzenie systemu świadectw pochodzenia. W Polsce energetyka odnawialna uzyska nowe bodźce rozwoju. W latach 2003 – 2006 zaistnieje możliwość wykorzystania nawet 200 mln EURO rocznie na rozwój OZE z takich środków, jak : program pomocy PHARE, program przedakcesyjny SAPARD, program energetyczny UE „Inteligent Energy for Europe”, VI Program Ramowy Badań i Rozwoju UE, fundusze strukturalne i spójności UE, Fundusz Globalny Środowiska GEF, mechanizmy elastyczności Protokołu z Kioto, środki ekokonwersji polskiego długu i fundusze bilateralne. 62 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie Mówiąc o źródłach odnawialnych należy mieć na uwadze przede wszystkim energię wodną, wiatrową, geotermalną, promieniowania słonecznego oraz produkcję biomasy. Polska dysponuje stosunkowo dużym potencjałem zasobów odnawialnych, jest on jednak zróżnicowany w poszczególnych rejonach naszego kraju. Rozpatrując rozwój energii odnawialnej na obszarze gminy Gryfino, właściwe będzie kierowanie się ogólnymi uwarunkowaniami określonymi dla całego regionu zachodniopomorskiego. 4.6.2.1. Energia wodna Na terenie gminy funkcjonują trzy elektrownie wodne. Wykorzystanie wodnych zasobów energetycznych jest zależne od szeregu uwarunkowań - jednym z podstawowych są między innymi energetyczność naturalna rzeki (wielkość i równomierność przepływów), wpływ małej elektrowni wodnej tzw. MEW na środowisko oraz opłacalność przedsięwzięcia. Właśnie ze względu na oddziaływanie MEW na środowisko należy każdą taką inwestycję rozpatrywać indywidualnie i bardzo szczegółowo. Małe elektrownie wodne (MEW) mogą wpływać na środowisko zarówno w sposób pozytywny jak i negatywny. Są przede wszystkim istotnym elementem regulacji stosunków wodnych – zbiorniki im towarzyszące zwiększają retencję wody, mogą służyć do celów przeciwpowodziowych, przeciwpożarowych czy rekreacyjnych. Dodatkowo woda przechodząca przez turbinę podlega natlenieniu, co poprawia jej zdolność do samooczyszczenia. Istnieje jednak wiele elementów, które przemawiają przeciw takiemu wykorzystywaniu energii wody. Podstawowymi przeciwwskazaniami jest budowa MEW, która wymaga przegrodzenia rzeki nową budowlą piętrzącą (zaporą lub jazem). Przegrodzenie rzeki wiąże się z ingerencją w naturalny ekosystem, przynosi nieodwracalne zmiany a w pierwszej kolejności stanowi zakłócenie swobodnego przepływu ryb. Obecność przepławek (których budowa jest obecnie wymagana prawem) nie stanowi wystarczającego zabezpieczenia – ryby często nie są w stanie ich pokonać, a w przypadku niewłaściwych zabezpieczeń, są w tych miejscach masowo odławiane przez kłusowników. Ponadto zbiornik przed tamą staje się często osadnikiem ścieków prowadzonych przez rzekę. Zbiorniki takie są jednocześnie podatne na eutrofizację, spowodowaną stałym dopływem i gromadzeniem się związków azotu i fosforu. Może się też zdarzyć, że podniesienie poziomu wód gruntowych po wybudowaniu zbiornika przyniesie znaczne szkody budowlane i przyrodnicze w jego okolicy. Z kolei poniżej zapory zmienia się ilość przepływającej wody i szybkość prądu rzeki, co ma negatywny wpływ na ekosystem rzeki, stanowiąc zakłócenie jej naturalnego biegu. Rozpatrując więc IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 63 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. wykorzystanie energii wody należy przede wszystkim upewnić się, że nie nastąpi utrata wartości przyrodniczych przekraczająca zdecydowanie korzyści płynące z budowy MEW. Energia wód płynących na obszarze gminy Banie może być wykorzystywana do wytwarzania energii elektrycznej w małych elektrowniach wodnych. Energia elektryczna produkowana w małych elektrowniach wodnych może być wykorzystywana do napędu wielu urządzeń lokalnych takich jak: przepompownie, oczyszczalnie ścieków i innych urządzeń. 3.6.2.2. Energia geotermalna Obecnie energia geotermalna jest jedną z najbardziej rozwiniętych i wykorzystywanych postaci energii odnawialnych, sytuując się na trzecim miejscu, tuż za energią wodną i biomasą. Energia geotermalna pochodzi z ciepła dopływającego z głębi Ziemi oraz ciepła wyzwalającego się podczas naturalnego rozpadu pierwiastków promieniotwórczych. Odpowiednio eksploatowana energia geotermalna jest odnawialna i nieagresywna wobec środowiska naturalnego i może w wielu miejscach być wykorzystywana do częściowego zastąpienia paliw kopalnych. Rodzaje zasobów energii geotermalnych Zasoby hydrogeotermalne nośnikiem ciepła są gorące wody lub para, zgromadzone w porowatych i przepuszczalnych skałach podziemnego zbiornika. Światowe zasoby tej formy energii oceniane są na 810 x 1018 J. źródłem ciepła są lite gorące skały (150 6500C) na Gorące suche skały głębokości 3 do 10 km. Odbiór ciepła realizowany jest za pośrednictwem wody pompowanej do złoża. Zasoby geociśnieniowe podziemne złoża solanki i metanu na głębokości 4 6 km. Aktualnie odzysk ciepła jest nierentowny. Zasoby magmowe na dużej głębokości (temperatura 650 12000C) Zasoby ciepła gleby na małej głębokości do wykorzystania przy użyciu pompy ciepła. Niezależnie czy jest to źródło geotermalne czy forma akumulacji ciepła energii słońca – jest to energia odnawialna 64 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. Zasoby energii geotermalnej w Polsce oceniane są na ok. 1011,6 PJ lub równoważni e 24 mld ton i występują na obszarze ok. 3 / 4 powierzchni kraju. Obszar Gminy Banie leży w okręgu szczecińsko – łódzkim, gdzie występują szczególnie korzystne warunki do eksploatacji wód geotermalnych. Jedną z przyczyn małego wykorzystywania energii odnawialnej są jeszcze wysokie koszty jej pozyskiwania w porównaniu do kosztów energii wytwarzanej z paliw kopalnych. Obniżenie tych kosztów można uzyskać przez coraz częściej stosowane łączenie różnych źródeł energii w jeden kompleks energetyczny. Woda geotermalna może być wykorzystywana jako jedyne źródło ciepła grzewczego lub w połączeniu z innymi źródłami energii (kocioł, pompa cieplna, energia elektryczna, itp.). 3.6.2.3. Energia biomasy Zwiększenie udziału energii otrzymywanej z surowców odnawialnych w całkowitym zużyciu energii na terenie gminy Banie można osiągnąć przez odpowiednie wykorzystanie przede wszystkim zasobów biomasy (wierzby energetycznej, słomy, drewna). Wynika to między innymi z rolniczego charakteru gminy oraz uwarunkowań klimatyczno –glebowych. Decydujący wpływ ma na to występowanie obszarów objętych ochroną. Podsumowanie Zarówno kampanie popularyzujące alternatywne źródła energii jak i tworzenie konkretnych instalacji powinno móc liczyć na dofinansowanie (np. Gminnych, Powiatowego i Wojewódzkiego FOŚiGW) wyłącznie w przypadku, jeśli dotyczą preferowanych źródeł. Przy rozpatrywaniu wniosków dotyczących budowy instalacji takich jak hydroelektrownia i ferma wiatraków, należy bezwzględnie żądać przedstawienia szczegółowego raportu o potencjalnym wpływie danej inwestycji na środowisko. 