(L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra

1
Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikroekonomii, :)…
2
PRACA, KAPITAŁ, ZIEMIA
3
CZYNNIKAMI PRODUKCJI (ang. factors of production) są PRACA, KAPITAŁ i ZIEMIA. Pracują ludzie; maszyny i budowle stanowią kapitał rzeczowy, ziemia oznacza bogactwa naturalne.
Przyjrzyjmy się RYNKOM CZYNNIKÓW PRODUKCJI!
4
POPYT NA RYNKACH CZYNNIKÓW
Popyt przedsiębiorstwa na czynniki produkcji – przypadek
konkurencji doskonałej. KRÓTKI OKRES
5
Porównujemy:
POŻYTEK ze zwiększenia wykorzystywanej ilości zasobu o jednostkę to tzw. KRAŃCOWY PRZYCHÓD Z ZASOBU.
SZKODA spowodowana zwiększeniem wykorzystywanej ilości zasobu o jednostkę to po prostu CENA JEDNOSTKI TEGO ZASOBU.
6
KRAŃCOWY PRZYCHÓD, MRP (ang. marginal revenue product),
Z ZASOBU stanowi zmianę utargu całkowitego, spowodowaną
sprzedażą produkcji wytworzonej przez dodatkową jednostkę tego
zasobu.
MRP = MP • P,
gdzie:
MRP (ang. marginal revenue product) to krańcowy przychod z zasobu.
MP (ang. marginal product, marginal productivity) to krańcowy produkt (krańcowa produkcyjność) zasobu.
P (ang. price) to cena wytwarzanego dobra.
7
KRAŃCOWY PRZYCHÓD Z ZASOBU, MRP maleje w miarę
zwiększania wykorzystywanej ilości zasobu.
MRP = MP • P
Przecież MP (zwykle) maleje („prawo malejących przychodów”), a
P jest stała…
MRP
F
8
Konfrontacja pożytku ze zwiększenia wykorzystywanej ilości zasobu o jednostkę ze spowodowanym tym kosztem wyjaśnia wielkość
zapotrzebowania przedsiębiorstwa na zasób (popyt na zasób).
Firma zwiększa zapotrzebowanie na zasób, aż MRP z zasobu zrówna się z ceną zasobu, PF.
9
Zauważ: LINIA POPYTU NA ZASÓB, DF, POKRYWA SIĘ Z LINIĄ MRP.
10
Zmiany ceny zasobu, PF, są przyczyną przesunięć wzdłuż linii
popytu na zasób, DF, a np. zmiany ceny wytwarzanego dobra, P,
powodują szoki popytowe.
11
Popyt przedsiębiorstwa na czynniki produkcji – przypadek konkurencji doskonałej. DŁUGI OKRES
12
W DŁUGIM OKRESIE popyt na zasób zależy m. in. od zmian
technologii produkcji (techniki i organizacji produkcji). (Dokonanie
zmiany technologicznej z natury rzeczy wymaga wiele czasu).
Ważne znaczenie mają wtedy:
EFEKT SUBSTYTUCJI ZASOBÓW (ang. substitution effect)
i
EFEKT ZMIANY PODAŻY (ang. output effect).
13
EFEKT SUBSTYTUCJI ZASOBÓW (ang. substitution effect) polega na zastępowaniu zasobu, który podrożał, zasobem względnie taniejącym.
14
EFEKT ZMIANY PODAŻY (ang. output effect) oznacza zmianę popytu na zasoby, spowodowaną zmianą ich cen oraz pochodną zmianą kosztów i wielkości produkcji.
15
ZADANIE
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapitał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001.
Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla
poszczególnych wielkości produkcji oblicz
koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.
Q
14
A 15
B 15
A 16
B 16
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapitał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001.
Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości produkcji oblicz koszt
całkowity, TC, i krańcowy, MC.
Tablica zawiera niezbędne obliczenia.
