R - Patrz.pl
advertisement
R. I – co to jest psychologia 1. Co to jest psychologia? Psychologia to naukowe badanie zachowania i procesów psychicznych. 2. Jakie są cele psychologii? Psychologia stawia sobie za cel opis, wyjaśnienie, przewidywanie i kontrolę przebiegu zachowania i procesów psychicznych. Psychologowie nie próbują kontrolować zachowania innych osób wbrew ich woli. Przeciwnie, pomagają ludziom zmienić zachowanie dla ich własnego dobra. 3. Jaką rolę odgrywa teoria psychologiczna? Zachowanie i procesy psychiczne są wyjaśniane za pomocą teorii, które stanowią pewne zbiory twierdzeń wywodzących się z określonych założeń na temat zachowania. Wyjaśnienia i przewidywania są wyprowadzane z teorii. Teorie są modyfikowane w celu dostosowania ich do napływających dowodów, a w razie konieczności - całkowicie odrzucane. 4. Na czym polega różnica między badaniami podstawowymi i stosowanymi? Badania stosowane są ukierunkowane na rozwiązanie jakiegoś konkretnego problemu praktycznego, podczas gdy badania podstawowe - na uzyskanie wyników, które nie muszą mieć zastosowań praktycznych. 5. Czym zajmuje się psychologia kliniczna i poradnictwo psychologiczne? Psychologowie kliniczni pomagają przystosować się do wymagań życia osobom dotkniętym jakimiś zaburzeniami psychicznymi. Porad psychologicznych udziela się zwykle osobom, które mają jakieś problemy i same sobie z nimi nie radzą. 6. Czym zajmują się psychologowie szkolni i kształcenia? Psychologowie szkolni pomagają uczniom mającym problemy z nauką szkolną. Psychologowie kształcenia bardziej skupiają uwagę na podstawowych kwestiach procesu uczenia się u ludzi. 7. Czym zajmują się psychologowie rozwoju? Psychologia rozwojowa bada zmiany, jakim ulegają zachowanie i procesy psychiczne człowieka w ciągu całego życia. 8. Czym zajmują się psychologowie społeczni i osobowości? Psychologowie osobowości badają, od czego zależą nasze procesy myślowe, emocjonalne i zachowanie. Psychologowie społeczni zajmują się wyznacznikami zachowania ludzkiego w sytuacjach społecznych. 9. Czym zajmują się psychologowie eksperymentalni? Psychologowie eksperymentalni prowadzą badania nad podstawowymi procesami psychicznymi, jak wrażenia i spostrzeganie, uczenie się i pamięć, motywacje i emocje. 10. Czym zajmują się psychologowie pracy i organizacji? Psychologowie pracy koncentrują się na relacjach między człowiekiem a pracą zawodową. Psychologowie organizacji zajmują się funkcjonowaniem ludzi w organizacjach. 11. Co robią przedstawiciele niektórych innych dziedzin psychologii? Psychologowie sądowi pracują dla wymiaru sprawiedliwości jako eksperci, szkolą policję w sposobach radzenia sobie na przykład z groźbami samobójczymi i tym podobnymi sytuacjami. Psychologowie zdrowia badają wpływ stresu na stan zdrowia i pomagają ludziom wykształcać zachowania prozdrowotne, takie jak uprawianie ćwiczeń fizycznych, rzucenie palenia, bardziej racjonalne odżywianie się i tak dalej. Psychologowie sportu pomagają ludziom osiągać wyższe wyniki sportowe, na przykład ucząc sposobów radzenia sobie ze stresem. 12. Na czym polega wkład filozofów starożytnej Grecji w psychologię? Arystoteles jako jeden z pierwszych utrzymywał, że ludzkim zachowaniem rządzą pewne prawidłowości. Sokrates nawoływał: „Poznaj samego siebie" i wskazywał na introspekcję jako metodę pozyskania samowiedzy przez człowieka. 13. Na kiedy datuje się początek psychologii jako nauki laboratoryjnej? Pierwsze laboratorium psychologiczne zostało zbudowane w roku 1879 przez Wilhelma Wundta w Lipsku (Niemcy). 14. Co to jest strukturalizm? Strukturalizm to szkoła psychologiczna stworzona przez Wundta. Posługiwała się introspekcją do badania podstawowych obiektywnych i subiektywnych składników doświadczenia psychicznego. 15. Co to jest funkcjonalizm? Funkcjonalizm to szkoła psychologiczna stworzona przez Williama Jamesa. Zajmowała się ona zarówno obserwowalnym zachowaniem, jak i świadomym doświadczeniem psychicznym oraz podkreślała rolę nawyków. 16. Co to jest behawioryzm? Behawioryzm to szkoła psychologiczna stworzona przez Johna B. Watsona. Zakładała, że psychologia powinna ograniczyć się do badania obserwowalnego zachowania i zaprzestać zajmowania się subiektywnym doświadczeniem psychicznym. Behawioryzm koncentruje się na uczeniu poprzez warunkowanie. B. F. Skinner wprowadził do tej teorii pojęcie wzmocnienia, aby wyjaśnić, w jaki sposób przebiega proces uczenia się. 17. Co to jest psychologia postaci? Psychologia postaci to szkoła psychologiczna stworzona przez Wertheimera, Koffkę i Kóhlera. Koncentruje się na spostrzeganiu i głosi, że psychologowie winni zajmować się całością ludzkiego doświadczenia. 18. Co to jest psychoanaliza? Psychoanaliza została stworzona przez Zygmunta Freuda, który zakładał, że ludzie motywowani są nieświadomymi impulsami i że zniekształcają obraz rzeczywistości, aby obronić się przed lękiem. 