1. Naczynia krwionośne. • tętnice – krew płynie od serca do tkanek

ANATOMIA – wykład 2 – Układ Sercowo - Naczyniowy
18 października 2006
1. Naczynia krwionośne.
 tętnice – krew płynie od serca do tkanek (sieci naczyń kapilarnych /
włosowatych) bez względu na to czy zawierają krew natlenowaną czy
odtlenowaną)
 krew od serca
 grube ściany
 oddają gałęzie
 tętniczki
 gruba warstwa mięśniowa (mm gładkie)
 zawierają krew utlenowaną lub odtlenowaną

żyły – krew płynie od tkanek (sieci naczyń włosowatych) do serca
 krew do serca
 układ niskociśnieniowy
 ściana cienka
 małe żyłki łączą się w większe
żyły (górną i dolną)
 żyły nie mają gałęzi ale dopływy
 często są podwójne
 niektóre posiadają zastawki (brak
możliwości cofania się krwi)
 1 tętnicy towarzyszą często 2
równoległe żyły
 działanie pompy mięśniowej
(przepływ krwi w nogach podczas chodzenia)
 anastomozy – bezpośrednie połączenia żył z tętnicami
 krew wraca żyłami do serca dzięki:
 grawitacji
 zastawkom
 pompie ssąco - tłoczącej

kapilary (włośniczki) – wymiana CO2, O2 i metabolitów; bardzo cienkie
naczynia o bardzo cienkiej ścianie leżące w obrębie tkanek
 z tkanek do krwi – CO2 i zbędne produkty przemiany materii
 do tkanek z krwi – O2 i składniki odżywcze
Strona 1
ANATOMIA – wykład 2 – Układ Sercowo - Naczyniowy
18 października 2006
2. Krążenia / obiegi krwi w ciele człowieka.


krążenie systemowe (duże)
 rozprowadza krew natlenowaną do wszystkich części ciała (tkanek) oprócz płuc
 rozpoczyna się wyjściem aorty z lewej komory, następnie aorta oddaje
szereg gałęzi, które dzielą się na coraz mniejsze tętniczki dochodzące do
sieci kapilarnej w tkankach, skąd krew zostaje zebrana przez żyłki, żyły i
w końcu za pośrednictwem 2 dużych żył
 Żyły Głównej Górnej
 Żyły Głównej Dolnej
ta krew odtlenowana wraca do prawego przedsionka serca
krążenie płucne (małe)
 rozprowadza krew do płuc w celu natlenowania krwi
(komora prawa → przedsionek prawy)
 z prawej komory serca wychodzi pień płucny, po kilku cm rozwidla się na
część prawą i lewą, rozwidla na coraz drobniejsze gałęzie, aż w końcu
dochodzą do sieci włosowatej, otaczającej pęcherzyki płucne wypełnione
powietrzem (wymiana gazowa – oddanie CO2 do pęcherzyków, a zarazem
pobranie O2). Krew z O2 zbierana żyłkami, a potem 2 żyłami płucnymi
prowadzą krew natlenowaną do lewego przedsionka serca.
3. Serce.
 położenie serca
 w klatce piersiowej
 w śródpiersiu środkowym
 jest asymetryczne (większa część serca leży po lewej stronie)
 posiada długą oś (skośną)
 odchylenie:
 kierunek z góry na dół
 kierunek od tyłu do przodu
 kierunek z lewej do prawej
 rotacja wokół długiej osi
Strona 2
ANATOMIA – wykład 2 – Układ Sercowo - Naczyniowy
18 października 2006


szkielet serca – struktury ścięgniste leżące na podstawie komór otaczających
ujścia przedsionkowo – komorowe oraz aorty i pnia płucnego
tworzą go:
 4 pierścienie włókniste
 2 trójkąty włókniste
 część błoniasta przegrody międzykomorowej
układ bodźcowo – przewodzący serca
 lokalizacja – mięsień sercowy
 obok komórek, tzw. mięśniówki roboczej, są duże komórki
 bogate w glikogen
 mało miofibryli
 dużo mitochondriów
 automatyzm sercowy – zdolność do generowania własnego rytmu
 węzeł zatokowo – przedsionkowy
 lokalizacja: górna ściana prawego przedsionka
 prawidłowy rytm zatokowy – praca w rytmie 60 – 80 ud / min
 węzeł przedsionkowo – komorowy
 lokalizacja: dno przedsionka prawego a zastawka trójdzielna
 automatyzm węzłowy – 40 – 50 ud / min
 włókna (pęczek) Hisa
 składa się z odnogi prawej i lewej
 pobudzenie 30 – 40 ud / min
 włókna Purkinjego – kończą się w mięśniówce serca
 część błoniasta przegrody komorowej
Strona 3
ANATOMIA – wykład 2 – Układ Sercowo - Naczyniowy
18 października 2006

