Wystąpienie Ministra Bogdana Klicha otwierające konferencję: III
advertisement
Wystąpienie Ministra Bogdana Klicha otwierające konferencję: III Forum Bezpieczeństwa Euroatlantyckiego „Szczyt w Lizbonie szansą na nową sytuację międzynarodową” (Kraków, 16 października 2010 r.) [Wprowadzenie] • Za nieco ponad miesiąc, szefowie państw i rządów NATO spotkają się w Lizbonie, by debatować o przyszłości Sojuszu. Oczekuje się, że trzy istotne kwestie zdominują tematykę szczytu: o przyjęcie Nowej Strategicznej NATO; 1 Koncepcji o omówienie szerokiego zestawu reform, nadającego nowy impuls procesowi transformacji obronnej w Sojuszu; o decyzja w sprawie przyszłości operacji NATO w Afganistanie. Oczywiście, najbardziej doniosłym rezultatem spotkania będzie zatwierdzenie Nowej Koncepcji Strategicznej. • Ostatni szczyt NATO o porównywalnym znaczeniu miał miejsce 11 lat temu w Waszyngtonie. nowicjuszem Polska w salach była wówczas konferencyjnych NATO – zaledwie trzy tygodnie po akcesji. Dziś uczestniczymy w sojuszniczej debacie jako pełnoprawny kraj członkowski, którego wkład w rezultaty szczytu jest oczekiwany. 2 • Trzy pytania wydają się szczególnie uprawnione, gdy zastanawiamy się nad potencjalnymi rezultatami szczytu: 1) Co przyniesie on dla Sojuszu i jego państw członkowskich? 2) Jakie będzie przesłanie szczytu dla szerszej wspólnoty międzynarodowej? 3) Co będzie on oznaczał dla Polski? [1. Co szczyt w Lizbonie przyniesie dla NATO?] Rozpocznę od pierwszego z tych pytań: Jakie zmiany czekają Sojusz po szczycie? Przede wszystkim, kierunek przyszłych prac Sojuszu będzie wyznaczać Nowa Koncepcja Strategiczna. 3 • Obecna strategia bowiem NATO wymagała aktualizacji. Oczywiście, podstawowa traktatowa funkcja Sojuszu, jaką jest kolektywna priorytetem. Nie obrona, jest to pozostaje przez nikogo kwestionowane. Oprócz tego, NATO staje się coraz bardziej zaangażowane w operacje reagowania kryzysowego o różnej skali Najbardziej widoczne, najbardziej wymagające, i jednocześnie są działania prowadzone w Afganistanie. NATO angażuje się w działania stabilizacyjne i zapewnianie bezpieczeństwa w regionach konfliktów. Co więcej, zachodzi obecnie także konieczność, by Sojusz zajmował się wyzwaniami o mniej wojskowym charakterze, jak obrona przed atakami cybernetycznymi lub ochrona przed zakłóceniami energetycznych. w transporcie Te 4 aspekty surowców wymagają właściwego odzwierciedlenia w Koncepcji Strategicznej. • Stąd też, Nowa Koncepcja Strategiczna potrzebna jest by uporządkować wszystkie zadania, które państwa nałożyły na Sojusz w ostatnich działalności utrzymywali latach. W konieczne równowagę codziennej jest, byśmy pomiędzy kluczową funkcją NATO – kolektywną obroną, a innymi działaniami, w tym tymi prowadzonymi z dala od terytorium Sojuszu. Projekt nowej Koncepcji, przygotowany przez Sekretarza Generalnego NATO, idzie właśnie w tym kierunku. Usiłuje on pogodzić te kwestie. • Co formuła “utrzymywania równowagi” oznacza w praktyce? Przede wszystkim, jest 5 to wymóg podchodzenia do problematyki kolektywnej obrony, z jednej strony, oraz reagowania kryzysowego stabilizacyjnych, z zrównoważony. zastosowanie wydatków; i drugiej, w Powinno w sprawach wyboru działań sposób mieć to sojuszniczych nowych zdolności obronnych, które miałyby być wspólnie rozwijane przez sojuszniczej państw Sojusz; infrastruktury członkowskich; scenariuszy wspólnych rozmieszczenia na terytorium opracowywania ćwiczeń. Innymi słowy, choć koncentrujemy się, co w pełni zrozumiałe, na obecnych operacjach, to