4.6.3. Klimat akustyczny Podstawowym wskaźnikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny poziom hałasu danego obszaru. W decydującym stopniu zależy on od jego urbanizacji oraz rodzaju emitowanego hałasu, tj.: hałasu komunikacyjnego od dróg i szyn, który rozprzestrzenia się na odległe obszary ze względu na rozległość źródeł; IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 65 ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie hałasu przemysłowego obejmującego swym zasięgiem najbliższe otoczenie; hałasu komunalnego towarzyszącego obiektom sportu, rekreacji i rozrywki. Nadmierny hałas jest uciążliwością postrzeganą częściej niż degradacja innych elementów środowiska. Jego oddziaływanie nie powoduje nieodwracalnych zmian w środowisku, lecz jego ograniczanie napotyka wiele trudności i pociąga za sobą znaczące koszty (szczególnie hałasów komunikacyjnych). Wskaźnikiem oceny hałasu jest równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB). Poziom ten stanowi uśrednioną wartość w odniesieniu do pory doby (dzień od 6.00 do 22.00 lub noc od 22.00 do 6.00). Wartości dopuszczalne poziomu równoważnego hałasu określa rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 66, poz. 436). Rozporządzenie to określa rodzaje terenów, dla których ustala się dopuszczalne poziomy dźwięku w środowisku, w zależności od przeznaczenia terenu. Różnicuje również wartości dopuszczalne poziomu dźwięku w odniesieniu do hałasów przemysłowych, komunikacyjnych (drogowe, kolejowe i tramwajowe), lotniczych oraz od linii elektroenergetycznych. Od stycznia 2002 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie wartości progowych poziomów hałasu. Wskaźnikiem oceny hałasu jest tzw. poziom progowy. Przekroczenie tego wskaźnika powoduje zaliczenie obszaru, na którym to przekroczenie występuje do kategorii terenu zagrożonego hałasem. 4.6.3.1. Hałas komunikacyjny Głównymi czynnikami mającymi wpływ na poziom hałasu komunikacyjnego są natężenie ruchu i udział transportu ciężkiego w strumieniu wszystkich pojazdów, stan techniczny pojazdów, rodzaj nawierzchni dróg, organizacja ruchu drogowego. Na obszarze gminy największe i główne zagrożenie hałasem komunikacyjnym występuje wzdłuż największych szlaków drogowych: drogi wojewódzkiej nr 121 i 122. Drogi te przecinają teren gminy w kierunkach wschód – zachód i północ – południe przy czym ich przecięcie następuje w środkowej części gminy w miejscowości Banie w której koncentruje się znaczny ruch pojazdów charakteryzują się znacznym natężeniem ruchu. Ruch pojazdów na terenie gminy przechodzi przez wsie położone wzdłuż trasy, przyczyniając się do hałasu komunikacyjnego będącego dokuczliwym lecz często niedostrzeganym problemem. 66 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. Hałas komunikacyjny występuje również w pewnym natężeniu wzdłuż dróg powiatowych i gminnych. Stanowi jednak nieco mniejsze zagrożenie. Wynika to bowiem z faktu, że przy natężeniu ruchu na poziomie od 800 pojazdów/dobę, a taki kształtuje się głównie właśnie na drogach powiatowych i 400 pojazdów/dobę na drogach gminnych przechodzących przez gminę Banie., zasięg oddziaływania akustycznego jest nieduży. Przyjmuje się, że przy natężeniu ruchu około 1 000 samochodów na dobę, strefa uciążliwości mieści się w granicach pasa drogowego. Ze względu na komunikacyjne drogowe oddziaływanie akustyczne na terenie gminy, należy podjąć działania zmierzające do zmniejszenia ponadnormatywnych poziomów dźwięku, zwłaszcza na terenie miejscowości o stosunkowo zwartej zabudowie. W tym celu należy przeprowadzić analizę układu komunikacyjnego miejscowości, zadbać o stan techniczny nawierzchni, zastosować osłony dźwiękochłonne oraz dźwiękoszczelne w stosunku do zabudowy mieszkaniowej podlegającej ochronie za pomocą zabezpieczeń urbanistycznych, w stosunku do projektowanej zabudowy należy zadbać o zachowanie odpowiednich odległości od ciągów komunikacyjnych. System komunikacyjny stwarza zagrożenia dla stanu akustycznego środowiska głównie z tytułu transportu drogowego, w tym przede wszystkim ruchu tranzytowego pojazdów ciężkich. Program ochrony środowiska w zakresie hałasu komunikacyjnego powinien przewidywać następujące działania: 1. Rozważenie możliwości budowy ekranów akustycznych na obszarach występowania przekroczeń dopuszczalnego poziomu hałasu. 2. Rozpatrzenie możliwości budowy obwodnic miast, w których przekroczenia poziomu hałasu występują na dużym obszarze. 3. Ograniczanie terenów wymagających ochrony przed hałasem w zasięgu oddziaływania dróg oraz linii kolejowej. 4. Wykorzystanie wniosków wynikających z map akustycznych, które zostaną opracowane dla kategorii dróg krajowych oraz linii kolejowej. 4.6.3.2. Hałas przemysłowy Drugim źródłem hałasu są zakłady przemysłowe i odbywające się w nich procesy technologiczne. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależny jest od rodzaju maszyn i urządzeń hałasotwórczych, izolacyjności obudowy hal przemysłowych, prowadzonych procesów technologicznych oraz od funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nimi terenów. IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 67 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. Specyfiką hałasu przemysłowego jest jego długotrwałość występowania (zmianowy charakter pracy), a także czasowe krótkotrwałe duże natężenia. Presja hałasu przemysłowego staje się w ostatnich latach mniejsza. Oddawane do użytkowania zakłady są prawidłowo projektowane pod kątem minimalizacji emisji hałasu do środowiska, co zapewniają (wymuszają) obowiązujące przepisy. Zakłady istniejące podejmują w większości niezbędne działania organizacyjne i techniczne ograniczające emisję hałasu do wartości zapewniających właściwy standard jakościowy środowiska. W gminie Banie działają podmioty gospodarcze o różnych profilach. Ilość zarejestrowanych podmiotów gospodarczych do roku 2003 oraz struktura prowadzonej działalności przedstawia się następująco Banie – ogółem 365 podmiotów gospodarczych o strukturze: - rolnictwo 