Q
14
15
15
16
16
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
CL
1
4,5
2
8
4
CC
10
10
12
11
14
16
Q
14
A 15
B 15
A 16
B 16
TC
11
14,5
14
19
18
L
1
4,5
2
8
4
MC
3
4
Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału;
CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity;
MC – koszt krańcowy.
C
5
5
6
5,5
7
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapitał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001.
Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości produkcji oblicz koszt
całkowity, TC, i krańcowy, MC.
Tablica zawiera niezbędne obliczenia.
Q
14
15
15
16
16
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
CL
1
4,5
2
8
4
CC
10
10
12
11
14
17
Q
14
A 15
B 15
A 16
B 16
TC
11
14,5
14
19
18
L
1
4,5
2
8
4
MC
3
4
Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału;
CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity;
MC – koszt krańcowy.
b) Ile zostanie wyprodukowane?
C
5
5
6
5,5
7
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapitał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001.
Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości produkcji oblicz koszt
całkowity, TC, i krańcowy, MC.
a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.
Q
L
C CL
CC
14
1
5 1
10
15
4,5 5 4,5 10
15
2
6 2
12
16
8
5,5 8
11
16
4
7 4
14
18
Q
14
A 15
B 15
A 16
B 16
TC
11
14,5
14
19
18
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
MC
3
4
Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału;
CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity;
MC – koszt krańcowy.
b) Ile zostanie wyprodukowane?
Produkcja przy cenach pracy i kapitału: 1 i 2 wynosi CO NAJMNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne
przewyższy stały utarg krańcowy, P=MR, wynoszący 4,0000001).
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapitał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001.
Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości produkcji oblicz koszt
całkowity, TC, i krańcowy, MC.
a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.
Q
L
C CL
CC
14
1
5 1
10
15
4,5 5 4,5 10
15
2
6 2
12
16
8
5,5 8
11
16
4
7 4
14
19
Q
14
A 15
B 15
A 16
B 16
TC
11
14,5
14
19
18
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
MC
3
4
Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału;
CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity;
MC – koszt krańcowy.
b) Ile zostanie wyprodukowane?
Produkcja przy cenach pracy i kapitału: 1 i 2 wynosi CO NAJMNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne
przewyższy stały utarg krańcowy, P=MR, wynoszący 4,0000001).
c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi produkcja?
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapitał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001.
Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości produkcji oblicz koszt
całkowity, TC, i krańcowy, MC.
a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.
Q
14
15
15
16
16
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
CL
1
4,5
2
8
4
CC
10 15
10 15
12 18
11 16,5
14 21
20
Q
14
A 15
B 15
A 16
B 16
TC
11
14,5
14
19
18
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
MC
16
19,5
20
24,5
25
3,5
3
5
4
Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału;
CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity;
MC – koszt krańcowy.
b) Ile zostanie wyprodukowane?
b) Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi CO NAJMNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyższy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001).
c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi produkcja?
Zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16 jednostek. (Tabela
zawiera obliczenia; nowej sytuacji dotyczą liczby pisane kursywą).
W obu przypadkach opłacalna okazuje się zmiana metod produkcji. Produkcja maleje do 15.
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapitał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001.
Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości produkcji oblicz koszt
całkowity, TC, i krańcowy, MC.
a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.
Q
14
15
15
16
16
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
CL
1
4,5
2
8
4
CC
10 15
10 15
12 18
11 16,5
14 21
21
Q
14
A 15
B 15
A 16
B 16
TC
11
14,5
14
19
18
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
MC
16
19,5
20
24,5
25
3,5
3
5
4
Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału;
CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity;
MC – koszt krańcowy.
b) Ile zostanie wyprodukowane?
b) Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi CO NAJMNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyższy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001).
c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi produkcja?
Zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16 jednostek. (Tabela
zawiera obliczenia; nowej sytuacji dotyczą liczby pisane kursywą).
W obu przypadkach opłacalna okazuje się zmiana metod produkcji. Produkcja maleje do 15.
d) Wskaż: (i) Efekt substytucji zasobów.