nie możemy zapominać o tradycyjnej funkcji Sojuszu. • W dynamicznie zmieniającym środowisku się międzynarodowym, 6 kolektywna obrona może przyjmować różne formy. o Nadal musi być rozumiana jako gotowość do odparcia ataku zbrojnego ze strony innego państwa, nawet jeśli dzisiaj nie dostrzegamy żadnego, które miałby wrogie lub nieprzyjazne intencje wobec krajów NATO. o Musimy także zdecydować, jak dostosować nasze wysiłki w zakresie kolektywnej obrony do nowych niekonwencjonalnych wyzwań, takich jak te związane z naszą dzisiejszą zależnością od niezakłóconego przepływu informacji i dostępu do źródeł energii. Wykorzystanie sił i zasobów NATO, by stawić czoło wyzwaniom dla bezpieczeństwa cybernetycznego i energetycznego, będzie 7 ograniczone, często jedynie uzupełniające inne działania, krajowe i międzynarodowe. Niemniej jednak, kwestie te powinny być przedmiotem zainteresowania i analiz ze strony Sojuszu. o W końcu wreszcie, w świecie niekontrolowanej proliferacji technologii rakietowych, powinniśmy stawiać na rozwój zdolności przechwytywania rakiet balistycznych różnego zasięgu, które mogłyby zostać wystrzelone w kierunku terytorium Sojuszu lub jego sił stacjonujących na teatrze działań. Z tego powodu oczekujemy, że zadanie to zostanie odpowiednio potraktowane w nowej Koncepcji Strategicznej oraz będzie przedmiotem innych decyzji szczytu. 8 • Utrzymaniu prymatu art. 5 powinno towarzyszyć także wzmocnienie znaczenia art. 4: zobowiązania konsultowania sojuszników się w do sprawach bezpieczeństwa. NATO od dawna jest forum szczerej wymiany opinii. Ta jego rola może zostać jeszcze dodatkowo wzmocniona. Szczyt w Lizbonie to dobry moment na dyskusję na ten temat. • Nowa Koncepcja Strategiczna nie będzie jedynym impulsem do zmian w Sojuszu. Szefom państw i rządów zostanie przekazany do zatwierdzenia także zestaw nowych inicjatyw transformacyjnych. Będą one zawierać pakiet kluczowych zdolności, które Sojusz powinien rozwijać, by przygotować się na wyzwania, z którymi może się zmierzyć w przyszłości. Prace nad 9 osiągnięciem niektórych z tych zdolności zostały już rozpoczęte; potrzeba jednak obecnie konsolidacji wysiłków i silniejszego potwierdzenia kierunku, w jakim mają one zmierzać. Na ten temat przeprowadziliśmy szeroką dyskusję w gronie ministrów obrony państw NATO zaledwie dwa dni temu. Będzie on także przedmiotem dalszych konsultacji w ramach przygotowań do szczytu. • Jedną z kluczowych decyzji, które podjęte zostaną w Lizbonie, podobnie jak to było w przypadku szczytu praskiego w 2002 r., będzie przyjęcie nowego modelu struktury dowodzenia NATO. Zetknięci z ekonomicznymi i finansowymi turbulencjami, zgodziliśmy się, że obecną strukturę należy zreformować: odchudzić, 10 zmniejszyć i uczynić bardziej efektywną. Nadal jednak musi ona pozostać zdolna do wypełniania pełnego spektrum misji. Powinna więc być bardziej mobilna, wyposażona w kluczowe zdolności o niebojowym charakterze, w szczególności z zakresu łączności, i w jeszcze większym stopniu zapewniać stałą transformację Sojuszu. • Trwająca reorganizacja struktur natowskich jest jednak bardziej wszechstronna i nie ogranicza się wojskowych. tylko Kolejną do dowództw kwestią, która zostanie przedstawiona szefom państw i rządów, jest reforma agencji natowskich. Przegląd zakończyć ich się funkcjonowania powinien propozycjami znacznej konsolidacji, tak by zamiast 14 agencji, które mamy obecnie, funkcjonowały zaledwie trzy. 11 • Wszystkie te reformy mają zapewnić, że NATO jest skoncentrowane na swoich podstawowych