zastawki
 zbudowane z płatków
 wzdłuż płatka zastawki biegnie mięsień brodawkowaty, który za
pomocą nici sprężystych utrzymuje zastawki w pozycji zamkniętej
 zastawka trójdzielna
o przedsionkowo – komorowa prawa serca
o 3 płatki: przedni, przyśrodkowy, tylny
 zastawka dwudzielna (mitralna)
o przedsionkowo – komorowa lewa serca
o 2 płatki
 zastawki tętnicze (w ujściach tętniczych)
o z pnia płucnego i z aorty (aortalna)
o 3 płatki półksiężycowate: przedni, prawy, lewy
o Ułożenie w kształcie jaskółczych gniazd tworzących zatoki
Strona 4
ANATOMIA – wykład 2 – Układ Sercowo - Naczyniowy
18 października 2006
4. Krążenie płodowe.
 łożysko – zastępuje płodowi płuca, nerki i układ pokarmowy
 powierzchnia płodowa – kształt dysku
 powierzchnia matczyna
 pępowina – sznur z 3 naczyń i galarety Nortona
 żyłą płynie krew utlenowana z łożyska do płodu
 tętnicą płynie krew odtlenowana od płodu do łożyska
 nigdzie naczynia matki nie łączą się z naczyniami płodu (jest to
przenikanie O2, CO2 i produktów przemiany materii przez błonę śluzową
macicy do tętnic płodowych)

cechy krążenia płodowego
 łożysko
 pępowina
 2 tętnice płodowe (odtlenowanie do łożyska)
 1 żyła pepkowa (natlenowanie do płodu)
 przewód żylny (Aracjusza)
 przewód tętniczy (Botalla)
 otwór owalny – w przegrodzie między – przedsionkowej
 mieszanie się krwi
 redukcja krążenia płucnego o ok. 15%

krążenie płodowe przed urodzeniem – opis
 natlenowana krew płynie z łożyska do płodu żyłą pępkową, wchodzi
przez pierścień pępkowy do brzucha i kieruje się w okolice wątroby,
gdzie rozdziela się na gałąź uchodzącą do żyły wrotnej oraz na tzw.
przewód żylny Aracjusza, który doprowadza krew do żyły głównej
dolnej – w tym miejscu następuje I
mieszanie się krwi
 krew w żyle głównej dolnej przechodzi do
prawego przedsionka, następnie przez otwór
owalny w przegrodzie
międzyprzedsionkowej do lewego
przedsionka, stąd do lewej komory i dalej do
aorty (rozgałęzia się)
 aorta rozwidla się ma 2 tętnice biodrowe
wspólne, a każda z nich na tętnicę biodrową
zew. (do kończyny dolnej) i wew. (do
miednicy), każda oddaje tętnicę pępkową →
pierścień pępkowy → pępowina → łożysko
 żyła główna górna wpływa do przedsionka
prawego → komora prawa → pień płucny –
zaledwie 15% krwi z pnia płucnego wpływa
do jego gałęzi, czyli tętnic płucnych (redukcja krążenia płucnego);
pozostała część krwi płynie w przedłużeniu pnia przez przewód
tętniczy Botalla do łuku aorty (kolejne mieszanie się krwi)
Strona 5
ANATOMIA – wykład 2 – Układ Sercowo - Naczyniowy
18 października 2006
5. Aorta – tętnica główna (podział)
 część wstępująca (tętnice wieńcowe)
 łuk aorty (w lewo i ku tyłowi)
 pień ramienno – głowowy (ok. 4 cm)
 tętnica podobojczykowa prawa
 tętnica szyjna wspólna prawa
 tętnica podobojczykowa lewa
 tętnica szyjna wspólna lewa

część zstępująca
 aorta piersiowa
gałęzie trzewne
 gałęzie oskrzelowe (3) –
rozwidlenie wzdłuż oskrzeli
▫ wazopublika (krążenie małe)
▫ wazoprywata (naczynia własne płuc)
 gałęzie osierdziowe (4 – 7)
 gałęzie śródpiersiowe
Strona 6
gałęzie ścienne (zaopatrują ściany)
■ tętnice międzyżebrowe tylne (9)
■ tętnice podżebrowe (2)
■ tętnice przeponowe górne
ANATOMIA – wykład 2 – Układ Sercowo - Naczyniowy
18 października 2006
 aorta brzuszna
gałęzie trzewne
 pień trzewny
 tętnica krezkowa górna
 tętnica krezkowa dolna
 tętnice nerkowe
 tętnice nadnerczowe środkowe
 tętnice jądrowe / jajnikowe
gałęzie ścienne
■ tętnice przeponowe dolne
■ tętnice lędźwiowe (4)
6. Tętnice kończyny górnej.
 tętnica podobojczykowa zmienia nazwę na poziomie I żebra na tętnicę pachową
 tętnica pachowa po przejściu przez jamę pachową zmienia nazwę w tętnicę ramienną
 tętnica ramienna rozwidla się na
 tętnicę promieniową (od strony kciuka)
 tętnicę łokciową
7. Tętnice kończyny dolnej.
 tętnice biodrowe wspólne (2)
 tętnica biodrowa wew. (do macicy, pęcherza moczowego)
 tętnica biodrowa zew. (do kończyn)
 tętnica udowa
 tętnice podkolanowe (4 – 5 cm)
 tętnica piszczelowa przednia
 tętnica piszczelowa tylna
8. Żyła wrotna (vena portae) – rozpoczyna się ku tyłowi od trzustki w jamie brzusznej
przez połączenie się 3 dopływów (początkowych)
 żyłę krezkową górną
 żyłę krezkową dolną
 żyłę śledzionową






