Przyjęto podział na trzy główne elementy budowy systemu

Systemy Operacyjne
Przyjęto podział na trzy główne elementy budowy
systemu operacyjnego:
jądro systemu
powłoka - specjalny program komunikujący użytkownika z
systemem operacyjnym,
system plików - sposób zapisu struktury danych na
nośniku.
Typy i przykłady systemów operacyjnych
Amiga
AmigaOS
Amiga Research Operating System (AROS)
MorphOS
systemy firmy Apple
Mac OS
Mac OS X
systemy firmy Be i pochodne
BeOS
BeIA
NewOS/Haiku
systemy firmy Digital (DEC)/Compaq
AIS
OS-8
RSTS/E
RSX
RT-11
TOPS: TOPS-10, TOPS-20
VMS (później przemianowany na OpenVMS)
systemy firmy IBM
OS/2
AIX
OS/400
OS/390
VM/CMS
DOS/VSE
OS/360
MFT
MVT
SVS
MVS
TPF
ALCS
z/OS
systemy firmy Microsoft i pochodne
MS-DOS
PC-DOS, DR-DOS, FreeDOS, NDOS (DOS), QDOS
Microsoft Windows: Microsoft Windows 1.0, 3.x,
95/98/Me, CE, NT/2000/XP/2003
PetrOS, ReactOS
Typy i przykłady systemów operacyjnych
systemy firmy Novell
NetWare
NeXT
NeXTStep
systemy czasu rzeczywistego (realtime systems)
VxWorks
QNX
OS9
Inne
UNIX i jego pochodne
AIX
BSD, FreeBSD, NetBSD, OpenBSD,
DragonFly BSD
Digital UNIX
HP-UX
IRIX
Mac OS X
OSF/1
SCO UNIX
Sun Solaris (dawniej SunOS)
System V
QNX
Ultrix
Xenix
GNU/Linux (system GNU z jądrem Linux)
GNU/Hurd (system GNU z jądrem Hurd,
chociaż to uniksowe nie jest),
Amoeba
AtheOS/Syllable
Athene
CP/J
CP/M
EPOC32
GEOS
Inferno
IOS
MorphOS
Multics
Palm OS
SkyOS
Symbian
Unununium
Typy i przykłady systemów operacyjnych
Wirtualne systemy operacyjne
Są to systemy, najczęściej zawarte jeden w drugim (mogące
też istnieć osobno), czego przykładem może być Argante,
Inferno, lub w bliżej nieokreślonym porównaniu maszyny
wirtualne Java, a także User Mode Linux, czyli Linux tak
spreparowany, aby mógł działać jako system wirtualny w
postaci procesu działającego pod kontrolą drugiego Linuksa.
Tekstowe Systemy Operacyjne
Chronologia Graficznych Interfejsów Użytkownika
Kwiecień 1973, w firmie Xerox PARC
zostaje ukończony pierwszy sprawny
komputer Alto. Alto jest pierwszym
systemem łączącym w całość wszystkie
elementy nowoczesnego, graficznego
interfejsu użytkownika.
Cechy:
Myszka z 3 przyciskami
Graficzny wyświetlacz.
Stosowanie graficznych okien.
Sieć Ethernet.
1980: Three Rivers Computer Corporation
wprowadza na rynek stację graficzną Perq.
Czerwiec 1981: Xerox wprowadza
komputer Star, handlowego następcę
maszyny Alto.
Cechy:
Podwójnie klikane ikony, zachodzące na
siebie okna, okienka dialogowe i
wyświetlacz monochromatyczny o
rozdzielczości 1024 x 768 pikseli
Styczeń 1983: firma Apple wypuszcza
komputer Lisa.
Cechy:
Pasek menu i rozwijane w dół opcje menu.
Kwiecień 1983
Firma Visi Corp wypuszcza Visi On,
pierwsze zintegrowane, graficzne
środowisko programowe
dla komputerów IBM PC.
Lato 1983
Microsoft zapowiada swoje nowe
oprogramowanie "Windows" dla IBM PC,
lecz nie wypuszcza go na rynek aż do
1985.
Cechy:
Ma posiadać nakładające się na siebie i
skalowalne okna graficzne.