25 firm - handel 20 firm - ochrona zdrowia 1 firma - pozostała działalność usługowa 319 firm (m.in. produkcja mąki, piekarnie pieczywa, usługi fryzjerskie, weterynaryjne, samochodowe i inne) Z przedstawionej struktury wynika, że w gminie Banie ilość podmiotów mogących potencjalnie stanowić zagrożenie dla klimatu akustycznego (głównie dotyczy to branży przemysłowej i spożywczej) jest znikoma. Pozostałe podmioty nie stwarzają obecnie zagrożenia dla jakości klimatu akustycznego i środowiska przyrodniczego. Dla podmiotów gospodarczych posiadających ważne decyzje lub pozwolenia na emisję hałasu mogą być stosowane sankcje administracyjne w przypadku nie wywiązywania się z obowiązku ograniczenia ponadnormatywnej emisji hałasu do środowiska. Program ochrony środowiska w zakresie hałasu przemysłowego powinien przewidywać następujące działania: 1. Inwentaryzację istniejących podmiotów gospodarczych stanowiących źródła emisji hałasu do środowiska, szczególnie usytuowanych w bezpośrednim sąsiedztwie terenów wymagających ochrony przed hałasem. 2. Analiza planowanych inwestycji budowlanych pod względem uciążliwości emisji hałasu. 3. Ustalenie wielkości emisji hałasu do środowiska na podstawie pomiarów akustycznych. 4. W odniesieniu do inwestycji, dla których istnieje obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, usytuowanych w pobliżu terenów wymagających ochrony przed hałasem, zobowiązywanie – zgodnie z art. 56 ustawy 68 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. POŚ – do wykonania analizy porealizacynej w oparciu o pomiary poziomu hałasu faktycznie emitowanego do środowiska. 4.6.3.3. Hałas komunalny Spośród źródeł hałasu komunalnego najistotniejsze znaczenie ma hałas towarzyszący obiektom sportu, rekreacji i rozrywki. Dyskoteki, nocne kluby, obiekty koncertowe na wolnym powietrzu, nawet ogródki wiedeńskie przy restauracjach i kawiarniach są źródłem hałasu. Z ich działalnością związany jest dyskomfort akustyczny. Negatywnie odbierany jest również tzw. hałas osiedlowy. Na terenie gminy z tego typu hałasem mamy przeważnie do czynienia na terenach zwartej zabudowy w miejscowości Banie oraz w poważniejszego większych problemu, miejscowościach stanowiąc gminy. nieodzowny Jednakże nie stanowi komponent on środowiska urbanistycznego. 4.6.4. Promieniowanie elektromagnetyczne Źródłem promieniowania elektromagnetycznego są stacje radiowe, telewizyjne i telefonii komórkowej, medyczne urządzenia diagnostyczne i terapeutyczne, urządzenia przemysłowe i gospodarstwa domowego oraz systemy przesyłowe energii elektrycznej. Z punktu widzenia ochrony środowiska istotne znaczenie mają urządzenia radiokomunikacji rozsiewczej: stacje nadawcze radiowe i telewizyjne oraz telefonii komórkowej. Emitują one do środowiska fale elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości w postaci radiofal o częstotliwości od 0,1 – 300 MHz i mikrofal od 300 do 300 000 MHz. Na terenie gminy znajdują się przede wszystkim pojedyncze sztuczne oraz liniowe źródła pól elektromagnetycznych wraz ze związanymi z nimi stacjami elektroenergetycznymi. Główne źródło promieniowania stanowi stacja rozrządowa SN – 15 kV „Banie”, zlokalizowana we wschodniej części gminy, w pobliżu drogi do Kunowa oraz linie przesyłowe o mocy 15 kV, które przesyłają energię do odbiorców na terenie gminy. Zgodnie z uzyskanymi danymi z Urzędu Gminy w Baniach na obszarze gminy zlokalizowane są 3 obiekty telefonii komórkowej – stacji nadawczych należących do różnych operatorów. Wszystkie 3 obiekty znajdują się w miejscowości Banie. Wokół elektrowni, stacji energoenergetycznej i linii najwyższych napięć rozciągają się strefy ochronne. Niestety strefy te ograniczają budowę i rozbudowę domów mieszkalnych, wypoczynkowych i innych przeznaczonych na stały pobyt ludzi. Tak więc IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 69 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. jego natężenie nie stwarza zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi ale wprowadza zamieszanie przestrzenne i blokuje różnego rodzaju inwestycje. Pola elektromagnetyczne wokół linii o napięciu 15 kV i niższym traktowane są jako nieistotne z punktu widzenia wpływu na środowisko i zdrowie ludzi. Natomiast pola elektromagnetyczne o wartościach przekraczających wartości dopuszczalne mogą występować wokół linii elektroenergetycznych wysokich napięć oraz w otoczeniu stacji elektroenergetycznych. Uciążliwość elektroenergetyczna wymienionych obiektów oraz istniejących linii elektroenergetycznych wraz ze stacjami nie została dokładnie zbadana. Natomiast według danych literaturowych („Linie i stacje elektroenergetyczne w środowisku człowieka” M. Szuba), pomiary pól elektromagnetycznych wskazują na to, że pod liniami 110 kV i 220 kV mogą być przekroczone dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych określone dla terenów zabudowy mieszkaniowej. W związku z tym pod liniami 110 kV i 220 kV i w bezpośrednim ich sąsiedztwie należy unikać lokalizacji takiej zabudowy, lub jej planowaną lokalizację poprzedzić pomiarami pól elektromagnetycznych w środowisku. Biorąc pod uwagę fakt, że w gminie Banie znajdują się tereny o znaczących walorach krajobrazowych, szczególną uwagę należy zwrócić na dodatkowy aspekt budowy linii elektroenergetycznych i obiektów radiokomunikacyjnych i radiowych, jakim jest wpływ wysokich konstrukcji wsporczych na krajobraz. W celu ochrony krajobrazu przed negatywnym oddziaływaniem linie elektroenergetyczne, stacje nadawcze radiowotelewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowej i inne obiekty radiokomunikacyjne, należy lokalizować poza miejscami objętymi szczególną ochroną, z uwzględnieniem zakazów wynikających z aktów prawa miejscowego powołujących określone formy ochrony przyrody i w taki sposób aby ich wpływ na krajobraz był jak najmniejszy. Należy także wprowadzić zasadę, że jeśli w bliskim sąsiedztwie planowana jest lokalizacja kilku obiektów radiowo telewizyjnych lub obiektów radiokomunikacyjnych, to muszą one być lokalizowane na jednej konstrukcji wsporczej. Zagadnienia ochrony ludzi i środowiska przed niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym są regulowane przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, prawa ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego. Poprowadzenie doziemnych systemów kablowych przy planowaniu dalszego rozwoju gminy czy modernizacji jej sieci energetycznej jest wskazana. 