Wymagania edukacyjne z biologii dla klas III LO

advertisement
WYMAGANIA EDUKACYJNE
Biologia na czasie 3 – zakres rozszerzony
Dział
programu
Mechanizmy
dziedziczenia
Lp.
Poziom wymagań
Temat
Dopuszczający
1.
2.
Dostateczny
Dobry
Bardzo dobry
Budowa i rola kwasów
nukleinowych
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
 charakteryzuje budowę
pojedynczego nukleotydu
DNA i RNA
 określa rolę DNA jako
nośnika informacji
genetycznej
 wymienia rodzaje RNA
 określa rolę podstawowych
rodzajów RNA
 charakteryzuje budowę
przestrzenną cząsteczki
DNA
 wyjaśnia pojęcie podwójna
helisa
 wyjaśnia, na czym polega
różna orientacja
łańcuchów
polinukleotydowych DNA
 rozpoznaje poszczególne
wiązania w cząsteczce
DNA
 wyjaśnia, na czym polega
reguła Chargaffa
 porównuje budowę
i funkcje DNA z budową
i funkcjami RNA
 wyjaśnia zasadę
tworzenia nazw
nukleotydów
 planuje doświadczenie,
którego celem jest
wykazanie roli DNA jako
nośnika informacji
genetycznej
 rozróżnia DNA od RNA
za pomocą reguły
Chargaffa
Replikacja DNA
 wyjaśnia pojęcie replikacja
 wyjaśnia znaczenie
replikacji DNA
 charakteryzuje sposób
łączenia się nukleotydów
w pojedynczym łańcuchu
DNA
 wyjaśnia, z czego wynika
komplementarność zasad
 uzupełnia schemat jednego
łańcucha
polinukleotydowego DNA
o łańcuch komplementarny
 charakteryzuje budowę
chemiczną i przestrzenną
RNA
 określa lokalizację RNA
w komórce prokariotycznej
i eukariotycznej
 wyjaśnia pojęcia: widełki
replikacyjne, oczko
replikacyjne
 charakteryzuje
poszczególne etapy
replikacji
 rozróżnia poszczególne
modele replikacji
 planuje doświadczenie
 wymienia etapy replikacji
DNA
 uzasadnia konieczność
zachodzenia replikacji przed
podziałem komórki
 omawia przebieg replikacji
 wyjaśnia, na czym polega
semikonserwatywny
charakter replikacji DNA
 określa rolę polimerazy DNA
podczas replikacji
 porównuje przebieg
replikacji w komórkach
prokariotycznych
i eukariotycznych
 omawia budowę genu
 rozróżnia geny ciągłe
i nieciągłe
 wymienia rodzaje sekwencji
wchodzących w skład
genomu
 wyjaśnia pojęcia: sekwencje
powtarzalne, pseudogeny
 omawia skład chemiczny
chromatyny
 przedstawia budowę
chromosomu
 omawia przebieg
transkrypcji i translacji
 analizuje tabelę kodu
genetycznego
 wyjaśnia zasadę szyfrowania
informacji genetycznej
organizmu przez kolejne
trójki nukleotydów w DNA
i mRNA
3.
Geny i genomy
 wyjaśnia pojęcia: gen,
genom, pozagenowy DNA,
chromosom, chromatyna,
nukleosom
 rozróżnia eksony i introny
 określa lokalizację DNA
w komórce prokariotycznej
i eukariotycznej
4.
Związek między genem a
cechą
 wyjaśnia pojęcia: kod
genetyczny, ekspresja genu,
translacja, transkrypcja
 wymienia i charakteryzuje
cechy kodu genetycznego
 ilustruje schematycznie
etapy odczytywania
informacji genetycznej
 nazywa etapy translacji
 wyjaśnia, skąd pochodzi
energia potrzebna do
syntezy nowego łańcucha
DNA
 wykazuje różnice
w syntezie obu nowych
łańcuchów DNA
 wyjaśnia rolę sekwencji
telomerowych
 określa rolę
poszczególnych enzymów
w replikacji DNA
 określa informacje
zawarte w genie
 charakteryzuje genom
wirusa
 porównuje strukturę
genomu prokariotycznego
i eukariotycznego
 wymienia i charakteryzuje
etapy upakowania DNA
w jądrze komórkowym
mające na celu
wykazanie, że replikacja
DNA jest
semikonserwatywna
 wykazuje naprawczą rolę
polimerazy DNA
w replikacji
 omawia mechanizmy
regulacji replikacji DNA
 omawia przebieg
odwrotnej transkrypcji
wirusowego RNA
 zapisuje sekwencję
aminokwasów łańcucha
peptydowego na
podstawie sekwencji
nukleotydów mRNA
 porównuje ekspresję
 wymienia przykłady
wirusów, u których
występuje odwrotna
transkrypcja
 wyjaśnia, w jaki sposób
dochodzi do tworzenia
się polirybosomów
 wyjaśnia biologiczne
znaczenie
 porównuje
heterochromatynę
i euchromatynę
 różnicuje genom
wirusowy ze względu na
wybrane kryteria
 omawia genom
mitochondrialny
człowieka
 określa rolę polimerazy RNA
w procesie transkrypcji
 określa rolę aminoacylotRNA i rybosomów
w translacji


5.
6.
Regulacja ekspresji genów
Dziedziczenie cech.
I prawo Mendla
 wyjaśnia pojęcie operon
 wskazuje na schemacie
sekwencje regulatorowe
operonu oraz geny struktury
 wymienia poziomy kontroli
ekspresji genów w komórce
eukariotycznej
 wyjaśnia pojęcia: allel,
genotyp, fenotyp,
homozygota, heterozygota,
allel dominujący, allel
genów w komórkach
prokariotycznych
i eukariotycznych
określa rolę i sposoby
modyfikacji
potranskrypcyjnej RNA
określa rolę i sposoby
modyfikacji
potranslacyjnej białek
rozróżnia regulację
negatywną od pozytywnej
w przypadku działania
operonu laktozowego
porównuje sposób
regulacji ekspresji genów
struktury operonu
laktozowego
i tryptofanowego
wyjaśnia, na czym polega
alternatywne składanie
RNA
porównuje regulację
ekspresji genów
w komórce
prokariotycznej
i eukariotycznej
 wyjaśnia, na czym polega
regulacja ekspresji genów
w komórce prokariotycznej
na podstawie modelu
operonu laktozowego
i tryptofanowego
 wyjaśnia, jakie znaczenie
w regulacji ekspresji genów
operonu laktozowego mają:
gen kodujący represor,
operator i promotor
 omawia regulację inicjacji
transkrypcji w komórce
eukariotycznej

 omawia prace G. Mendla, na
podstawie których
sformułował on reguły
dziedziczenia
 wyjaśnia pojęcie linia
czysta
 wyjaśnia, jakie znaczenie
w doświadczeniach



polirybosomów
 porównuje przebieg
ekspresji genów w jądrze
i organellach komórki
eukariotycznej
 wyjaśnia, na czym polega
regulacja dostępu do
genu w komórce
eukariotycznej
 wyjaśnia, w jaki sposób
powstają różne formy
białek podczas ekspresji
jednego genu
 omawia rolę
niekodującego RNA
w regulacji ekspresji
genów w komórce
eukariotycznej
 wyjaśnia, w jaki sposób
regulacja ekspresji genów
u organizmów
wielokomórkowych
powoduje zróżnicowanie
komórek na poszczególne
typy
 określa sposób
wykonania i znaczenie
krzyżówki testowej
jednogenowej
recesywny
 zapisuje przebieg i wyniki
doświadczeń Gregora
Mendla za pomocą kwadratu
Punnetta
 podaje treść I prawa Mendla
 wymienia przykłady cech
człowieka dziedziczonych
zgodnie z I prawem Mendla
 wykonuje przykładowe
krzyżówki jednogenowe