1984
Styczeń : Apple przedstawia komputer Macintosh.
Wrzesień: Digital Research przedstawia dla
komputerów opartych na mikroprocesorze 8086
i systemie DOS swój interfejs użytkownika GEM
z ikonami. Zostanie on później zaadoptowany
na komputerach Atari ST.
Czerwiec: W MIT przedstawiony został "window system X". Wersje
od 1 do 6 były tylko monochromatyczne i pracowały na
wyświetlaczach monitorowych DEC VS100 podłączonych stacji
roboczych VAXen i VAXstation 1 i 2.
Wersje 8-10 pracowały w kolorze na stacjach roboczych VAXstation
II/GPX. X10 jest pierwszą wersją, która była bardzo
rozpowszechniona i powszechnie dostępna na różnych platformach
sprzętowych
1985
Geos zostaje wypuszczony dla komputera
domowego Commodore 64, a później
dla Apple II (który posiadał taki sam mikroprocesor
Lipiec: Commodore przedstawia komputer
Amiga 1000 z systemem operacyjnym
Amiga Workbench Version 1.0.
Sierpień: Microsoft w końcu wypuszcza
pierwszą wersję systemu Windows.
Zwróćmy uwagę na jego prymitywny
wygląd w porównaniu do innych systemów
graficznych dostępnych w owym czasie
1987
Marzec - Apple wprowadza na rynek komputer
Apple Macintosh II, pierwszy kolorowy
Macintosh.
Cechy:
Rozdzielczość 640x480 w 256 kolorach przy
dostępnej 24 bitowej, kolorowej karcie graficznej
za dodatkową opłatą.
Microsoft wypuszcza drugą wersję
Windows o numerze 2.03. Znów zwróć
uwagę na ubogą szatę graficzną Windows.
Cechy:
W końcu są skalowalne, zachodzące na
siebie okna oraz nowe kontrolki okienek.
Acorn wypuszcza system "Arthur" dla komputera
Acorn, stanowi on podstawę dla RISC OS.
RISC OS 2 i 3 mają podobny wygląd,
lecz poprawiono w nich obsługę.
1988
Wrzesień: Apple wypuszcza dla komputera
Apple IIGS GS/OS, 16-bitowy system operacyjny
z interfejsem użytkownika w stylu Macintosh.
Październik: IBM wypuszcza
OS/2 1.10 Standard Edition (SE), który dodał
graficzny interfejs zwany Presentation Manager.
(OS/2 1.0 pracował tylko w trybie tekstowym!)
Interfejs użytkownika w wersji 1.10 został
napisany przez Microsoft i wyglądał jak Windows 2.
Październik: Komputer NeXT zostaje wypuszczony
w cenie 6500$. Zawiera 25 MHz-owy mikroprocesor,
8 MB RAM, stację dysków optycznych
o pojemności 250 MB, koprocesor matematyczny,
procesor cyfrowy dla dźwięku odtwarzanego
w czasie rzeczywistym, faxmodem oraz 17 calowy monitor
1990
Commodore wypuszcza system
operacyjny Amiga Workbench 2 dla
komputera A3000.
Cechy:
Nowe efekty 3D, poprawiony system menu
oraz wiele innych ulepszeń.
Maj : Windows 3.0 wypuszczone przez
Microsoft. Wreszcie system ten zaczyna
coś przypominać.
Cechy:
Powłoka o nazwie Program Manager
Listopad: PC-GEOS wypuszczony przez GeoWorks.
1992
Wiosna: IBM wypuszcza system OS/2 Version
2.0, prawdziwy system 32-bitowy.
Cechy:
Nowa powłoka "Workplace Shell", interfejs
użytkownika zorientowany obiektowo, który
został głęboko zintegrowany z resztą systemu
operacyjnego
Marzec: Microsoft wprowadza Windows 3.1. Interfejs użytkownika
jest w sumie taki sam jak w Windows 3.0, lecz teraz zawiera
rozszerzenia "multimedialne".
Na obrazku widać ekran monitora wygaszony przez specjalny
program oszczędzający monitor, tzw. wygaszacz ekranu (ang.
Screen Saver).
