PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z GEOGRAFII
advertisement
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z GEOGRAFII dla klas I-III 1. ZADANIA PRZEDMIOTOWEGO SYSTEMU OCENIANIA: • zebranie informacji niezbędnych nauczycielowi w nieustannym dostosowywaniu swoich działań dydaktycznych do zmieniających się warunków, potrzeb i możliwości rozwojowych ucznia. • dostarczenie rodzicom bieżącej informacji o poziomie wiadomości i umiejętności ich dzieci. • motywowanie uczniów do systematycznej i efektywnej pracy. • pomaganie uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju przez zwracanie uwagi na jego sukcesy i porażki. • rozwijanie poczucia odpowiedzialności ucznia za jego osobiste postępy. 2. CECHY SYSTEMU OCENIANIA: Aby powyższe zadania zostały w pełni zrealizowane, ocena osiągnięć uczniów musi być: • trafna - zgodność ocenianych wiadomości i umiejętności ucznia z określonymi w programie osiągnięciami i treściami, • jawna i zrozumiała - uczniowie muszą wiedzieć, czego się od nich oczekuje i znać wszystkie sposoby oceniania, • rzetelna - maksymalne wyeliminowanie subiektywizmu, • motywująca - ocena i stosowane narzędzia oceny powinny zachęcać ucznia do prezentowania jego kreatywności, • ciągła i systematyczna - ocena powinna skłaniać zarówno ucznia, jak i nauczyciela do refleksji na temat dotychczasowej pracy i uczenia się, • poddawana ewaluacji - umiejętności ucznia muszą rozwijać się w pożądanym kierunku i tempie, a metody nauczania muszą sprzyjać jego rozwojowi. 3. ŚRODKI DYDAKTYCZNE DO PRACY INDYWIDUALNEJ UCZNIA: Na realizację programu geografii w gimnazjum przewidziano 4 godziny tygodniowo w cyklu trzyletnim. Każdy uczeń w poszczególnych klasach powinien posiadać następujący zestaw środków dydaktycznych do pracy indywidualnej: • podręcznik • zeszyt ćwiczeń • zeszyt przedmiotowy • atlas geograficzny • przyrządy do wykonywania rysunków i pomiarów na mapie (ołówek, kolorowe kredki, cyrkiel, linijka, ekierka, kątomierz). Wykaz obowiązujących podręczników i zeszytów ćwiczeń: KLASA I podręcznik: „Puls Ziemi 1” R. Malarz, Wyd. Nowa Era, nr dopuszczenia 5/1/2009 zeszyt ćwiczeń: „Puls Ziemi 1” KLASA II podręcznik: „Puls Ziemi 2” B. Dobosik, A. Hibszer, J. Soja, Wyd. Nowa Era, 5/2/2010 zeszyt ćwiczeń: „Puls Ziemi 2” nr dopuszczenia KLASA III podręcznik „Puls Ziemi 3” R. Malarz, Wyd. Nowa Era zeszyt ćwiczeń: „Puls Ziemi 3” 1 4. PROGRAM NAUCZANIA Program nauczania „Puls Ziemi” autorstwa Ewy M. Tuz opracowany wg nowej podstawy programowej z 2008r.,wydany przez wydawnictwo Nowa Era. 5. SPOSOBY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH (ZASADY, NARZĘDZIA) Sprawdzanie osiągnięć uczniów obejmuje następujące wskaźniki: • sprawdzanie pisemne • sprawdzanie ustne • sprawdzanie w sytuacjach praktycznych • obserwacja i ocena ucznia pracującego w grupie • kontrola zeszytów przedmiotowych • udział w konkursach Rezultatem sprawdzania osiągnięć ucznia są oceny bieżące (cząstkowe), które brane są pod uwagę przy ocenianiu semestralnym i końcoworocznym. Wszystkie oceny ustala się w stopniach według następującej skali: • celujący • bardzo dobry • dobry • dostateczny • dopuszczający • niedostateczny Sprawdzanie pisemne: • test po każdym dziale nauczania – obowiązuje każdego ucznia. W razie nieobecności uczeń może zaliczyć test w formie pisemnej lub ustnej w terminie ustalonym przez nauczyciela. • sprawdziany (z trzech ostatnich lekcji), • kartkówki (z ostatniej lekcji), • referaty (nieobowiązkowe), • prace wykonywane na mapach konturowych, • ocena prac domowych. Wszystkie notatki i prace domowe realizowane podczas nieobecności, uczeń powinien uzupełnić w ciągu 1 tygodnia. Sprawdzanie ustne: • ocena aktywnego uczestniczenia w lekcji, • kontrola ustna przy mapie. Udział w konkursach przedmiotowych: Udział w konkursach przedmiotowych ocenia się w sposób szczególny, gdyż zakres wymagań jest tu znacznie większy. Szczególne osiągnięcia ucznia w tym zakresie oceniane są celująco. Propozycja skali ocen do gotowych testów z geografii zawartych w książce nauczyciela: Punktacja (w %) 100–95 94 – 86 85 – 75 74 – 58 57 – 40 39 – 0 Ocena celujący bardzo dobry dobry dostateczny dopuszczający niedostateczny Pozostałe testy i sprawdziany oceniane są według skali zawartej w WSO. 2 8. ZASADY USTALANIA OCENY SEMESTRALNEJ I ROCZNEJ Zasadniczy wpływ na stopień końcowy (śródroczny, końcoworoczny) mają oceny cząstkowe z testów sprawdzających, sprawdzianów, kartkówek i odpowiedzi ustnych. Pozostałe oceny mogą podwyższyć lub obniżyć stopień końcowy. KRYTERIA OCEN Z GEOGRAFII DLA KLAS I - III OGÓLNE KRYTERIA OCEN Na wystawienie uczniowi stopnia dopuszczającego pozwala przyswojenie przez niego treści koniecznych. Taki uczeń z pomocą nauczyciela jest w stanie nadrobić braki w podstawowych umiejętnościach. Stopień dostateczny może otrzymać uczeń, który opanował wiadomości podstawowe i z niewielką pomocą nauczyciela potrafi rozwiązać podstawowe problemy. Analizuje również podstawowe zależności, próbuje porównywać, wnioskować i zajmować określone stanowisko. Stopień dobry można wystawić uczniowi, który przyswoił treści rozszerzające, właściwie stosuje terminologię przedmiotową, aktywnie uczestniczy w zajęciach oraz stosuje wiadomości w sytuacjach typowych wg wzorów znanych z lekcji i podręcznika, a także rozwiązuje typowe problemy z wykorzystaniem poznanych metod. Ponadto samodzielnie pracuje z podręcznikiem i materiałami źródłowymi. Uczeń może otrzymać ocenę bardzo dobrą, jeżeli opanował treści dopełniające. Taki uczeń potrafi samodzielnie interpretować zjawiska oraz bronić swych poglądów. Stopień celujący może otrzymać uczeń, który opanował treści wykraczające poza informacje zawarte w podręczniku. Uczeń potrafi selekcjonować i hierarchizować wiadomości oraz z powodzeniem bierze udział w konkursach i olimpiadach przedmiotowych. Pod okiem nauczyciela prowadzi też własne prace badawcze. 3 Rozdział Lp. Temat Kryteria ocen (+ kryteria na niższe oceny) – klasa I dobry bardzo dobry Uczeń: Uczeń: Uczeń: • wyjaśnia, czym zajmuje się • wyjaśnia różnice między • zna imiona bądź nazwiska geografia fizyczna, społeczno- elipsoidą a geoidą uczonych i ich dokonania w ekonomiczna i regionalna zakresie poznania kształtu i • podaje wymiary Ziemi oraz wymiarów Ziemi główne cechy jej kształtu dostateczny celujący Uczeń: • omawia historię poznawania kształtu i wymiarów Ziemi 1. O czym będziesz się uczyć na lekcjach geografii? 2. Współrzędne geograficzne • wskazuje na mapie lub na globusie równik, południk 0° oraz półkulę południową, północną, wschodnią i zachodnią • określa położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie i globusie • wymienia cechy południków i równoleżników • wskazuje na globusie oraz mapie świata zwrotniki i koła podbiegunowe • wyjaśnia terminy: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna” • określa położenie matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na globusie oraz na mapie • odszukuje obiekty na mapie na podstawie podanych współrzędnych geograficznych • oblicza odległość (rozciągłość południkową) między dwoma punktami na mapie, korzystając z zależności 1° – 111,2 km • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna • podaje wartość azymutu geograficznego • podaje zasady działania oraz możliwości wykorzystania odbiornika GPS 3. Obraz Ziemi na mapie • wyjaśnia terminy: „skala”, „siatka kartograficzna” • wymienia rodzaje skal oraz podaje ich przykłady • podaje różnice między planem a mapą • dokonuje podziału map ze względu na ich skalę oraz treść • podaje różnice między siatką kartograficzną a geograficzną • posługuje się skalą mapy do obliczania odległości w terenie • wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie • przekształca postacie skali • posługuje się w terenie planem miasta • oblicza skalę mapy, znając odległość rzeczywistą między obiektami przedstawionymi na mapie • wyjaśnia, na czym polega generalizacja mapy oraz uzasadnia jej przydatność 4. Przedstawianie zjawisk na mapach • wymienia metody przedstawiania zjawisk na mapach • wyjaśnia terminy: „wysokość względna” , „wysokość bezwzględna”, „poziomica” • odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych, w tym odczytuje wysokość bezwzględną • oblicza wysokość względną wybranych punktów oraz charakteryzuje rzeźbę terenu na podstawie rysunku poziomicowego i mapy hipsometrycznej • charakteryzuje wybrane • charakteryzuje sposoby metody przedstawiania zjawisk przedstawiania rzeźby terenu na mapach na mapach • stosuje ze zrozumieniem terminy: „wysokość względna”, „wysokość bezwzględna” 5. Praca z mapą • analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych, tematycznych, turystycznych • dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych • identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na • posługuje się w terenie planem oraz mapą topograficzną, turystyczną i samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie) • projektuje i opisuje trasy • przeprowadza prostą podróży na podstawie map interpolację, np. wykreśla turystycznych, topograficznych poziomice i samochodowych I. O B R A Z Z I E M I dopuszczający Uczeń: • wymienia źródła informacji geograficznej • wyróżnia dyscypliny geografii • wyjaśnia znaczenie terminu „geografia” 4 fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych • lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty • wymienia nazwy planet Układu Słonecznego, zaczynając od nazwy planety znajdującej się najbliżej Słońca • lokalizuje na mapach (również konturowych) najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce • rozpoznaje i nazywa ciała niebieskie przedstawione na ilustracji • charakteryzuje wybrane ciała • omawia rolę lotów niebieskie: planety, planetoidy, kosmicznych w poznaniu gwiazdy, satelity, meteory i wszechświata meteoryty II. 6. Tajemnice kosmosu Z I E M I A • wymienia nazwy ciał niebieskich znajdujących się w Układzie Słonecznym 7. Ziemia obiega Słońce • wyjaśnia terminy: „ruch obiegowy Ziemi”, „równonoc wiosenna”, „równonoc jesienna”, „przesilenie zimowe”, „przesilenie letnie” • wymienia daty dni rozpoczynających pory roku • podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obiegowego Ziemi • korzystając z danych liczbowych, porównuje planety Układu Słonecznego • podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi • podaje daty przesileń i równonocy na podstawie ilustracji przedstawiających oświetlenie Ziemi w ciągu roku • podaje różnicę między teorią geocentryczną i heliocentryczną • przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku • posługując się rysunkiem, wyjaśnia zjawiska zaćmienia Słońca i zaćmienia Księżyca • charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi • wyjaśnia przyczyny występowania dnia i nocy polarnej • oblicza wysokość Słońca nad widnokręgiem 8. „Karuzela” Ziemia • wyjaśnia terminy: „ruch obrotowy Ziemi”, „południe”, „północ”, „doba”, „górowanie Słońca”, „południk miejscowy”, „gnomon” • podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obrotowego Ziemi • podaje kierunek i czas obrotu Ziemi dookoła własnej osi • podaje cechy ruchu obrotowego Ziemi • opisuje dzienną wędrówkę Słońca po sklepieniu niebieskim, posługując się ilustracją lub planszą • charakteryzuje dwa rodzaje prędkości Ziemi • omawia zastosowanie gnomonu • posługuje się ze zrozumieniem pojęciem „ruch obrotowy” • omawia ruch obrotowy Ziemi, posługując się tellurium lub globusem 9. Czas • wyjaśnia terminy: „czas • wyjaśnia, dlaczego zostały słoneczny”, „czas strefowy”, wprowadzone strefy czasowe i „czas urzędowy” międzynarodowa linia zmiany daty • wymienia rodzaje kalendarzy i podaje ich cechy • posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi • oblicza kąt, o jaki obraca się Ziemia w określonym czasie • oblicza czas słoneczny i strefowy danego miejsca na podstawie jego położenia matematyczno-geograficznego • charakteryzuje czas słoneczny, strefowy, uniwersalny i urzędowy • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas • ustala, jaki dzień tygodnia nastąpi po przekroczeniu międzynarodowej linii zmiany daty W E W S Z E C H Ś W I E C I E 5 III. A T M O S F E R A 10. Skład i budowa atmosfery uniwersalny” i „czas urzędowy” • charakteryzuje zjawisko • omawia wpływ człowieka inwersji temperatury powietrza na zmiany zachodzące w składzie powietrza atmosferycznego • wyjaśnia terminy: „atmosfera”, „troposfera” • podaje skład chemiczny powietrza atmosferycznego • wymienia nazwy warstw atmosfery, zaczynając od nazwy tej warstwy, która znajduje się najbliżej powierzchni Ziemi • omawia na podstawie schematu zmiany temperatury powietrza w poszczególnych warstwach atmosfery • charakteryzuje poszczególne warstwy atmosfery • oblicza zmiany temperatury powietrza wraz ze wzrostem lub spadkiem wysokości • analizuje temperaturę powietrza w wybranych miejscach na podstawie map klimatycznych lub wykresu przebiegu temperatury powietrza • oblicza średnią roczną amplitudę temperatury powietrza oraz średnią roczną temperaturę powietrza • sporządza wykres przedstawiający przebieg temperatury powietrza • omawia zależność temperatury powietrza od kąta padania promieni słonecznych • wymienia czynniki klimatotwórcze oraz wyjaśnia na przykładach ich wpływ na zróżnicowanie temperatury powietrza na Ziemi • charakteryzuje skale (Celsjusza, Fahrenheita i Kelvina), wykorzystywane do określania wartości temperatury powietrza • wyjaśnia, w jaki sposób powstają cyklony tropikalne, charakteryzuje je i podaje ich przykłady 11. Temperatura powietrza • wyjaśnia termin „izoterma” • podaje czynniki wpływające na temperaturę powietrza na Ziemi 12. Jak powstaje wiatr? • wyjaśnia pojęcia: „ciśnienie • wyjaśnia przyczynę atmosferyczne”, „niż powstawania wiatru baryczny”, „wyż baryczny”, „izobara” • wymienia przykłady wiatrów stałych i okresowo zmiennych oraz lokalnych, występujących na kuli ziemskiej • sporządza schemat wyżu i niżu barycznego • wskazuje na mapie świata obszary występowania różnych rodzajów wiatrów • charakteryzuje rodzaje wiatrów na podstawie ilustracji • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „niż baryczny”, „wyż baryczny” • wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych • wyjaśnia terminy: „wilgotność powietrza”, „wilgotność względna”, „resublimacja” • omawia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia opadów atmosferycznych na Ziemi • rozpoznaje przedstawione na ilustracji opady i osady atmosferyczne • wyjaśnia na podstawie • charakteryzuje rodzaje schematu procesy powstawania chmur, a także opadów chmur, opadów i osadów atmosferycznych i osadów atmosferycznych na kuli ziemskiej 13. Pada deszcz • analizuje występowanie opadów na kuli ziemskiej na podstawie mapy stref klimatycznych • podaje przykłady obszarów charakteryzujących się nadmiarem lub niedoborem opadów atmosferycznych 6 • wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych ze względu na sposób powstania • wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza • podaje różnice między klimatem a pogodą • charakteryzuje wpływ czynników klimatotwórczych na klimat • charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych, położonych w różnych strefach klimatycznych • wymienia nazwy oceanów i • omawia na podstawie • omawia obieg wody wskazuje te oceany na mapie schematu zasoby wodne Ziemi w przyrodzie na podstawie świata • wskazuje na mapie świata schematu • podaje przykłady ruchów wybrane prądy morskie oraz • dostrzega i wyjaśnia związki wody morskiej wymienia ich nazwy między warunkami • wyjaśnia terminy: • wymienia stany skupienia klimatycznymi a zasoleniem „kondensacja”, „parowanie”, wody w przyrodzie i podaje wody morskiej „morze”, „zatoka”, przykłady ich występowania „cieśnina” • stosuje ze zrozumieniem terminy: „pogoda”, „klimat” • charakteryzuje klimat górski • podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi Rzeki świata • wyjaśnia terminy: „rzeka główna”, „dopływ”, „zlewisko”, „dorzecze”, „dział wodny” • wskazuje na mapie świata najdłuższe rzeki • wyjaśnia termin „przepływ” • zaznacza na ilustracji dorzecze, dział wodny i zlewisko • wymienia elementy dorzecza • wymienia rodzaje i podaje przykłady zasilania rzek • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzek • analizuje wykresy długości rzek i ich przepływu • wyjaśnia związki między warunkami klimatycznymi, a rodzajem zasilania rzek • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „rzeka główna”, „dopływ”, „zlewisko”, „dorzecze”, „dział wodny” Jeziora i bagna • wyjaśnia terminy: „jezioro”, „bagno”, • wymienia różne typy genetyczne jezior • nazywa i wskazuje na mapie • omawia warunki różne typy genetyczne jezior oraz powstawania bagien 14. Pogoda i klimat 15. Obieg wody w przyrodzie. Oceany i morza 16. 17. IV. W O D Y Z I E M I • wyjaśnia terminy: „pogoda”, „klimat” • wymienia czynniki klimatotwórcze • wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi • wymienia strefy klimatyczne na kuli ziemskiej i wskazuje ich zasięg na mapie • charakteryzuje strefy klimatyczne pod względem warunków sprzyjających działalności człowieka • charakteryzuje przyczyny • charakteryzuje zjawisko i skutki ruchów wody morskiej El Nino • charakteryzuje powodzie i podaje ich przykłady • charakteryzuje różne typy genetyczne jezior i podaje 7 „wieloletnia zmarzlina obszary bagienne • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania stawów i sztucznych zbiorników wodnych ich przykłady 18. Wody podziemne • wyjaśnia terminy: „wody • wymienia rodzaje wód podziemne”, „źródło”, podziemnych „wody artezyjskie”, „gejzer” • analizuje budowę niecki artezyjskiej na podstawie ilustracji podaje przykłady gospodarczego wykorzystania wód podziemnych • wskazuje na mapie świata obszary występowania wód artezyjskich i gejzerów • omawia procesy prowadzące do aktywności gejzeru • charakteryzuje wybrane rodzaje wód podziemnych • charakteryzuje niebezpieczeństwa związane z zanieczyszczeniem wód podziemnych 19. Budowa wnętrza Ziemi • wymienia warstwy wnętrza Ziemi w kolejności od warstwy znajdującej się najgłębiej • wymienia metody badania wnętrza Ziemi • podaje różnicę między litosferą a skorupą ziemską • omawia na podstawie schematu • charakteryzuje metody budowę wnętrza Ziemi badania wnętrza Ziemi i podaje • wyjaśnia termin „prądy ich zastosowanie