7.
II prawo Mendla
 podaje treść II prawa Mendla
 wykonuje przykładowe
krzyżówki dwugenowe


8.
Chromosomowa teoria
dziedziczenia
 wyjaśnia pojęcia: locus
genowe, geny sprzężone,
crossing-over
 wymienia główne założenia
chromosomowej teorii
dziedziczenia
 wyjaśnia zależność między
częstością zachodzenia
crossing-over a odległością
między dwoma genami
w chromosomie
 wyjaśnia, na czym polega


G. Mendla miało
wyhodowanie przez niego
osobników grochu
zwyczajnego należących
do linii czystych
analizuje wyniki
krzyżówek
jednogenowych na
przykładzie grochu
zwyczajnego
określa
prawdopodobieństwo
wystąpienia genotypów
i fenotypów u potomstwa
w wypadku dziedziczenia
jednej cechy
analizuje wyniki
krzyżówek dwugenowych
na przykładzie grochu
zwyczajnego
określa
prawdopodobieństwo
wystąpienia genotypów
i fenotypów u potomstwa
w wypadku dziedziczenia
dwóch cech
niesprzężonych
oblicza częstość crossing-over między dwoma
genami sprzężonymi
określa
prawdopodobieństwo
wystąpienia genotypów
 określa sposób
wykonania i znaczenie
krzyżówki testowej
dwugenowej
 ocenia znaczenie badań
G. Mendla dla rozwoju
genetyki
 wykazuje różnice między
genami niesprzężonymi
i sprzężonymi
 wyjaśnia, na czym polega
zjawisko sprzężenia genów
mapowanie genów
 wykonuje przykładowe
krzyżówki dotyczące
dziedziczenia genów
sprzężonych


9.
10.
Determinacja płci. Cechy
sprzężone z płcią
Inne sposoby dziedziczenia
cech
 wyjaśnia pojęcia: kariotyp,
chromosomy płci
 wskazuje podobieństwa
i różnice między kariotypem
kobiety a kariotypem
mężczyzny
 wyjaśnia sposób
determinacji płci
u człowieka
 charakteryzuje kariotyp
człowieka
 określa płeć różnych osób na
podstawie analizy ich
kariotypu
 wymienia przykłady cech
sprzężonych z płcią
 wymienia nazwy oraz
objawy chorób
uwarunkowanych mutacjami
genów sprzężonych z płcią
 wykonuje krzyżówki
dotyczące dziedziczenia cech
sprzężonych z płcią
 określa prawdopodobieństwo
wystąpienia choroby
sprzężonej z płcią
 wyjaśnia przyczyny oraz
podaje ogólne objawy
hemofilii i daltonizmu
 rozróżnia cechy sprzężone
z płcią i cechy związane
z płcią

 wyjaśnia pojęcie allele
wielokrotne na przykładzie
dziedziczenia grup krwi
u człowieka
 wykonuje krzyżówki
 wyjaśnia pojęcia: dominacja
niezupełna, kodominacja,
geny kumulatywne, geny
plejotropowe
 charakteryzuje relacje