Wrzesień: Dla komputerów Amiga z
grafiką AGA zostaje wypuszczony system
operacyjny Amiga Workbench 3.
Cechy:
Obrazy dla tła, przemianowywanie palety.
1993
Maj 1993: Microsoft wypuszcza pierwszą
wersję systemu operacyjnego Windows NT,
czyli systemu 32-bitowego. Otrzymuje on
numer wersji "3.1" i stosuje ten sam interfejs
użytkownika co zwykłe Windows 3.1.
Udostępniony dla systemów z procesorami
Intela, Power PC, Alpha oraz MIPS
1994
1994: QNX Software Systems wypuszcza
pierwszy system okienkowy z osadzalnym
mikrojądrem, zwany Photon microGUI.
1995
24 sierpnia Microsoft wprowadza
na rynek Windows 95.
Październik: Wprowadzony zostaje system
operacyjny BeOS na wystawie Agenda 96.
Pierwsza wersja została zaprojektowana
do pracy w specjalizowanym systemie
wieloprocesorowym pod nazwą "BeBox".
Później udostępniono go dla systemów
opartych o procesory Power PC i Intel.
1996
New Deal wypuszcza system operacyjny
Office 2.5, który poprzednio był systemem PC-GEOS.
IBM wypuszcza OS/2 Warp 4 z istotnymi
poprawkami w powłoce Workplace Shell.
Microsoft wypuszcza Windows NT 4.0
z takim samym interfejsem użytkownika
jak w systemie Windows 95.
1997
Lipiec : Mac OS 8 zostaje w końcu
wypuszczony na rynek. Sprzedaje się w
ilości 1.25 milionów kopii w mniej niż dwa
tygodnie i staje się w tym okresie najlepiej
sprzedającym się oprogramowaniem.
1998
25 czerwca : Microsoft wypuszcza
Windows 98.
Cechy:
Aplikacja przeglądarki internetowej Internet Explorer - przejmuje rolę powłoki
Windows, reklamy bezpośrednio na
ekranie roboczym, cały system pomocy
zastąpiony przez Internet Explorer.
22 listopada : Shane Brooks wypuszcza 98Lite, instalator usuwający lub
zapobiegający instalacji Internet Explorera z Windows 98.
Cechy:
Brak Internet Explorera i reklam, obsługa wszystkich urządzeń Windows
98, szybszy start systemu i szybsza powłoka Windows 95
1999
Apple wypuszcza system operacyjny Mac
OS X Server, który jest oparty na Unixie z
interfejsem użytkownika podobnym do
zastosowanego w komputerach Macintosh.
2000
5 stycznia : Apple prezentuje system
operacyjny Aqua posiadający nowy wygląd
dla oprogramowania przyszłych klientów
MacOS X.
17 lutego: Microsoft Windows 2000 (AKA
Windows NT 5) staje się dostępne w
sprzedaży.
Cechy:
Aplikacja przeglądarki internetowej Internet
Explorer w końcu przejmuje cały interfejs
użytkownika w Windows NT.
2001
25 październik: Microsoft wypuszcza
system Windows XP (AKA Windows NT
5.1)
Cechy:
Tony wizualnych bajerów.
"Aktywacja Produktu" wymaga istnienia
firmy MicroSoft
2003
24 kwiecień: Microsoft wypuszcza
Windows Server 2003 (AKA Windows NT
5.2 chwilowo zwany "Windows.NET
Server")
Cechy:
Rezygnacja z bajerów wizualnych.
Wydanie tylko w wersji Server
Współcześnie używane systemy operacyjne
z graficznym interfejsem
http://wmii.uwm.edu.pl/~leszekb/studenci.html
Współcześnie używane systemy operacyjne
z graficznym interfejsem
W systemie Windows 95 zadebiutowało kilka
elementów, które stały się charakterystyczne dla
Windows do dzisiaj: m.in. przycisk Start i ikona Mój
komputer. Od OSR1 Windows 95 był dostarczany z
przeglądarką internetową Internet Explorer. To
posunięcie giganta z Redmond stało się
bezpośrednią przyczyną procesu
antymonopolowego.
Windows 98 (nazwa robocza Memphis, numer wersji 4.1) to 32-bitowy system
operacyjny z graficznym interfejsem użytkownika (GUI) firmy Microsoft.