70 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. 4.7. Charakterystyka elementów przyrody ożywionej 4.7.1. Szata roślinna Korytarze ekologiczne Jako niezwykle ważną strukturę środowiska należy uznać korytarze ekologiczne, które nie są prawną formą ochrony, ale stanowią niezwykle ważny element ochrony przyrody. Większość korytarzy ekologicznych pokrywa się z istniejącymi lub projektowanymi formami ochrony. Najważniejsze korytarze ekologiczne przebiegają wzdłuż dolin rzek. Bogactwo cieków wodnych oraz licznych jezior (niejednokrotnie będących jeziorami przepływowymi, ułożonymi pasem przejścia tworzącego je lodowca) na terenie powiatu gryfińskiego warunkuje dobrze rozwiniętą sieć korytarzy ekologicznych. Istotą korytarzy ekologicznych jest sprzyjanie przemieszczaniu się wzdłuż nich powietrza, wody, ryb, awifauny, ssaków, płazów, gadów oraz innych składników środowiska, dla których dolina rzeczna w naturalnej postaci stanowi najcenniejszy zestaw biotopów i biocenoz. W zakresie ochrony środowiska korytarzy ekologicznych dążyć należy do takich działań, ażeby w obrębie dolin rzecznych nie zostały naruszone naturalne lub zbliżone do naturalnych ekosystemy. Chodzi o takie negatywne procesy jak budowa przegród w rzece, likwidacja naturalnych koryt i nadrzecznych zadrzewień i zakrzewień, budowa stawów rybnych, zabudowa dolin obiektami kubaturowymi. Na terenie gminy ważnym korytarzem ekologicznym jest dolina rzeki Tywy, która wraz z doliną rzeki Rurzycy tworzy korytarz łączący obszary faunistyczne gmin TrzcińskoZdrój, Banie i Gryfino z ekosystemem rzecznym Odry. 4.7.2. Lasy Według danych uzyskanych z Nadleśnictwa Gryfino i Myślibórz i Chojna, gmina Banie posiada powierzchnie leśne o wielkości ok. 5.510 ha co stanowi ok. 26,7% ogólnej powierzchni gminy. Obszary leśne znajdują się głównie w południowo – wschodniej części i na obrzeżach gminy oraz niewielkie powierzchnie wzdłuż rzeki Tywy i na skraju rynny jezior Bańskich. Są to najczęściej drzewostany sosnowe, na siedliskach borowych z domieszką gatunków liściastych. IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 71 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. Lasy na obszarze gminy należące do Skarbu Państwa zarządzane są przez Lasy Państwowe – Nadleśnictwa Gryfino (1.869,98 ha) i Nadleśnictwo Myślibórz (3.640,02). W obrębie Nadleśnictwa Gryfino na terenie gminy Banie zarządza powierzchniami leśnymi poprzez leśnictwo Baniewice (846 ha), Borzym (492 ha) i Sosnowo (599 ha) i osadę leśną w Kunowie. Natomiast jednostką realizującą zadania Nadleśnictwa Myśliborskiego jest leśnictwo Piaseczno. Powierzchnia lasów nie będących w posiadaniu Skarbu Państwa, a nadzorowana przez Nadleśnictwo wynosi 30 ha. Nadzór nad gospodarką leśną w tych lasach sprawuje Starosta, który na podstawie porozumienia przekazał Nadleśnictwu w Gryfinie prowadzenie spraw związanych z gospodarką leśną. Nadleśnictwo to administruje lasami należącymi zarówno do II grupy lasów -gospodarczych, którego celem jest produkcja surowca drzewnego i runa leśnego jak i do grupy I – lasów chronionych, do których należą lasy spełniające funkcję wodochronną, glebochronną, lasy chroniące środowisko przyrodnicze i nasienne wyłączone z użytkowania rębnego. Największy procentowy udział powierzchni lasów zajmują siedliska lasów świeżych (31,2%), lasów mieszanych świeżych (29,1%) oraz borów mieszanych świeżych (27,1). W składzie drzewostanowym dominująca rolę pełni sosna (66,7%), brzoza (9,3%), dąb (8,4%) oraz olsza (6,2%). Pozostałe gatunki takie jak: olsza, topola, buk, modrzew czy świerk pełnią rolę pomniejszą. Obecnie, według planów gospodarki leśnej Nadleśnictwa przewidują 2 ha zalesień w obrębie gminy Banie. Do najcenniejszych gatunków roślin chronionych na terenie gminy Banie należą: cis pospolity (Taxus baccata), bluszcz pospolity (Hedera helix), widłak jałowcowaty, grzybień biały (Nymphaea alba), grążel żółty (Nuphar luteum), wiciokrzew pomorski (Lonicera periclymenum), kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine) i rosiczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia). 4.7.3. Zieleń urządzona Ważną rolę w systemie ekologicznym gminy oprócz wysokiej lesistości, spełnia roślinność nieleśna, czyli zieleń śródpolna, zieleń parkowa, pałacowo-dworska oraz zieleń cmentarna. Zadrzewienia śródpolne, szczególnie o charakterze pasowym, przydrożne i przywodne pełnią rolę migracyjnych korytarzy środowiskowych, urozmaicają krajobraz gminy, 72 podnoszą walory estetyczno-krajobrazowe oraz spełniają IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY na obszarach Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. użytkowanych rolniczo funkcję zabezpieczającą przed procesami erozyjnymi i stepowieniem. Ponadto, regulują stosunki wodne i poprawiają lokalny agroklimat. Na terenie gminy Banie najistotniejsze kompleksy zadrzewień śródpolnych zlokalizowane są wzdłuż większości dróg, a także w rejonie oczek wodnych, cieków, rowów i miedz. W zadrzewieniach przeważają takie gatunki jak grusza, topole, wierzby, kasztanowce, jesiony oraz olsze czarne, a także kruszyna pospolita, kalina koralowa. Istniejące już zadrzewienia i zakrzaczenia winny podlegać systematycznym pracom pielęgnacyjnym i renowacji oraz w razie konieczności rozbudowie. Zieleń cmentarna stanowi uzupełnienie roślinności na terenie gminy. Mówiąc o zieleni urządzonej mówimy o zagospodarowanym terenie pod względem polepszenia środowiska przyrodniczego danego obszaru. Zagospodarowanie takie ma na celu: - zapobieganiu erozji, - kształtowanie stosunków wodnych, - poprawa mikroklimatu, - poprawa estetyki krajobrazu. Do terenów zagospodarowanych w taki sposób zaliczamy parki miejskie, kompleksy pałacowo – dworskie oraz zieleń śródpolną. Teren gminy charakteryzuje się stosunkowo dużym bogactwem zieleni pałacowo - dworskiej. Wśród nich znajdują się również obiekty objęte ochroną Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Wykaz parków na terenie gminy Banie przedstawia tabela 30. Wykaz parków na terenie gminy Banie Położenie Babinek Lubanowo Rożnowo Swobnica T a b e l a 30 Charakterystyka Park pałacowy Park dworski Park pałacowy Park zamkowy Źródło: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestzrennego gminy Banie, Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Gryfińskiego Parki wiejskie, aleje przydrożne oraz starodrzewy przykościelne i cmentarne to wartościowy element krajobrazu gminy zarówno jako składnik szaty roślinnej jak i część zasobów kulturowych. Korzystając z opracowanej waloryzacji przyrodniczej gminy przybliżymy charakterystykę niektórych obiektów zasługujących na szczególną uwagę. IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 73 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. 