i fenotypów u potomstwa
w wypadku dziedziczenia
dwóch cech sprzężonych
analizuje wyniki
krzyżówek dotyczących
dziedziczenia genów
sprzężonych
oblicza odległość między
genami
wyjaśnia, jaką rolę
w determinacji płci
odgrywają gen SRY
i hormony wytwarzane
przez rozwijające się jądra
omawia mechanizm
inaktywacji
chromosomu X
charakteryzuje dwa
podstawowe typy
genetycznej determinacji
płci i podaje przykłady
organizmów, u których
one występują
wyjaśnia powody, dla
których daltonizm
i hemofilia występują
niemal wyłącznie
u mężczyzn
wyjasnia pojęcia: geny
komplementarne, geny
dopełniające się, geny
epistatyczne, geny
hipostatyczne
 wyjaśnia, jakie znaczenie
ma proces inaktywacji
jednego z chromosomów
X w większości komórek
organizmu kobiety
 omawia przykłady
środowiskowego
mechanizmu
determinowania płci
 planuje doświadczenie
mające na celu
wykazanie związku
dziedziczenia koloru
oczu muszki owocowej
z dziedziczeniem płci
 wyjaśnia, co to znaczy,
że choroba genetyczna
jest uwarunkowana przez
gen plejotropowy
 określa
11.
Zmienność organizmów
dotyczące dziedziczenia
grup krwi i czynnika Rh
 określa
prawdopodobieństwo
wystąpienia określonego
fenotypu u potomstwa
w wypadku dziedziczenia
alleli wielokrotnych
między allelami jednego
genu oparte na dominacji
niezupełnej i kodominacji
 określa prawdopodobieństwo
wystąpienia genotypów
i fenotypów u potomstwa
w wypadku kodominacji
 podaje przykład cechy
uwarunkowanej obecnością
genów kumulatywnych
 wyjaśnia pojęcia: zmienność
genetyczna, zmienność
środowiskowa
 wymienia rodzaje
zmienności i wskazuje
zależności między nimi
 wymienia przykłady
potwierdzające
występowanie zmienności
środowiskowej
 wyjaśnia pojęcia: zmienność
ciągła, zmienność nieciągła
 wymienia przykłady
zmienności ciągłej
i nieciągłej
 omawia przyczyny
zmienności genetycznej
 określa znaczenie
zmienności genetycznej
i środowiskowej
 porównuje zmienność
genetyczną ze zmiennością
środowiskową
 wyjaśnia, z jakiego
powodu geny
determinujące barwę
kwiatów groszku
pachnącego zostały
nazwane genami
komplementarnymi
 określa
prawdopodobieństwo
wystąpienia genotypów
i fenotypów u potomstwa
w wypadku dziedziczenia
genów dopełniających się
 wyjaśnia, na czym polega
działanie genów
epistatycznych
i hipostatycznych
w wypadku dziedziczenia
barwy sierści gryzoni
 wyjaśnia, w jaki sposób
niezależna segregacja
chromosomów, crossing-over oraz losowe łączenie
się gamet wpływają na
zmienność osobniczą
 wymienia cechy mutacji,
które stanowią jedno
z głównych źródeł
zmienności genetycznej
 porównuje zmienność
genetyczną
rekombinacyjną
z mutacyjną
prawdopodobieństwo
wystąpienia genotypów
i fenotypów u potomstwa
w wypadku dziedziczenia
genów epistatycznych
 wyjaśnia znaczenie
pojęcia transpozony
i określa znaczenie
transpozonów w rozwoju
zmienności osobniczej
 wyjaśnia znaczenie
pojęcia norma reakcji
genotypu
 wyjaśnia przyczyny
zmienności
obserwowanej
w wypadku organizmów
o identycznych
genotypach
12.
Zmiany w informacji
genetycznej
 wyjaśnia pojęcia: mutacja,
mutacja genowa, mutacja
chromosomowa
strukturalna, mutacja
chromosomowa liczbowa,
czynnik mutagenny
 wymienia przykłady
fizycznych, chemicznych
i biologicznych czynników
mutagennych
 wymienia przykłady mutacji
genowych i mutacji
chromosomowych
 wymienia pozytywne
i negatywne skutki mutacji
 wyjaśnia pojęcia: mutacja
somatyczna, mutacja
generatywna, mutacje
spontaniczne, mutacje
indukowane
 klasyfikuje mutacje według
różnych kryteriów
 określa ryzyko przekazania
mutacji potomstwu
 wskazuje przyczyny mutacji
spontanicznych i mutacji
indukowanych
 uzasadnia konieczność
ograniczenia w codziennym
życiu stosowania substancji
mutagennych
13.
Choroby jednogenowe
 wymienia przykłady chorób
genetycznych
uwarunkowanych
 klasyfikuje choroby
genetyczne w zależności od
sposobu ich dziedziczenia
 określa fenotypy zależne
od genotypu oraz od
wpływu środowiska
 wyjaśnia pojęcia: mutacje
letalne, mutacje
subletalne, mutacje
neutralne, mutacje
korzystne, protoonkogeny,
onkogeny, geny
supresorowe
 wyjaśnia charakter zmian
w obrębie DNA typowych
dla różnych mutacji
genowych
 określa skutki mutacji
genowych dla
kodowanego przez dany
gen łańcucha
polipeptydowego
 omawia przyczyny
powstawania mutacji
chromosomowych
liczbowych
 rozpoznaje na schematach
różne rodzaje mutacji
chromosomowych
 wskazuje na zależności
między występowaniem
mutacji a transformacją
nowotworową komórki
 wyjaśnia przyczyny oraz
podaje ogólne objawy
albinizmu, alkaptonurii,
 przewiduje i ilustruje
zmiany kariotypu
dowolnego organizmu
powstałe w wyniku
mutacji
chromosomowych
liczbowych
 wyjaśnia znaczenie
mutacji w przebiegu
ewolucji
 wskazuje różnicę między
kariotypami organizmu
aneuploidalnego
i poliploidalnego
 wymienia przykłady
protoonkogenów i genów
supresorowych oraz
chorób nowotworowych
związanych z ich
mutacjami
 porównuje strukturę
i właściwości
hemoglobiny




14.
Biotechnologia
molekularna
1.
Choroby chromosomalne
i wieloczynnikowe
Biotechnologia.
Podstawowe techniki
inżynierii genetycznej
obecnością w autosomach
zmutowanych alleli
dominujących i recesywnych
wyjaśnia pojęcie choroby
bloku metabolicznego
wyjaśnia, na czym polegają
choroby bloku
metabolicznego
wymienia przykłady chorób
bloku metabolicznego
wskazuje choroby bloku
metabolicznego, których
leczenie polega na
stosowaniu odpowiedniej
diety eliminacyjnej
 wymienia przykłady chorób
genetycznych człowieka
wynikających
z nieprawidłowej struktury
chromosomów oraz ich
objawy
 wymienia przykłady chorób
genetycznych człowieka
wynikających ze zmiany
liczby autosomów
i chromosomów płci
 wyjaśnia pojęcia:
biotechnologia molekularna,
inżynieria genetyczna,
elektroforeza DNA, PCR,
 wyjaśnia przyczyny oraz
podaje ogólne objawy
mukowiscydozy,
fenyloketonurii, choroby
Huntingtona, anemii
sierpowatej
 rozpoznaje na rycinie
prawidłowe oraz sierpowate
erytrocyty krwi
choroby Parkinsona,
dystrofii mięśniowej
Duchenne’a, krzywicy
opornej na witaminę D
wymienia przykłady
stosowanych obecnie
metod leczenia wybranych
chorób genetycznych oraz
ocenia ich skuteczność
wymienia przykłady
chorób człowieka
wynikających z mutacji
mitochondrialnego DNA
ustala typy dziedziczenia
na podstawie analizy
rodowodów
omawia choroby
spowodowane mutacjami
strukturalnymi na
przykładzie przewlekłej
białaczki szpikowej
określa rodzaj zmian
kariotypu u chorych
z zespołem Edwardsa
i zespołem Patau
wymienia objawy zespołu
Edwardsa i zespołu Patau
prawidłowej oraz
hemoglobiny sierpowatej
 charakteryzuje choroby
człowieka wynikające
z mutacji
mitochondrialnego DNA
 uzasadnia znaczenie
analizy rodowodów jako
metody diagnozowania
chorób genetycznych
 porównuje biotechnologię
klasyczną i molekularną
 charakteryzuje enzymy
stosowane
 sprawdza, jakie produkty
powstaną na skutek
cięcia DNA przez
enzymy restrykcyjne



 określa rodzaj zmian
kariotypu u chorych
z zespołem Downa,
zespołem Klinefeltera
i zespołem Turnera
 wymienia objawy zespołu
Downa, zespołu Klinefeltera
i zespołu Turnera
 wyjaśnia zależność między
wiekiem rodziców
a prawdopodobieństwem
urodzenia się dziecka
z zespołem Downa
 wyjaśnia pojęcia: sonda
molekularna, wektor,
sekwencjonowanie DNA,
hybrydyzacja DNA



