Układ krwionośny człowieka

Układ krążenia człowieka
• Cezary
Pilichowski
• Rola układu krążenia:
– transportująca (subst. odż., O2, CO2),
– termoregulująca,
– immunologiczna,
• Układ krążenia:
– układ krwionośny
– limfatyczny
• Na układ krwionośny składają się:
– serce
– naczynia krwionośne (żyły, tętnice, naczynia
włosowate)
• Krzepnięcie krwi
• Grupy krwi
• Układ limfatyczny- budowa i funkcje
• Choroby układu krążenia
• Odporność człowieka
Zadaniem układu krążenia (dokładniej: układu krążenia krwi, tj.
układu krwionośnego) jest transportowanie krwi - płynu
zawierającego niezbędne dla organizmu składniki odżywcze
(głównie glukozę, aminokwasy i tłuszcze) oraz tlen, konieczny do
spalania niektórych z tych związków i przenoszony za pomocą
czerwonego barwnika krwi, zwanego hemoglobiną. Krew
transportuje też hormony, uwalniane do niej przez układ dokrewny,
a także komórki układu immunologicznego i przeciwciała.
Najważniejszymi elementami układu krążenia są: serce - system
dwu pomp (lewej i prawej komory serca) tłoczących krew do całego
układu (dokładniej: do krążenia dużego i małego), oraz naczynia
krwionośne - tętnice, przez które krew wydostaje się z serca, i żyły,
transportujące krew do serca.
Żyły:
• (łac. venae) – wszystkie naczynia krwionośne prowadzące krew
do serca bez względu na to czy jest to krew utleniona (tętnicza) czy
nie utleniona (żylna).
• Naczynia żylne mają cienką warstwę mięśniówki gładkiej, ściany
wiotkie, mogą posiadać zastawki zapobiegające cofaniu się krwi.
Prowadzą krew z obwodu do serca. Zależnie od tego gdzie żyły
prowadzą krew ma ona różny kolor. Jeżeli z obwodu do serca,
do przedsionka prawego prawej komory - krew jest
ciemnowiśniowa. Wynika to z tego, że jest ona pozbawiona tlenu
oraz bogata w produkty przemiany materii. W żyłach idących od płuc
ku przedsionkowi prawemu - krew jest jasnoczerwona, mocno
dotleniona.
Tętnice:
• Składają się z trzech (w różnym stopniu rozwinięte)
warstw:
– błona wewnętrzna - utworzona przez komórki śródbłonka spoczywające
na warstwie włókien kolagenowych i leżącej jeszcze bardziej
odśrodkowo blaszce sprężystej wewnętrznej zbudowanej z włókien
elastycznych,
– błona środkowa - utworzona przez warstwę komórek mięsni gładkich i
leżącą odśrodkowo blaszkę sprężystą zewnętrzną,
– przydanka (błona zewnętrzna, - luźna tkanka łączna z licznymi,
podłużnymi włóknami kolagenowymi i elastycznymi.
Aorta- tętnica główna
duży pień tętniczy, którego gałęzie doprowadzają krew tętniczą
do wszystkich tkanek. Jest największą tętnicą człowieka. Aorta
rozpoczyna się w przedłużeniu stożka tętniczego lewego,
następnie wstępuje w śródpiersiu górnym ku górze i nieco w
prawo na 5 do 7 cm, a następnie ponad korzeniem płuca
lewego zatacza łuk ku tyłowi i w lewo i wchodzi do śródpiersia
tylnego na lewą stronę kręgosłupa, do którego dochodzi na
poziomie Th3 lub Th4. Najwyższy punkt łuku u osoby młodej
znajduje się 2-3 cm poniżej górnego brzegu mostka. Po dojściu
do kręgosłupa zstępuje pionowo w dół przesuwając się z lewej
powierzchni kręgosłupa na jego powierzchnię przednią, a po
przejściu przez rozwór aorty w przeponie wchodzi do
przestrzeni zaotrzewnowej brzucha, gdzie oddaje swoje
największe gałęzie, a sama zmniejsza swoją średnicę. Na
wysokości L4 dzieli się na dwie symetryczne tętnice biodrowe
wspólne i znacznie cieńszą, stanowiącą bezpośrednie
przedłużenie aorty tętnicę krzyżową pośrodkową.