funkcjach, dostosowuje się do zmieniającego się międzynarodowego środowiska i efektywnie wykorzystuje zasoby, jakie oddajemy do jego dyspozycji. Taki był podstawowy cel Polski, gdy braliśmy udział w ważnych debatach na ten temat. [2. Jakie będzie przesłanie szczytu dla szerszej społeczności międzynarodowej, w szczególności dla partnerów NATO?] • Nie możemy zapomnieć, iż aktualnie główne źródło niestabilności i w konsekwencji źródło zagrożeń i wyzwań dla bezpieczeństwa znajduje się poza terytorium NATO. W związku z tym, 12 powinniśmy dalej wykorzystywać politykę partnerską do wzmacniania bezpieczeństwa i stabilizacji w otoczeniu Sojuszu. Posiadamy wiele instrumentów, aby osiągnąć ten cel. NATO wspiera reformę sektorów bezpieczeństwa i obrony na rzecz zapewnienia efektywnych sił zbrojnych i dzięki temu wnosi wkład w transformację całego państwa zgodnie ze standardami demokratycznymi. Podstawowy cel współpracy partnerskiej – tzn. rozszerzanie obszaru stabilności – jest nadal aktualny i Sojusz zamierza podkreślać jego znaczenie. • W konsekwencji nie możemy pominąć kwestii współpracy z partnerami NATO. Ich rola zwiększyła się w ostatnich latach. Państwa partnerskie wspierają realizację misji Sojuszu. Niektóre z nich całkiem często 13 dostarczają kluczowych zdolności. Operacja ISAF dostarcza wielu przykładów potwierdzających tę tezę. W związku z tym, rola partnerów zostanie zaakcentowana w nowej Koncepcji Strategicznej. • Podczas szczytu w Lizbonie podjęta zostanie także kwestia ważnym Rosji. partnerem Rosja pozostaje Sojuszu. Musimy wspólnie działać na rzecz wzmacniania bezpieczeństwa i stabilizacji na obszarze euroatlantyckim. Postęp w budowaniu Partnerstwa jest oczekiwany i pożądany. Jednocześnie jednak zależy on od prawdziwej chęci Moskwy do rozwijania współpracy z Sojuszem. Co więcej, nadal istotne pozostaje przestrzeganie wartości NRC. podstawowych Elementy te zasad i stanowią fundament budowy prawdziwego partnerstwa 14 między NATO i Rosją. Chciałbym dodać, iż powinniśmy zapewnić równowagę we współpracy NATO-Rosja. Wymiar polityczny zdominował relacje między Moskwą i Sojuszem. Dlatego też, powinniśmy mocniej skupić się na współpracy praktycznej w obszarach wspólnego zainteresowania. W tym kontekście, wierzę, iż prowadzony w ramach NRC „Wspólny Przegląd Wyzwań dla Bezpieczeństwa XXI w.” zdefiniuje projekty, które mogą doprowadzić do zacieśnienia relacji NATO-Rosja. • Przygotowania do szczytu w Lizbonie toczą się równolegle do implementacji decyzji z innego spotkania, które miało miejsce w stolicy Portugalii, trzy lata temu. Przywódcy Unii Europejskiej zebrali się w nim w 2007 roku, by podpisać Traktat Lizboński i, tym 15 samym, zgodzić się na kolejne kroki w stronę większej współpracy i integracji, także w obszarze bezpieczeństwa i obrony. Obecnie, mamy dobrą sposobność, by wzmocnić nasze wysiłki wzmocnienia na rzecz strategicznych poprawy i stosunków pomiędzy oboma organizacjami. Przy 21 państwach będących członkami obu z nich, wydaje się to nie tylko potrzebne, ale wręcz niezbędne, aby zachować spójność działań, uniknąć dublowania wysiłków i osiągnąć efekt synergii. • Pomimo licznych prób poprawy, koordynacja działań pomiędzy NATO I UE wciąż pozostawia wiele do życzenia. Brakuje współdziałania w rozwoju zdolności i, przede wszystkim, współpracy na teatrze działań. 