 analizuje fotografie
kariotypów człowieka
 omawia choroby
wieloczynnikowe




2.
Organizmy
zmodyfikowane
genetycznie
klonowanie DNA,
transformacja genetyczna
wymienia przykłady
dziedzin życia, w których
można zastosować
biotechnologię molekularną
wymienia enzymy
stosowane w biotechnologii
molekularnej
wymienia techniki inżynierii
genetycznej
wymienia podstawowe etapy
modyfikacji genomu
 wyjaśnia pojęcia: organizm
zmodyfikowany genetycznie,
organizm transgeniczny,
produkt GMO
 wskazuje podobieństwa
i różnice między
organizmami
zmodyfikowanymi
genetycznie oraz
transgenicznymi
 wymienia metody
otrzymywania organizmów
 wyjaśnia, czym się zajmuje
inżynieria genetyczna
 omawia wykorzystanie
enzymów restrykcyjnych,
ligaz i polimeraz DNA
 wyjaśnia, na czym polega:
hybrydyzacja DNA
z wykorzystaniem sondy
molekularnej, analiza
restrykcyjna, elektroforeza
DNA, PCR,
sekwencjonowanie DNA,
klonowanie DNA,
transformacja genetyczna
 wymienia po jednym
przykładzie praktycznego
wykorzystania technik
inżynierii genetycznej
 wymienia sposoby
wprowadzenia obcego genu
do komórki
 wymienia główne cele
otrzymywania roślin
i zwierząt zmodyfikowanych
genetycznie
 podaje przykłady
zmodyfikowanych
genetycznie roślin i zwierząt
 omawia perspektywy
praktycznego wykorzystania
organizmów
zmodyfikowanych
genetycznie w rolnictwie,
w biotechnologii
molekularnej
 omawia poszczególne
etapy: analizy
restrykcyjnej DNA,
przebiegu PCR,
klonowania DNA
 określa cel tworzenia
bibliotek genomowych
i bibliotek cDNA
 charakteryzuje wektory
stosowane do
transformacji genetycznej
 określa zalety i wady
łańcuchowej reakcji
polimerazy
 omawia metody
pośredniego
i bezpośredniego
wprowadzenia DNA do
komórek roślin i zwierząt
 analizuje przebieg
klonowania DNA na
przykładzie genu myszy
 omawia etapy tworzenia
bibliotek genomowych
i bibliotek cDNA
 charakteryzuje metody
otrzymywania
transgenicznych bakterii
 omawia metody
otrzymywania roślin
transgenicznych
 omawia etapy modyfikacji
komórek zarodkowych na
przykładzie myszy
domowej
 wymienia przykłady
produktów GMO
 omawia wybrane
modyfikacje genetyczne
mikroorganizmów, roślin
i zwierząt
 wyjaśnia, w jaki sposób
kontroluje się
mikroorganizmy
zmodyfikowane
genetycznie uwolnione
do środowiska
 charakteryzuje sposoby
zapobiegania
zmodyfikowanych
genetycznie
 wymienia przykłady
praktycznego wykorzystania
mikroorganizmów, roślin
i zwierząt zmodyfikowanych
genetycznie
przemyśle, medycynie
i nauce
 omawia sposób oznakowania
produktów GMO
 wskazuje na zagrożenia ze
strony GMO
 podaje przykłady badań
stosowanych w wypadku
organizmów
zmodyfikowanych
genetycznie


3.
4.
Klonowanie – korzyści
i zagrożenia
Biotechnologia
molekularna w medycynie
 wyjaśnia pojęcia: klon,
klonowanie
 wymienia przykłady
organizmów będących
naturalnymi klonami
 określa cele klonowania
mikroorganizmów, komórek,
roślin i zwierząt
 wyjaśnia pojęcia:
diagnostyka molekularna,
biofarmaceutyki, terapia
genowa, komórki
macierzyste
 wymienia korzyści
wynikające z poznania
genomu człowieka
 wyjaśnia, w jaki sposób
otrzymuje się klony
mikroorganizmów, komórek,
roślin i zwierząt
 wymienia sposoby
wykorzystania klonów
mikroorganizmów, komórek,
roślin i zwierząt w różnych
dziedzinach życia człowieka
 wskazuje na obawy etyczne
dotyczące klonowania
zwierząt
 uzasadnia swoje stanowisko
w sprawie klonowania
człowieka
 wymienia argumenty
przemawiające za
stosowaniem szczepionek
wytwarzanych metodami
inżynierii genetycznej
 omawia wykorzystanie
diagnostyki molekularnej
w wykrywaniu chorób
 omawia rodzaje
rozmnażania
bezpłciowego jako
przykłady naturalnego
klonowania
 omawia sposoby
klonowania roślin
i zwierząt
 formułuje argumenty
przemawiające za
klonowaniem zwierząt
oraz przeciw niemu
 porównuje klonowanie
terapeutyczne
i reprodukcyjne
 omawia korzyści
i zagrożenia wynikające
z zsekwencjonowania
genomu człowieka
 wyjaśnia, w jaki sposób
otrzymuje się nowoczesne
szczepionki
 porównuje szczepionki



zagrożeniom ze strony
GMO
analizuje argumenty
przemawiające za
genetyczną modyfikacją
organizmów oraz przeciw
niej
omawia regulacje prawne
dotyczące GMO w Unii
Europejskiej
analizuje kolejne etapy
klonowania zwierząt
metodą transplantacji
jąder i rozdzielania
komórek zarodka
planuje doświadczenie,
którego celem będzie
udowodnienie, że jądro
zróżnicowanej komórki
może pokierować
rozwojem organizmu
wymienia przykłady
osiągnięć w klonowaniu
zwierząt
 omawia wykorzystanie
mikromacierzy
w diagnostyce
molekularnej
nowotworów
 określa znaczenie
wykorzystania komórek
macierzystych w leczeniu
 wyjaśnia, czym się zajmuje
diagnostyka molekularna
 wymienia przykłady technik
inżynierii genetycznej
wykorzystywanych
w diagnozowaniu chorób
genetycznych




genetycznych, zakaźnych,
nowotworowych oraz
wieloczynnikowych
wymienia przykłady leków
otrzymanych metodami
inżynierii genetycznej
wyjaśnia, na czym polega
terapia genowa
omawia zastosowanie
komórek macierzystych
w leczeniu chorób człowieka
wyjaśnia, czym się zajmuje
medycyna molekularna






5.
Inne zastosowania
biotechnologii
molekularnej
 wyjaśnia pojęcie profil
genetyczny
 wymienia przykłady
praktycznego zastosowania
badań DNA
w medycynie sądowej,
ewolucjonizmie
i systematyce
 przedstawia sposób
zastosowania metod
genetycznych w medycynie
sądowej, ewolucjonizmie
i systematyce
 wyjaśnia sposób
wykorzystania analizy DNA
do określenia pokrewieństwa
oraz ustalenia lub