konwekcyjne 20. Wśród minerałów i skał • wymienia nazwy wybranych skał i minerałów • wyjaśnia terminy: „skała”, „minerał” • wskazuje różnice między minerałem a skałą • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania skał • podaje przykłady minerałów skałotwórczych • rozpoznaje skały i określa ich • charakteryzuje wybrane rodzaj skały i warunki ich powstawania 21. Dzieje Ziemi • określa wiek Ziemi • wymienia nazwy er, zaczynając od najstarszej • omawia na podstawie tabeli stratygraficznej najważniejsze wydarzenia z przeszłości geologicznej Ziemi • podaje przykłady skamieniałości przewodnich • wyjaśnia rolę skamieniałości przewodnich w odtwarzaniu dziejów Ziemi • przedstawia hipotezy wyginięcia dinozaurów • dostrzega zmiany w świecie organicznym w dziejach Ziemi • wymienia nazwy okresów geologicznych 22. Wulkanizm i trzęsienia ziemi • wymienia procesy wewnętrzne kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi • wyjaśnia terminy: „wulkan”, „lawa”, „magma”, „hipocentrum”, „epicentrum”, „Ognisty Pierścień Pacyfiku” • wymienia produkty erupcji wulkanicznej • podaje główne cechy płytowej budowy litosfery • wskazuje na mapie świata obszary aktywne sejsmicznie • wymienia przykłady wulkanów i wskazuje je na mapie • omawia skutki wulkanizmu i trzęsień ziemi • wykazuje związki pomiędzy • stosuje ze zrozumieniem płytową budową litosfery terminy: „hipocentrum”, a występowaniem zjawisk „epicentrum”, „orogeneza” wulkanicznych i trzęsień ziemi • wymienia na podstawie schematu elementy budowy wulkanu • charakteryzuje warstwy wnętrza Ziemi • omawia zróżnicowanie temperatury wnętrza Ziemi V. W N Ę T R Z E Z I E M I • omawia najważniejsze wydarzenia w poszczególnych erach dziejów Ziemi 8 • wymienia nazwy orogenez i rodzaje gór • wyjaśnia terminy: „ruchy górotwórcze”, „góry fałdowe”, „góry zrębowe” • wymienia nazwy wielkich form ukształtowania powierzchni Ziemi • wyjaśnia terminy: „wietrzenie”, „erozja” • wymienia rodzaje wietrzenia • wskazuje na mapie świata przykłady gór fałdowych, wulkanicznych i zrębowych • wymienia procesy zewnętrzne • charakteryzuje rodzaje kształtujące rzeźbę wietrzenia i formy terenu powierzchni Ziemi powstałe w jego wyniku • rozpoznaje na ilustracjach formy terenu powstałe w wyniku wietrzenia • posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: „wietrzenie”, „erozja” Procesy krasowe • wyjaśnia terminy: „krasowienie”, „erozja” • podaje rodzaje skał, które ulegają krasowieniu • podaje przykłady form krasowych występujących na powierzchni i w głębi Ziemi • wskazuje na mapie regiony, w których występują zjawiska krasowe • charakteryzuje na podstawie ilustracji budowę jaskini oraz występujące w niej formy krasowe • omawia procesy krasowe i • zapisuje reakcję chemiczną wyjaśnia, w jaki sposób rozpuszczania skały powstają formy krasowe wapiennej • posługuje się ze zrozumieniem terminami: „krasowienie”, „erozja” • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania procesów krasowych 26. Praca rzeki • wymienia rodzaje ujść rzecznych • wyjaśnia terminy: „erozja wgłębna”, „erozja boczna”, „akumulacja” • wskazuje na mapie świata przykłady rzek posiadających ujście deltowe lub lejkowate • podaje przykłady form erozji i akumulacji rzecznej • wyjaśnia proces powstawania meandrów • omawia warunki sprzyjające powstawaniu delt oraz ujść lejkowatych • przedstawia rzeźbotwórczą • stosuje ze zrozumieniem rolę rzeki w jej górnym, pojęcia „spadek rzeki” oraz środkowym i dolnym odcinku oblicza średni spadek rzeki • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności rzeki 27. Lodowce i lądolody • wyjaśnia pojęcie: „granica wiecznego śniegu” • wskazuje na mapie świata obszary występowania lądolodów • wskazuje różnice między lodowcem górskim a lądolodem • dostrzega związek między warunkami klimatycznymi a występowaniem lodowców górskich i lądolodów na Ziemi • rozpoznaje i podpisuje na schemacie formy polodowcowe • wymienia przykłady form powstałych w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów • przedstawia rzeźbotwórczą rolę lodowców górskich i lądolodów • stosuje ze zrozumieniem pojęcie: „granica wiecznego śniegu” • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe 23. Jak powstały góry? VI. 24. Niszczenie skał R E Ź B I A R Z E 25. P O W I E R Z C H N I Z I E M I • omawia różnice między górami • charakteryzuje wielkie formy fałdowymi a zrębowymi ukształtowania powierzchni • określa na podstawie danych Ziemi statystycznych ukształtowanie powierzchni kontynentów • charakteryzuje na podstawie schematów mechanizm powstawania gór fałdowych i zrębowych • charakteryzuje wybrane rodzaje ruchów masowych • wyjaśnia wpływ zmian klimatycznych na zmiany powierzchni pokrywy lodowej 9 w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów VII. T A J E M N I C A Działalność wiatru • wyjaśnia terminy: „korazja”, „niecka deflacyjna”, „wydma paraboliczna”, „barchan”, „grzyb skalny” • wskazuje na mapie wybrane pustynie • wymienia rodzaje pustyń ze wzg. na budowę i położenie 29. Praca morza • wyjaśnia termin „abrazja” • podaje przykłady form powstałych w wyniku rzeźbotwórczej działalności morza • wymienia najważniejsze typy • omawia na podstawie ilustracji wybrzeży morskich proces powstawania klifu i • wskazuje na mapie świata mierzei typy wybrzeży 30. Gleba. Sfera życia • wyjaśnia terminy: „gleba”, „żyzność gleby” • wymienia czynniki glebotwórcze • wymienia najważniejsze rodzaje gleb strefowych i astrefowych na Ziemi • wskazuje i nazywa poziomy glebowe na profilu glebowym N A T U R Y Rozdział I. Afryka 28. Lp. 1. Temat Po obu stronach równika – środowisko przyrodnicze Afryki dopuszczający Uczeń: • wskazuje Afrykę na mapie świata • wymienia nazwy stref klimatyczno-roślinno-glebowych Afryki • wskazuje na mapie • podaje przykłady form powstałych na skutek erozyjnej i akumulacyjnej działalności wiatru • wskazuje różnice między barchanem i wydmą paraboliczną • przedstawia rzeźbotwórczą rolę wiatru • określa genezę wybranych pustyń • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności wiatru • omawia wpływ szaty roślinnej na rzeźbotwórczą działalność wiatru • wskazuje na mapie świata obszary zagrożone pustynnieniem • wyjaśnia genezę • wyjaśnia pojęcia: „rewa”, poszczególnych typów „wał burzowy”, „ripplemarki wybrzeży morskich • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności morza • nazywa główne strefy roślinne • charakteryzuje poziomy na kuli ziemskiej i wskazuje je na glebowe mapie świata • charakteryzuje poszczególne strefy roślinne występujące na Ziemi • wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi • uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania glebami Kryteria ocen (+ kryteria na niższe oceny) – klasa II dostateczny dobry bardzo dobry celujący Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: • wyjaśnia znaczenie terminu • określa położenie • porównuje linię brzegową • wyjaśnia przyczyny „pustynnienie” matematycznoAfryki z linią brzegową innych symetrycznego układu stref • określa położenie -geograficzne Afryki kontynentów klimatycznogeograficzne Afryki • określa cechy ukształtowania • wykazuje na przykładzie strefy -roślinno-glebowych • podaje cechy linii brzegowej powierzchni Afryki Sahelu związek pomiędzy w Afryce Afryki • omawia wpływ wybranych formami gospodarowania • uzasadnia potrzebę 10 • wymienia czynniki czynników klimatotwórczych geograficzne kształtujące na klimat Afryki klimat Afryki • wyjaśnia występowanie stref • przyporządkowuje strefom klimatycznoklimatycznym Afryki -roślinno-glebowych odpowiednie formacje • charakteryzuje klimat, roślinne i typy gleb formacje roślinne oraz gleby • opisuje występowanie wód w poszczególnych strefach powierzchniowych w Afryce klimatyczno• opisuje sposoby -roślinno-glebowych Afryki gospodarowania • oblicza rozciągłość w strefie Sahelu południkową i równoleżnikową Afryki Problemy mieszkańców • wyjaśnia znaczenie terminu • wyjaśnia znaczenie terminów: • identyfikuje przyczyny Afryki „gęstość zaludnienia” ubóstwa społeczeństwa Afryki „eksplozja demograficzna”, • podaje liczbę ludności Afryki „przyrost naturalny”, • omawia wartość HDI • wymienia nazwy odmian „współczynnik przyrostu w wybranych krajach ludzkich zamieszkujących naturalnego”, „produkt na podstawie mapy Afrykę krajowy brutto (PKB), tematycznej • wymienia przyczyny „wskaźnik rozwoju • ocenia wpływ warunków ubóstwa państw Afryki społecznego (HDI)” naturalnych • wymienia nazwy najgęściej i • omawia zróżnicowanie na rozmieszczenie ludności najsłabiej zaludnionych ludności Afryki • wymienia przyczyny obszarów w Afryce • opisuje zmiany liczby i skutki konfliktów zbrojnych • wymienia problemy ludności w Afryce trwających mieszkańców Afryki w Afryce • omawia przyczyny eksplozji demograficznej w Afryce • oblicza współczynnik • opisuje, na podstawie przyrostu naturalnego mapy, rozmieszczenie ludności w Afryce • opisuje problemy mieszkańców Afryki Najlepiej rozwinięte • wskazuje Egipt i RPA na • charakteryzuje położenie • opisuje, na podstawie mapy gospodarczo państwa mapie świata, podaje nazwy geograficzne oraz gospodarczej, czynniki Afryki ich stolic oraz nazwy państw środowisko przyrodnicze warunkujące rozmieszczenie sąsiadujących z tymi krajami Egiptu obszarów koncentracji • wymienia najważniejsze i RPA przemysłu i rolnictwa cechy środowiska • analizuje gęstość w Egipcie i RPA przyrodniczego Egiptu zaludnienia • wykazuje znaczenie turystyki i RPA i współczynnik przyrostu dla gospodarki Egiptu • wymienia nazwy obszarów naturalnego w Egipcie • analizuje zmiany gęsto zaludnionych w • omawia czynniki w środowisku przyrodniczym Egipcie decydujące Doliny Nilu po wybudowaniu • wymienia nazwy surowców o rozmieszczeniu ludności zapory i zbiornika pod mineralnych występujących w RPA Asuanem w Egipcie i w RPA • opisuje warunki sprzyjające • analizuje udział i miejsce RPA ogólnogeograficznej Afryki wybrane elementy linii brzegowej, krainy geograficzne, rzeki i jeziora oraz podaje ich nazwy 2. 