FILOZOFOWIE I WYNALAZCY

FILOZOFOWIE I WYNALAZCY
STAROŻYTNEJ GRECJI
Od czasów starożytnej Grecji dzieli nas tysiące lat. Lecz
gdy przyjrzymy się bliżej kulturze i nauce tamtych czasów,
zauważymy, że nie różni się ona zbytnio od kultur
współczesnych. Co więcej – do dziś starożytna Grecja
uważana jest za kolebkę cywilizacji zachodniej.
Niniejsza prezentacja uświadomi nam, jak wiele mamy
wspólnego z kulturą i nauką grecką sprzed tysięcy lat i jak
wiele jej dzisiaj zawdzięczamy.
Przyjrzymy się także bliżej sylwetkom twórczym
największych starożytnych Greków, których geniusz
i osiągnięcia zadziwiają nawet najbardziej wybrednego
współczesnego człowieka.
Filozofowie, czyli miłośnicy mądrości
Grecy docierali nawet do odległych części starożytnego świata
i poznawali osiągnięcia tamtejszych ludów. Nowe idee, wynalazki czy
wierzenia pobudzały ciekawość Hellenów, a także skłaniały ich do
stawiania pytań dotyczących natury świata oraz człowieka. Osoby,
które całe życie poświęciły poszukiwaniu na nie odpowiedzi,
nazywano FILOZOFAMI, czyli miłośnikami mądrości.
Filozofowie zastanawiali się nad tym, jak powstał świat i jakie rządzą
nim prawa. Rozmyślali o możliwościach poznania prawdy oraz
o zasadach, zgodnie z którymi powinni postępować ludzie.
Do najsłynniejszych filozofów greckich należą: Sokrates, Platon,
Arystoteles, Heraklit z Efezu i Demokryt z Abdery.
SOKRATES
Ten najsłynniejszy filozof starożytnej Grecji
żył w Atenach w V w. p.n.e. Uważał, że złe
uczynki wynikają z braku umiejętności
odróżniania dobra od zła. Każdy człowiek
może się jednak tego nauczyć. Nie
pozostawił jednak po sobie żadnych pism,
a swoje poglądy głosił na ulicach podczas
rozmów z przechodniami. W ten sposób
zyskał sobie wielu zwolenników, jak
i przeciwników. Oskarżony o bezbożność
oraz zły wpływ na młodzież został skazany
na śmierć.
PLATON
Nauki Sokratesa znamy dzięki przekazom
jego ucznia – Platona. W IV w. p.n.e. założył
on w Atenach szkołę filozoficzną zwaną
Akademią Platońską. Uważał, że prawdziwą
rzeczywistość stanowi świat idei, czyli
doskonałych
i
niezmiennych
wzorów
wszystkich rzeczy, w którym najważniejsze
jest dobro, piękno i prawda. Ponadto
twierdził, że człowiek posiada nieśmiertelną
duszę, która po śmierci oddziela się od ciała.
ARYSTOTELES
Sławę u potomnych zapewnił sobie również uczeń
Platona – Arystoteles. Według niego człowiek, aby
osiągnąć szczęście, powinien się kierować nakazami
rozumu i żyć zgodnie z zasadą złotego środka.
Oznaczało to, że w każdej sytuacji należy zachować
umiar. Arystoteles porównał również ustroje greckich
polis, wskazał ich zalety oraz wady, a także wyjaśnił,
w jaki sposób ulegają przemianom. Ponadto zajmował
się badaniami anatomicznymi różnych gatunków
zwierząt, z których opisał ponad 500. Przez siedem lat był
wychowawcą następcy tronu Macedonii – Aleksandra –
i założył w Atenach szkołę filozoficzną, nazywaną
Liceum, gdzie studiowano wszystkie ówczesne nauki.
Myśliciela uznaje się również za twórcę logiki.
HERAKLIT Z EFEZU
Żył w latach ok. 540 – 480 r. p.n.e.
Nazywano go „mrocznym”
filozofem”, ponieważ nauki
wygłaszał często w postaci
zagadkowych sentencji.
Za podstawę wszechświata
uznawał ogień, który, według
myśliciela: „żyje śmiercią tego,
co spala”.
DEMOKRYT Z ABDERY
Ten filozof żył w latach
ok. 460 – 370 r. p.n.e.
Był wszechstronnym
naukowcem i myślicielem.
Twierdził, że świat składa się
z drobnych, niepodzielnych
cząsteczek zwanych
atomami, które są
w ciągłym ruchu.
