Temat: Roślinność naszych jezior

Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Temat: Roślinność naszych jezior
■ Słowa kluczowe
Strefa życia w jeziorze
■ Miejsce zajęć
Klasa
■ Czas trwania zajęć
45 minut
■ Cel ogólny
Rozpoznawanie charakterystycznych cech obiektów przyrodniczych i elementów środowiska
■ Cele szczegółowe
Wiadomości
Uczeń:
 wymienia strefy życia organizmów w jeziorze,
 charakteryzuje warunki panujące w poszczególnych strefach,
 dostrzega różnorodność i bogactwo organizmów roślinnych,
 rozpoznaje pospolite rośliny żyjące w jeziorze,
 nazywa rośliny wodne, posługując się podwójnym nazewnictwem.
Umiejętności
Uczeń:
 opisuje charakterystyczne cechy budowy prezentowanych roślin,
 dostrzega bezpośredni związek budowy rośliny ze strefą jej występowania,
 wyjaśnia związek budowy roślin ze środowiskiem wodnym, w którym żyją,
 przyporządkowuje rośliny do poszczególnych grup (rośliny wynurzone, zanurzone,
rośliny o pływających liściach),
 prezentuje wybrany gatunek rośliny,
 planuje właściwe działania, dokonuje wyboru środków i rekwizytów,
 współpracuje w grupie,
 ocenia pracę swoją i innych uczniów,
 prezentuje samodzielne myślenie,
 wykazuje kreatywność,
 formułuje sądy i opinie, dyskutuje.
Postawy
Uczeń:
 rozwija zdolności teatralne i zamiłowania przyrodnicze,
 współpracuje w zespole,
 komunikuje się w zespole, dzieli się wiedzą i spostrzeżeniami,
 czuje się odpowiedzialny za efekty pracy na lekcji,
 aktywnie uczestniczy w zajęciach,
 dostrzega konieczność ochrony środowiska.
Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
■ Forma pracy
Grupowa
■ Metody
Kierowanie samodzielną pracą uczniów
■ Środki dydaktyczne
Prezentacja multimedialna
Karty pracy – załącznik 1
Podręcznik
Atlas „Świat wokół nas”
Klucz do oznaczania roślin wodnych
■ Przebieg zajęć
Faza wprowadzająca
Klasa zostaje zaadaptowana na studio teatralne. Uczniowie wcielają się w aktorów
występujących w przedstawieniu o roboczym tytule ,,Zielone jezioro”. Nauczyciel, który
odgrywa rolę reżysera, przydziela uczniom zadania. Wybiera ochotników – aktorów, którzy
w przedstawieniu odegrają role roślin. Jeśli któryś z uczniów zgłosi potrzebę wparcia ze
strony innego ucznia, należy uwzględnić jego prośbę. „Aktorzy” otrzymują teksty na temat
roślin (załącznik 1) oraz dokonują wyboru niezbędnych pomocy – podręczników, atlasów,
kluczy. Pozostała grupa uczniów, tzw. grupa techniczna, zajmie się propozycją dźwięku,
światła oraz scenografii. Nauczyciel włącza prezentację multimedialną. Uczniowie – aktorzy
zastanawiają się, jak przygotować się do roli, a grupa techniczna – jakie dźwięki należałoby
uwzględnić przy prezentacji, jak ustawić i oświetlić rośliny zgodnie z panującymi w jeziorze
warunkami, jakie przygotować rekwizyty. Na przygotowanie się do prezentacji uczniowie
mają 10–15 minut. Po upływie tego czasu rozpoczyna się próba generalna, czyli właściwa
część lekcji.
Faza realizacyjna
Przedstawienie. Nauczyciel – reżyser prosi kolejne grupy roślin na scenę
(rośliny wynurzone, rośliny o liściach pływających, rośliny zanurzone). Uczniowie – aktorzy
zajmują miejsca w zależności od tego, jaki typ roślin prezentują.
Gdy uczeń – aktor odgrywa swoją rolę, nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej
odpowiednie zdjęcie. Po wysłuchaniu prezentacji uczniów reprezentujących daną grupę
roślin, grupa techniczna przedstawia propozycje dźwięków, oświetlenia i wykorzystania
rekwizytów. W podobny sposób prezentowane są kolejne rośliny.