3. człowieka a zasobami wodnymi • wyjaśnia mechanizm powstawania systemu rowów tektonicznych w Afryce racjonalnego gospodarowania w środowisku charakteryzującym się poważnymi niedoborami słodkiej wody • proponuje działania mające na celu zahamowanie procesu pustynnienia w strefie Sahelu • wyjaśnia przyczyny i skutki wysokiego przyrostu naturalnego w Afryce • analizuje przyczyny i skutki głodu w Afryce • analizuje przyczyny i skutki konfliktów zbrojnych trwających w Afryce • określa związki pomiędzy problemami wyżywienia, występowaniem chorób a poziomem życia w krajach Afryki położonych na południe od Sahary • uzasadnia twierdzenie, że Afryka jest najbiedniejszym kontynentem świata • proponuje działania mające na celu ograniczenie problemów mieszkańców Afryki (głodu, konfliktów zbrojnych, niedostatku wody pitnej, AIDS) • wykazuje związki między warunkami przyrodniczymi a rozwojem gospodarki Egiptu i RPA • analizuje dane statystyczne dotyczące struktury eksportu RPA i formułuje wnioski • wykazuje zależności między warunkami przyrodniczymi a rozmieszczeniem ludności w Egipcie i RPA • wykazuje, że Egipt jest jednym z najdynamiczniej rozwijających się państw Afryki • wykazuje korzyści wynikające ze strategicznego położenia Egiptu • wykazuje, że RPA jest najbogatszym krajem Afryki 11 Ameryka • wymienia najważniejsze cechy gospodarki RPA • wyjaśnia znaczenie Kanału Sueskiego 4. Od bieguna do bieguna – środowisko przyrodnicze Ameryki 5. Mozaika społeczna Ameryki rozwojowi gospodarki w Egipcie • opisuje wybrane atrakcje turystyczne Egiptu • przedstawia pozytywne i negatywne skutki budowy tamy w Asuanie • przedstawia uwarunkowania rozwoju gospodarczego RPA • opisuje warunki życia na terenach uprzemysłowionych w RPA • wskazuje Amerykę na mapie • określa położenie świata geograficzne Ameryki • wyjaśnia znaczenie • opisuje przebieg granicy terminów: „Ameryka między Ameryką Północną Łacińska”, „Ameryka a Południową Środkowa” • analizuje znaczenie Kanału • wskazuje wybrane elementy Panamskiego linii brzegowej Ameryki na • opisuje linię brzegową mapie oraz podaje ich Ameryki nazwy • przyporządkowuje strefom • wymienia czynniki klimatycznym geograficzne kształtujące charakterystyczną dla nich klimat Ameryki roślinność • wskazuje na mapie • wskazuje na mapie oraz najważniejsze krainy nazywa obszary aktywne geograficzne, rzeki sejsmicznie i jeziora Ameryki Północnej i i wulkanicznie Południowej oraz podaje ich w Ameryce nazwy • wymienia nazwy rdzennych • wyjaśnia znaczenie terminu mieszkańców Ameryki oraz „saldo migracji” odmian ludzkich • wyjaśnia pochodzenie zamieszkujących Amerykę ludności Ameryki • wyjaśnia znaczenie terminów: • opisuje wielkie migracje w „imigracja”, „emigracja” dziejach Ameryki • wyjaśnia przyczyny • wykazuje zróżnicowanie zróżnicowania ludności ludności Ameryki Ameryki • analizuje saldo migracji • wskazuje na mapie • opisuje pochodzenie obszary gęsto i słabo ludności Ameryki zaludnione oraz podaje ich • wymienia przyczyny dużego nazwy zróżnicowania etnicznego i w światowym wydobyciu surowców mineralnych • wykazuje rolę surowców mineralnych w kształtowaniu gospodarki RPA • określa położenie matematyczno-geograficzne Ameryki • wykazuje wpływ rzeźby terenu na cechy klimatu Ameryki • opisuje cechy klimatu Ameryki Północnej i Południowej na podstawie klimatogramów oraz mapy klimatycznej • wyjaśnia przyczyny wulkanizmu i trzęsień ziemi w Ameryce • wykazuje wpływ wybranych czynników klimatotwórczych na klimat Ameryki • oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Ameryki • porównuje linię brzegową i ukształtowanie powierzchni Ameryki z linią brzegową oraz ukształtowaniem powierzchni innych kontynentów • omawia skutki południkowego układu form rzeźby terenu w Ameryce Północnej i Południowej • wykazuje wpływ klimatu na rozmieszczenie roślinności w Ameryce • analizuje przyczyny • wykazuje zależności między i kierunki migracji ludności do warunkami naturalnymi Ameryki a rozmieszczeniem ludności • wyjaśnia wpływ migracji na w Ameryce zróżnicowanie kulturowe i • wyjaśnia, dlaczego Ameryka etniczne ludności Ameryki określana jest mianem tygla • porównuje strukturę etniczną w kultur wybranych krajach Ameryki • oblicza saldo migracji i formułuje wnioski i formułuje wnioski • wyróżnia główne cechy i podaje przyczyny zróżnicowania kulturowego oraz etnicznego Ameryki • wykazuje związki między budową geologiczną a ukształtowaniem pionowym Ameryki • wyjaśnia mechanizm powstawania tornad • analizuje przyczyny wzrostu liczby ludności Ameryki oraz prognozuje dalsze jej zmiany 12 • wskazuje na mapie największe miasta Ameryki i wymienia ich nazwy kulturowego ludności Ameryki Północnej i Południowej • opisuje, korzystając • analizuje, na podstawie z mapy, rozmieszczenie mapy, rozmieszczenie ludności Ameryki Północnej ludności w Ameryce i Południowej Północnej i Południowej • porównuje liczbę ludności w wybranych krajach Ameryki • określa położenie geograficzne Stanów Zjednoczonych • omawia cechy ukształtowania powierzchni Stanów Zjednoczonych • wyjaśnia uwarunkowania wysokiego poziomu rozwoju gospodarczego Stanów Zjednoczonych • opisuje cechy rolnictwa Stanów Zjednoczonych • wskazuje na mapie Stanów Zjednoczonych obszary rolnicze oraz wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie oraz charakteryzuje regiony gospodarcze Stanów Zjednoczonych • opisuje zróżnicowanie ludności Stanów Zjednoczonych • wskazuje na mapie największe aglomeracje Stanów Zjednoczonych oraz wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie regiony o największej gęstości zaludnienia w Stanach Zjednoczonych oraz podaje ich nazwy • określa położenie geograficzne Brazylii • opisuje portugalskie korzenie ludności Brazylii • wyjaśnia przyczyny 6. Pierwsze mocarstwo świata – USA • wskazuje na mapie świata Stany Zjednoczone, podaje nazwę ich stolicy i nazwy państw sąsiadujących • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Stanów Zjednoczonych • wymienia nazwy najważniejszych surowców mineralnych wydobywanych w Stanach Zjednoczonych • przedstawia najważniejsze cechy gospodarki Stanów Zjednoczonych • wymienia nazwy głównych roślin uprawianych na terenie Stanów Zjednoczonych • wymienia nazwy regionów gospodarczych Stanów Zjednoczonych • wyjaśnia znaczenie terminów: „megalopolis”, „technopolia” 7. Zielone płuca świata – Brazylia • wskazuje na mapie świata Brazylię i podaje nazwę jej stolicy • wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne • analizuje strukturę PKB Stanów Zjednoczonych i formułuje wnioski • ocenia przyrodnicze i pozaprzyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa • charakteryzuje dominujący typ gospodarki rolnej w Stanach Zjednoczonych • analizuje strukturę użytkowania ziemi w Stanach Zjednoczonych • porównuje ruch pasażerski w portach lotniczych Stanów Zjednoczonych i innych państw oraz formułuje wnioski • określa rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej • charakteryzuje oraz wskazuje na mapie megalopolis wschodniego wybrzeża • uzasadnia, że Stany Zjednoczone są krajem imigrantów • analizuje uwarunkowania rozwoju przemysłu nowoczesnych technologii • wykazuje wysoki poziom rozwoju gospodarczego Stanów Zjednoczonych • wykazuje zależność między wysokim poziomem gospodarki a poziomem rozwoju transportu w Stanach Zjednoczonych • wykazuje związki między gospodarką a warunkami środowiska w najważniejszych regionach gospodarczych Stanów Zjednoczonych • udowadnia, że Stany Zjednoczone są potęga gospodarczą świata • analizuje problem nielegalnej imigracji do Stanów Zjednoczonych • analizuje skutki gwałtownego wzrostu liczby ludności w wielkich miastach Brazylii • opisuje uwarunkowania rozmieszczenia ludności • analizuje zmiany poziomu urbanizacji w Brazylii i formułuje wnioski • analizuje naturalne i antropogeniczne zagrożenia • przedstawia problemy Indian 13 Australia 8. Australia – kontynent na antypodach i najważniejsze rzeki Brazylii wysokiego poziomu oraz wymienia ich nazwy urbanizacji w Brazylii • wskazuje na mapie • określa cechy rozwoju największe miasta Brazylii i i problemy wielkich miast wymienia ich nazwy Brazylii • wymienia problemy wielkich • charakteryzuje miast Brazylii rozmieszczenie ludności • wymienia skutki wylesiania Brazylii Amazonii • wyjaśnia znaczenie terminu „fawele” • omawia działania podejmowane przez mieszkańców