MATEMATYCY
Grecy prowadzili liczne badania naukowe.
Odwoływali się przy tym do osiągnięć uczonych
z Mezopotamii i Egiptu. Stworzyli m.in. podstawy
wiedzy matematycznej, z których korzystamy do
dzisiaj! Za najważniejszych uczonych w tej
dziedzinie uznaje się: Talesa z Miletu, Pitagorasa,
Euklidesa i Archimedesa.
TALES Z MILETU
Talesa z Miletu uznaje się za ojca
astronomii i matematyki. Żył on na
przełomie VII i VI w. p.n.e. Wykazał, że
średnica
dzieli
koło
na
pół
i sformułował zasadę proporcjonalności
odcinków,
nazwaną
twierdzeniem
Talesa. Dzięki tym ustaleniom obliczył
wysokości
piramid
na
podstawie
długości ich cienia. Z kolei obserwacje
astronomiczne pozwoliły mu przewidzieć
zaćmienie Słońca w 585 r. p.n.e.
PITAGORAS
W VI w. p.n.e. inny wybitny
uczony – Pitagoras - pracował
twierdzenie o długości boków
trójkąta prostokątnego, które
zostało nazwane twierdzeniem
Pitagorasa.
Ponadto
założył
w
Krotonie
słynną
szkołę
pitagorejczyków, zajmującą się
badaniami z zakresu matematyki
i nauk przyrodniczych.
EUKLIDES
Większość osiągnięć greckich
matematyków została opisana
w IV w. p.n.e. przez Euklidesa
w dziele „Elementy”. Stało się ono
podstawowym podręcznikiem do
matematyki używanym w wielu
krajach aż do XIX w.!
HISTORYCY I GEOGRAFOWIE
Niezwykle utalentowani i żądni wiedzy oraz
doświadczeń antyczni Grecy dali początek nie
tylko filozofii, matematyce i innym naukom
ścisłym, lecz także historii i geografii. Herodot,
Tukidydes i Klaudiusz Ptolemeusz to najważniejsze
postaci tych dwóch ostatnich wymienionych
dziedzin nauki.
HERODOT
Ten żyjący w V w. p.n.e. miłośnik
historii i geografii odbył wiele
podróży
do
najodleglejszych
zakątków świata. Podczas wypraw
opisywał
odwiedzane
miejsca,
zwyczaje poznanych ludów oraz ich
historię. Dokładnie sprawdzał też
wiarygodność każdej usłyszanej
informacji. Jego najważniejsza praca
– „Dzieje” - zawiera szczegóły
dotyczące historii Grecji i Bliskiego
Wschodu.
TUKIDYDES
Żył w V w. p.n.e. W swoim dziele
zatytułowanym „Wojna peloponeska”
skupił się na współczesnym mu
wydarzeniu - konflikcie pomiędzy
Spartą i Atenami. Do przedstawienia
scen
walk
wykorzystał
własne
obserwacje oraz relacje świadków.
Jako jeden z pierwszych historyków
odrzucił możliwość wpływu bogów na
losy ludzi i świata.
KLAUDIUSZ PTOLEMEUSZ
Tego żyjącego w II w. n.e. uczonego uznaje
się za najwybitniejszego geografa
starożytności. Opracował on mapę świata,
na której za pomocą siatki kartograficznej
z dużą dokładnością rozmieścił morza,
góry, rzeki i miejscowości. Słusznie uważał,
że Ziemia jest kulą, ale mylił się
przypuszczając, że stanowi centrum
wszechświata. Choć jego niektóre
twierdzenia zostały w czasach
nowożytnych obalone, do dziś zachował
się zaproponowany przez niego sposób
wyznaczania równoleżników.
WYNALAZKI
Grecy zajmowali się także wykorzystywaniem
zdobytej wiedzy w praktyce. Najwybitniejszym
uczonym i zarazem wynalazcą epoki starożytnej
Grecji uznaje się ARCHIMEDESA.
ARCHIMEDES
Ów genialny człowiek rodził się ok.
287 r. p.n.e. w Syrakuzach na Sycylii
i tam spędził większość swojego
życia. Kształcił się w Aleksandrii –
głównym ośrodku naukowym świata
antycznego. Archimedes zasłynął
przede wszystkim jako matematyk
i fizyk. Określił przybliżoną wartość
liczby π (pi) oraz sformułował zasadę
wyporu
cieczy,
tzw.
prawo
Archimedesa.