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapitał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001.
Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości produkcji oblicz koszt
całkowity, TC, i krańcowy, MC.
a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.
Q
14
15
15
16
16
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
CL
1
4,5
2
8
4
CC
10 15
10 15
12 18
11 16,5
14 21
22
Q
14
A 15
B 15
A 16
B 16
TC
11
14,5
14
19
18
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
MC
16
19,5
20
24,5
25
3,5
3
5
4
Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału;
CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity;
MC – koszt krańcowy.
d) Wskaż: (i) Efekt substytucji zasobów.
Dla produkcji 15 i 16 zmiana ceny kapitału zachęca do zmiany metody produkcji z drugiej na pierwszą. Występuje efekt substytucji
zasobów, który polega na zastępowaniu kapitału pracą. Dla wielkości produkcji 15 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 2 do 4,5, zaś
zapotrzebowanie na kapitał maleje z 6 do 5; a dla wielkości produkcji 16 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 4 do 8, a na kapitał
maleje z 7 do 5,5.
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolQ
nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi14
tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001.
Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz- A 15
B 15
czególnych wielkości produkcji oblicz koszt A 16
całkowity, TC, i krańcowy, MC.
B 16
a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.
Q
L
C CL
CC
TC
14
1
5
1
10 15
11
16
15
4,5
5
4,5
10 15
14,5 19,5
15
2
6
2
12 18
14
20
16
8
5,5 8
11 16,5 19
24,5
16
4
7
4
14 21
18
25
23
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
MC
3,5
3
5
4
Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału;
CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity;
MC – koszt krańcowy.
d) Wskaż: (i) Efekt substytucji zasobów.
Dla produkcji 15 i 16 zmiana ceny kapitału zachęca do zmiany metody produkcji z drugiej na pierwszą. Występuje efekt substytucji
zasobów, który polega na zastępowaniu kapitału pracą. Dla wielkości produkcji 15 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 2 do 4,5, zaś
zapotrzebowanie na kapitał maleje z 6 do 5; a dla wielkości produkcji 16 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 4 do 8, a na kapitał
maleje z 7 do 5,5.
Wskaż: (ii) Efekt zmiany podaży.
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wolQ
nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi14
tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001.
Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz- A 15
B 15
czególnych wielkości produkcji oblicz koszt A 16
całkowity, TC, i krańcowy, MC.
B 16
a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.
Q
L
C CL
CC
TC
14
1
5
1
10 15
11
16
15
4,5
5
4,5
10 15
14,5 19,5
15
2
6
2
12 18
14
20
16
8
5,5 8
11 16,5 19
24,5
16
4
7
4
14 21
18
25
24
L
1
4,5
2
8
4
C
5
5
6
5,5
7
MC
3,5
3
5
4
d) Wskaż: (i) Efekt substytucji zasobów.
Dla produkcji 15 i 16 zmiana ceny kapitału zachęca do zmiany metody produkcji z drugiej na pierwszą. Występuje efekt substytucji
zasobów, który polega na zastępowaniu kapitału pracą. Dla wielkości produkcji 15 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 2 do 4,5, zaś
zapotrzebowanie na kapitał maleje z 6 do 5; a dla wielkości produkcji 16 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 4 do 8, a na kapitał
maleje z 7 do 5,5.
Wskaż: (ii) Efekt zmiany podaży.
Po zmianie ceny C rośnie TC i MC. Produkcja maleje do 15, co powoduje spadek popytu na L i C, i to niezależnie od metody produkcji. Kiedy stosowana jest 1. metoda produkcji spadek produkcji z 16
do 15 powoduje zmniejszenie się zapotrzebowania na L z 8 do 4,5, a
na C z 5,5 do 5. Przy 2. metodzie produkcji popyt na te zasoby
maleje – odpowiednio – z 4 do 2 i z 7 do 6 jednostek.
25
W długim okresie na popyt przedsiębiorstw na zasoby wpływają
również zmiany techniki wytwarzania spowodowane postępem technicznym.