Naczynia włosowate:
• cienkościenne naczynia krwionośne (lub chłonne) oplatające tkanki i
docierające do niemalże każdej komórki ciała. Są drobne, ale
łącznie mają ogromną powierzchnię. Zbudowane są ze śródbłonka.
Ich średnica wynosi 7-15 μm. Ich zadaniem jest wymiana gazów,
składników pokarmowych, zbędnych produktów przemiany materii,
hormonów i między krwią, a tkanką. Jeśli naczynie włosowate
pęknie w organizmie to nic się nie stanie.
• wyróżnia się następujące typy naczyń włosowatych:
– kapilary mięśniowe,
– kapilary trzewne,
– kapilary zatokowe.
Porównanie tętnic i żył.
Tętnice i żyły różnią się budową. Tętnice mają stosunkowo grube i
silnie umięśnione ściany, dzięki czemu są elastyczne i wytrzymałe
na zmiany ciśnienia. Żyły maja stosunkowo cienkie i słabo
umięśnione ściany, dlatego są mniej elastyczne od tętnic i znacznie
mniej wytrzymałe na zmiany ciśnienia. W żyłach znajdują się
kieszonkowe zastawki, zapobiegające cofaniu się krwi. Główne
naczynia krwionośne rozdzielają się na coraz mniejsze naczynia, aż
wreszcie przechodzą w cienkościenne kapilary (naczynia
włosowate), gęsto rozmieszane w tkankach ciał. Przez ściany
naczy¨½ włosowatych odbywa się wymiana substancji między
krwią, a tkankami ciała.
Co to jest serce?
• mięśniowy narząd
warunkujący krążenie krwi;
• u człowieka ssaków i ptaków
składa się z czterech części
1. Prawy przedsionek
2. Lewy przedsionek
3. Żyła główna górna
4. Łuk aorty
5. Lewa tętnica płucna
6. Żyła płucna dolna
7. Zastawka mitralna
8. Zastawka aortalna
9. Komora lewa
10. Komora prawa
11. Żyła główna dolna
12. Zastawka trójdzielna
13. Zastawka pnia płucnego
Położenie serca
Serce człowieka jest położone w
śródpiersiu za mostkiem. Wielkością i
kształtem nieco przypomina dłoń
zaciśniętą w pięść Ta niebywale
sprawna pompa zawieszona jest na
wielkich naczyniach krwionośnych i
ma własny system naczyniowy
(tętnice więcowe oraz żyły serca. Z
zewnątrz jama serca otoczona jest
cienkim łącznotkankowym workiemosierdziem.
Automatyzm serca
• Automatyzm serca – to termin stosowany w fizjologii, oznaczający że serce ma
zdolność do samopobudzania się czyli właśnie do automatyzmu.
• Źródłem pobudzeń¨½ elektrycznych w mięśniu sercowym, są
wyspecjalizowane komórki rozrusznikowe (zlokalizowane w węźle zatokowoprzedsionkowym i węźle przedsionkowo-komorowym), które mają następującą
cechę, że ich potencjał spoczynkowy nie jest stały (jak w komórkach roboczych
mięśnia sercowego) tylko ulega spontanicznie i samoistnie podwyższeniu (co
bywa nazywane powolną spoczynkową depolaryzacją), aż do osiągnięcia
potencjału progowego, co wiąże się z wytworzeniem potencjału czynnościowego i
powstaniem pobudzenia szerzącego się wzdłuż przebiegu układu bodźcoprzewodzącego a następnie roboczego mięśnia komór, co przejawia się
wystąpieniem skurczu serca.
• Następnie cały cykl powtarza się.