4.7.4. Przyczyny degradacji szaty roślinnej i przeobrażeń fauny Z uwagi na wysokie walory przyrodnicze terenu gminy, problemy ochrony środowiska przyrodniczego dotyczą wielu dziedzin życia gospodarczego człowieka. Do największych zagrożeń, które mają wielu lat wpływ na kształtowanie się środowiska przyrodniczego należą: zauważalny od obniżający się poziom wód gruntowych i powierzchniowych, pogorszenie się jakości wód, zatrucia wód gruntowych i powierzchniowych ściekami bytowymi i gnojowicą, kłusownictwo, rosnąca liczba inwestycji w miejscach atrakcyjnych krajobrazowo w sąsiedztwie jezior, zagrożenie drzewostanów owadami, występowanie grzybów pasożytniczych, zagrożenia pożarami. Głównym objawem degradacji środowiska przyrodniczego jest przekształcanie ekosystemów wodnych. Jest to wynikiem systematycznego obniżania się poziomu wód gruntowych i powierzchniowych na skutek zmian klimatycznych, niewłaściwego zmeliorowania terenu. W sytuacji obecnej najlepszym rozwiązaniem dla terenów gdzie występują wahania zwierciadła wody jest zastosowanie tak zwanej małej retencji oraz ograniczenie stosowania melioracji odwadniających w większych obszarach. W ramach ochrony dzikich zwierząt należy zwrócić uwagę na potrzebę dokarmiania zwierząt w okresach długich i intensywnych opadów śnieżnych oraz utrzymujących się mrozów. W przypadku ochrony zwierząt domowych konieczne jest zorganizowanie na bazie uzgodnień międzygminnych - schroniska dla zwierząt. 4.8. Formy ochrony przyrody Na podstawie ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 114 z 1991 r., poz. 492), za tereny chronione należy uznać parki narodowe, rezerwaty i parki krajobrazowe wraz z ich otulinami oraz obszary chronionego krajobrazu. Formę ochronną mogą mieć również niektóre pomniki przyrody, użytki ekologiczne, a zwłaszcza zespoły przyrodniczokrajobrazowe. 74 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie Na terenie gminy nie znajdują się obecnie formy ochrony przyrody i krajobrazu w postaci parków krajobrazowych, użytków ekologicznych czy obszary chronionego krajobrazu. Jedyną formą ochrony przyrody są lasy ochronne oraz strefy ochronne miejsc występowania i rozrodu zwierząt. Lasy ochronne zajmują one około 10% ogółu powierzchni lasów gminy (600 ha). Obszary te mają zadania wodochronne i chroniące środowisko przyrodnicze. Lasy wodochronne występują w pobliżu rynny jezior oraz rzeki Tywy. Natomiast kompleksy leśne mające chronić środowisko przyrodnicze znajdują się na południe od Piaseczna, na północ od drogi Baniewice oraz na wschód od jeziora Dłużyna. Lasy te stanowią ostoje zwierząt podlegających ochronie. Ochrona gatunkowa Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt ma na celu zabezpieczenie dziko występujących roślin lub zwierząt i ich siedlisk w szczególności gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych, a także zachowanie bioróżnorodności. Minister środowiska publikuje okresowo w formie rozporządzeń listy gatunków roślin i zwierząt, które objęte są ochroną gatunkową (lista roślin i grzybów - rozporządzenie z dnia 11.09.2001 r., t.j. Dz. U. nr 106 z 2001 r., poz. 1167; lista zwierząt - rozporządzenie z dnia 26.09.2001 r., t.j. Dz. U. nr 130 z 2001 r., poz. 1456). W stosunków do zamieszczonych na listach gatunków i ich siedlisk obowiązuje system ograniczeń, zakazów i nakazów, określony w ustawie o ochronie przyrody . W zależności od statusu danego gatunku, stopnia zagrożenia i jego wrażliwości na zmiany środowiska, wprowadza się ochronę ścisłą lub częściową. Ochroną ścisłą obejmuje się gatunki szczególnie rzadkie (endemity, gatunki o niewielkiej liczbie stanowisk w skali kraju) lub zagrożone (gatunki na granicach zasięgu, o niewielkich populacjach lub związane z siedliskami szczególnie wrażliwymi na przekształcenia). Szczegółowy wykaz gatunków roślin chronionych znajduje się w rozdziale 4.7.2. Ochronę częściową stosuje się w odniesieniu do gatunków, które w chwili obecnej nie są zagrożone, jednak w przypadku ich niekontrolowanego pozyskiwania lub eliminowania należy się spodziewać pogorszenia ich statusu. Dotyczy to np. roślin leczniczych pozyskiwanych ze stanowisk naturalnych. IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 75 ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie Strefowa ochrona miejsc występowania i rozrodu zwierząt Jako podstawowe zagrożenie dla wielu gatunków wymienia się zanikanie i degradację zajmowanych przez nie siedlisk. Z tych przyczyn grupa zagrożonych 16 gatunków zwierząt (16 gatunków ptaków i 2 gatunki gadów), została objęta dodatkową formą ochrony, jaką jest ochrona miejsc ich rozrodu i stałego przebywania. Podstawą prawną strefowej ochrony zwierząt jest ustawa o ochronie przyrody oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 września 2001 r. w sprawie określenia listy gatunków zwierząt rodzimych, dziko występujących, objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów dla danych gatunków oraz odstępstw od tych zakazów. Wokół miejsc rozrodu i stałego przebywania gatunków objętych ochroną strefową wytyczono dwa rodzaje stref: strefa ochrony ścisłej. Obowiązuje ona przez cały rok. Funkcjonuje na zasadzie rezerwatu ścisłego. Zakazane jest w niej prowadzenie jakichkolwiek czynności, bez uzgodnienia z wojewodą. W zależności od gatunku jej wielkość waha się w granicach 10-200m od stanowiska strefa ochrony częściowej. Jest to obszar wyłączony okresowo z działalności gospodarczej człowieka. Obejmuje obszar od 200 do 500m od stanowiska Na drogach prowadzących do stref powinny znajdować się tablice z napisem „Wstęp wzbroniony. Ostoja zwierzyny”. Na tablicach tych nie powinny widnieć rysunki przedstawiające obiekt ochrony Na terenie gminy Banie wyznaczono następujące strefy ochrony rozrodu i stałego przebywania gatunków chronionych: - 3 stanowiska orła bielika (Haliaetus albicilla) - 1 stanowisko orlika krzykliwego (Aquila pomarina) Występują one na terenie leśnictwa Piaseczno, Swobnica i Baniewice. - gniazda bociana białego (Ciconia ciconia) Są to stanowiska we wsiach Babinek, Banie, Baniewice, Dłusko Gryfińskie, Lubanowo, Piaseczno, Parnica, Rożnowo, Sosnowo, Swobnica. pomniki przyrody Jedną z form ochrony przyrody stanowią pomniki przyrody objęte ochroną pomnikową, mogą to być elementy przyrody ożywionej (drzewa) jak również elementy przyrody nieożywionej np. głazy. 