Faza podsumowująca
Przypomnienie nazw roślin o których była mowa na lekcji.
Nauczyciel ocenia zaangażowanie uczniów.
Uczniowie decydują (w formie drzewka decyzyjnego), czy są gotowi zaprezentować się
uczniom niższych klas.
Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Załącznik 1
Kosaciec żółty
Można go spotkać na obrzeżach jezior i stawów oraz na podmokłych łąkach. Wytwarza
grube, mocno rozgałęzione kłącze, z którego wyrasta prosta, dorastająca do 1 m łodyga. Ma
intensywnie zielone, długie i wąskie liście. Kwitnie między majem a lipcem. Jego okazałe,
kwitnące około dwóch tygodni kwiaty są żółte i bezwonne.
W czasie drugiej wojny światowej nasion kosaćca używano zamiast nieosiągalnej kawy,
ponieważ zawarty w nich kwas kawowy ma podobny do niej smak i zapach.
Tatarak zwyczajny
Rośnie w przybrzeżnej strefie jezior, na obrzeżach stawów i w przydrożnych rowach. Dorasta
do 1,5 metra wysokości. Zakorzenia się w dnie grubym kłączem, z którego wyrastają długie
jasnozielone liście. Ma kolbowaty kwiatostan, o długości około 8 cm. Kwitnie od czerwca do
końca lipca. Wydaje owoce, które w Polsce nigdy nie dojrzewają.
Tatarak pochodzi z Azji. Swoja nazwę prawdopodobnie zawdzięcza Tatarom, którzy
sprowadzili tę roślinę do naszego kraju podczas najazdów.
Aromatyczne kłącze tataraku jest popularną przyprawą w kuchni indyjskiej.
Trzcina pospolita
Jest najwyższą trawą przybrzeżnej strefy jezior i stawów, dorastającą do 4 m wysokości.
Rośnie w gęstych skupiskach. Kwitnie od lipca do września. Jak inne trawy, ma pustą
w środku łodygę podzieloną na węzły i międzywęźla. Jej liście są długie, twarde i mają ostre
brzegi. Kwiaty mają kształt wiechy. Utrzymujące roślinę w podłożu kłącze może sięgać
nawet 3 m w głąb ziemi.
Pałka szerokolistna
Występuje w zwartych skupiskach w przybrzeżnej strefie jezior do głębokości 1 metra.
Osiąga do 2 m wysokości. Ma szarozielone, wzniesione, wąskie, długie liście. Kwitnie od
czerwca do sierpnia. Zebrane w grube brązowe kolby kwiaty stanowią ozdobę rośliny aż do
wiosny.
Nasiona pałki są wyposażone w aparat lotny w postaci puchu. Dzięki temu są z łatwością
przenoszone przez wiatr. Puch jest chętnie wykorzystywany przez ptaki, np. remizy, do
budowy gniazd.
Oczeret jeziorny
Nazywany sitowiem jeziornym, jest jedną z większych roślin przybrzeżnych. Zwykle rośnie
w stosunkowo głębokiej wodzie, między pasem trzcin a roślinnością pływającą. Osiąga około
2 m wysokości. Gruba, ciemnozielona łodyga ma 1,5 cm grubości i jest wypełniona gąbczastą
tkanką. Jej nadwodna część jest prosta i sztywna, podwodna część ma postać zdrewniałego
twardego kłącza. Taśmowate liście podwodne wyrastają u podstawy łodygi.
Łodygi i liście oczeretu są wykorzystywane do wyrobu mat i plecionek.
Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Osoka aloesowa
Pływa swobodnie w strefie przybrzeżnej jezior i stawów. Sztywne, mięsiste, ostro zakończone
liście osoki mają kolczasto piłkowane brzegi, co upodabnia ją do aloesu. Kwitnie od maja do
sierpnia. Ma białe kwiaty osadzone na około 30 cm szypułkach. Zimuje na dnie zbiornika
wodnego. Na powierzchnię wypływa z nastaniem wiosny.