Obieg mały:
Komora prawa
Pień płucny i tętnice płucne
Naczynia włosowate płuc
Żyły płucne
Przedsionek lewy
Obieg duży:
Komora lewa
Aorta
Tętnice
Naczynia włosowate (dochodzące do
wszystkich części ciała)
Żyły
Żyły główne
Przedsionek prawy
Transport gazów we krwi:
Tlen wnika do krwinek czerwonych. tam przede wszystkim
tworzy nietrwały związek z hemoglobiną, czyli jasnoczerwoną
oksyhemoglobinę. W naczyniach włosowatych dużego obiegu
krew zasobna w tlen oddaje go do komórek. Natomiast
powstający w komórkach dwutlenek węgla dyfunduje do
osocza i krwinek. tam wiązany jest na wiele sposobów między
innymi jako jony węglowe osocza oraz w postaci
karbaminohemoglobina. Dwutlenek węgla wędruje więc z
krwią w postaci związanej chemicznie i częściowo jako gaz
fizycznie rozpuszczony w osoczu.
Krzepnięcie krwi
Krzepnięcie krwi - naturalny, fizjologiczny proces zapobiegający utracie krwi w
wyniku uszkodzeń naczyń krwionośnych. Istotą krzepnięcia krwi jest przejście
rozpuszczonego w osoczu fibrynogenu w sieć przestrzenną skrzepu (fibryny) pod
wpływem trombiny. Krzepnięcie krwi jest jednym z mechanizmów obronnych
organizmu w wypadku przerwania ciągłości tkanek.
Przebieg procesu krzepnięcia:
•
płytki krwi (trombocyty) tworzą w miejscu przerwania ciągłości naczynia tzw. czop
płytkowy, na skutek zlepiania się trombocytów ze sobą,
•
uwolniona serotonina powoduje zwężenie naczyń krwionośnych w obrębie zranienia,
•
płytki pod wpływem uszkodzeń mechanicznych wydzielają trombokinezę, która
uruchamia szereg procesów prowadzących do powstania właściwego czynnika
inicjującego krzepniecie krwi - w procesie tym ważne są jony wapnia oraz białkowe
czynniki osocza (np. heparynę),
•
powstały czynnik prowadzi do przekształcenia protrąbiny w trombinę (postać
aktywną), która z kolei powoduje przekształcenie fibrynogenu (białka zawartego w
osoczu krwi) w fibrynę (substancja nierozpuszczalna w wodzie),
•
fibryna tworzy sieć włókien, będących szkieletem skrzepu.
•
dla prawidłowego zachodzenia procesu krzepnięcia krwi niezbędna jest witamina K,
która umożliwia syntezę protrombiny.
Co to jest grupa krwi?
•
Grupa Krwi jest to cecha oznaczana na podstawie stwierdzenia obecności
lub braku antygenów i przeciwciał we krwi.
Określone antygeny tworzą układy grupowe występujące w krwinkach
czerwonych, krwinkach białych, płytkach krwi i w białkach osocza.
Dokładniej poznane zostały układy grupowe krwinek czerwonych, z których
dla celów leczenia krwią najważniejsze są: układ AB0 i układ Rh. Pozostałe
układy grupowe jak MN, Kell itd. nabierają znaczenia przy wielokrotnych
przetaczaniach.
•
W układzie AB0 wyróżnia się zasadniczo 2 antygeny: A i B, przy czym
antygen A w dwóch odmianach A1 i A2. W osoczu (surowicy) krwi
występują przeciwciała (izoaglutyniny) anty-A (alfa) i anty-B (beta). Są to
tzw. przeciwciała “naturalne” i obecność ich jest uwarunkowana
nieobecnością antygenów, przeciw którym są skierowane.