76 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. Cenne przyrodniczo obiekty ustanowione jako pomniki przyrody przedstawia tabela 31. Wykaz pomników przyrody na terenie gminy Banie Nazwa gatunkowa Dąb bezszypułkowy Dąb bezszypułkowy Dąb bezszypułkowy Lipa szerokolistna Sosna pospolita wraz bluszczem T a b e l a nr 31 Ilość Lokalizacja [szt.], [ha] 1 Rożnowo, park zabytkowy Oddz. leśny 277 c obręb Gryfino przy drodze 2 Rożnowo-Bożym 1 Przy Urzędzie Gminy w Baniach 1 Banie, ul. Brzozowa z 9 Oddz. leśny 319 k obręb Gryfino w rejonie Sosnowa Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Banie 1997r. 4.9. Proponowane formy ochrony przyrody Studia florystyczno - krajobrazowe na terenie gminy wykazały objęcie szerszego obszaru gminy ochroną prawną. W celu zachowania cennych przyrodniczo obszarów gminy zaproponowano następujące formy ochrony krajobrazu (w oparciu o pracowanie „Waloryzacja Przyrodnicza gminy Banie”): a/ Obszar Chronionego Krajobrazu, b/ rezerwaty przyrody, c/ zespołu przyrodniczo - krajobrazowe, d/ użytki ekologiczne, e/ pomniki przyrody, f/ lasy ochronne, g/ obszary ochrony gatunkowej zwierząt i roślin. a/ Obszar Chronionego Krajobrazu (O.Ch.K) „Dolina Tywy”, proponowany w „Waloryzacji Przyrodniczej gminy Banie” jako Park Krajobrazowy. Obejmuje on tereny wzdłuż doliny Tywy oraz fragment wysoczyzny w południowowschodniej części gminy, w rejonie Piaseczna, Górnowa i Dłuska Gryfińskiego. Obszar ten pełni rolę korytarza ekologicznego łączącego Pojezierze Myśliborskie z Odrą. Wprowadzenie formy ochrony w postaci Obszaru Chronionego Krajobrazu następuje w drodze rozporządzenia wojewody lub uchwały Rady Gminy. Dla Obszaru Chronionego Krajobrazu sporządza się plan zagospodarowania przestrzennego. IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 77 ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie Ze względu na unikatowe walory przyrodnicze obszaru gminy Banie, docelowo proponuje się utworzenie parku krajobrazowego „Dolina Tywy”, który obejmował by także fragmenty gmin : Gryfino, Kozielice, Chojna, Widuchowa, Trzcińsko Zdrój i Myślibórz. b/ Rezerwaty przyrody ( R ) : Na terenie gminy Banie proponowane są 4 rezerwaty przyrody : - R I „Dziczy las” - rezerwat torfowiskowo-leśny, położony 1,6 km na południe od Piaseczna. - R II „Dolina Tywy przy Trzaskach” - rezerwat wodno-leśny, położony w dolinie Tywy, na północ od szosy Lubanowo - Sosnowo. - R III „Las Baniewicki” - rezerwat leśny, położony w Lśnictwie Grzybno ( oddziały : 208 c, d; 209 f, g; 211 a, b, c; 212 a). - RIV „Jezioro Górne” - rezerwat wodno-leśny, położony na zachód od wsi Górnowo ( oddziały : 167g - l; 173 b - d, h - j; 174 ; 180 d, f; 181 c, d , h; 182). Utworzenie rezerwatu przyrody leży w gestii Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, który określa jego nazwę, położenie, szczególne cele ochrony, ograniczenia i nakazy przewidziane w ustawie oraz organ sprawujący bezpośredni nadzór nad rezerwatem. Dla rezerwatu przyrody sporządza się plan ochrony, zatwierdzony przez Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. c/ Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe (ZPK). Proponuje się 5 zespołów przyrodniczo - krajobrazowych : - ZPK 1 - „Dolina Tywy”- jest to dolina Tywy z rynną bańską wraz z przyległymi lasami i łąkami. - ZPK 2 „Dziczy las” - są to lasy na pograniczu gmin : Banie, Trzcińsko Zdrój, Kozielice i Myślibórz. - ZPK 3 „Steklno” - jest to teren na pograniczu gmin Banie - Gryfino, położony w Nadleśnictwie Gryfino. - ZPK 4 „Las Baniewicki” - są to tereny leśne w Leśnictwie Baniewice. - ZPK 5 „Korea” - jest to obniżenie terenu pomiędzy Baniewicami a Tywicami. Wprowadzenie formy ochrony w postaci Zespołu Przyrodniczo- krajobrazowego następuje w drodze rozporządzenia Wojewody, (które określa nazwę obszaru, jego 78 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie położenie, oraz zakazy i nakazy zgodnie z obowiązującą ustawą) lub uchwałą Rady Gminy. d/ Użytki ekologiczne ( UE ). Proponuje się ustanowienie na terenie gminy 68 użytków ekologicznych : - UE 1 - „Bagno przy młynie” - 2 km na północ od Rożnowa (oddz.172 h Leśnictwa Borzym).) - UE 2, 3 - „Łozy Steklińskie” - 1 km na płn.-zach. od Rożnowa (oddz.280 c, d;279 d i 280 d Leśnictwa Borzym). - UE 4 - „Suche Bagno” - 1 km na płn.-wsch. Od Rożnowa (oddz.261 b Leśnictwa Borzym). - UE 5 - „Śródleśne rozlewisko Tywy” - w kierunku płn.-wsch. od Rożnowa. - UE 6, 7, 8 - „Białostroń ” - pomiędzy wsiami Babinek i Rożnowo, (oddz. 336 i; 346; 344; 348). - UE 9, 10, 12 - „Koźliny” - na płd.-zach. od Babinka. - UE 11 - „Oczka leśne k. Babinka” - na płd.- zach. od Babinka. - UE 13, 14 - 1 km na wschód i płd.-zach. od Babinka. - UE 15 - „Babińskie szuwary” - 1,8 km na wschód od Babinka. - UE 16 - „Jezioro Lubanowo”. - UE 17 - „Wąwóz Sosnowo” - wąwóz przy drodze Trzaski-Sosnowo. - UE 18 - „Jeziorko k. Sosnowa” - jeziorko na płn.-zach. od Sosnowa, przy drodze do Bań. - UE 20 „Łozy Kunowskie” - na płn.-wsch. od Kurowa (oddz.387 w; 388 o; 389g Leśnictwa Sosnowo). - UE 19, 21-23, 28-30 - śródpolne zagłębienia w okolocy Kunowa. - UE 24, 25, 26 - „Trzcinowiska”, „Jezioro Czyste” - 0,5 km na płd.-zach. od Kunowa. - UE 27 - „Grzybieniowe Oczko” - 1,2 km na płn.-zach. od Kunowa. - UE 31-35; 37-41 - śródpolne zagłębienia w rejonie Baniewic i Swobnicy. - UE 36 - „Swobnickie jeziorka” - ok. 2km na płn.-wsch. od Swobnicy. - UE 42-46 - obszar polny pomiędzy Dłużyną a Piasecznem. - UE 47 - „Piaskowy Wąwóz” - zbocze wąwozu na południe od wsi Piaskowo. - UE 48 - „Piaskowe Zbocze” - Sródpolne zbocze na południe od Piaskowa. - UE 49, 50 - „Górnowskie Zbocza” - śródpolne zbocza na płn.-zach. od wsi Sosnowo. - UE 51 - ciepłe zbocze położone pomiedzy wsiami Górnowo i Piaseczno. IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 79 ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie - UE 52, 53 - „Mszar Żurawinowy”, „Bagnicowy” - na płd.-wsch. od Piaseczna (oddz.134 f, 134 d Leśnictwa Piaseczno). - UE 54, 55 - „Jeziorka Rumienic” - Leśnictwo Swobnica, oddz.189 b; 189 g. - UE 56, 57, 58 - „Łozy Swobnickie” - 1,4 km na płd.