rekombinowane
i szczepionki DNA
charakteryzuje techniki
inżynierii genetycznej
wykorzystywane
w diagnostyce
molekularnej
omawia sposoby
wytwarzania
biofarmaceutyków
wyjaśnia pojęcie
przeciwciała
monoklonalne
podaje przykłady
wykorzystania przeciwciał
monoklonalnych
w medycynie
wyjaśnia, w jaki sposób
biotechnologia może się
przyczynić do postępu
w transplantologii
omawia korzyści
i zagrożenia wynikające
z terapii genowej
wyjaśnia pojęcie
sekwencje
mikrosatelitarne
uzasadnia znaczenie
analizy sekwencji DNA
w badaniach
ewolucyjnych
i taksonomicznych
chorób
 planuje doświadczenie
mające na celu
udowodnienie, że
zróżnicowane komórki
można przekształcić
w komórki macierzyste
 analizuje kolejne etapy
ustalania profilu
genetycznego
 omawia wykorzystanie
mtDNA w badaniach
ewolucyjnych
 wyjaśnia pojęcie
filogenetyka molekularna
 analizuje drzewo
wykluczenia ojcostwa
Ekologia
1.
Czym się zajmuje
ekologia?
 wyjaśnia pojęcia: ekologia,
ochrona środowiska,
ochrona przyrody, siedlisko,
nisza ekologiczna
 określa zakres badań
ekologicznych
 klasyfikuje czynniki
środowiska na biotyczne
i abiotyczne
 wyjaśnia pojęcia: zasoby
środowiska, warunki
środowiska, podaje
odpowiednie przykłady
 wyjaśnia pojęcia: nisza
ekologiczna, gatunki
wskaźnikowe
 wymienia przykłady
praktycznego zastosowania
gatunków wskaźnikowych
 określa, czym się zajmuje
ekologia, ochrona
środowiska i ochrona
przyrody
 określa niszę ekologiczną
wybranych gatunków
organizmów
 wyjaśnia relacje między
siedliskiem a niszą
ekologiczną organizmu
 omawia prawo minimum
i prawo tolerancji
ekologicznej
 wyjaśnia, na czym polega
zasada współdziałania
czynników środowiska
 wyjaśnia, dlaczego porosty
wykorzystuje się do oceny
stanu czystości powietrza
 wyjaśnia różnicę między
zasobami a warunkami
środowiska
 podaje przykłady
ilustrujące prawo
minimum, prawo
tolerancji ekologicznej,
zasadę współdziałania
czynników
 wymienia podobieństwa
i różnice między prawem
minimum a prawem
tolerancji ekologicznej
 uzasadnia związek między
zakresem tolerancji
organizmów a ich
rozmieszczeniem na Ziemi
 charakteryzuje zasady
wyodrębniania form
ekologicznych
 wyjaśnia pojęcia:
eurybionty, stenobionty
 interpretuje wykres
ilustrujący zakres
tolerancji różnych
gatunków wobec
wybranego czynnika
środowiska
filogenetyczne
 przedstawia sposoby
wykorzystania informacji
zawartych w DNA
 wyjaśnia pojęcie gatunek
kosmopolityczny
 wykazuje, że pojęcie
niszy ekologicznej
dotyczy zarówno
osobnika, jak
i gatunku
 omawia zakres tolerancji
ekologicznej organizmów
wobec konkretnego
czynnika środowiska
 wskazuje różnice między
gatunkami
kosmopolitycznymi
a wskaźnikowymi
 charakteryzuje formy
ekologiczne roślin
wyodrębnione ze
względu na wymagania
odnośnie wody
 planuje doświadczenie
mające na celu zbadanie
zakresu tolerancji
wybranego gatunku
rośliny na działanie
określonego czynnika
środowiska
2.
Ekologia populacji
 wyjaśnia pojęcie populacja
lokalna gatunku
 wymienia dwa podstawowe
typy oddziaływania między
osobnikami w populacji
 wymienia cechy
charakteryzujące populację
 omawia znaczenie
liczebności i zagęszczenia
jako parametrów
opisujących populację
 wymienia czynniki
wpływające na liczebność
populacji
 wyjaśnia pojęcia:
rozrodczość, śmiertelność,
migracja, struktura wiekowa
populacji, struktura płciowa
populacji, zasięg
przestrzenny, rozmieszczenie,
emigracja, imigracja
 charakteryzuje podstawowe
typy rozmieszczenia
populacji i podaje przykłady
gatunków, które tworzą taką
strukturę
 przedstawia trzy podstawowe
typy krzywej przeżywania,
podaje przykłady gatunków,
dla których są one
charakterystyczne
 charakteryzuje niezależne od
zagęszczenia czynniki
ograniczające liczebność
populacji
3.
Oddziaływania
antagonistyczne między
organizmami
 klasyfikuje oddziaływania
międzygatunkowe na
antagoniczne
i nieantagonistyczne
 wymienia przykłady
oddziaływań
anatagonistycznych
 wymienia skutki konkurencji
 charakteryzuje
oddziaływania
międzygatunkowe
w relacjach: ofiara –
drapieżnik, roślina –
roślinożerca, żywiciel –
pasożyt
 charakteryzuje mechanizmy
 wyjaśnia pojęcia: opór
środowiska, tempo
wzrostu populacji
 charakteryzuje
oddziaływania między
członkami populacji
 omawia regułę Alleego
i podaje przykłady jej
działania
 wymienia czynniki
wpływające na przebieg
krzywej przeżywania
różnych organizmów
 analizuje piramidę
obrazującą strukturę
wiekową i strukturę
płciową populacji
 określa możliwości
rozwoju danej populacji
 przedstawia w sposób
graficzny wzrost
wykładniczy i wzrost
logistyczny populacji
 wymienia zalety i wady
życia w grupie
 wyjaśnia, na czym polega
zasada konkurencyjnego
wypierania
 omawia skutki
konkurencji blisko
spokrewnionych
gatunków na podstawie
eksperymentu
 wskazuje różnice między
rozrodczością
fizjologiczną
i ekologiczną oraz
śmiertelnością
fizjologiczną
i ekologiczną
 porównuje na dowolnie
wybranych przykładach
strategie rozrodu typu
r oraz typu K
 charakteryzuje czynniki
wpływające na
liczebność populacji
 porównuje podstawowe