Grzybień biały
Spotykany przy brzegu, do 2 m głębokości, w wodach stojących i wolno płynących. Zwany
także lilią wodną. Ma pływające okrągławe, błyszczące liście osadzone na długich,
2,5-metrowych ogonkach. Duże i piękne kwiaty, które można podziwiać od czerwca do
września, wydzielają przyjemny, choć niezbyt intensywny zapach. Grube kłącze rośliny jest
zakorzenione w mule na dnie zbiornika.
Roślina chroniona. Zapylana głównie przez muchy i chrabąszcze.
Grążel żółty
Znak rozpoznawczy tej rośliny to żółte mięsiste kwiaty, wystające dość wysoko ponad lustro
wody. Grążel ma silnie rozgałęzione, płożące się w mule kłącze. Liście duże, sercowate,
pokryte woskowym nalotem, z których część znajduje się pod wodą. Kwitnie od maja aż do
września.
Włosienicznik wodny
Nazywa się go jaskrem wodnym. Ma jasnozieloną, wiotką łodygę, dorastającą do 1,5 m
długości i dwa rodzaje liści: pływające i podwodne. Liście pływające mają nerkowaty kształt
i są osadzone na długich ogonkach. Blaszka liści podwodnych jest pocięta na długie nitki.
Włosienicznik kwitnie od kwietnia do sierpnia, niekiedy do września. Jego białe, o pięciu
płatkach kwiaty tworzą rozległe dywany na powierzchni wody.
Strzałka wodna
Pospolita roślina porastająca brzegi jezior, rzek i stawów. Dorasta do 1 m wysokości.
Charakteryzuje się trzema rodzajami liści. Liście podwodne są wstęgowate, dość cienkie
i wiotkie, liście pływające są owalne, a liście nadwodne – twarde i sztywne, kształtem
przypominające strzałkę.
Moczarka kanadyjska
Występuje do głębokości 10 m. Ma długie (do 1 m), wiotkie łodygi, całkowicie zanurzone
w wodzie. Liście podłużnie jajowate, na brzegach drobno ząbkowane, wyrastające z łodygi
w okółkach po trzy. Roślina bardzo łatwo się rozmnaża poprzez drobne fragmenty, dlatego
często tworzy gęste i zbite podwodne łany. Jej niebieskawe kwiaty wystają ponad lustro
wody.
Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Rogatek sztywny
Roślina o długich (do 1 m), silnie rozgałęzionych łodygach. Przeważnie nieprzytwierdzona do
podłoża, unosi się swobodnie w wodzie. Czasem wytwarza organy przypominające korzenie,
którymi przyczepia się do podłoża. W dotyku dość szorstka, chropowata, a jednocześnie
krucha ze względu na to, że w jej liściach odkładają się związki wapnia. Ma drobne,
niepozorne kwiaty. Kwitnie od lipca do września.
Wywłócznik okółkowy
Porasta dna zbiorników wodnych. Ma długą (do 2 m), brunatnozieloną łodygę, z której
piętrowo wyrastają pierzaste liście. Nie ma korzeni. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Jego
zielonkawobiałe kwiaty tworzą wyprostowany kłos.
Żabiściek pływający
Roślina swobodnie unosząca się w toni wodnej. Jej okrągłe, sercowato wycięte przy nasadzie
liście pływają po powierzchni wody. Korzenie zwisają w wodzie, ale niekiedy, w płytkich
wodach, przytwierdzają się do podłoża. Białe, trójpłatkowe kwiaty wyrastają ponad
powierzchnię wody. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
Rzęsa drobna
Pływa po powierzchni wody, często w skupiskach zarastających lustro wody gęstym
kożuchem. W krótkim czasie może całkowicie pokryć powierzchnię zbiornika wodnego. Jej
łodyga jest przekształcona w płaską lub lekko wypukłą blaszkę o kształcie jajowatej płytki.
Na spodzie łodygi wyrasta cienki nitkowaty korzonek.
Rzęsa kwitnie od kwietnia do maja, choć kwiaty w naszym klimacie wytwarza bardzo rzadko.
Często jest traktowana jako uciążliwy chwast, ponieważ pokrywając powierzchnię wody,
ogranicza dostęp do światła innym roślinom wodnym.