Dźwignia Archimedesa
Archimedes
zbudował
specjalną
dźwignię, dzięki której można było
podnieść ciężkie przedmioty. Zasada
dźwigni Archimedesa głosi, że jeżeli na
dźwigni umieścimy dwa przedmioty
tak, że będą one w równowadze, to
ciężary tych przedmiotów są odwrotnie
proporcjonalne do ich odległości od
punktu podparcia dźwigni.
Wielokrążek Archimedesa
Z kolei udoskonalone przez Archimedesa urządzenie, zwane wielokrążkiem,
umożliwiało unoszenie ciężarów za pomocą niewielkiej siły.
Dzięki tej machinie został zwodowany statek władcy Syrakuz.
W ten sposób wielokrążek zastąpił pracę kilkuset robotników.
Śruba Archimedesa
Innym wynalazkiem
Archimedesa była,
wykorzystywana do dziś,
specjalna śruba służąca
do pompowania wody.
Klepsydra Archimedesa
Do
ciekawych
odkryć
uczonego należała także
klepsydra, czyli zegar,
którego działanie opierało
się na regularnym upływie
wody ze zbiornika.
Z czasem ciecz zaczęto
zastępować piaskiem.
Machiny wojenne Archimedesa
Grekowi dużą sławę przyniosły również machiny wojenne,
skonstruowane do obrony Syrakuz przez Rzymianami.
„Pazur Archimedesa” to ramię z hakiem, na który zaczepiano okręt
wroga, podnoszono go do góry, razem z przyczepioną łodzią
nieprzyjaciela i rozkołysywano. Był to bardzo skuteczny sposób
zgubienia statku i jego załogi.
Machiny wojenne Archimedesa
„Żelazne ręce” to z kolei
rodzaj dźwigni, która
wyrzucała kleszcze
zaczepiające się o dziób
okrętu i podnosiła je do
góry. Następnie dźwignię
opuszczano, a statek
spadał do wody.
Machiny wojenne Archimedesa
Katapulty
to broń miotająca
pociski, takie jak
głazy, kamienne
bloki czy płonące
żagwie.
Machiny wojenne Archimedesa
Do dzisiaj niewyjaśniona pozostaje sprawa tzw. „ognistych zwierciadeł”
Archimedesa. Według przekazu starożytnych pisarzy, Lukiana i Galena, za
pomocą luster umieszczonych na brzegu Archimedes podpalał statki
Rzymian, gdy tylko zbliżyły się do lądu na odległość strzału z łuku. Mimo wielu
wątpliwości większość współczesnych naukowców nie zaprzecza, że „ogniste
zwierciadła” mogły istnieć naprawdę.
Machiny wojenne Archimedesa sprawiły, że
Syrakuzy przez długi czas stawiały opór potężnym
legionom rzymskim. Według Rzymian to sami
bogowie bronili miasta, gdyż schowane za murami
machiny z niezwykłą siłą miotały
w zaskoczonych żołnierzy różnorodnymi pociskami.
Podczas jednej z walk o swe rodzinne miasto
uczony został zabity przez rzymskich legionistów.
Niektóre pomysły Archimedesa wyprzedzały
epokę, w której żył i nawet po dwóch tysiącach lat
budzą podziw badaczy!
CIEKAWOSTKA:-)
Według opowieści - pewnego razu władca Syrakuz zwrócił się do Archimedesa
z prośbą o zbadanie, czy korona wykonana przez złotnika zawiera tylko złoto. Podczas
kąpieli w miejskiej łaźni uczony wpadł na pomysł, jak pomóc królowi. Wyskoczył
wówczas z wanny, wołając: „EUREKA!”, co oznacza w języku greckim: „znalazłem!”.
Obecnie okrzyku tego używają czasami osoby, którym udało się rozwiązać jakiś problem.
Jak widać: filozofowie, matematycy, historycy, geografowie
i wynalazcy starożytnej Grecji to ludzie wielcy, nieprzeciętni
i wyrastający daleko poza swoją epokę.
Chociaż żyli i tworzyli przed tysiącami lat, gdy nie było Internetu,
telefonów, komputerów i innych cudów techniki, to właśnie dzięki
ich niezwykłemu wkładowi naukowemu możemy dziś cieszyć
się tym wszystkim.
A co pozostaje nam?
Brać z nich przykład i rozwijać własne pasje
i zainteresowania naukowe!
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
KINGA KWIECIEŃ
kl. I c