*
26
Z poziomu przedsiębiorstwa przenieśmy się teraz na poziom rynku
zasobu...
Otóż przyjmiemy (jest to uproszczenie!), że RYNKOWA
LINIA POPYTU NA ZASÓB POWSTAJE W WYNIKU „POZIOMEGO” ZSUMOWANIA LINII POPYTU POJEDYNCZYCH
FIRM.
DLA POSZCZEGÓLNYCH CEN CZYNNIKA RYNKOWE ZAPOTRZEBOWANIE NA CZYNNIK ZNAJDUJEMY, SUMUJĄC ZAPOTRZEBOWANIE WSZYSTKICH FIRM NA TEN
CZYNNIK.
27
W efekcie przyczyną szoków popytowych na rynku czynnika okazują się wszystkie te zdarzenia, które powodują szoki popytowe w
przedsiębiorstwach , np.:
• zmiany cen czynników i spowodowane nimi zmiany technologiczne (efekty: substytucji zasobów i zmiany podaży);
• postęp techniczny i spowodowane nim zmiany techno-
logiczne;
• zmiany popytu na dobra wytwarzane za pomocą wchodzącego w grę czynnika.
28
Poznawszy ogólne prawidłowości rządzące popytem na czynniki, po
kolei zbadamy teraz działanie rynków:
• PRACY,
• KAPITAŁU (RZECZOWEGO),
• ZIEMI.
29
RYNEK PRACY
Kiedy na rynku pracy panuje konkurencja doskonała, linia podaży
pracy dla pojedynczego przedsiębiorstwa jest pozioma.
30
Jednak zwykle na całym rynku podaż zachowuje się wtedy (konkurencja doskonała na rynku pracy!) normalnie.
31
WYJĄTEK: ZAWRACAJĄCA LINIA PODAŻY PRACY, SL .
Kiedy czas wolny jest DOBREM LUKSUSOWYM, na niektórych
rynkach pracy podwyżka płacy (np. z W1 do W2) może spowodować
skrócenie oferowanej na sprzedaż ilości pracy (czasu pracy) (np. z
L1 do L2).
32
Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmiana płacy!)…
33
Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmiana płacy!)… oraz przesuniecia CAŁEJ LINII PODAŻY PRACY, SL
(PRZYCZYNY: NP. ZMIANY DOCHODÓW Z INNYCH NIŻ
PRACA ŹRÓDEŁ…
34
Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmiana płacy!)… oraz przesunięcia CAŁEJ LINII PODAŻY PRACY, SL
(PRZYCZYNY: np. zmiany dochodów z innych niż praca źródeł;
ZMIANA KOSZTÓW PODJĘCIA PRACY…
35
Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmiana płacy!)… oraz przesunięcia CAŁEJ LINII PODAŻY PRACY, SL
(PRZYCZYNY: np. zmiany dochodów z innych niż praca źródeł;
zmiana kosztów podjęcia pracy; ZMIANA NORM KULTUROWYCH).
36
WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I
PŁACE
ZWIĄZKI ZAWODOWE są organizacjami pracobiorców,
broniącymi ich interesów na rynku pracy.
37
WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I
PŁACE
Dążąc do zwiększenia zatrudnienia i (lub) wynagrodzeń, związki zawodowe mogą zwiększać popyt na pracę lub zmniejszać podaż pracy.
38
WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I
PŁACE
Dążąc do zwiększenia zatrudnienia i (lub) wynagrodzeń, związki
zawodowe mogą wymuszać wzrost płac (rysunek b).
39
MONOPOL OBUSTRONNY (ang. bilateral monopoly).
Niekiedy pracobiorcy zorganizowani w związki zawodowe natrafiają na pracodawcę, który jako jedyny na rynku oferuje zatrudnienie,
czyli jest MONOPSONISTĄ.
MONOPSON jest jedynym nabywcą pewnego dobra (np.
pracy) na rynku.
40
MONOPSON jest odpowiednikiem monopolu po stronie popytu .