żyła wrotna biegnie ku górze do wrót wątroby
gdzie dzieli się na 2 gałęzie (wyjątek!)
2 gałęzie wchodzą do wątroby i z nich
powstaje sieć naczyń włosowatych wątroby
z tej sieci powstają w końcu 3 żyły wątrobowe,
które uchodzą do żyły głównej dolnej
krew w żyle wrotnej i jej dopływach jest
odtlenowana, ale bogata w składniki odżywcze
(z wyjątkiem tłuszczów)
żyła główna górna i dolna prowadzą z jelit
składniki pokarmowe w krwi do wątroby przez
żyłę wrotną
żyła wrotna z dopływami zbiera krew z
nieparzystych narządów jamy brzusznej z wyjątkiem wątroby
Strona 7
ANATOMIA – wykład 2 – Układ Sercowo - Naczyniowy
18 października 2006
9. Żyły nieparzyste = układ żył nieparzystych – składa się z:
 żyły nieparzystej, która wstępuje wzdłuż prawego obwodu kręgosłupa
piersiowego i uchodzi do żyły głównej górnej
 żyły nieparzystej krótkiej – również wstępuje, ale wzdłuż lewego obwodu
kręgosłupa i na poziomie Th4 skręca w prawo, krzyżuje kręgosłup od przodu i
uchodzi do poprzedniej żyły
 żyły nieparzystej krótkiej dodatkowej – zstępuje wzdłuż lewego obwodu
kręgosłupa i na poziomie Th4 uchodzi do poprzedniej żyły
 wszystkie te żyły otrzymują liczne dopływy ze ścian klatki piersiowej oraz z trzew
klatki piersiowej (np. z osierdzia, śródpiersia, oskrzeli, za wyjątkiem serca i płuc)
Strona 8
ANATOMIA – wykład 2 – Układ Sercowo - Naczyniowy
18 października 2006
10. Żyły: nieparzysta i nieparzysta krótka zaczynają się korzeniami:
 żyła główna górna
 lewa i prawa żyła podobojczykowa i żyły szyjne wew. łączą się
tworząc prawą i lewą żyłę ramienno – głowową (lewa dłuższa i
bardziej pozioma, prawa krótsza i pionowa)
 obie te żyły ramienno – głowowe łączą się tworząc żyłę główną górną
(otwiera się do przedsionka serca prawego)
 dopływy początkowe - lewa i prawa żyła ramienno – głowowa + żyła
nieparzysta
 żyła główna górna – zbiera krew z głowy i szyi, obu kończyn górnych i
zakresu żyły nieparzystej
 żyła główna dolna
 powstaje na poziomie L4 i L5 z połączenia 2 żył biodrowych wspólnych
 każda z nich powstaje przez połączenie żyły biodrowej wew. (zbiera
krew z miednicy) i biodrowej wew., która jest przedłużeniem żyły
udowej, ta podkolanowej, a ta przez połączenie żył piszczelowych
 dopływy boczne prowadzą krew z narządów i ścian jamy brzusznej
(żyły nerkowe, wątrobowe, jajnikowe / jądrowe prawe, przeponowe
dolne, lędźwiowe, nadnerczowe
 biegnie pionowo ku górze wzdłuż prawego brzegu kręgosłupa po
prawej stronie aorty; na poziomie pierwszego kręgu piersiowego
zbacza na stronę prawą, przechodzi przez przeponę i dochodzi do
przedsionka prawego
11. Żyły kończyny górnej.
 powierzchniowe
 żyła odpromieniowa (od kciuka)
 żyła odłokciowa (od małego palca)
 głębokie
 żyły promieniowe (2)
w obrębie przedramienia –
towarzyszą tętnicom
 żyły łokciowe (2)
 żyły ramienne (2) – towarzyszy tętnicy ramiennej
 żyła pachowa
 żyła podobojczykowa + żyła szyjna wew.
 żyła ramienno - głowowa
12. Żyły kończyny dolnej.
 powierzchniowe
 żyła odpiszczelowa (długa) – w okolicy pachwiny uchodzi do żyły udowej
 żyła odstrzałkowa – w okolicy stawu podkolanowego uchodzi do żyły
podkolanowej
 głębokie
 żyła piszczelowa (przednia i tylna)
 żyła podkolanowa
 żyła udowa
 żyła biodrowa (zew. i wew.)
Strona 9
ANATOMIA – wykład 2 – Układ Sercowo - Naczyniowy
18 października 2006
Strona 10
ANATOMIA – wykład 2 – Układ Sercowo - Naczyniowy
18 października 2006
Strona 11