-zach. od Swobnicy. - UE 59 - „Piaski” - przydroża i skarpy na południe od mostu na Tywie w rejonie Swobnicy. - UE 60-63; 66, 67 - teren w promieniu 1-2 km wokół wsi Dłusko Gryfińskie. - UE 64 - „Dłuskie Mokradło” - Leśnictwo Góralice, oddz.147 g; 150 c. - UE 68 - „Mszar Wełniankowy” - Leśnictwo Piaseczno, oddz.116 f i 117 f. Utworzenie użytków ekologicznych następuje w drodze rozporządzenia Wojewody. Użytki ekologiczne uwzględnia się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego i uwidacznia w ewidencji gruntów. Na terenie użytków ekologicznych obowiązuje : - utrzymanie obecnego charakteru siedliska, - zakaz zmiany stosunków wodnych, - zakaz zmiany form użytkowania gruntów oraz prywatyzacji gruntów państwowych. e/ Pomniki przyrody. Proponuje się nadanie statusu pomników przyrody 56 obiektom : - 41 drzew, - 14 alei, - 1 pomnik przyrody powierzchniowej. Drzewa pomnikowe. 1. 7 dębów szypółkowych - leśn. Baniewice , oddz.305 g, i. 2. 5 dębów szypółkowych - leśn. Baniewice , oddz.304 c. 3. 1 dąb szypółkowy - na skraju oddz. 305 leśn. Baniewice. 4. 1 jesion wyniosły - leśn. Baniewice oddz.324 k. 5. 1 dąb szypułkowy - leśn. Baniewice oddz.324 i, a; oddz.323 a. 6. 2 wiązy szypułkowe - leśn. Baniewice oddz.337 g. 7. 1 dąb i 1 wiąz szypułkowy - leśn. Baniewice oddz.337 g. 8. 1 dąb szypułkowy - Rożnowo, koniec wsi. 80 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie 9. 1 dąb szypułkowy - Rożnowo, koniec wsi. 10. 1 wiąz pospolity - Babinek, ok.400 m na NW od wsi. 11. 1 platan klonolistny - Lubanowo, 50 m. na W od mostu nad Tywą. 12. 1 wiąz szypułkowy - Lubanowo, przy moście nad Tywą. 13. 1 cis pospolity - Lubanowo, przy kościele, 14. 1 dąb szypułkowy - leśn. Piaseczno, oddz.113 c. 15. 1 dąb bezszypułkowy - leśn. Piaseczno, oddz.111 k. 16. 1 lipa drobnolistna - leśn. Piaseczno, oddz.112 p. 17. 5 buków zwyczajnych i 1 dąb bezszypułkowy - leśn. Piaseczno, oddz.110 c nad jeziorem. 18. 1 buk zwyczajny - leśn. Piaseczno, między oddz.110 c i 110 d. 19. 1 dąb szypułkowy - leśn. Piaseczno, oddz.118 i. 20. 9 dębów szypółkowych - leśn. Piaseczno, oddz.121 b. 21. 1 dąb szypułkowy - leśn. Piaseczno, oddz.122 f przy granicy c, oddz.126. 22. 7 dębów szypółkowych - leśn. Piaseczno, oddz.126 a. 23. 7 dębów szypółkowych - leśn. Piaseczno, oddz.126 d. 24. 1 dąb szypułkowy - leśn. Piaseczno, oddz.133 a, przy skrzyżowaniu 25, 26. 1 jesion wyniosły i lipa drobnolistna - Piaskowo, dróg. teren stacji wodociągowej. 27. 3 wiązy szypułkowe - Piaseczo, po N stronie drogi Piaseczno-Górnowo. 28. 1 lipa drobnolistna - Górnowo, S od kościoła. 29, 30. 2 buki zwyczajne - leśn. Swobnica, oddz.181 c, zbocze grodziska, 31, 32, 33. 3 buki zwyczajne - leśn. Swobnica, oddz.181d, pomiędzy jeziorem a wsią. 34, 35. 2 dęby szypułkowe - leśn. Grzybno, oddz.176 l. 36. 1 dąb szypułkowy - Swobnica, podwórze na W krańcu wsi. 37. 1 jesion wyniosły - Swobnica, po S stronie drogi do parku zamkowego. 38. 1 klon jawor - leśn. Swobnica, oddz.195 f, skrzyżowanie dróg. 39. 1 dąb szypułkowy - leśn. Góralice, oddz. 149 k, po W stronie drogi. 40. 1 buk zwyczajny - leśn. Góralice, oddz. 267 c, skarpa na granicy oddziałów. 41. 1 jesion wyniosły - leśn. Góralice, oddz. 250 k u podnóża skarpy. IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 81 ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie Aleje pomnikowe. 42. Aleja kasztanowców i lip - Rożnowo, wzdłuż drogi z parku w kierunku wschodnim. 43. Szpaler dębów szypułkowych - Rożnowo, wzdłuż skraju lasu. 44. Aleja kasztanowców i lip - Lubanowo, wzdłuż drogi Lubanowo-Żarczyn. 45. Aleja lip drobnolistnych - Baniewice, wzdłuż szosy do Bań. 46. Aleja lip drobnolistnych - Baniewice, wzdłuż drogi polnej do Gryfina. 47. Szpaler lip drobnolistnych - Baniewice, wzdłuż dawnej linii kolejowej z Bań. 48. Aleja lip drobnolistnych i buków zwyczajnych - Piaseczno, wzdłuż drogi Piaseczno-Tetyń. 49. Szpaler buków - Swobnica, wzdłuż drogi do Bań. 50. Aleja buków - Swobnica, wzdłuż drogi polnej do Żelechowa. 51. Szpaler klonów i jesionów - Swobnica, skraj drogi przy byłej stacji benzynowej. 52. Szpaler lip drobnolistnych - Górnowo, wzdłuż drogi do Swobnicy. 53. Szpaler 4 lip drobnolistnych - Swobnica, wzdłuż odcinka szosy do Grzybna. 54. Aleja buków zwyczajnych - Swobnica, wzdłuż polnej drogi do Strzeszowa. 55. Nieregularny szpaler dębów, buków, grabów - Dłusko Gryfińskie, wzdłuż drogi Dłusko-Rów. Pomnik przyrody powierzchniowej. 56. Oplecione drzewa - 1,5 km na półn.-zach. od Lubanowa, leśn.Baniewice, oddz.431 f; 432 b, c. Utworzenie pomników przyrody następuje w drodze rozporządzenia wojewody. W odniesieniu do pomników przyrody obowiązuje : - sporządzenie metryczki według wzoru stosowanego w dokumentacji pomników przyrody ( w zasobach Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody), - oznakowanie i ochrona obiektu przed wycięciem i uszkodzeniem. f/ Lasy ochronne. Proponuje się nadanie statusu lasów ochronnych następującym 5-ciu kompleksom leśnym : 1. Leśnictwo Borzym - powiększenie o oddz. 200 f, 201 c, 238 g, 239 d, f; 240 a, 267a, b, c, 268 a - ochrona zasobów wód Tywy. 82 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie 2. Leśnictwo Baniewice - oddz. 443, 444, 445, 446 a, b, c, f; 456 c, 457 b1, 457 b2; 458 a - ochrona mezofilnych lasów liściastych. 3. Leśnictwo Piaseczno - oddz. 97 f, l; 98 h-r; 99 f-i; 100, 103 b-p; 104, 105, 106 ad, g-t; 114 a-c; 115 a-f.- ochrona mokradeł, olsów i buczyn. 4. Leśnictwo Piaseczno - oddz.122 d-f2; 123-129; 130 g-i; 134 a-g;135, 136 a, b. ochrona rezerwatu „Dziczy Las”. 5. Leśnictwo Góralice - powiększenie o oddz.280, 281 - ochrona zasobów Tywy. g/ Obszary gatunkowej ochrony zwierząt i roślin. Wyznacza się 19 obszarów, które są ważne dla zachowania różnorodności biologicznej flory i fauny i wartościowymi krajobrazowo miejscami: OC 1 - obszar leśny przy granicy z gminą Bielice, OC 2, OC 3, OC 5 - podmokłe łąki w rejonie wsi Babinek, OC 4 - śródpolna kępa starodrzewu bukowego na płn.-zach. od Babinka, OC 6 - podmokła łąka na płn.-zach. od Lubanowa, OC 7, OC 8 - śródpolna, podmokła łąka w rejonie wsi Sosnowo, OC 9, OC 11 - zagłębienia, oczka śródpolne w rejonie wsi Parnica, OC 10 - łąka nad rowem przylegająca do tzw. Korei, OC 12 - zagłębienia i oczka śródpolne na płd.-zach. od Baniewic, OC 13 - łąka na wschód od Baniewic, przy nasypie kolejowym, OC 14 - torfowisko mszarne ok. 3 km na wschód od Piaseczna (oddz.117 h, j; 120 b, c), OC 15 - zagłębienia i oczka śródpolne na płn.-wsch. od Piaseczna, OC 16 - zagłębienia i oczka śródpolne na płd.-zach. od Swobnicy, OC 17 - łąka na płd.