16 • Traktat Lizboński oferuje, jednakże, nowe instrumenty, które mogą ułatwić bliższą współpracę z Sojuszem. Pewne szczegółowe zapisy dają szansę pragmatycznych na wypracowanie rozwiązań, które w przyszłości mogą przełamać impas. Traktat wzmacnia rolę Wysokiego Przedstawiciela ds. Zagranicznych i Bezpieczeństwa, co powinno umożliwić systematycznego i prowadzenie bliskiego dialogu z Sekretarzem Generalnym NATO. Praktyka w tym zakresie wydaje się dobrze wróżyć na przyszłość. Traktat wzmacnia także Europejską Agencję Obrony, która będzie bacznie obserwować, członkowskie czy państwa przestrzegają swoich zobowiązań z zakresu rozwoju zdolności obronnych. Czyni ją to lepiej dostosowaną do 17 prowadzenia rzeczywistej współpracy z Sojuszniczym Dowództwem Transformacji. • Kwestią szczególnie obecnie istotną dla relacji NATO-UE jest koordynacja działań w regionach, w których obie organizacje mają swoje misje. Częścią rozwiązania są tzw. ustalenia Berlin Plus z 2003 r., które przewidują wykorzystanie zasobów NATO przez UE. Nie rozwiązuje to jednak całkowicie problemu realnej koordynacji pomiędzy wojskami pod natowskim i unijnym dowództwem, rozmieszczonymi na tym samym teatrze działań. Potrzebujemy więc obecnie czegoś więcej niż Berlin Plus. • Miasto, które gościło ceremonię podpisania Traktatu Lizbońskiego, wkrótce będzie miejscem kolejnego spotkania wysokiego 18 szczebla, poświęconego przede wszystkim przyjęciu Nowej Koncepcji Strategicznej NATO. Mam nadzieję, że przesłaniem szczytu będzie także to, że relacje z Unia Europejską nie tyko powinny, ale że mogą ulec wzmocnieniu w bliskiej przyszłości. • Nowa Koncepcja Strategiczna odniesie się do kwestii współpracy z Ukrainą i Gruzją. Kraje te szeroko angażują się w zadania wypełniane przez Sojusz – w szczególności w operacje i inicjatywy transformacyjne. Z drugiej strony, państwa te nadal oczekują wsparcia ze strony NATO w procesie transformacji ich sił zbrojnych. W związku z tym, powinniśmy wzmocnienia relacji partnerami. 19 szukać z możliwości tymi dwoma • Szczyt w Lizbonie powinien potwierdzić znaczenie polityki „otwartych drzwi”. Rozszerzenie NATO dowiodło, iż proces ten spełnia istotną rolę we wzmacnianiu bezpieczeństwa na obszarze euroatlantyckim. Aktualnie, istnieje grupa państw, które za cel stawiają sobie przystąpienie do organizacji. W konsekwencji, istnieje potrzeba podtrzymania perspektywy rozszerzenia, w tym poprzez potwierdzenie decyzji ze szczytu w Bukareszcie. Niemniej jednak, rozszerzenie NATO stanowi proces, w którym ocenie podlega postęp osiągany przez państwa aspirujące. Istnieje lista szczegółowo określonych wymogów, które powinny być wypełnione, aby przystąpić do Sojuszu. 20 [3. Co wyniki szczytu będą oznaczać dla Polski?] • Na koniec pytanie, które jest prawdopodobnie najbardziej interesujące dla moich rodaków zgromadzonych tutaj: co wyniki szczytu będą oznaczać dla Polski? • Po pierwsze, NATO otrzyma jasne, solidne ramy doktrynalne na przyszłość. Przyjęcie Nowej Koncepcji Strategicznej oznacza, że państwa członkowskie, w tym Polska, otrzymają jasną wizję: po co jest Sojusz Północnoatlantycki, jakie funkcje będzie wykonywał, jak będzie przyczyniał się do zbiorowego bezpieczeństwa. Innymi słowy, będziemy także wiedzieć, czym musimy zająć się samodzielnie, sojusznicy, a jako dla 21 poszczególni jakich kwestii bezpieczeństwa bliższą powinniśmy współpracę na przewidzieć innych forach międzynarodowych. • Po drugie, szczyt w Lizbonie odniesie się do projektów procesy reform, które zarządzania organizację zmodyfikują i wewnętrzną Sojuszu. Aktywnie uczestniczyliśmy w debatach na ten temat i jesteśmy obecnie pewni, że propozycje reform odzwierciedlają także polskie sugestie. • Jak