• Grupę krwi określamy na podstawie badań serologicznych według
zawartości w niej Antygenów takich jak A, A1,B oraz DC
.Zawartość tego ostatniego czyli D razem z mniej istotnymi ja
Antygeny Ci E ale to D decyduje jaki mamy odczynnik Rh jeżeli
występuje to mamy Rh+(dodatni) jak go brak to Rh-(ujemny)
• Antygeny są to wszystkie substancje które rozpoznaje system
obronny organizmu zwany immunologicznym.Mogą one powodować
powstawanie przeciwciał i uczulonych limfocytów.Jeżeli dany
antygen dobierze się z dopasowanym do niego przeciwciałem to
nazywamy to odpowiedzią odpornościową czyli
immunologiczną.Jeśli zaś nie to tworzą się zaburzenia nawet o
podłożu alergicznym.
Układ limfatyczny lub inaczej układ chłonny
– otwarty układ naczyń i przewodów,
którymi płynie jeden z płynów ustrojowych
– limfa, która bierze swój początek ze
śródmiąższowego przesączu znajdującego
się w tkankach. Układ naczyń chłonnych
połączony jest z układem krążenie krwi.
Oprócz układu naczyń chłonnych w skład
układu limfatycznego wchodzą także
narządy i tkanki limfatyczne. Najważniejszą
funkcją układu chłonnego jest obrona
przed zakażeniami oraz cyrkulacja płynów
ustrojowych.
Choroby układu krążenia:
• anemia,
• arytmia,
• choroba niedokrwienna serca,
• choroba wieńcowa,
• dusznica bolesna,
• zapalenie wsierdzia,
• zawał mięśnia sercowego,
• żylaki,
• niewydolności krążenia,
• zaburzenie rytmu serca,
• Miażdżyca.
Układ immunologiczny – odpornościowy
System odpowiedzialny za zwalczanie infekcji wirusów,
bakterii, pierwotniaków, a także zwalczanie obcych tkanek i
nowotworów.
Bakterie należą do najmniejszych komórek, czyli są
najmniejszymi organizmami komórkowymi. Ich rozmiary z
reguły nie przekraczają 1 μm. Nazwa bakteria pochodzi od
greckiego słowa pałeczka. Wirusy (nazwa wirus od
łacińskiego virus - trucizna) to twory organiczne nie
posiadające struktury komórkowej, zbudowane z białek i
kwasów nukleinowych.
Choroby układy immunologicznego
Zdarza się, że obronna funkcja układu zawodzi. Mamy wtedy do
czynienia z niedoborem immunologicznym. Niedobory wrodzone są
rzadkie i na ogół są następstwem defektów genetycznych. Najczęstsze
są niedobory nabyte, np. towarzyszące infekcjom wirusowym (m. in. w
grypie, czy mononukleozie zakaźnej) albo chorobom przewlekłym,
zwłaszcza - nowotworom, szczególnie w fazie rozsianej, oraz
białaczkom i chłoniakom. Niektóre leki (glikokortykoidy, cytostatyki,
antybiotyki) mogą pogarszać funkcje obronne układu
immunologicznego. Przykładem choroby wirusowej, której istota polega
na niedoborach immunologicznych, jest AIDS.
Odporność organizmu
• Jak wszystko, co żyje mamy trzy rodzaje odporności:
• 1. Odporność własną naszego układu
immunologicznego, która z kolei dzieli się na:
• - odporność ciałek krwi
• - odczyny zapalne
• - wydzieliny ustrojowe
• 2. Odporność naszych symbiotycznych bakterii z ich
niezliczonymi możliwościami walki z intruzem.
• 3. Odporność pochodząca od naszych symbiotycznych
grzybów.
Piśmiennictwo:
• Encyklopedia PWN
• J. Belerstet, W. Lewiński, J. Prokop, K.
Sabath, G. Skirmunt „Biologia podręcznik
1 zakres rozszerzony”. Operon. Gdynia
2006.
Strony WWW
•
•
•
•
•
•
www.zdrowie/gazeta.pl
www.wikipedia.pl
www.jawiem.pl
www.darmowa encyklopedia.pl
www.resmedica.pl
www.seremet.org
KONIEC