-wsch. od Górnowa, OC 18 - zagłębienia i oczka śródpolne w okolicy Dłuska, OC 19 - śródleśna łąka przy płd. granicy gminy. Dla wyżej wymienionych obszarów nie proponuje się konkretnych form ochrony, natomiast podejmowanie decyzji o działaniach na tych terenach powinno odbywać się w porozumieniu ze specjalistami-przyrodnikami. 4.10. Zestawienie wielkości zasobów i walorów przyrodniczych Walory przyrodnicze gminy Banie są znaczne, jednak należy też wziąć pod uwagę ich czynniki ograniczające rozwój gminy. Zestawienie poszczególnych elementów IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 83 Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. przyrodniczych oddziaływujących na kształtowanie gospodarczego i przyrodniczego rozwoju gminy przedstawia poniższa tabela. Zasoby i walory przyrodnicze istniejące na terenie gminy Banie Element przyrodniczy 1 Położenie – blisko zachodniej granicy Rzeźba terenu – charakterystyczna dla terenów polodowcowych (lekko pagórkowaty) Czynniki prorozwojowe 2 rozwój ruchu turystycznego napływ obcego kapitału nawiązanie współpracy gmin po obu stronach granicy dobre miejsce dla rozwoju turystyki konnej, rowerowej i miejsc spokojnego wypoczynku Wody powierzchniowe ciąg jezior wzdłuż doliny rzeki Tywy rozwój żeglugi śródlądowej rozwój hodowli ryb oszczędna eksploatacja wód podziemnych bardzo dobre warunki dla rozwoju turystyki i sportów wodnych Wody podziemne - brak głównych zbiorników wód podziemnych Gleby – dobre gleby pod względem przydatności rolniczej, niestety częściowo zdegradowane Klimat – intensywnie występujące wiatry Szata roślinna – bogata i zróżnicowana rozwój rolnictwa miejsca pracy dla mieszkańców możliwość zalesienia terenów zdegradowanych rozwój technologii wykorzystujących energię wiatrową możliwość tworzenia form ochrony przyrody i krajobrazu dobre warunki do rozwoju bazy turystycznej rozwój przemysłu drzewnego T a b e l a 32 Czynniki pogarszające możliwości rozwojowe 3 zwiększenie natężenia ruchu na trasach dojazdowych głównie wojewódzkich nr 121 i 122 zwiększona antropopresja w stronę zasobów naturalnych intensywne rolnictwo pogorszenie jakości gleb gwałtowny spływ powierzchniowy powodujący erozję gleb zróżnicowane warunki gruntowo – wodne intensywny rozwój terenów rekreacyjnych bez odpowiednich zabezpieczeń infrastruktury technicznej, niestrzeżone kąpieliska spływ zanieczyszczeń nawozowych do wód. ograniczenia w ilości zużycia wody ograniczenia rozwoju niektórych gałęzi przemysłu niedobory wody w okresach bezdeszczowych ograniczenie nowego osadnictwa degradacja gleb spowodowana intensywnym rolnictwem zagrożenie dla małych ekosystemów zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych środkami ochrony roślin zwiększona erozja wietrzna gleb ograniczenia w lokalizacji niektórych inwestycji i działalności gospodarczej 4.11. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska (NZŚ) Zdarzające się losowo awarie techniczne i technologiczne w jednostkach stosujących, produkujących lub magazynujących materiały niebezpieczne oraz w transporcie takich substancji, powodować mogą negatywne skutki w środowisku. 84 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie ABRYS Technika Sp. z o.o. Skutki te określa się jako "nadzwyczajne zagrożenia środowiska" (NZŚ). Obejmują one następujące rodzaje zdarzeń: - zanieczyszczenie poszczególnych elementów środowiska w wyniku awarii i katastrof w zakładach przemysłowych, transporcie, rozładunku i przeładunku materiałów niebezpiecznych i innych substancji; - pożary na rozległych obszarach lub długo trwające a także towarzyszące awariom z udziałem materiałów niebezpiecznych, powodujące zniszczenie lub zanieczyszczenie środowiska; - zanieczyszczenie chemiczne lub biologiczne środowiska w wyniku katastrof budowli hydrotechnicznych; - zanieczyszczenie chemiczne lub biologiczne środowiska w wyniku klęsk żywiołowych: huraganów, powodzi, suszy, trzęsienia ziemi. Jednym z najważniejszych zadań w zakresie prewencji NZŚ jest ewidencja źródeł, mogących spowodować tego typu zagrożenia, którą prowadzi Urząd Wojewódzki w Szczecinie. Istnieje spowodować również awarie i szereg innych zanieczyszczenie jednostek, do których środowiska eksploatacja może gruntowo-wodnego. W szczególności dotyczy to stacji paliw płynnych, z których część nie posiada pełnego zabezpieczania środowiska, wymaganego obowiązującego przepisami. Lista substancji niebezpiecznych znajdujących się lub magazynowanych na terenie tychże jednostek zawiera kilka pozycji. Zabezpieczeniem przed wystąpieniem zagrożenia jest posiadanie przez zakłady opracowania pn. „Sposoby postępowania na wypadek zagrożenia pożarowego i innego miejscowego zagrożenia” (wewnętrzny plan operacyjno – ratowniczy). Na terenie gminy Banie nie występują zakłady o dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej. Jedynym zagrożeniem mogącym wystąpić na terenie gminy jest transport drogowy materiałów niebezpiecznych, stwarzając potencjalną możliwość wystąpienia NZŚ. Transportem drogowym przewozi się głównie substancje ropopochodne i gaz płynny, amoniak, kwas siarkowy i kwas fluorowodorowy, tlenek ołowiu. Gmina Banie posiada na swoim terenie składowiska odpadów komunalnych w Kunowie, gdzie potencjalnym zagrożeniem może być pożar. Odrębne zagrożenie dla środowiska oraz zdrowia i życia ludzi stanowi możliwość wystąpienia klęsk żywiołowych, które w gminie najczęściej mogą być spowodowane pożarami lasów bądź powodzią. Na omawianym terenie zagrożenia powodziowe mogą wystąpić w przypadku niekorzystnych zjawisk hydrologicznych. IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 85 ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie Obecność na terenie Powiatu Gryfińskiego źródeł NZŚ zmusza gminy wchodzące w skład Powiatu do prowadzenia polityki przestrzennej w kierunku zmniejszenia zagrożenia dla środowiska oraz zdrowia i życia ludzi, co musi wynikać z zapisów w studiach uwarunkowań oraz strategiach zrównoważonego rozwoju. W każdej z gmin zostały również utworzone struktury organizacyjne obrony cywilnej, w których rolę szefa pełni Burmistrz lub Wójt. W skład tych struktur wchodzą terenowe formacje obrony cywilnej i zakładowe formacje obrony cywilnej. 86 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY
![Pawilon główny wewnętrzno-chirurgiczny. Rzut parteru, [ryc. 10].](http://s1.studylibpl.com/store/data/000602674_1-f09afa8962aedabfd8f7451881ddeff7-300x300.png)