UWAGA!
O monopolu zakładaliśmy zwykle, że nie różnicuje ceny SPRZEDAWANEGO dobra (w efekcie P ≥ MR)…
O MONOPSONIE będziemy zwykle zakładać, że nie różnicuje ceny KUPOWANEGO dobra. W efekcie PF≤MCF, gdzie:
PF - cena czynnika produkcji;
MCF - krańcowy koszt czynnika produkcji.
41
Wynikiem istnienia MONOPOLU OBUSTRONNEGO jest wyrównanie sił na rynku pracy. Skutkiem mogą okazać się „rozsądne” płace przy sporym zatrudnieniu.
42
RYNEK KAPITAŁU
Charakterystyczną cechą podaży na rynku kapitału jest NIEWIELKA ELASTYCZNOŚĆ CENOWA PODAŻY KAPITAŁU w
krótkim okresie.
Z przyczyn technicznych często nie da się z dnia na dzień zwiększyć
np. oferowanej na sprzedaż ilości powierzchni biurowej i liczby
reaktorów atomowych...
43
Natomiast popyt na DOBRA KAPITAŁOWE ma CHARAKTER
POCHODNY w stosunku do popytu na USŁUGI KAPITAŁU.
44
Wzrost popytu sprawia, że rosną cena i obroty na rynku USŁUG
KAPITAŁU (rysunek a). Na rynku DÓBR KAPITAŁOWYCH
skutkiem jest pochodny szok popytowy. Także tutaj dochodzi do
wzrostu cen i obrotów (rysunek b).
45
Na rynku dóbr kapitałowych skutkiem jest pochodny szok popytowy...
Dobra kapitałowe powstają w wyniku INWESTYCJI.
INWESTYCJE ODTWORZENIOWE pozwalają zachować, a INWESTYCJE NETTO – powiększyć zasób dóbr kapitałowych. Inwestycje netto i inwestycje odtworzeniowe stanowią łącznie INWESTYCJE BRUTTO.
46
RYNEK ZIEMI
Na rynku ziemi handluje się BOGACTWAMI NATURALNYMI, w
tym – ziemią.
Największą osobliwością rynku ziemi jest to, ze podaż ziemi
stosunkowo często BYWA STAŁA (zwłaszcza w krótkim okresie).
47
Zmiany cen na rynku ziemi
Gdy podaż ziemi jest zupełnie nieelastyczna, jej cena zależy tylko od
popytu. Jego wzrost podnosi cenę, oferta się nie zmienia (rys. a).
Jego spadek powoduje spadek ceny; oferta pozostaje stała (rys. b).
48
Gdy podaż ziemi jest zupełnie nieelastyczna, jej cena zależy tylko od
popytu. (UWAGA! Podobne sytuacje zdarzają się także na rynkach
innych czynnników produkcji).
Takie sytuacje wygodnie jest analizować, odwołując się do pojęcia
RENTY EKONOMICZNEJ (ang. economic rent, pure rent).
49
RENTA EKONOMICZNA (ang. economic rent, pure rent) stanowi
nadwyżkę wynagrodzenia właściciela zasobu ponad kwotę, za którą
byłby on skłonny udostępnić ten zasób nabywcom (tzw. DOCHODY
TRANSFEROWE).
50
RENTA EKONOMICZNA (ang. economic rent, pure rent) stanowi
nadwyżkę wynagrodzenia właściciela zasobu ponad kwotę, za którą
byłby on skłonny udostępnić ten zasób nabywcom (tzw. DOCHODY
TRANSFEROWE) (zob. np. pole W*EL’0 na rysunku poniżej).
PX
X
51
RENTA EKONOMICZNA (ang. economic rent, pure rent) stanowi
nadwyżkę wynagrodzenia właściciela zasobu ponad kwotę, za którą
byłby on skłonny udostępnić ten zasób nabywcom (tzw. DOCHODY
TRANSFEROWE) (zob. np. pole W*EAWMIN na rysunku poniżej).
