Historia myśli w dziedzinie zarządzania

Podstawy zarządzania
Zaliczenie przedmiotu
1. Około 5 pytań otwartych.
2. Zaliczenie odbędzie się po ostatnich zajęciach (w terminie uzgodnionym z DOD).
3. Poprawka odbędzie się przynajmniej 2 tygodnie po pierwszym terminie egzaminu.
4. Będzie istniała możliwość dodatkowego podejścia do kolejnej poprawki egzaminu –
możliwość ta uzależniona będzie od studentów.
5. Wykłady są nieobowiązkowe (brak list obecności).
6. Literatura, którą można wykorzystać w ramach zajęć:
a) R. W. Driffin, Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa 2012 r.
b) B. Godziszewski, M. Haffer, M.J. Stankiewicz, S. Sudoł, Przedsiębiorstwo. Teoria
i praktyka zarządzania, PWE, Warszawa 2011 r.
c) J.A.F. Stoner, R.E. Freeman, D.R. Gilbert, Kierowanie, Polskie Wydawnictwo
Ekonomiczne, Warszawa 2011 r.
Historia myśli w dziedzinie
zarządzania
Skąd czerpać wiedzę na temat odpowiedniego zarzadzania?
1. Sun Tzu (Zi) „Sztuka wojny”.
2. Sun Pin „Metody wojskowe”.
3. Platon „Państwo”.
4. Homer „Iliada”.
5. Machiavellie „Książę” lub „O sztuce wojennej”.
6. Winston Churchill „The second World War”.
Sun-Cy (Tzu, Zi):
- kiedy nieprzyjaciel atakuje cofamy się,
- kiedy nieprzyjaciel zatrzymuje się, nękamy go,
- kiedy nieprzyjaciel chce uniknąć bitwy, atakujemy,
- kiedy nieprzyjaciel uchodzi, następujemy za nim.
N.Machiavelli:
• „organizacja jest bardziej trwała, jeżeli jej członkowie mają prawo wyrażania swoich
różnorodnych poglądów i rozstrzygania swoich sporów wewnątrz niej
• wprawdzie jeden człowiek może zapoczątkować organizację, ale jest ona trwalsza,
jeżeli powierza się ją trosce wielu i kiedy wielu pragnie jej utrzymania
• utrzymać władzę może słaby przywódca następujący po silnym, ale nie słaby
następujący po słabym
• przywódca, dążący do zmiany w istniejącej
przynajmniej cień dawnych obyczajów”
organizacji
powinien
zachować
Prekursorzy teorii zarządzania
Grecy
Babilończycy
Wenecjanie
Rzymianie
Egipcjanie
Sumerowie
Chińczycy
3000 p. n. e. 2500 p. n. e. 2000 p. n. e. 1500 p. n. e. 1000 p. n. e. 500 p. n. e.
500 n. e.
1000 n. e.
1500 n. e.
1. Sumerowie – posługiwanie się w rządzeniu spisanymi regułami i przepisami.
2. Egipcjanie – przy budowie piramid wykorzystywani takie funkcje, jak: planowanie,
organizowanie, kontrolowanie.
3. Babilończycy – stosowali liczne przepisy prawne i narzędzia polityczne w zakresie
swoich rządów.
4. Grecy – ich wkład w dziedzinę zarządzania uwidaczniał się na gruncie zarządzania
państw-miast.
5. Chińczycy - w zakresie administracji rządowej, nauki i sztuki wykorzystywali
rozbudowane struktury organizacyjne.
6. Rzymianie – dla celów komunikacji i kontroli wojsk w najdalszych zakątkach Europy,
Azji i Afryki również stosowali zorganizowane struktury.
7. Wenecjanie – ich panowanie na morzach było m.in. wynikiem wykorzystywania
koncepcji struktur organizacyjnych.
Robert Owen (1771-1858)
Charles Babbage (1792-1871)
Klasyczne podejście do zarządzania
Pierwsze ważne idee dotyczące zarządzania organizacjami nazywamy tzw. „klasycznym
podejściem do zarządzania”. W koncepcji tej wyróżnia się dwa najistotniejsze podejścia:
• Naukowe zarządzanie Fredericka Winslowa Taylora;
• Zarządzanie administracyjne Fayola (klasyczna teoria organizacji).
