Rola społeczności lokalnej w integracji

Rola społeczności lokalnej w integracji, rozwoju społecznym oraz
rozwiązywaniu problemów społecznych*
W roku 2008 rozpoczęto wdrażanie Poakcesyjnego Programu Wspierania Obszarów Wiejskich na
terenie 500 gmin całego kraju, w tym 39 w województwie warmińsko-mazurskim. Gminom
przydzielono określone kwoty środków na działania z zakresu integracji społecznej. Środki pochodzą z
pożyczki Banku Światowego. Nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie to, że program w
odróżnieniu do wielu innych funduszy:
— ukierunkowany jest na grupy społeczne niekoniecznie czynne zawodowo, czyli: dzieci i młodzież w
wieku do 25 lat, rodziny oraz osoby starsze w wieku poprodukcyjnym lub pozostające na świadczeniach
przedemerytalnych;
— umożliwia i sprzyja realizacji zadań przez samą społeczność lokalną, dzięki stosowaniu specjalnej
procedury
konkursowej
Community
Procurement
Participation,
gdzie
oprócz
podmiotów
samorządowych np. GOPS lub GOK i innych, np. organizacji pozarządowych, mogą uczestniczyć także
spółdzielnie socjalne, firmy prywatne i osoby fizyczne czyli zwykli mieszkańcy;
— obsługiwany jest przez wyspecjalizowanych konsultantów regionalnych, którzy mają pod opieką
dziesięć do ponad dwudziestu gmin i na bieżąco pomagają im i społeczności w zaspokajaniu potrzeb
społecznych ze środków Poakcesyjnego Programu Wspierania Obszarów Wiejskich, m.in. dzieląc się
nowymi pomysłami na innowacyjne usługi społeczne, asystując w stosowaniu procedur programu,
wspierając integrowanie się społeczności i gmin;
— program umożliwia aktualizację lub wręcz opracowanie (gdy jej brak) Gminnej Strategii
Rozwiązywania
Problemów
Społecznych
(GSRPS)
z
pomocą
konsultantów
regionalnych
i
moderatorów, gdzie wsparcie to dla gmin jest nieodpłatne;
— wymogiem bezwzględnym jest wdrażanie wszelkich działań z udziałem lokalnej społeczności, dzięki
czemu następuje np. zmiana postrzegania GSRPS z dokumentu Urzędu Gminy czy Ośrodka Pomocy
Społecznej na własność społeczności, której dotyczy;
— program powiększa budżety gmin o stosunkowo niewielkie środki, jednak sposób jego wdrażania,
oferowane wsparcie doradcze, szkoleniowe, eksperckie, informacyjne powinno doprowadzić do
uzdolnienia społeczności i jej partnerów samorządowych do skutecznego korzystania z innych,
większych funduszy.
Udział lokalnej społeczności w procesie integracji społecznej i rozwiązywania problemów daje
następujące korzyści:
— to społeczność mówi, czego potrzebuje oraz jakie są dla niej ważne problemy;
— społeczność urealnia spojrzenie na sytuację, zwłaszcza przy opracowaniu lub aktualizacji gminnej
strategii rozwiązywania problemów społecznych, ponieważ dane statystyczne pokazują sytuację na
dużym poziomie ogólności lub nie dotyczą wszystkich problemów;
1
— umożliwia powstawanie grup i koalicji społecznych na rzecz rozwiązywania określonych problemów,
które jeśli zostaną dobrze poprowadzone i / lub wyłonią kompetentnego lidera, to mogą przekształcić
się np. w organizacje pozarządowe, pozyskiwać środki z dotacji, od sponsorów i prowadzić dzięki temu
działania na rzecz swojej społeczności;
— samorząd zyskuje społecznego partnera do działań, zamiast biernego konsumenta jego oferty, a
równocześnie może skoncentrować się na bardziej specjalistycznych działaniach i stwarzaniu
odpowiedniego klimatu w gminie dla działań społecznych i ich realizatorów;
— samorząd zyskuje nieocenione źródło informacji o sytuacji społecznej, a równocześnie może uzyskać
podpowiedzi co do potrzebnych działań i ich realizatorów;
— aktywizacja społeczności lokalnej prowadzi do powstawania nowych podmiotów typu organizacje
pozarządowe czy spółdzielnie socjalne, które dają nowe miejsca pracy „na miejscu”, a to z kolei obniża
nieco migrację zarobkową i drenaż potencjału gminy;
— z drugiej strony społeczność włączając się aktywnie w rozwiązywanie swoich problemów doświadcza
trudu pracy (staje po stronie instytucji pomocy społecznej), widzi ile i jakich kompetencji trzeba by np.