modele wzrostu populacji
i podaje przykłady
gatunków, które
reprezentują każdy z nich
 omawia formy
rozmieszczenia
skupiskowego populacji
 omawia trzy podstawowe
okresy w życiu każdego
osobnika
 planuje doświadczenie
mające na celu
wykazanie istnienia
konkurencyjnego
wypierania
 charakteryzuje skutki
konkurencji
wewnątrzgatunkowej
wewnątrzgatunkowej
 wymienia przykłady
oddziaływań
międzygatunkowych
ograniczających liczebność
populacji
 wymienia główne przyczyny
i skutki konkurencji
międzygatunkowej
adaptacyjne: ofiar
i drapieżników, roślin
i roślinożerców, pasożytów
i żywicieli
 klasyfikuje pasożyty według
wskazanych kryteriów
przeprowadzonego przez
Gieorgija Gausego
 wymienia konsekwencje
zawężenia nisz
ekologicznych
konkurujących gatunków
 wyjaśnia zasadę ujemnego
sprzężenia zwrotnego
przez analizę cyklicznych
zmian liczebności
populacji zjadającego
i populacji zjadanego
 porównuje drapieżnictwo,
roślinożerność
i pasożytnictwo
 charakteryzuje mechanizmy
adaptacyjne organizmów
pozostających w związku
mutualistycznym
 wymienia przykłady
zachowań mutualistycznych
i komensalistycznych
 klasyfikuje rodzaje
ekosystemów
 klasyfikuje elementy
ekosystemu na biotyczne
i abiotyczne
 charakteryzuje strukturę
przestrzenną i troficzną
ekosystemu
 wyjaśnia, na czym polega
sukcesja
 wyjaśnia, na czym polega
 porównuje mutualizm
obligatoryjny
i fakultatywny
 określa skutki działania
substancji
allelopatycznych
 wyjaśnia, jakie znaczenie
dla funkcjonowania
biocenozy mają pasożyty,
drapieżniki i roślinożercy
 przewiduje skutki
masowych pojawów
organizmów
w środowisku
 wyjaśnia znaczenie
wektorów
w rozprzestrzenianiu się
pasożytów
 omawia przykłady
mutualizmu
i komensalizmu
 określa kryteria podziału
ekosystemów
 charakteryzuje rodzaje
ekosystemów
 wyjaśnia, na czym polega
rola biocenozy
w kształtowaniu biotopu
 wyjaśnia, od czego zależy
struktura przestrzenna
ekosystemu
 charakteryzuje procesy
 określa kryteria podziału
sukcesji ekologicznej
 omawia rolę organizmów
w procesach
glebotwórczych
 charakteryzuje poziomy
glebowe
 omawia wpływ
biocenozy na
mikroklimat
 omawia etapy eutrofizacji
4.
Oddziaływania
nieantagonistyczne między
organizmami
 wymienia
nieantagonistyczne
interakcje międzygatunkowe
 wyjaśnia pojęcia: mutualizm,
komensalizm
5.
Struktura ekosystemu
 wyjaśnia pojęcia: ekosystem,
biocenoza, biotop, struktura
troficzna ekosystemu,
struktura przestrzenna
ekosystemu, sukcesja
ekologiczna
 wymienia biotyczne
i abiotyczne elementy
ekosystemu
 wyjaśnia, jaką rolę
w biocenozie odgrywają
producenci, konsumenci
i destruenci
eutrofizacja jezior
6.
Przepływ energii i krążenie
materii w ekosystemie
 wyjaśnia pojęcia: łańcuch
troficzny, poziom troficzny,
sieć troficzna
 wskazuje zależności między
poziomami troficznymi
 wymienia czynniki, które
mogą ograniczać
produktywność
ekosystemów
 konstruuje łańcuchy
troficzne i sieci troficzne
 nazywa poziomy troficzne
w łańcuchu troficznym i sieci
troficznej
 wyjaśnia zjawisko krążenia
materii i przepływu energii
w ekosystemie
 porównuje produkcję
pierwotną różnych
ekosystemów
 wyjaśnia, czym jest
równowaga w ekosystemie
7.
Obieg węgla i azotu
w przyrodzie
 wyjaśnia pojęcie cykle
biogeochemiczne
 wyjaśnia, na czym polegają
obieg węgla i obieg azotu
w przyrodzie
8.
Różnorodność biologiczna
 wyjaśnia pojęcia: biom,
różnorodność biologiczna
 omawia poziomy
różnorodności biologicznej
 wymienia główne biomy
lądowe i podaje nazwy stref
klimatycznych, w których
się one znajdują
 wymienia główne biomy
 wymienia źródła węgla
w przyrodzie
 wyjaśnia, jaki wpływ na
obieg pierwiastków
chemicznych w przyrodzie
ma działalność gospodarcza
człowieka
 omawia kryteria, na
podstawie których
wyróżniono biomy
 charakteryzuje biomy lądowe
oraz obszary gór wysokich,
uwzględniając takie
czynniki, jak warunki
klimatyczne, warunki
glebowe, przeważającą
glebotwórcze
 omawia przebieg sukcesji
pierwotnej i wtórnej
 wyróżnia i porównuje dwa
typy łańcuchów
troficznych
 wyjaśnia pojęcia:
produkcja pierwotna
(brutto, netto), produkcja
wtórna (brutto, netto)
 wyjaśnia, dlaczego
ekosystem autotroficzny
jest samowystarczalny
 omawia przyczyny
zaburzenia równowagi
w ekosystemach
 omawia schematy obiegu
węgla i obiegu azotu
w przyrodzie
 wyjaśnia, na czym polega
nitryfikacja, amonifikacja
oraz denitryfikacja
 omawia różnice
w rozmieszczeniu
gatunków na Ziemi
 wyjaśnia pojęcie ogniska
różnorodności
biologicznej
 określa warunki życia
w porównywalnych
strefach jeziora i morza
jezior
 analizuje produkcję
pierwotną i wtórną
wybranego ekosystemu
 rysuje i porównuje trzy
typy piramid troficznych:
piramidę energii,
piramidę liczebności,
piramidę biomasy
 wyjaśnia, dlaczego lasy
równikowe i rafy
koralowe są
ekosystemami
o najwyższej
produktywności
 określa rolę organizmów
w obiegu pierwiastków
 omawia przebieg reakcji
nitryfikacji
 dowodzi trudności
w określaniu
różnorodności
gatunkowej na Ziemi
 ocenia stopień poznania
różnorodności
gatunkowej Ziemi
 porównuje różnorodność
gatunkową
wodne