Frederick Winslow Taylor
(1856-1915)
Henri Fayol
(1841-1925)
„Nauka o ładowaniu”
„Kładka Fayola”
Naukowe zarządzanie Fredericka Winslowa Taylora
• Zajmuje się pracą poszczególnych pracowników.
• Pozorowanie pracy – podczas badania wykonywania pracy przez robotników, Taylor
zauważył, iż część z nich celowo wykonuje swoje obowiązki w tempie niższym niż
wynika to z możliwości pracownika.
• Aby wyeliminować w/w problem wprowadził akordowy system wynagrodzenia.
• Wprowadził przerwy pracy w celu wyeliminowania znużenia.
• Frank i Lillian Gilbrethowie, Henry Gantt, Harrington Emerson.
Etapy postępowania w koncepcji naukowego zarządzania
1. Naukowo opracowywać każdy element
pracy na danym stanowisku, aby zastąpić
dane
metody
„zdroworozsądkowe”.
2. Naukowo dobierać
pracowników i następnie szkolić ich do
wykonywania
pracy
zgodnie z krokiem nr 1.
3. Nadzorować pracowników,
by
mieć
pewność, że będą
stosować
się
do
zalecanych im metod
wykonywania pracy.
4. Dalej planować
pracę, ale wykorzystywać robotników do
faktycznego wykonywania pracy.
Zarządzanie administracyjne Fayola
• Koncepcja ta koncentruje się na funkcjonowaniu całej organizacji.
• Wyodrębnił jako pierwszy funkcje
przewodzenie, kontrolowanie.
kierownicze:
planowanie,
organizowanie,
• Lyndall Urwick, Max Weber (koncepcja biurokracji), Chester Barnard (akceptacja
autorytetu).
Klasyczne ujęcie traktuje organizację jako pewien mechanizm (maszynę), w
której pracownicy odzwierciedlają jej tryby.
Kierunek behawiorystyczny
Behawioryzm – kierunek w psychologii głoszący, że przedmiotem badań psychologicznych
może być tylko dostrzegalne zachowanie się ludzi lub zwierząt.
W ramach nauk o zarządzaniu behawioryzm odnosi się do kładzenia nacisku na
indywidualne postawy i zachowania pracownika oraz na procesy grupowe.
• Psychologia przemysłowa (Hugo Münsterberg) – psychologia może wspomóc
menedżerów przy doborze pracowników i ich motywowaniu.
• Mary Parker Follett – uważała m.in., iż biurokratyczny model organizacji może
krępować rozwój wiedzy i uzdolnień pracowników na najniższym poziomie
hierarchii oraz uniemożliwia wprowadzenie samokontroli (narzędzia silnie
motywującego pracowników); sądziła ponadto, że władza powinna być
uzależniona przede wszystkim od wiedzy i doświadczenia.
• Badania Eltona Mayo w zakładzie firmy Western Electrict w Hawthorne:
• Wzrost natężenia oświetlenia powodował wzrost wydajności pracy (ale czy na
pewno oświetlenie było determinantą wzrostu efektywności? – efekt placebo).
• Akordowy system wynagrodzenia wcale nie musi być najlepszym sposobem
pobudzania wydajności pracowników pracujących w grupie.
• Human relations (kierunek stosunków międzyludzkich) – wg tego podejścia robotnicy
reagują przede wszystkim na społeczny kontekst pracy, łącznie z przygotowaniem
społecznym, normami grupowymi oraz dynamiką kontaktów międzyludzkich.
• Abraham Maslow – twórca tzw. Piramidy Maslowa.
• Douglas McGregor – twórca modelu teorii X i teorii Y (teoria X ma charakter
negatywny i odnosi się do naukowego zarzadzania; teoria Y ma charakter
pozytywny i odnosi się do teorii stosunków międzyludzkich).
• Podejście od strony zachowania organizacyjnego – zachowanie pracowników jest
bardziej skomplikowane niż sądzili w/w przedstawiciele kierunku stosunków
międzyludzkich (powinniśmy je analizować na różnych płaszczyznach dotyczących m.in.
psychologii, socjologii, antropologii, ekonomii, medycyny).