A
Zauważ!
kiedy podaż jest prawie zupełnie nieelastyczna, cena zasobu składa
się PRAWIE WYŁĄCZNIE z renty ekonomicznej (ang. economic
rent, pure rent).
52
Przedsiębiorstwa GONIĄ ZA RENTĄ (ang. RENT SEEKING).
Przykładem POGONI ZA RENTĄ są wszelkie próby ograniczenia
podaży, czyli - zmonopolizowania rynku.
53
DOCHODY WŁAŚCICIELI ZASOBÓW
Na rynkach czynników produkcji powstają dochody właścicieli pracy, kapitału i ziemi.
Podział wartości wytworzonych dóbr między właścicieli pracy, kapitału i ziemi nosi nazwę FUNKCJONALNEGO PODZIAŁU DOCHODÓW w gospodarce.
54
FUNKCJONALNEGO PODZIAŁU DOCHODÓW nie należy mylić
z PODMIOTOWYM (ostatecznym) podziałem dochodów między
gospodarstwa domowe, który powstaje w wyniki działań państwa,
nakladającego podatki i wypłacającego zasiłki (transfery).
55
WYNAGRODZENIE PRACY: PŁACA
Dane statystyczne potwierdzają TEORIĘ PRODUKTYWNOŚCI
KRAŃCOWEJ. Zgodnie z tą teorią istnieje silna korelacja poziomu
płac realnych i wydajności pracy (MRPL).
•
OGÓLNIE: poziom płac zależy do popytu na pracę i od podaży
pracy.
56
Kiedy krańcowy przychód z pracy, MRPL, jest mały, popyt na pracę, DA, i płaca, WA, są niskie (rysunek a).
Odwrotnie, kiedy krańcowy przychód z pracy, MRPL, jest duży,
popyt na pracę, DA, i płaca, WA, są wysokie (rysunek b).
Także podaż pracy wpływa na poziom płac.
57
58
INNE CZYNNIKI WPLYWAJĄCE NA WYSOKOŚĆ WYNAGRODZEŃ ZA PRACĘ:
•WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szczególną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego
zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka
na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie
elektryka w fabryce samochodów).
59
•WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szczególną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego
zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka
na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie
elektryka w fabryce samochodów).
• DYSKRYMINACJA, czyli sytuacja, kiedy WŁAŚCICIELE ZASOBÓW O PODOBNEJ PRODUKTYWNOŚCI DOSTAJĄ ODMIENNE WYNAGRODZENIE.
60
•WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szczególną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego
zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka
na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie
elektryka w fabryce samochodów).
• DYSKRYMINACJA, czyli sytuacja, kiedy WŁAŚCICIELE ZASOBÓW O PODOBNEJ PRODUKTYWNOŚCI DOSTAJĄ ODMIENNE WYNAGRODZENIE.
• BRAK INFORMACJI, NIEWIELKA MOBILNOŚĆ PRACY, BARIERY WEJŚCIA NA RYNEK…
WYNAGRODZENIE WŁASNOŚCI: ZYSK I RENTA
61
ZYSK to wynagrodzenie kapitału.
Zysk jest m. in. wynagrodzeniem umiejętnosci organizacji produkcji, innowacyjności i skłonności do ryzyka.
Jednakże źródłem wysokiego zysku może być także pogoń za rentą
(ang. rent -seeking) i monopolizacja.
Zysk ma charakter REZYDUALNY, co może sprawić, ze jest
BARDZO wysoki.
*
Bardzo trudno jest rozróżnić zysk „zasłużony” i „niezasłużony”, co
jest jedna z przyczyn przewlekłości sporów o wysokość podatku od
zysku.
62
RENTA (dzierżawna, gruntowa) to wynagrodzenie ziemi.
Stałość podaży pojawiająca się niekiedy np. na rynku ziemi, w
połączeniu z dużym popytem, sprawia, że wynagrodzenie zasobu
składa się niemal wyłącznie z renty ekonomicznej…
R
R
R
63
RENTA (dzierżawna, gruntowa) to wynagrodzenie ziemi.