System w dużej mierze opiera się na Windows 95, ale zawiera poprawioną (lub dodaną)
obsługę standardów takich jak USB, MMX i AGP. Windows 98 obsługuje system
plików FAT32, wprowadzony już w wersji 95 OSR2. Dodano obsługę wielu
monitorów, WebTV. Dodatkową nowością jest większe zintegrowanie przeglądarki
internetowej Internet Explorer z interfejsem użytkownika, tzn. Active Desktop.
Microsoft, po raz pierwszy dla Windows 98, udostępnił darmową usługę Windows
Update, służącą do aktualizacji systemu.
Microsoft Windows NT (New Technology) rodzina 32- i 64-bitowych systemów
operacyjnych firmy Microsoft, początkowo przeznaczonych do zastosowań
profesjonalnych, obecnie jest to także najpopularniejszy system wśród użytkowników
domowych. System obecnie jest znany pod nazwami Windows 2000, Windows XP i
Windows 2003. System NT działa wielozadaniowo i z wywłaszczeniem.
•przenośność
•bezpieczeństwo
•częściowa zgodność ze standardem IEEE 1003 interfejsu
przenośnego systemu operacyjnego
•możliwość korzystania z wielu procesorów
•rozszerzalność
•adaptacje międzynarodowe
•deklarowana zgodność z aplikacjami MS-DOS
System opiera się na kodzie NT z dodanym nowym GUI Luna zawierającym wiele
nowości i usprawnień. Ponadto, zawiera zintegrowaną zaporę sieciową. Zapora
sieciowa obecna w Windows XP jest prostym filtrem pakietów, który jest domyślnie
aktywny po zainstalowaniu systemu z dodatkiem Service Pack 2 (bez tego dodatku
zapora jest aktywowana dopiero po skonfigurowaniu sieci). Świadczy to o tym, że
firma Microsoft przywiązuje coraz więcej znaczenia do bezpieczeństwa swoich
produktów.
System wyposażono w najnowszą wersję przeglądarki Internet Explorer i odtwarzacz
multimedialny Windows Media Player. Dodano także funkcję pulpitu zdalnego, dzięki
któremu możliwa jest wygodna, zdalna pomoc innemu użytkownikowi.
Nowe funkcje systemu
•Nagrywanie dysków CD
•Nowe menu Start
•Łatwy dla użytkownika interfejs
•Technologia ClearType®
•Inteligentne oszczędzanie energii
•Przełączanie użytkownika
Microsoft Windows Vista (Windows NT 6.0) to nowa edycja systemu Windows firmy
Microsoft (do 22 lipca 2005 znany był jedynie pod nazwą kodową Longhorn). Będzie
następcą systemu Windows XP. Hasło reklamowe systemu to Clear Confident
Connected, czyli Przejrzysty Pewny Połączony. Jego premiera planowana jest na rok
2007.
Zapowiadane wersje systemu Windows Vista:
•30 listopada 2006 - premiera edycji przeznaczonych dla klientów biznesowych.
•30 stycznia 2007 - premiera edycji systemu dla klientów indywidualnych.
•Ukończenie Windows Server 2007 - 10 stycznia 2007
•Service Pack 1 - druga połowa 2007
Współcześnie używane systemy operacyjne
z graficznym interfejsem
•Mac OS X 10.0 ("Cheetah"; 24 marca 2001)
•Mac OS X 10.1 ("Puma"; 25 września 2001)
•Mac OS X 10.2 ("Jaguar"; 24 sierpnia 2002)
•Mac OS X 10.3 ("Panther"; 24 października 2003)
•Mac OS X 10.4 ("Tiger"; 29 kwietnia 2005)
•Mac OS X 10.5 ("Leopard"; zapowiedziany na wiosnę 2007)
tiger
Mac OS X - jest to złożony system operacyjny dla komputerów Macintosh opracowany w roku
2000 w amerykańskiej firmie Apple Computer. X w nazwie oznacza 10 wersję systemu Mac OS,
jednak Mac OS X jest systemem o całkowicie odmiennej budowie niż poprzednie wersje Mac
OS.