Ilościowe podejście do zarządzania
Koncepcja ta zaczęła wyłaniać się podczas II wojny światowej. W trakcie operacji
wojskowych powoływano zespoły złożone z urzędników i naukowców, których celem było
pomaganie armii w wydajniejszej alokacji zasobów, przy pomocy matematycznego
podejścia do zarządzania. Stosując analizę matematyczną można podejmować
skuteczniejsze decyzje logistyczne.
Metody wypracowane podczas wojny zaczęły być wykorzystywane w przedsiębiorstwach
(General Electric, Du Pont) m.in. do wyboru lokalizacji zakładów produkcyjnych,
magazynów.
W ramach w/w podejścia wyróżniamy:
1. Ilościową teorię zarządzania.
2. Zarządzanie operacyjne.
Ilościowa teoria zarządzania
• Polega na wykorzystaniu w ramach zarządzania modeli matematycznych.
• Model matematyczny – struktura matematyczna odnosząca się do konkretnego
zjawiska i skonstruowana do wyjaśnienia tego zjawiska.
• Detroit Edison – zastosowanie modeli do określenia najlepszego
zaprojektowania pracy ekip naprawczych w czasie awarii zasilania.
sposobu
• The Bank of New England – zastosowanie modeli do wyznaczenia liczby kasjerów do
pracy w jego placówkach.
• Daimler Benz – zastosowanie modeli do analizy uszkodzeń konstrukcji samochodu
podczas jego kolizji.
Zarządzanie operacyjne
Mniej zmatematyzowane i mniej skomplikowane statystycznie podejście do zarządzania (w
stosunku do ilościowej teorii zarządzania). Zarzadzanie operacyjne stanowi zbiór metod
wspierających organizację w optymalnym wytwarzaniu towarów i usług.
• Zarządzanie zapasami w kontekście optymalizacji kosztów transportu i wielkości
zamówień.
• Programowanie liniowe obejmujące rozwiązywanie układów równań z wieloma
niewiadomymi (np. w celu układania harmonogramów lotów samolotów, opracowywanie
tras żeglugowych).
• Teoria kolejek, analiza punktu krytycznego, symulacja.
Podejścia integrujące
Podejście systemowe
System – zestaw wzajemnie ze sobą powiązanych elementów funkcjonujących jako całość.
Sprzężenie zwrotne
Nakłady z otoczenia:
rzeczowe, ludzkie,
finansowe i informacyjne
Procesy transformacji:
technika, systemy operacyjne, systemy administracyjne, systemy kontroli
Wyniki do otoczenia:
towary/usługi, zyski/straty,
zachowania pracownicze i
wyniki informacyjne
1. Systemy otwarte – wchodzą w interakcję z otoczeniem.
2. Systemy zamknięte – nie wchodzą w interakcję z otoczeniem.
3. Podsystem – system w ramach innego, szerszego systemu.
4. Synergia – współpraca dwóch lub więcej podsystemów, dzięki której następuje
zwiększenie ich efektywności, w stosunku do ich autonomicznego funkcjonowania.
5. Entropia – normalny proces prowadzący do upadku systemu.
Podejście sytuacyjne
Koncepcja ta głosi, iż do organizacji nie można stosować teorii uniwersalnych, gdyż każda
instytucja jest niepowtarzalna, unikatowa, jak również niestandardowe są sytuacje, które
napotykają menedżerowie danych przedsiębiorstw.
Podejście zintegrowane
Podejście systemowe:
• Uznanie wewnętrznych wzajemnych zależności.
• Uznanie wpływów otoczenia.
Podejście klasyczne – metody
zwiększania skuteczności oraz
ułatwiania planowania, organizowania i kontrolowania.
Podejście sytuacyjne:
• Uznanie sytuacyjnego charakteru zarządzania.
• Reakcja na szczególne cechy sytuacji.
Podejście behawiorystyczne –
poszukiwanie działań motywujących, zrozumienie zachowania
jednostek, grup i zespołów oraz
przewodzenia.
Sprawne i skuteczne zarządzanie
Podejście ilościowe – metody
ulepszania procesu podejmowania
decyzji,
alokacji
zasobów
oraz
sposobów
działania.