już wspominałem, jedną z kluczowych decyzji szczytu będzie przyjęcie nowej struktury dowodzenia Sojuszu. Kwestią dla nas najważniejszą jest, by pozostała ona zdolna do wypełniania pełnego spektrum misji, w tym związanych z kolektywną obroną. Oczekujemy, ze w ramach nowej 22 struktury, w Bydgoszczy pozostanie Centrum Szkolenia Sił Połączonych. Uzasadnia to zarówno jego przydatność dla bieżących operacji, jak i potrzeby szkoleniowe sił NATO (Centrum Szkolenia Sił Połączonych organizacje szkolenia taktyczne dla oficerów wyjeżdżających na misje; Batalion Łączności ma zapewniać usługi w zakresie komunikacji siłom biorącym udział w operacjach). • I wreszcie, trzecia kwestia szczególnie istotna dla całej społeczności międzynarodowej, w tym dla Polski, która będzie omawiana Lizbonie: podczas przyszłość szczytu w zaangażowania NATO w Afganistanie. Punktem wyjścia musi być tutaj ocena sytuacji na miejscu. Trzeba przyznać, że nadal nie jest ona satysfakcjonująca. Coraz więcej jednak jest 23 oznak pewnej poprawy: pokojowy przebieg konferencji międzynarodowej w Kabulu w czerwcu i wyborów parlamentarnych we wrześniu br., rozpoczęcie programów reintegracji i pojednania; postęp w szkoleniu Afgańskich Narodowych Sił Bezpieczeństwa. • Wszystko to powoduje, ze wyłania się sytuacja, w której możliwe będzie uruchomienie tzw. transition, tj. procesu przekazywania przez społeczność międzynarodową odpowiedzialności za sytuację w Afganistanie władzom afgańskim. Apelujemy do sojuszników i innych państw, biorących udział w misji w Afganistanie, by uzgodniły rozpoczęcie tego procesu właśnie w Lizbonie. Dopóki nie będziemy mieli uzgodnionego planu transition, rozważania na temat terminu wycofania sojuszniczych wojsk 24 pozostaną tylko spekulacjami. A takiego terminu oczekuje zarówno nasza opinia publiczna, jak i sami Afgańczycy, którzy deklarują gotowość do przejęcia odpowiedzialności w 2014 r. [Zakończenie] • Podsumowując, • Po pierwsze, na szczycie zostanie przyjęta nowa Koncepcja potwierdzi Strategiczna, znaczenie art. 5 która Traktatu Waszyngtońskiego. Wzmocni ona rolę NATO jako kluczowego bezpieczeństwo aktora kształtującego międzynarodowe w globalnym wymiarze. Przyspieszony zostanie proces wyposażania NATO w nowe instrumenty niezbędne do przygotowania się na nowe wyzwania (ataki cybernetyczne, 25 bezpieczeństwo energetyczne, obrona przeciwrakietowa). Sojusz będzie także lepiej przygotowany do współpracy z innymi podmiotami, w szczególności z Unią Europejską. Co najważniejsze, wbrew głosom krytycznym, wykaże swoją zdolność do adaptacji do zmian w środowisku szerszej społeczności międzynarodowym. • Po drugie, dla międzynarodowej: Szczyt w Lizbonie będzie sygnałem rosnącej otwartości Sojuszu na współpracę z partnerami, zarówno z sąsiadami, jak i odległymi państwami, by wspólnie przyczyniać się do budowy bezpieczeństwa międzynarodowego. Choć w wielu kwestiach pozostaną różnice pomiędzy NATO i Partnerami, zestaw relacji, jakie rozwija Sojusz może być porównywany w 26 zasadzie wyłącznie do systemu Narodów Zjednoczonych. Wspólnota międzynarodowa zyska silnego gwaranta bezpieczeństwa i stabilności, bardziej otwartego na współpracę. • Po trzecie, jakie zmiany mogą być szczególnie istotne dla Polski? Przyjęcie nowej Koncepcji Strategicznej potwierdzi żywotność Sojuszu. Nasze członkostwo stanie się jeszcze lepszą inwestycją w nasze bezpieczeństwo dzięki reformom, które Sojusz jest obecnie gotów wdrożyć. Last but not least, uzgodnimy przyszłość natowskiej misji w Afganistanie. 27