Niekiedy wynagrodzenie zasobu składa się niemal wyłącznie z renty
ekonomicznej… Zachęca to do wysokiego opodatkowania tego
wynagrodzenia. Wszak NIE ZMIENI ONO OFEROWANEJ NA
SPRZEDAŻ ILOŚCI ZASOBU I NIE SPOWODUJE UBYTKU
NADWYŻKI CAŁKOWITEJ.
R
R
S’
R
T
A
B
R
C
B
R
A
64
POMYŚLMY JESZCZE O ALOKACYJNEJ FUNKCJI WYNAGRODZEŃ CZYNNIKÓW PRODUKCJI…
Podobnie jak inne ceny WYNAGRODZENIA WŁAŚCICIELI ZASOBÓW PEŁNIĄ FUNKCJĘ ALOKACYJNĄ, czyli ROZDZIELAJĄ DOBRA (w tym przypadku: PRACĘ KAPITAŁ i ZIEMIĘ)
MIĘDZY RÓŻNE ZASTOSOWANIA W GOSPODARCE.
65
PRZYKŁADY:
Atrakcyjne PŁACE informatyków skłaniają młodych ludzi do studiowania informatyki.
Wysokość ZYSKU, do którego powstania przyczynia się budynek w
konkretnym zastosowaniu, decyduje o tym, czy będzie on pełnić
funkcje biura, hotelu, czy magazynu.
Od poziomu RENTY DZIERŻAWNEJ i GRUNTOWEJ zależy, czy
działka zostanie wzięta pod uprawę (np. pszenicy, cebuli, pietruszki), czy też staną na niej budynki...
66
Pamiętasz? GOSPODARKA RYNKOWA JEST JAK SŁONECZNIK…
Słonecznik obraca swoją tarczę ku wędrującemu po niebie
słońcu. Natomiast gospodarka rynkowa dostosowuje strukturę produkcji do zmiennych potrzeb nabywców.
67
68
Jednakże warunkiem tego, aby gospodarka rynkowa - ku zadowolęniu nabywców - zachowywała się jak słonecznik, jest spełnianie
przez wynagrodzenia właścicieli czynników FUNKCJI ALOKACYJNEJ, czyli rozdzielanie PRACY KAPITAŁU i ZIEMI) między
różne zastosowania w gospodarce.
69
To działa tak:
nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra; wysoki zysk
zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr…
70
To działa tak:
nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra; wysoki zysk
zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr…
Jednak aby wytworzyć te dobra, na które ludzie głosują
pieniędzmi, producenci potrzebują PRACY, KAPITAŁU i ZIEMI.
71
To działa tak:
nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra; zysk
zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr…
Jednak aby wytworzyć te dobra, na które ludzie głosują
pieniędzmi, producenci potrzebują PRACY, KAPITAŁU i ZIEMI.
OTÓŻ WYNAGRODZENIA ZASOBÓW KIERUJĄ TE ZASOBY
WŁAŚNIE KU TYM ZASTOSOWANIOM, KTÓRE ZAPEWNIAJĄ NAJWIĘKSZY ZYSK PRODUCENTOM.
72
To działa tak:
nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra; ZYSK
zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr…
Jednak aby wytworzyć te dobra, na które ludzie głosują
pieniędzmi, producenci potrzebują PRACY, KAPITAŁU i ZIEMI.
Otóż wynagrodzenia zasobów kierują te zasoby właśnie ku tym zastosowaniom, które zapewniają największy zysk producentom.
TO WŁAŚNIE TEN ZYSK UMOŻLIWIA PRODUCENTOM ZAOFEROWANIE WŁAŚCICIELOM CZYNNIKÓW PRODUKCJI
ODPOWIEDNIO WYSOKICH (ATRAKCYJNYCH) WYNAGRODZEŃ!
73