opracować dobrą koncepcję rozwiązania problemu / osiągnięcia celu, pozyskać na nią fundusze,
wdrożyć i prawidłowo rozliczyć;
— bardzo cenny jest udział młodzieży w tych działaniach, który oprócz pożytecznego zajęcia czasu i
profilaktyki, prowadzi do jej zaangażowania na rzecz pomocy innym dzieciom czy dorosłym; czerpanie
z tego satysfakcji, ale i nauka jak się organizować, skutecznie działać w swoim środowisku, może
prowadzić do wzmocnienia aktywności obywatelskiej oraz przygotowania już w życiu dorosłym
potencjalnych działaczy samorządowych lub na inne odpowiedzialne stanowiska;
— młodzież działająca „u siebie” będzie mniej chętnie uciekać ze swoich stron, lecz powracać po
szkołach, studiach, by pracować tam, gdzie zostawiła część siebie; a jeśli nawet pozostanie gdzieś w
większym mieście, przez swoje doświadczenia będzie umiała zdobyć lepszą pracę i lepiej służyć swojej
ojczyźnie dużej i małej.
Przygotowując koncepcję usług społecznych warto zauważyć kilka rodzajów oddziaływań, które
powinna posiadać:
—
do wewnątrz – czyli osoba korzystająca z usługi sama się rozwija, uczy, pomaga sobie, np. nauka
obsługi komputera; jest to podejście konsumpcyjne do danej usługi i w niektórych usługach można
założyć wyłącznie taki efekt (np. usługi opiekuńcze dla osób starszych);
— na zewnątrz – klient danej usługi powinien wykorzystywać nowe umiejętności i wiedzę czy poznane
osoby do działań dla innych osób, np. uczy się obsługi komputera w zakresie tworzenia stron
internetowych i przygotowuje w zespole stronę nt. historii lub walorów swojej gminy; inny przykład to
organizowanie imprez i festynów, gdzie grupa z danej społeczności tworzy program imprezy,
uczestniczy w jej organizacji, realizuje część punktów programu i jednocześnie jest częścią widowni –
odbiorcą;
2
—
agregowanie – łączenie kilku grup korzystających z różnych usług we wspólne działania, np. żeby
można było zrobić ciekawą stronę internetową, trzeba pozyskać materiały i to często idąc po prostu „w
teren”; może je pozyskać inna grupa osób, która w ramach zajęć pozalekcyjnych czy klubowych uczy się
dziennikarstwa lub poznaje historię; dostarcza ona materiały zespołowi internetowemu; ta sama lub
jeszcze inna grupa ucząca się fotografii i obróbki na komputerze dostarcza materiał zdjęciowy grupie
internetowej. Razem tworzą więc nową wartość, uczą się współdziałać i dopełniać.
Jest to tylko drobny ułamek korzyści z włączenia społeczności gminnej w rozwój społeczny.
Aby to zadziałało, ważne jest spełnienie przez inicjatorów projektu czyli samorząd i podległe jednostki,
kilku ważnych warunków:
— otwartość na kontakt pomimo czasem początkowo krytycznego, nieufnego lub biernego nastawienia
społecznego;
— danie sobie co najmniej roku na wyłowienie i przygotowanie kilku liderów poprzez organizację
szkoleń i wizyt studyjnych;
— inicjowanie spotkań w sołectwach, grupach tematycznych i prowadzenie ich w taki sposób, by zawsze
kończyły się konkretnymi efektami, np. planem działań z podziałem na role; w przeciwnym razie
spotkania doprowadzą do zniechęcenia;
— przejrzystość polityki finansowej i dotowania działań prowadzonych przez organizacje pozarządowe,
parafie i inne podmioty poprzez m.in. opracowanie przejrzystych procedur konkursowych, bieżące
doinformowanie społeczności o ich postępowaniu, tworzenie komisji konkursowych z udziałem
niezależnych ekspertów;
— traktowanie społeczności lokalnej jak partnera a równocześnie klienta.
Poakcesyjny Program Wspierania Obszarów Wiejskich na terenie województwa warmińskomazurskiego realizowany jest w 39 gminach. Na poziomie kraju obsługuje go Ministerstwo Pracy i
Polityki Społecznej – Departament Analiz Ekonomicznych i Prognoz, partnerem w naszym
województwie jest Urząd Marszałkowski - Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej przy współpracy z
dwoma Konsultantami Regionalnymi Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej: Nelą ChojnowskąOchnik i Maciejem Zmysłowskim.
Materiały i informacje można znaleźć na stronie www.wm.24.pl w zakładce PPWOW.
Nela Chojnowska-Ochnik - Konsultant Regionalny PPWOW,
odpowiedzialna za wsparcie gmin w ramach programu (w tym gminy Grodziczno)
* Artykuł pochodzi z Biuletynu Rady ds. Rodzin Województwa Warmińsko-Mazurskiego nr 22 z
2008 r.
3