Brazylii w celu zagospodarowania interioru • opisuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem • wskazuje na mapie świata • określa położenie Australię geograficzne Australii i Oceanię i Oceanii • wymienia nazwy osobliwości • opisuje, korzystając przyrodniczych Australii z mapy, linię brzegową i • wyjaśnia znaczenie terminu ukształtowanie pionowe „endemit” Australii • wskazuje na mapie • charakteryzuje cechy najważniejsze obiekty klimatu oraz specyfikę geograficzne Australii: rzeki, świata roślin i zwierząt jeziora i krainy geograficzne Australii na podstawie map oraz podaje ich nazwy klimatycznych • wskazuje na mapie Australii i klimatogramów obszary o największej • wyjaśnia znaczenie gęstości zaludnienia oraz terminów: „basen obszary niezamieszkane artezyjski”, „studnia • wskazuje na mapie artezyjska” największe miasta Australii • opisuje rdzennych oraz wymienia ich nazwy mieszkańców Australii • wymienia główne cechy • wyjaśnia uwarunkowania gospodarki Związku rozwoju hodowli owiec Australijskiego w Związku Australijskim • omawia rozmieszczenie • dokonuje podziału basenów artezyjskich geograficznego Oceanii na w Australii podstawie mapy Brazylii • analizuje przyczyny i skutki migracji ludności ze wsi do miast • wykazuje problemy wielkich miast Brazylii • analizuje przyczyny i skutki wylesiania Amazonii dla puszczy amazońskiej • wykazuje wpływ warunków naturalnych na rozmieszczenie ludności Brazylii • wykazuje przyczyny • oblicza rozciągłość i skutki ubóstwa wód południkową powierzchniowych i równoleżnikową Australii w Australii • analizuje zależności między • ocenia znaczenie wód warunkami klimatycznymi artezyjskich a występowaniem wód • analizuje uwarunkowania powierzchniowych rozmieszczenia ludności w • ocenia warunki środowiska Australii i Oceanii przyrodniczego Australii • omawia wybrane zagadnienia z punktu widzenia warunków gospodarcze ze szczególnym życia uwzględnieniem roli górnictwa i i gospodarki ludzi rolnictwa • wyjaśnia zależności między • przedstawia, na podstawie warunkami środowiska map tematycznych, główne przyrodniczego Australii a cechy gospodarki Związku sposobami gospodarowania Australijskiego na tle w rolnictwie warunków naturalnych • porównuje, korzystając z map, środowisko przyrodnicze Australii ze środowiskiem przyrodniczym innych kontynentów • wykazuje zależność między symetrycznym położeniem Australii po obu stronach zwrotnika Koziorożca a uwarunkowaniami klimatycznymi 14 Arktyka i Antarktyka Azja 9. Lodowe pustynie 10. Azja – kontynent wielkich kontrastów 11. W rytmie monsunu • wyjaśnia znaczenie terminów: „Arktyka”, „Antarktyka” • wskazuje na mapie świata Arktykę i Antarktykę • wymienia główne cechy środowiska przyrodniczego Arktyki i Antarktyki ze szczególnym uwzględnieniem cech klimatu • wyjaśnia znaczenie terminów: „góra lodowa”, „pak lodowy” • wymienia najważniejsze zmiany obserwowane w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych • wyjaśnia znaczenie terminu „Eurazja” • wskazuje na mapie świata Eurazję i Azję • wymienia przykłady kontrastów geograficznych Azji • wskazuje na mapie wybrane elementy linii brzegowej Azji i podaje ich nazwy • wymienia czynniki geograficzne kształtujące klimat Azji • wskazuje na mapie najważniejsze krainy geograficzne, rzeki i jeziora Azji oraz wymienia ich nazwy • wyjaśnia znaczenie terminu „monsun” • odróżnia monsun letni od monsunu zimowego ogólnogeograficznej • przedstawia cechy położenia • opisuje czynniki warunkujące Arktyki klimat obszarów i Antarktyki na podstawie okołobiegunowych mapy świata • wyjaśnia występowanie • wyjaśnia uwarunkowania pokrywy lodowej cech środowiska na obszarach przyrodniczego Antarktyki i okołobiegunowych Arktyki • omawia sytuację prawną • opisuje działalność Antarktyki człowieka w Arktyce • wykazuje konieczność i Antarktyce ochrony przyrody obszarów • wymienia główne cechy okołobiegunowych i przyczyny zmian • omawia wkład Polaków w w środowisku przyrodniczym badania obszarów polarnych obszarów okołobiegunowych • wymienia nazwy dwóch polskich polarnych stacji badawczych • określa położenie • omawia geograficzne czynniki geograficzne Eurazji warunkujące klimat Azji i Azji • wykazuje wpływ klimatu na • charakteryzuje rozmieszczenie roślinności ukształtowanie powierzchni • wyjaśnia, na czym polega Azji kontrastowość klimatyczna • opisuje cechy klimatu Azji Azji na podstawie • wyjaśnia przyczyny klimatogramów i mapy i skutki wysychania Jeziora klimatycznej Aralskiego • charakteryzuje wybrane • wyjaśnia, na czym polega strefy roślinne Azji promienisty układ wielkich • opisuje rozmieszczenie wód systemów rzecznych Azji powierzchniowych w Azji na • przedstawia, na podstawie podstawie mapy map tematycznych, warunki • przedstawia kontrasty przyrodnicze obszarów, na geograficzne Azji których kształtowały się • opisuje, na podstawie mapy, najstarsze azjatyckie granicę między Azją a cywilizacje Europą • oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Azji • omawia, na podstawie • wykazuje znaczenie schematu, cyrkulację tarasowania stoków monsunową w Azji • wykazuje związek pomiędzy Południowej i Południoworytmem upraw • charakteryzuje badania prowadzone przez naukowców w Antarktyce i Arktyce • porównuje środowisko przyrodnicze Arktyki i Antarktyki • proponuje działania mające na celu zahamowanie niekorzystnych zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych • porównuje linię brzegową i ukształtowanie powierzchni Azji z linią brzegową i ukształtowaniem powierzchni innych kontynentów • wykazuje, na podstawie map tematycznych, że Azja jest kontynentem wielkich geograficznych kontrastów • porównuje, korzystając z map, środowisko przyrodnicze Azji ze środowiskiem przyrodniczym innych kontynentów • opisuje osiągnięcia najstarszych cywilizacji azjatyckich • analizuje wpływ cyrkulacji monsunowej w Azji Południowej i PołudniowoWschodniej na życie • wykazuje znaczenie ryżu dla kultury społeczeństwa azjatyckiego 15 • wskazuje na mapie obszary występowania monsunu • wyjaśnia znaczenie terminu „tarasy” 12. Chiny – najludniejszy kraj świata 13. Japonia – kraj kwitnącej gospodarki -Wschodniej • porównuje, na podstawie diagramu, wielkość produkcji ryżu w wybranych krajach • wskazuje na mapie obszary odznaczające się intensywną uprawą ryżu i podaje ich nazwy • opisuje wymagania klimatyczno-glebowe ryżu • wskazuje na mapie Chiny, • określa położenie podaje nazwę ich stolicy geograficzne oraz cechy oraz nazwy państw środowiska przyrodniczego sąsiadujących Chin • wskazuje na mapie krainy • wyjaśnia zjawisko geograficzne oraz zachwiania równowagi płci najważniejsze rzeki • opisuje uwarunkowania w Chinach oraz wymienia rozwoju rolnictwa ich nazwy w Chinach • podaje liczbę ludności Chin • wyjaśnia zależność między • opisuje bariery osadnicze w warunkami przyrodniczymi Chinach Zachodnich a rozmieszczeniem ludności • wymienia nazwy bogactw Chin mineralnych Chin • opisuje uwarunkowania • wskazuje najdynamiczniej rozwoju gospodarczego rozwijające się działy Chin gospodarki w Chinach • określa miejsce Chin • wymienia nazwy głównych w światowej wymianie roślin uprawnych towarowej • wymienia najważniejsze • wskazuje na mapie oraz cechy gospodarki Chin nazywa obszary o dużej koncentracji przemysłu w Chinach • wskazuje na mapie świata • opisuje położenie Japonię i podaje nazwę jej geograficzne Japonii na stolicy podstawie mapy • wymienia najważniejsze ogólnogeograficznej cechy środowiska •omawia cechy środowiska przyrodniczego Japonii przyrodniczego Japonii • opisuje skutki trzęsień ziemi, • charakteryzuje klimat tajfunów i tsunami Japonii • wymienia działania • wyjaśnia przyczyny umożliwiające życie i dynamicznego rozwoju gospodarowanie w trudnych Japonii po II wojnie warunkach przyrodniczych światowej i „kulturą ryżu” a cechami codzienne klimatu monsunowego i gospodarowanie w Azji Południowej mieszkańców tych regionów i Południowo-Wschodniej • opisuje przyrodnicze i społeczno-gospodarcze skutki zaburzenia rytmu cyrkulacji monsunowej • analizuje wykresy i dane • wykazuje zależności między dotyczące liczby ludności i warunkami przyrodniczymi współczynnika przyrostu a rozwojem gospodarczym naturalnego w Chinach Chin • wyjaśnia, na czym polega • analizuje przyczyny chiński program kontroli szybkiego rozwoju urodzeń gospodarczego Chin • określa cele i skutki programu w ostatnich latach kontroli urodzeń • porównuje wartość PKB Chin z wartością PKB innych krajów • wyjaśnia kierunki rozwoju gospodarczego Chin • wskazuje zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej • wykazuje przyczyny migracji ludności Chin ze wsi do miast • omawia kontrasty przyrodnicze Chin • wykazuje wpływ Chin na światową gospodarkę • charakteryzuje geograficzne • opisuje skutki położenia czynniki kształtujące klimat Japonii w strefie aktywności Japonii wulkanicznej • wyjaśnia wpływ cyrkulacji i sejsmicznej monsunowej na klimat Japonii • wykazuje przyczyny i • wykazuje znaczenie czynników znaczenie działań społecznoumożliwiających życie w -kulturowych dla tworzenia trudnych warunkach nowoczesnej gospodarki przyrodniczych Japonii na tle niekorzystnych • wykazuje, że Japonia