9.
Czynniki kształtujące
różnorodność biologiczną
 wymienia czynniki
geograficzne wpływające na
bioróżnorodność
 omawia przykłady
negatywnego wpływu
człowieka na
bioróżnorodność
 wymienia powody ochrony
przyrody
 wymienia przykłady działań
podejmowanych w celu
ochrony gatunków
i ekosystemów






roślinność i towarzyszące jej
zwierzęta
charakteryzuje warstwy lasu
występujące w biomach
leśnych
omawia strefowość biomów
wodnych na przykładzie
jeziora i oceanu
charakteryzuje biomy wodne,
uwzględniając takie
czynniki, jak warunki
tlenowe, świetlne, głębokość,
przeważającą roślinność oraz
towarzyszące jej zwierzęta
klasyfikuje czynniki
kształtujące różnorodność
biologiczną
omawia wpływ czynników
geograficznych
i antropogenicznych na
różnorodność biologiczną
wyjaśnia, na czym polega
czynna i bierna ochrona
przyrody
podaje przykłady działań
z zakresu ochrony czynnej
i biernej
uzasadnia konieczność
stosowania ochrony czynnej
dla zachowania wybranych
gatunków i ekosystemów
wyjaśnia, na czym polega
introdukcja i reintrodukcja
lub oceanu
 wymienia przykłady
gatunków, których
introdukcja w niektórych
regionach Polski
spowodowała
zmniejszenie
różnorodności gatunkowej
 określa wpływ
zlodowaceń
i ukształtowania
powierzchni na
różnorodność biologiczną
 wyjaśnia pojęcia: relikt,
ostoja, endemit
 uzasadnia konieczność
ochrony dawnych odmian
roślin i ras zwierząt
poszczególnych biomów
 wskazuje konsekwencje
zmniejszenia
różnorodności
biologicznej
 wymienia przykłady
gatunków, których
populacje zostały
odtworzone
 określa wpływ gatunków
inwazyjnych na gatunki
rodzime
 określa znaczenie
korytarzy ekologicznych
Ewolucja
organizmów
10.
Elementy ochrony
środowiska
 klasyfikuje zasoby przyrody
 wymienia skutki eksploatacji
zasobów nieodnawialnych
 wyjaśnia pojęcia: efekt
cieplarniany, kwaśne opady,
smog, dziura ozonowa,
alternatywne źródła energii,
recykling
 podaje przykłady
racjonalnego
gospodarowania zasobami
przyrody
1.
Rozwój myśli ewolucyjnej
 wyjaśnia pojęcia: ewolucja
biologiczna, ewolucjonizm,
dobór naturalny, dobór
sztuczny
 omawia główne założenia
teorii doboru naturalnego
K. Darwina
gatunku
 wymienia skutki eksploatacji
zasobów odnawialnych
 wymienia przyczyny
globalnego ocieplenia
klimatu, powstawania
kwaśnych opadów, smogu
i dziury ozonowej
 wyjaśnia, w jaki sposób
niewłaściwa eksploatacja
zasobów przyrody wpływa
na środowisko
 omawia skutki kwaśnych
opadów dla środowiska
i zdrowia człowieka
 wymienia skutki
powstawania dziury
ozonowej
 wymienia sposoby utylizacji
odpadów
 przedstawia główne
założenia teorii
J. B. Lamarcka
i kreacjonistów
 wyjaśnia, dlaczego teoria
J. B. Lamarcka odegrała
ważną rolę w rozwoju myśli
ewolucyjnej
 wyjaśnia relacje między
teorią doboru naturalnego
K. Darwina a syntetyczną
teorią ewolucji
 wyjaśnia pojęcie walka o byt
 wyjaśnia pojęcie
rekultywacja
 omawia skutki
eksploatacji zasobów
odnawialnych
 wyjaśnia, w jaki sposób
dochodzi do powstania
efektu cieplarnianego
 uzasadnia konieczność
racjonalnego
gospodarowania zasobami
przyrody
 omawia proces
powstawania kwaśnych
opadów
 ocenia wpływ różnych
metod utylizacji odpadów
na środowisko
 przedstawia założenia
koncepcji rozwoju
zrównoważonego
 odróżnia rodzaje smogu
 wyjaśnia zależność
między dziurą ozonową
a powstawaniem
nowotworów
 uzasadnia konieczność
gospodarowania
odpadami
 porównuje dobór
naturalny i dobór sztuczny
 omawia główne założenia
syntetycznej teorii
ewolucji
 charakteryzuje teorie
dotyczące życia na Ziemi
głoszone do XIX w.
 omawia założenia teorii
G. Cuviera
 ocenia wpływ podróży
K. Darwina na rozwój
jego teorii ewolucji
2.
Dowody ewolucji
 wymienia bezpośrednie
i pośrednie dowody ewolucji
oraz podaje ich przykłady
 wyjaśnia pojęcia:
skamieniałości przewodnie,
anatomia porównawcza
 wymienia cechy
anatomiczne organizmów
potwierdzające jedność ich
planu budowy
 wyjaśnia, jakie warunki
środowiska sprzyjały
przetrwaniu skamieniałości
do czasów współczesnych
 wyjaśnia przyczyny
podobieństw i różnic
w budowie narządów
homologicznych
 wyjaśnia powody, dla
których pewne grupy
organizmów nazywa się
żywymi skamieniałościami
 wymienia przykład metody
pozwalającej na ocenę
względnego wieku skał
osadowych
 wyjaśnia różnicę między
atawizmem a narządem
szczątkowym
 wymienia przykłady
atawizmów i narządów
szczątkowych
 wyjaśnia, czym się zajmuje
paleontologia
3.
Dobór naturalny – główny
mechanizm ewolucji
 wyjaśnia pojęcia: dymorfizm
płciowy, dobór płciowy,
dobór krewniaczy, dobór
stabilizujący, dobór
kierunkowy, dobór
 wyjaśnia, na czym polega
zmienność
wewnątrzgatunkowa
 wyjaśnia, który z rodzajów
zmienności organizmów ma
 wymienia przykłady
zwierząt zaliczanych do
form przejściowych
oraz podaje cechy tych
zwierząt
 podaje przykład metody
pozwalającej na ocenę
bezwzględnego wieku skał
osadowych
 wyjaśnia pojęcia:
dywergencja,
konwergencja
 wymienia przykłady
dywergencji
i konwergencji
 wymienia przykłady
dowodów ewolucji
z zakresu embriologii,
biogeografii oraz
biochemii
 wymienia techniki
badawcze z zakresu
biochemii i biologii
molekularnej,
umożliwiające
skonstruowanie drzewa
filogenetycznego
organizmów
 wymienia przykłady
działania różnych form
doboru naturalnego
w przyrodzie
 wyjaśnia znaczenie
 wyjaśnia pojęcie formy
przejściowe
 wyjaśnia, na czym
opierają się
radioizotopowe
i biostratygraficzne
metody datowania
 analizuje budowę
przednich kończyn
przedstawicieli różnych
gatunków ssaków
i wskazuje cechy
świadczące o ich
wspólnym pochodzeniu
 wykazuje związki między
budową kończyn
przedstawicieli różnych
gatunków ssaków
a środowiskiem ich życia
 wyjaśnia znaczenie
składu i kolejności
aminokwasów
cytochromu
c u wybranych gatunków
w ustalaniu stopnia
pokrewieństwa między
nimi
 omawia dymorfizm
płciowy jako wynik
istnienia preferencji
w krzyżowaniu
 wyjaśnia, dlaczego mimo
rozrywający
 wymienia przykłady
dymorfizmu płciowego
 charakteryzuje sposób
i przewiduje efekty działania
doboru stabilizującego,
kierunkowego oraz
rozrywającego
4.
Ewolucja na poziomie