Jego silne strony to między innymi:
•możliwość uruchamiania programów napisanych dla wcześniejszych wersji systemu
Mac OS
•łatwość adaptacji, kompilacji i wykorzystania oprogramowania stworzonego dla
systemów uniksowych, zwłaszcza typu BSD
•Quartz Extreme, format PDF jako podstawa interfejsu graficznego
•ColorSync, przemysłowej jakości system zarządzania kolorem
•wydajny silnik OpenGL
•ma wbudowane zaawansowane narzędzia sieciowe
Podobnie jak poprzednie systemy Apple, Mac OS X niesie wiele innowacji i w wielu
dziedzinach kształtuje współczesną ewolucję oraz modę graficznych systemów
operacyjnych.
Współcześnie używane systemy operacyjne
z graficznym interfejsem
Solaris - system operacyjny z rodziny Unix opracowany przez Sun Microsystems
pierwotnie dla rodzimej architektury SPARC (w wersji 8 i 9) - obecnie także dla IA32 i
AMD64. Istniał także port systemu SunOS w wersji 2.5.1 dla architektury
mikroprocesora PowerPC (projekt został szybko anulowany). Kod został
zoptymalizowany dla maszyn wieloprocesorowych. System stosowany jako platforma
dla rozwiązań serwerowych i stacji roboczych. Komputery z systemem Solaris używane
są na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej i w amerykańskich wahadłowcach.
Uznawany za 5 wersję systemu SunOS, w przeciwieństwie do poprzednich, które były
pochodnymi BSD, jest oparty na SysV (dokładnie SVR4.3). Jego powstanie było
wynikiem aliansu zawartego w końcu lat 80. XX wieku przez AT&T i Sun. Solaris
został wyposażony w wygodne środowisko graficzne, OpenWindows i CDE - podczas
gdy SunOS był oparty głównie na interfejsie znakowym. Następnie Sun Microsystems
zaczął rozwijać swoje własne środowisko graficzne Sun Java Desktop w bardzo dużym
stopniu bazujące na środowisku GNOME (Open Source).
Współcześnie używane systemy operacyjne
z graficznym interfejsem
Linus Torvalds
Linux - system operacyjny dla komputerów, jak
również jego jądro. Kompletny system operacyjny
(jądro i programy użytkownika) jest przez niektórych
(m.in. projekt GNU oraz Debian) nazywany
GNU/Linux.
Linux przede wszystkim stosowany jest na systemach serwerowych (serwery WWW, FTP, e-mail bazy
danych i inne), jako zapory sieciowe (firewall), router, a także w systemach osadzonych oraz w niektórych
odtwarzaczach DVD i tunerach dvb.
Ze względu na powstanie i rozwój dystrybucji o łatwej instalacji, graficznym wyglądzie i bogactwie
wydajnego oprogramowania Linux znajduje szerokie zastosowanie na rynku biurowym i domowym. Rządy
kilku państw europejskich prowadzą wdrożenia Linuksa na komputerach administracji państwowej. Ponadto
z Linuksa korzystają agencje wywiadowcze, kontrwywiad i wojsko, ze względu na bezpieczeństwo,
stabilność oraz możliwość audytu oraz modyfikacji kodu (dostępność kodu źródłowego). Niezawodność tego
systemu została doceniona przez niektóre banki i instytucje finansowe korzystające z Linuksa (np. system
notowań Wall Street oparty jest na tym systemie operacyjnym). Linux jest używany w większości
superkomputerów z listy TOP500. Również aparatura medyczna np. Tomografy Komputerowe firmy GE
korzystają z systemu operacyjnego Linux.
Współcześnie używane systemy operacyjne
z graficznym interfejsem
BeOS - system operacyjny opracowany przez firmę Be, Inc. Zaprojektowany do zastosowań
multimedialnych.
Wielowątkowe jądro zaprojektowane w architekturze mikrokernela, tzn. główne jądro podzielone na kilka
małych modułów. Zgodny z interfejsem POSIX (posiada także własne API: obiektowe, zorganizowane w
klasy, opracowane dla języka C++). Oferuje bezpośredni dostęp do grafiki (omijając swój system graficzny).