jest cech środowiska potęgą gospodarczą przyrodniczego • opisuje znaczenie marikultury • wykazuje przyczyny i skutki spowolnienia gospodarczego Japonii 16 14. Indie – państwo bogaczy i nędzarzy 15. Czarne złoto Bliskiego Wschodu • wymienia japońskie produkty znane na całym świecie • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych • przedstawia znaczenie rybołówstwa dla gospodarki Japonii • podaje liczbę mieszkańców Japonii • wskazuje na mapie wielkie miasta Japonii i wymienia ich nazwy • wymienia najważniejsze cechy japońskiej gospodarki • wskazuje na mapie Indie, podaje nazwę ich stolicy oraz nazwy państw sąsiadujących • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne i rzeki Indii oraz wymienia ich nazwy • podaje liczbę ludności Indii • przedstawia uwarunkowania wysokiego przyrostu naturalnego w Indiach • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych • wymienia nazwy bogactw mineralnych Indii • wymienia najważniejsze cechy gospodarki Indii • opisuje kontrasty społeczne i gospodarcze w Indiach • wyjaśnia znaczenie terminu „Bliski Wschód” • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej państwa należące do regionu Bliskiego Wschodu • wymienia cechy środowiska przyrodniczego • wyjaśnia znaczenie dużych nakładów finansowych na oświatę i badania naukowe • opisuje udział usług w strukturze PKB • wyjaśnia znaczenie transportu dla gospodarki Japonii • opisuje czynniki pozaprzyrodnicze sprzyjające rozwojowi rolnictwa w Japonii • wyjaśnia znaczenie terminu „marikultura” • analizuje strukturę eksportu Japonii i formułuje wnioski • wyjaśnia, dlaczego główne ośrodki gospodarcze Japonii skoncentrowane są na wybrzeżach tego kraju • przedstawia przyczyny dużej gęstości zaludnienia na wyspie Honsiu • określa położenie geograficzne Indii • omawia cechy środowiska przyrodniczego Indii • omawia prognozy wzrostu liczby ludności Indii • wyjaśnia znaczenie terminu „zielona rewolucja” • opisuje poziom rozwoju rolnictwa Indii • charakteryzuje uwarunkowania rolnictwa Indii • wyjaśnia, dlaczego w Indiach występuje duże pogłowie bydła • przedstawia czynniki rozwoju przemysłu w Indiach • wskazuje na mapie gospodarczej Indii wybrane ośrodki przemysłu high-tech • opisuje położenie geograficzne Bliskiego Wschodu • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej państwa Bliskiego Wschodu i ich stolice oraz podaje ich nazwy • opisuje warunki naturalne • analizuje diagram ilustrujący • analizuje poziom rozwoju zmiany liczby ludności w XX i gospodarczego Indii XXI wieku • analizuje cechy indyjskiego • wykazuje problemy związane rolnictwa ze stale zwiększającą się i formułuje wnioski liczbą ludności Indii • wyjaśnia przyczyny • wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gwałtownego rozwoju nowoczesnych usług w nowoczesnych technologii w Indiach Indiach • opisuje system kastowy społeczeństwa Indii dla gospodarki Japonii • wskazuje warunki • wykazuje korzyści przyrodnicze Bliskiego gospodarcze i społeczne Wschodu niekorzystne dla wynikające z eksportu ropy działalności gospodarczej naftowej oraz produktów człowieka powstałych • analizuje rozmieszczenie, w wyniku jej przetworzenia zasoby i wydobycie ropy • porównuje wydobycie ropy naftowej na Bliskim Wschodzie naftowej z wartością PKB na na podstawie map jednego mieszkańca • przewiduje społeczno-gospodarcze skutki eksplozji demograficznej w Indiach • wykazuje wpływ hinduizmu na życie i działalność ludzi • uzasadnia lokalizację okręgów przemysłowych w Indiach • uzasadnia tezę, że konflikty na Bliskim Wschodzie mają wpływ na globalną gospodarkę 17 Europa i gospodarki Bliskiego Wschodu • wymienia nazwy państw, na których obszarze znajdują się najbogatsze złoża ropy naftowej • wyjaśnia znaczenie terminu „OPEC” • opisuje cechy kultury islamskiej 16. Środowisko przyrodnicze Starego Kontynentu • wskazuje na mapie świata Europę • wskazuje na mapie wybrane elementy linii brzegowej Europy i wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie wybrane niziny, wyżyny i góry Europy oraz wymienia ich nazwy • wymienia cechy ukształtowania powierzchni Europy na podstawie mapy • wskazuje na mapie wybrane europejskie rzeki i jeziora oraz wymienia ich nazwy Bliskiego Wschodu • charakteryzuje zasoby ropy naftowej na Bliskim Wschodzie • charakteryzuje region Bliskiego Wschodu pod kątem kierunków i poziomu rozwoju gospodarczego • przedstawia działania państw Bliskiego Wschodu mające na celu uniezależnienie się od wydobycia ropy naftowej • charakteryzuje gospodarkę krajów Bliskiego Wschodu, w których nie wydobywa się ropy naftowej • wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów na Bliskim Wschodzie objętych konfliktami zbrojnymi • określa położenie geograficzne Europy na podstawie mapy ogólnogeograficznej • charakteryzuje linię brzegową Europy na podstawie mapy • porównuje średnią wysokość Europy ze średnią wysokością innych kontynentów • wykazuje typowo nizinny charakter ukształtowania powierzchni Europy na podstawie mapy • przedstawia czynniki geograficzne wpływające na klimat Europy • opisuje klimat Europy na podstawie mapy • wyjaśnia znaczenie terminu „kontynentalizm klimatu” • charakteryzuje wybrane tematycznych w poszczególnych krajach i danych statystycznych Bliskiego Wschodu • analizuje udział państw • opisuje wpływ religii na Bliskiego Wschodu gospodarkę krajów Bliskiego w światowym wydobyciu ropy Wschodu i życie muzułmanów naftowej i formułuje wnioski • analizuje skutki konfliktów na • analizuje wartość PKB Bliskim Wschodzie w przeliczeniu na jednego • porównuje poziom życia mieszkańca mieszkańców w wybranych krajach poszczególnych krajów Bliskiego Wschodu Bliskiego Wschodu i formułuje wnioski • charakteryzuje Bliski Wschód pod kątem cech kulturowych, zasobów ropy naftowej i poziomu rozwoju gospodarczego • opisuje położenie geograficzne i granice Europy z innymi kontynentami na mapie ogólnogeograficznej świata • porównuje linię brzegową Europy z linią brzegową innych kontynentów • porównuje ukształtowanie powierzchni Europy z ukształtowaniem powierzchni innych kontynentów • wyjaśnia wpływ zlodowaceń na rzeźbę powierzchni Europy • wyjaśnia zależności między typem klimatu a występowaniem formacji roślinnych • wyjaśnia wpływ działalności rzek na rzeźbę powierzchni Europy • wyjaśnia genezę wybranych • oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Europy • przedstawia genezę powstawania gór w Europie • wykazuje wpływ czynników geograficznych na cechy klimatu Europy • wykazuje związki między budową geologiczną a ukształtowaniem pionowym Europy • wykazuje następstwa południkowej i równoleżnikowej rozciągłości Europy 18 17. Europa – kontynent nowych państw 18. Europa się starzeje 19. Ludność i urbanizacja w Europie strefy roślinne Europy europejskich jezior • opisuje rozmieszczenie wód powierzchniowych w Europie na podstawie mapy • omawia przemiany • wyjaśnia przyczyny zmian • przedstawia terytoria zależne • wykazuje znaczenie polityczne w Europie po na mapie politycznej Europy wybranych krajów procesów integracyjnych 1989 roku po 1989 roku • wyjaśnia znaczenie terminu zachodzących w Europie • wymienia nazwy wybranych • wyjaśnia skutki rozpadu „suwerenność” • opisuje cele i zadania Unii krajów Europy ZSRR Europejskiej • wyjaśnia znaczenie terminu • wymienia nazwy wybranych „terytorium zależne” krajów Europy i ich stolic • wskazuje najmniejsze • wskazuje na mapie kraje i największe państwa Europy położone zarówno w pod względem powierzchni i Europie, jak i w Azji oraz liczby ludności na mapie wymienia ich nazwy politycznej Europy • podaje liczbę ludności Europy • opisuje liczbę ludności • wykazuje, że tempo wzrostu • analizuje prognozy zmian • wymienia przyczyny Europy na tle liczby liczby ludności demograficznych niskiego przyrostu ludności świata w Europie jest najniższe na w Europie naturalnego • przedstawia zmiany liczby świecie • uzasadnia twierdzenie, że • wymienia nazwy krajów o ludności • analizuje piramidę płci społeczeństwo europejskie najniższym w Europie w latach i wieku i formułuje wnioski się starzeje i najwyższym współczynniku 2000–2007 • porównuje wartość • wyjaśnia przyczyny przyrostu naturalnego w • analizuje przyczyny współczynnika przyrostu i skutki wydłużania się Europie i skutki niskiego przyrostu naturalnego z odsetkiem średniej długości życia • wymienia nazwy krajów, naturalnego ludności powyżej 65 roku życia które zamieszkuje ludność o • porównuje współczynnik i formułuje wnioski największej średniej przyrostu naturalnego w • wyjaśnia przyczyny starzenia długości życia wybranych krajach Europy się europejskich • wymienia czynniki • porównuje udział ludności społeczeństw wpływające na długość powyżej 65 roku życia w • wykazuje konsekwencje życia w Europie strukturze wiekowej starzenia się społeczeństw wybranych państw Europy europejskich • porównuje strukturę wiekową ludności Europy i Afryki • opisuje różnice w wyglądzie • wyjaśnia znaczenie terminu osób pochodzących z różnych „wielokulturowość” części Europy • przedstawia zróżnicowanie • wymienia odmiany człowieka językowe mieszkańców zamieszkujące Europę Europy • wymienia nazwy rodzin • opisuje strukturę