populacji
 wyjaśnia pojęcia: genetyka
populacyjna, pula genowa
populacji
 wyjaśnia, dlaczego
populacja jest podstawową
jednostką ewolucji
 wymienia czynniki ewolucji
5.
Powstawanie gatunków –
specjacja
 przedstawia biologiczną
koncepcję gatunku
 wyjaśnia pojęcia:
mechanizmy izolacji
rozrodczej, specjacja
znaczenie ewolucyjne
 omawia rolę mutacji
w kształtowaniu zmienności
genetycznej populacji
 wyjaśnia pojęcie preferencje
w krzyżowaniu
 wymienia przykłady
występowania preferencji
w krzyżowaniu w przyrodzie
 podaje przykłady
utrzymywania się
w populacji człowieka alleli
warunkujących choroby
genetyczne
 wyjaśnia, na czym polega
zjawisko dryfu genetycznego
i wymienia skutki jego
działania w przyrodzie
 wymienia warunki, które
spełnia populacja będąca
w stanie równowagi
genetycznej
zachowań altruistycznych
w przyrodzie
 omawia występowanie
genu anemii sierpowatej
w populacjach ludzi
żyjących na obszarach
dotkniętych malarią
działania doboru
naturalnego w populacji
człowieka utrzymują się
allele warunkujące
choroby genetyczne
 omawia regułę
Hardy’ego–Weinberga
 oblicza częstość
występowania genotypów
i fenotypów w populacji
 omawia znaczenie
mechanizmów izolacji
rozrodczej w przyrodzie
 klasyfikuje mechanizmy
izolacji rozrodczej
 wymienia rodzaje specjacji
 wyjaśnia, dlaczego
biologicznej koncepcji
gatunku nie można
stosować wobec gatunków
rozmnażających się
bezpłciowo
 charakteryzuje rodzaje
specjacji, biorąc pod
uwagę typ pierwotnej
 wyjaśnia rolę dryfu
genetycznego
w kształtowaniu puli
genetycznej populacji na
przykładach efektu
założyciela oraz efektu
wąskiego gardła
 sprawdza, czy populacja
znajduje się w stanie
równowagi genetycznej
 charakteryzuje
prezygotyczne
i postzygotyczne
mechanizmy izolacji
rozrodczej oraz podaje
przykłady ich działania
w przyrodzie
 omawia powstawanie
gatunków na drodze
6.
Prawidłowości ewolucji.
Koewolucja
 wyjaśnia pojęcie
prawidłowości ewolucji
 wymienia prawidłowości
ewolucji
 wyjaśnia pojęcia:
mikroewolucja,
makroewolucja,
kierunkowość ewolucji,
nieodwracalność ewolucji,
koewolucja
 wymienia prawdopodobne
przyczyny nieodwracalności
ewolucji
7.
Historia życia na Ziemi
 wymienia etapy rozwoju
życia na Ziemi
 wymienia warunki
środowiska, które
umożliwiły samorzutną
syntezę pierwszych
związków organicznych
 charakteryzuje środowisko
oraz tryb życia pierwszych
organizmów
jednokomórkowych
 wymienia główne założenia
teorii endosymbiozy
 charakteryzuje zmiany
prowadzące do powstania
organizmów
wielokomórkowych
 nazywa ery i okresy,
w których pojawiły się
pierwsze rośliny lądowe
 charakteryzuje warunki
klimatyczne
i fizykochemiczne panujące
na Ziemi ok. 4 mld lat temu
 wyjaśnia pojęcie
makrocząsteczka
 charakteryzuje warunki
sprzyjające powstawaniu
pierwszych makrocząsteczek
na Ziemi
 wyjaśnia, jak się zmieniał
sposób odżywiania
pierwszych organizmów
jednokomórkowych
 wyjaśnia, na czym polegają
sposoby odżywiania
chemoautotrofów
i fotoautotrofów
 wyjaśnia, w jaki sposób
wędrówka kontynentów
bariery izolacyjnej
 wymienia czynniki, które
wpływają na tempo
ewolucji
 charakteryzuje sposoby
określania tempa ewolucji
 wymienia przykłady
koewolucji
 omawia skutki doboru
naturalnego w postaci
powstawania różnych
strategii życiowych
organizmów
 wyjaśnia, na czym polega
teoria samorzutnej syntezy
związków organicznych
 przedstawia przebieg
i wyniki doświadczenia
Stanleya Millera
i Harolda Ureya
 wyjaśnia pojęcia: bulion
pierwotny, pizza
pierwotna w nawiązaniu
do etapów ewolucji
chemicznej
 wyjaśnia rolę kwasów
nukleinowych
w powstaniu życia na
Ziemi
 wymienia argumenty
przemawiające za
słusznością teorii
endosymbiozy
poliploidyzacji
 wymienia przykłady
przemian w skali mikroi makroewolucji
 wyjaśnia wpływ doboru
naturalnego na kierunek
ewolucji
 omawia zjawisko radiacji
adaptacyjnej
 ocenia znaczenie
doświadczenia S. Millera
i H. Ureya w postępie
badań nad powstaniem
życia na Ziemi
 wyjaśnia, dlaczego
odkrycie rybozymów
miało duże znaczenie
w rozwoju teorii
powstania życia na Ziemi
 wyjaśnia, w jaki sposób
pierwsze fotoautotrofy
zmieniły warunki na
Ziemi
 wyjaśnia, jakie korzyści
adaptacyjne miało
wykształcenie się form
wielokomórkowych
 wymienia okresy,
w których nastąpiły
8.
Antropogeneza
 nazywa grupy zwierząt,
które jako pierwsze pojawiły
się w środowisku lądowym
wpłynęła na rozmieszczenie
organizmów na Ziemi
 wyjaśnia, jakie dane można
uzyskać dzięki analizie tabeli
stratygraficznej
 wskazuje bezpośrednią
przyczynę stopniowych
i nieodwracalnych zmian
warunków panujących na
Ziemi
 wyjaśnia pojęcia:
antropogeneza, antropologia
 określa stanowisko
systematyczne człowieka
 wymienia kilka cech
wspólnych naczelnych
 wymienia główne cechy
budowy ciała
charakterystyczne dla
człowieka
 określa chronologię
występowania
przedstawicieli rodzaju
Homo
 wymienia korzyści
wynikające z pionizacji ciała,
redukcji owłosienia oraz
zwiększania masy i objętości
mózgu
 omawia warunki, w których
doszło do powstania
pierwszych człowiekowatych
 omawia zmiany, które zaszły
podczas ewolucji rodzaju
Homo
 uzasadnia przynależność
człowieka do królestwa
zwierząt, typu
strunowców, podtypu
kręgowców, gromady
ssaków, rzędu naczelnych
 wymienia rodzaje
człekokształtnych
 wymienia zmiany
w budowie szkieletu
wynikające z pionizacji
ciała oraz stopniowego
zwiększania masy
i objętości mózgowia
 charakteryzuje budowę
oraz tryb życia
bezpośrednich przodków
człowieka
Wymagania na ocenę celującą.
Stopień celujący otrzymuje uczeń, który posiada wiedzę i umiejętności zgodnie całą podstawą programową.





masowe wymierania
organizmów
określa prawdopodobne
przyczyny wielkich
wymierań organizmów
w historii Ziemi
analizuje cechy z zakresu
anatomii, immunologii,
genetyki i zachowania
świadczące o powiązaniu
człowieka z innymi
człekokształtnymi
wymienia drobne cechy
morfologiczne właściwe
tylko człowiekowi
omawia drogi
rozprzestrzeniania się
rodzaju Homo z Afryki
na pozostałe kontynenty
omawia negatywne
skutki pionizacji ciała
Download