System posiada 64-bitowy system plików BeFS z księgowaniem.
Domyślną powłoką tekstową jest Bash, a funkcję powłoki graficznej w systemie graficznym (GUI) pełni
program Tracker. Brak typowego trybu tekstowego - aplikacje tekstowe działają w okienku.
W roku 2001 prawa autorskie zostały odsprzedane firmie Palm (znanemu producentowi komputerów
kieszonkowych). W związku z brakiem zainteresowania ze strony Palma rozwojem tego systemu oraz nie
upublicznieniem kodu źródłowego trwają obecnie prace nad stworzeniem otwartego odpowiednika tego
systemu. Prace te prowadzone są w ramach kilku niezależnych projektów:
•Haiku (dawniej OpenBeOS) - projekt bazujący na jądrze NewOS-a, o największym stopniu
zaawansowania, z założenia jego pierwsza wersja ma być w 100% zgodna z wersją R5.
•BlueEyedOS - projekt oparty na jądrze Linuksa, ma umożliwiać uruchamianie zarówno programów
BeOS-owych jak i linuksowych. Prace zostały chwilowo zawieszone.
•Leonardo - system kompatybilny z BeOS-em, oparty na jądrze Linuksa. Prace zostały zawieszone.
•Cosmoe - multi system operacyjny umożliwiający uruchamianie programów napisanych dla BeOS-a,
Mac OS, AtheOS/SyllabeOS i Linuksa,
•Zeta będąca, komercyjnym produktem firmy YellowTAB bazującym na kodzie BeOS dano/exp (do
którego NIE WIADOMO, czy posiada prawa na mocy umowy(?) z zawartej z Be, Inc.)
•BNX - projektowany system operacyjny kompatybilny z BeOS-em bazujący na mikrojądrze QNX
Neutrino.
•PhosphurOS
Symbian to nazwa systemu operacyjnego, dołączonych do niego bibliotek, rozwiązań interfejsu
użytkownika oraz specyfikacji dla programów narzędziowych wyprodukowanych przez
konsorcjum Symbian, w skład którego wchodzą najwięksi producenci telefonów komórkowych
(Nokia, Samsung, Motorola,Siemens). Symbian został stworzony w oparciu o system EPOC,
wykorzystywany w komputerach tej firmy.
System Symbian występuje w kilku odmianach: Series 80 (inaczej Communicator), Series 60,
Series 90 oraz UIQ.
Ten system operacyjny jest stosowanych w wielu rodzajach urządzeń przenośnych, takich jak
telefony komórkowe czy PDA.
Użytkownikom Windows XP
interfejs Smartphone'a 2002
wyda się znajomy
Różne interfejsy - jeden system.
Symbian może wyglądać trochę
inaczej w zależności od tego,
na jakim telefonie pracuje.
Palm OS jest jednym z popularniejszych systemów operacyjnych dla palmtopów. Pierwsze modele
palmtopów pracujących w Palm OS pojawiły się w 1996 roku (Pilot 1000). Na początku producentem
Pilotów była firma 3Com. Później urządzenia firmy 3com nazwano Palm Pilot, następnie w wyniku
przekształceń w 3com wydzielona została firma Palm Computing zajmująca się tylko palmtopami.
Palm (poza nielicznymi wyjątkami jak np. Treo) nie posiada klawiatury, wprowadzanie tekstu odbywa
się dzięki dotykowemu ekranowi, rysikowi i specjalnemu opatentowanemu programowi do
rozpoznawania pisma odręcznego Graffiti. Graffiti opiera się na rozpoznawaniu specjalnych
uproszczonych znaków alfanumerycznych przypominających litery, jednak na tyle uproszczone, że
umożliwiają dość szybkie wpisywanie tekstów.
Do palmtopów można dołączyć (poprzez kabel, podczerwień lub Bluetooth) także zewnętrzne
klawiatury przydatne przy wprowadzaniu dłuższych tekstów. Na obudowie Palma znaleźć można
przeważnie cztery przyciski służące do uruchamiania wybranych aplikacji. Standardowo uruchamiają
one wbudowane aplikacje: Date Book (terminarz), Address Book (kontakty), ToDo (zadania) oraz
Memo Pad