językowych, do których wyznaniową mieszkańców należą języki europejskie Europy • porównuje strukturę • wykazuje wielokulturowość wyznaniową ludności Europy w wybranych państwach • wykazuje skutki Europy wielokulturowości • opisuje, na podstawie mapy, mieszkańców Europy rozmieszczenie ludów Europy • wyjaśnia przyczyny • opisuje przyczyny warunkujące rozmieszczenie i konsekwencje zróżnicowania ludności w Europie • analizuje przyczyny rozpadu ZSRR i Jugosławii • wyróżnia regiony geopolityczne Europy i uzasadnia ich powstanie • analizuje problemy demograficzne Europy i formułuje wnioski • uzasadnia, że Europa charakteryzuje się warunkami przyrodniczymi i pozaprzyrodniczymi korzystnymi dla osadnictwa • analizuje zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji w wybranych krajach Europy 19 • wymienia nazwy państw, w których obowiązuje więcej niż jeden język urzędowy • wymienia przykłady zróżnicowania kulturowego mieszkańców Europy • wskazuje na mapie obszary o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia w Europie oraz wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie największe miasta Europy oraz wymienia ich nazwy • opisuje, na podstawie mapy, położenie Londynu 20. Surowe środowisko Europy Północnej • wyjaśnia znaczenie terminu „kraje skandynawskie” • wskazuje kraje Europy Północnej na mapie i wymienia ich nazwy • wymienia warunki przyrodnicze Europy Północnej niesprzyjające działalności człowieka • wymienia cechy środowiska przyrodniczego Europy Północnej sprzyjające działalności człowieka • wymienia nazwy głównych bogactw naturalnych krajów skandynawskich • przedstawia główne działy przemysłu dynamicznie rozwijające się w krajach Europy Północnej • opisuje, na podstawie mapy, rozmieszczenie głównych ośrodków miejskich w Europie Północnej • opisuje, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie regionalne, kulturowe, narodowościowe i etniczne współczesnej Europy • opisuje rozmieszczenie ludności w Europie na podstawie mapy • omawia przyczyny wysokiego wskaźnika urbanizacji w Europie • wyjaśnia znaczenie terminu „metropolia” i wymienia przykłady europejskich metropolii • wyjaśnia, dlaczego Londyn jest nazywany „miastem świata” • opisuje położenie państw Europy Północnej • opisuje warunki przyrodnicze Europy Północnej • wyjaśnia łagodzący wpływ prądu morskiego na cechy klimatu Europy Północnej • wyjaśnia znaczenie terminu „okres wegetacyjny” • charakteryzuje rolnictwo Europy Północnej • omawia znaczenie upraw roślin w specjalnie ogrzewanych i doświetlanych szklarniach • wykazuje znaczenie położenia Skandynawii i omawia sposoby wykorzystania mórz • analizuje wielkość połowów ryb w wybranych krajach świata i krajach Europy Północnej • przedstawia wykorzystanie surowców odnawialnych ludności Europy • omawia położenie oraz układ przestrzenny Londynu • przedstawia znaczenie Londynu jako światowej metropolii • charakteryzuje środowisko • wykazuje niekorzystny wpływ przyrodnicze krajów Europy warunków środowiska Północnej przyrodniczego Europy • wyjaśnia, dlaczego porty Północnej na działalność morskie położone za kołem gospodarczą człowieka podbiegunowym nie • porównuje środowisko zamarzają przyrodnicze krajów Europy Północnej • wykazuje zależności między warunkami klimatycznymi a typową roślinnością krajów Europy Północnej • analizuje i ocenia strukturę użytkowania ziemi w Europie Północnej • ocenia poziom życia mieszkańców Europy Północnej • wykazuje wpływ warunków naturalnych na rozmieszczenie ludności w Europie Północnej • wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju • charakteryzuje zjawisko odpływu ludności z obszarów północnej Skandynawii • przedstawia walory turystyczne krajów Europy Północnej 20 w produkcji energii 21. Gospodarka w cieniu Alp 22. Turystyczne bogactwo Europy Południowej • wyjaśnia znaczenie terminu • omawia położenie krajów „kraje alpejskie” alpejskich na podstawie • wskazuje kraje alpejskie na mapy ogólnogeograficznej mapie ogólnogeograficznej, • opisuje warunki klimatyczne wymienia nazwy tych w Alpach państw oraz nazwy ich stolic • wyjaśnia występowanie • wyjaśnia znaczenie terminu źródeł wielu rzek „granica wiecznego śniegu” europejskich w Alpach • wymienia czynniki decydujące • charakteryzuje piętra o występowaniu lodowców klimatyczno-roślinne górskich w Alpach w Alpach • opisuje rzeźbę Alp • wymienia wiodące działy • opisuje główne kierunki gospodarki krajów alpejskich rozwoju gospodarczego • opisuje specyfikę krajów alpejskich rozmieszczenia ludności w • charakteryzuje strukturę Alpach przemysłu krajów alpejskich • wskazuje największe miasta • ocenia warunki rozwoju alpejskie na mapie i hydroenergetyki wymienia ich nazwy w krajach alpejskich • opisuje rozmieszczenie miast i gęstość zaludnienia w krajach alpejskich • wyjaśnia znaczenie terminu • omawia położenie „kraje śródziemnomorskie” geograficzne krajów • wskazuje na mapie kraje śródziemnomorskich na Europy Południowej i podstawie mapy wymienia nazwy ich stolic ogólnogeograficznej • przedstawia turystyczną • opisuje warunki środowiska atrakcyjność regionu przyrodniczego krajów śródziemnomorskiego śródziemnomorskich • wskazuje na mapie wyspy • charakteryzuje warunki położone na Morzu klimatyczne i roślinność Śródziemnym i wymienia ich krajów śródziemnomorskich nazwy na podstawie map • wskazuje na mapie góry tematycznych znajdujące się na obszarze • charakteryzuje walory południowej Europy i przyrodnicze wymienia ich nazwy i pozaprzyrodnicze krajów Europy Południowej • wyjaśnia znaczenie terminu • opisuje, na podstawie mapy „makia” tematycznej, • wymienia przykłady atrakcji rozmieszczenie turystycznych południowej gospodarczego • charakteryzuje środowisko • charakteryzuje czynniki przyrodnicze krajów decydujące o wykształceniu alpejskich pięter klimatyczno-roślinnych • wykazuje wpływ gór na w Alpach środowisko przyrodnicze i • wykazuje znaczenie sektora gospodarkę krajów alpejskich usług turystycznych • analizuje strukturę i finansowych dla gospodarki użytkowania ziemi krajów alpejskich w krajach alpejskich • wykazuje odrębność i formułuje wnioski kulturową mieszkańców gór • wykazuje, że kraje alpejskie należą do państw wysoko rozwiniętych • charakteryzuje genezę rzeźby alpejskiej • analizuje czynniki decydujące o rozwoju sektora finansowego w Szwajcarii • wykazuje turystyczną • wykazuje atrakcyjność atrakcyjność regionu przyrodniczą Europy śródziemnomorskiego Południowej • opisuje wybrane atrakcje • wykazuje związki między turystyczne regionu rozwojem turystyki a • analizuje infrastrukturę warunkami przyrodniczymi i turystyczną i jej znaczenie dla dziedzictwem kulturowym rozwoju turystyki Europy • ocenia rolę turystyki w Południowej rozwoju gospodarczym • wykazuje niekorzystny wpływ krajów Europy Południowej turystyki na środowisko przyrodnicze • ukazuje dziedzictwo kulturowe krajów śródziemnomorskich • wykazuje zależności miedzy wielkością ruchu turystycznego a przychodami wybranych krajów 21 Sąsiedzi Polski Europy 23. Francja – rolnictwo XXI wieku • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Francję i podaje nazwę jej stolicy • wymienia czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze warunkujące rozwój rolnictwa we Francji • wymienia nazwy roślin uprawianych we Francji • opisuje produkty charakterystyczne dla Francji 24. Niemcy – potęga gospodarcza • wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Niemcy, podaje nazwę stolicy tego państwa oraz nazwy krajów z nim sąsiadujących • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne i najważniejsze rzeki Niemiec oraz wymienia ich nazwy • przedstawia udział przemysłu w strukturze PKB Niemiec • wymienia nazwy wybranych najważniejszych ośrodków turystycznych Europy Południowej • opisuje położenie • analizuje strukturę geograficzne Francji użytkowania ziemi we Francji • charakteryzuje warunki • wykazuje wpływ klimatu na klimatyczno-glebowe rozmieszczenie upraw we warunkujące rozwój Francji rolnictwa we Francji • wykazuje, na przykładzie rolnictwa Francji, związek • opisuje ukształtowanie między warunkami powierzchni terenu we przyrodniczymi Francji na podstawie mapy a kierunkiem • wskazuje na mapie i efektywnością produkcji gospodarczej rolnej i charakteryzuje • wykazuje, że przemysł najważniejsze regiony środków transportu ma duże rolnicze Francji znaczenie dla gospodarki • porównuje wielkość plonów Francji pszenicy i buraków cukrowych w wybranych krajach • charakteryzuje Wspólną Politykę Rolną krajów Unii Europejskiej • identyfikuje cechy rolnictwa towarowego • opisuje długości granic • wykazuje wysoki poziom Polski z poszczególnymi rozwoju gospodarczego państwami Niemiec na podstawie • określa położenie wartości PKB i struktury geograficzne Niemiec na zatrudnienia mapie ogólnogeograficznej • wykazuje znaczenie usług dla gospodarki Niemiec • przedstawia czynniki • analizuje działania Niemiec dynamicznego rozwoju na rzecz ochrony środowiska gospodarczego Niemiec • przedstawia przyczyny • wyjaśnia znaczenie spadku tempa rozwoju transportu dla gospodarki gospodarczego Niemiec na Niemiec początku XXI wieku • wymienia przyczyny • wyjaśnia przyczyny dobrego rozwoju i skutki ujemnego przyrostu gospodarczego Niemiec naturalnego • przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł informacji w Niemczech • opisuje uwarunkowania geograficznej, główne kierunki i przyczyny zmian w rozwoju rolnictwa Niemiec • wykazuje wpływ czynników pozaprzyrodniczych na wielkość produkcji roślinnej i zwierzęcej • dowodzi, że francuskie rolnictwo jest wysoko rozwinięte •ocenia, na podstawie danych statystycznych, miejsce Francji w produkcji rolnej w Europie • wykazuje wysoki poziom rozwoju przemysłu, rolnictwa i usług w Niemczech • analizuje uwarunkowania rozwoju przemysłu przetwórczego i formułuje wnioski • dowodzi, że Niemcy znajdują się w ścisłej czołówce najlepiej rozwiniętych państw świata • analizuje przyczyny migracji ludności do Niemiec 22 25. Słowacja i Czechy – wspólna przeszłość, odrębna przyszłość 26. Problemy gospodarcze oraz demograficzne Litwy, Białorusi i Ukrainy 27. Rosja – największe roślin uprawianych w Niemczech • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Czechy i Słowację, wymienia nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami • wskazuje na mapie i wymienia nazwy głównych krain geograficznych oraz najważniejszych rzek Czech i Słowacji • wymienia nazwy państw będących głównymi partnerami handlowymi Czech i Słowacji • wymienia nazwy mniejszości narodowych zamieszkujących Czechy i Słowację • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Litwę, Białoruś i Ukrainę, wymienia nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne i najważniejsze rzeki Litwy, Białorusi i Ukrainy oraz podaje ich nazwy • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego tych państw • wymienia problemy demograficzne Białorusi, Litwy i Ukrainy • wyjaśnia znaczenie terminu „depopulacja” • wskazuje na mapie strukturze przemysłu Zagłębia Ruhry • opisuje położenie geograficzne Słowacji i Czech na mapie ogólnogeograficznej • przedstawia wspólne cechy środowiska przyrodniczego Czech i Słowacji • opisuje zasoby bogactw naturalnych Czech i Słowacji • opisuje atrakcje Czech i Słowacji przyciągające turystów • charakteryzuje • podaje przyczyny rozpadu i porównuje, na podstawie Czechosłowacji różnych źródeł informacji • porównuje tempo rozwoju geograficznej, środowisko gospodarczego Czech i przyrodnicze Czech Słowacji oraz formułuje i Słowacji wnioski • wykazuje podobieństwa i różnice w gospodarce tych państw • porównuje strukturę PKB oraz strukturę zatrudnienia Czech i Słowacji • analizuje demograficzne podobieństwa i różnice Czech i Słowacji • przedstawia problemy społeczności romskiej zamieszkującej Słowację • opisuje położenie • porównuje poziom rozwoju geograficzne Litwy, gospodarczego Litwy, Białorusi i Ukrainy Białorusi i Ukrainy • charakteryzuje • opisuje uwarunkowania i porównuje, na podstawie rozwoju gospodarki Litwy różnych źródeł informacji • wyjaśnia przyczyny słabego geograficznej, środowisko rozwoju gospodarczego przyrodnicze Litwy, Białorusi i Białorusi Ukrainy • opisuje uwarunkowania • przedstawia cechy rozwoju rolnictwa na Ukrainie gospodarki Litwy, Białorusi i • wyjaśnia przyczyny kryzysu Ukrainy gospodarczego na Ukrainie • przedstawia współczesne po rozpadzie ZSRR przemiany gospodarcze • analizuje współczynnik Ukrainy przyrostu naturalnego • przedstawia przyczyny na Białorusi, Litwie ujemnego przyrostu i Ukrainie oraz formułuje wnioski naturalnego na Białorusi, Litwie i Ukrainie • przedstawia działania rządów Litwy, Białorusi i Ukrainy mające na celu zahamowanie depopulacji • opisuje atrakcje turystyczne Krymu • określa położenie • wykazuje konsekwencje • porównuje środowisko społeczno-gospodarcze południowych sąsiadów Polski oraz formułuje wnioski • projektuje tygodniowy pobyt na Słowacji, uwzględniając walory środowiska przyrodniczego i kulturowego • analizuje historię powstania Litwy, Białorusi i Ukrainy • wykazuje zróżnicowanie gospodarcze tych państw • ocenia zasoby bogactw mineralnych Litwy, Białorusi i Ukrainy • omawia efekty przemian gospodarczych, które nastąpiły na Białorusi, Litwie i na Ukrainie • wykazuje przyczyny i skutki depopulacji na Białorusi, Litwie i Ukrainie • porównuje środowisko społeczno-gospodarcze południowych i wschodnich sąsiadów Polski oraz formułuje wnioski • wykazuje zróżnicowanie • uzasadnia tezę, że Rosja jest 23 państwo świata ogólnogeograficznej Rosję, wymienia nazwę jej stolicy • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne, rzeki i jeziora Rosji oraz wymienia ich nazwy • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Rosji • wyjaśnia znaczenie terminu „wieloletnia zmarzlina” • wymienia nazwy najgęściej zaludnionych obszarów Rosji • wymienia najważniejsze problemy ludnościowe Rosji • wymienia główne cechy rosyjskiej gospodarki • wymienia przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego w Rosji • wymienia nazwy bogactw naturalnych Rosji geograficzne Rosji na mapie ogólnogeograficznej • omawia cechy ukształtowania powierzchni Rosji • charakteryzuje strefy klimatyczno-roślinne Rosji • opisuje rozmieszczenie ludności w Rosji na podstawie mapy gęstości zaludnienia • wyjaśnia przyczyny depopulacji w Rosji • przedstawia przyczyny spadku współczynnika urodzeń w Rosji • wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów w Rosji o dużej koncentracji przemysłu • opisuje zróżnicowanie etniczne, językowe i religijne mieszkańców Rosji • przedstawia uwarunkowania niewielkiego zaludnienia w części Rosji położonej na wschód od Uralu przyrodnicze dużej warunków przyrodniczych rozciągłości równoleżnikowej oraz ich wpływ na i południkowej Rosji rozmieszczenie ludności • wskazuje na mapie obszary i działalność gospodarczą występowania wieloletniej • analizuje zmiany przyrostu zmarzliny naturalnego • wykazuje wpływ występowania w Rosji i formułuje wnioski wieloletniej zmarzliny na • wyjaśnia przyczyny działalność człowieka i skutki spadku średniej • wykazuje zróżnicowanie długości życia wśród przyrodnicze Rosji mężczyzn w Rosji • przewiduje skutki depopulacji • wykazuje zróżnicowanie w Rosji narodowościowe • opisuje uwarunkowania i kulturowe społeczeństwa rozwoju przemysłu w Rosji rosyjskiego • wykazuje, że gospodarka Rosji • wyjaśnia rolę Rosji ma charakter surowcowy w światowej gospodarce i • analizuje strukturę eksportu polityce Rosji • wykazuje zróżnicowanie i formułuje wnioski gospodarcze Rosji • omawia najważniejsze problemy rosyjskiego rolnictwa krajem o wielkich możliwościach gospodarczych • przedstawia przyczyny dysproporcji społecznych w Rosji 24 KRYTERIA OCEN Z GEOGRAFII – KLASA III 1. CELUJĄCY Uczeń: - posiada wiadomości i umiejętności wykraczające poza program nauczania - bierze udział w szkolnych i pozaszkolnych konkursach geograficznych - samodzielnie analizuje i interpretuje dane statystyczne i wykresy - opracowuje monografię wybranego regionu Polski wykorzystując różne źródła informacji - wyszukuje związki przyczynowo-skutkowe i zależności między środowiskiem a gospodarką w różnych regionach Polski - biegle stosuje pojęcia geograficzne w opisywaniu zjawisk 2. BARDZO DOBRY Uczeń: - biegle czyta mapę fizyczną Polski - zna i wyjaśnia rozmieszczenie ludności, surowców mineralnych, lasów i innych naturalnych i kulturowych elementów środowiska - potrafi wyjaśnić wpływ procesów zachodzących w przeszłości geologicznej na obecne ukształtowanie powierzchni Polski - samodzielnie ocenia przydatność poszczególnych elementów środowiska do gospodarczej działalności człowieka na podstawie map tematycznych - potrafi korzystać ze źródeł informacji statystycznej i trafnie interpretować dane - samodzielnie przedstawia zjawiska geograficzne za pomocą metod graficznych - zna i porównuje cechy krain geograficznych Polski na podstawie map tematycznych 3. DOBRY Uczeń: - posiada dobrą orientację na mapie fizycznej Polski - zna rozmieszczenie ludności, surowców mineralnych i innych elementów środowiska naturalnego i kulturowego - rozumie procesy zachodzące w przeszłości geologicznej i ich wpływ na obecną rzeźbę Polski - potrafi ocenić przydatność środowiska do rozwoju rolnictwa i przemysłu na podstawie map tematycznych - wyjaśnia nierównomierne rozmieszczenie ludności w Polsce - potrafi korzystać z innych niż podręcznik źródeł informacji - zna cechy fizyczno-geograficzne głównych krain Polski - potrafi stosować metody graficzne w opisie zjawisk 4. DOSTATECZNY Uczeń: - posiada dobrą orientację na mapie fizycznej Polski - zna rozmieszczenie ludności i surowców mineralnych w Polsce - samodzielnie czyta mapy tematyczne - czyta i analizuje wykresy i diagramy z pomocą nauczyciela - dostrzega współzależności między środowiskiem a rozmieszczeniem ludności i lokalizacją przemysłu - posiada podstawowe wiadomości dotyczące gospodarki różnych regionów Polski 5. DOPUSZCZAJĄCY Uczeń: - wskazuje wybrane obiekty na mapie Polski - zna ogólne rysy ukształtowania powierzchni Polski - posiada ogólną wiedzę o gospodarce i ludności Polski i ich przestrzennym zróżnicowaniu - potrafi przedstawiać zjawiska geograficzne za pomocą metod graficznych z pomocą nauczyciela - zna formy powierzchni pochodzenia lodowcowego - czyta mapy tematyczne z pomocą nauczyciela 25