19. Jakie perspektywy teoretyczne są przyjmowane przez psychologię współczesną? Główne podejścia uprawiane przez psychologię współczesną to perspektywa biologiczna, poznawcza, humanistyczno-egzystencjalna, psychodynamiczna, procesów uczenia się i społecznokulturowa. Psychologowie zorientowani biologicznie badają związki miedzy zachowaniem a zjawiskami biologicznymi, takimi jak aktywność mózgu i wydzielanie hormonów. Psychologowie poznawczy analizują sposób, w jaki ludzie przetwarzają informacje i wykształcają reprezentacje świata. Psychologowie humanistycznoegzystencjalni podkreślają znaczenie doświadczenia subiektywnego i kładą nacisk na ludzką możliwość dokonywania wolnego wyboru. Perspektywa spofeczno-kulturowa koncentruje się na roli odgrywanej w wyznaczaniu zachowania przez pochodzenie etniczne, płeć (gender), kulturę i zajmowaną pozycję społeczną. 20. Na czym polega myślenie krytyczne? Myślenie krytyczne wiąże się ze sceptycyzmem. Polega na przemyślanej analizie pytań, twierdzeń i argumentów formułowanych przez innych. Oznacza prześledzenie definicji używanych terminów, badanie przesłanek lub dowodów ukrywających się za argumentami i wykrycie logiki, na mocy której argumenty zostały sformułowane. 21. W jaki sposób myślenie krytyczne jest stosowane w psychologii jako nauce? W psychologii myślenie krytyczne odnosi się do poszukiwania tego, co jest przyczyną, a co skutkiem, a także do znajomości używanych w tej nauce metod badawczych. Osoby myślące krytycznie są ostrożne w wyciąganiu wniosków na podstawie posiadanych dowodów, unikają zatem wniosków uproszczonych i nadmiernie ogólnych. 22. Jakie błędy w argumentacji zauważa osoba myśląca krytycznie? Osoba taka potrafi wykryć btędy w argumentacji: te ukierunkowane na osobę, odwołujące się do siły, autorytetów i popularności. R.II –metody badań psychologicznych 1. Na czym polega metoda naukowa? Metoda naukowa to zorganizowany sposób pozyskiwania i rozszerzania wiedzy. Psychologowie zwykle rozpoczynają od postawienia problemów (pytań) badawczych, które mogą zostać przeformutowane w hipotezy. Wnioski na temat trafności hipotez czy odpowiedzi na postawione pytania są formułowane na podstawie obserwacji i wyników badań. 2. W jaki sposób psychologowie posługują się próbami reprezentującymi populacje? Osoby faktycznie poddane badaniu są nazywane próbą. Próba jest pewną częścią jakiejś populacji. Psycholog zwykle stara się dowiedzieć czegoś o catej populacji na podstawie zbadania próby. Próba powinna więc dobrze reprezentować populację, z której pochodzi. Grupy feministyczne i badacze zdrowia dowodzą pewnej tendencyjności dotychczasowych badań, w których częściej interesowano się mężczyznami niż kobietami. Badane dotąd próby w niewystarczającym stopniu uwzględniają też różne grupy mniejszościowe. 3. Jakie metody postępowania zapewniają reprezentatywność badanych prób? Przy losowym doborze próby każda osoba z populacji ma jednakową szansę trafienia do próby i udziału w badaniach. Badacze mogą także posłużyć się próbą warstwową wybraną w taki sposób, by w jej skład wchodzili przedstawiciele różnych warstw w takich samych proporcjach, jakimi cechują się one w populacji. 4. Na czym polega zniekształcenie w wyniku badania ochotników? Ludzie zgłaszający się na ochotnika do udziału w badaniach mogą się różnić pod pewnymi względami od populacji ogólnej. 5. Jakimi metodami obserwacji posługują się psychologowie? Przede wszystkim: studium przypadku, sondażem, testami psychologicznymi, obserwacją w warunkach naturalnych i obserwacją laboratoryjną. Studium przypadku polega na zbieraniu informacji o życiu jednostki lub jakiejś małej grupy. Sondaż bazuje na takich technikach, jak wywiad, kwestionariusz lub analiza danych archiwalnych i służy pozyskaniu danych na temat zachowań niemożliwych lub trudnych do bezpośredniego zaobserwowania. Testy psychologiczne używane są do pomiaru różnych cech i właściwości osób. Obserwacja w warunkach naturalnych polega na śledzeniu zachowania ludzi w tym środowisku, w jakim zwykle ma ono miejsce, podczas gdy obserwacja laboratoryjna jest dokonywana w warunkach, które w większym lub mniejszym stopniu są tworzone i kontrolowane przez badacza. 6. Co to jest korelacja? Korelacje odsłaniają związki między różnymi zmiennymi, choć nie pozwalają stwierdzić, co jest ich przyczyną, a co skutkiem. Korelacja pozytywna polega na tym, że mierzone zmienne współzmieniają się w tym samym kierunku (kiedy rośnie jedna, rośnie i druga, kiedy maleje jedna, maleje też i druga). Korelacja negatywna polega na tym, że wzrostowi jednej zmiennej towarzyszy spadek drugiej. By uznać test za rzetelny, współczynnik korelacji musi wynosić co najmniej 0,90. Współczynnik korelacji rzędu 0,60-0,70 jest wymagany do uznania testu za trafny (test mierzy to, do czego został przeznaczony). 7. Na czym polega metoda eksperymentalna? Eksperyment stuży do badania, co jest przyczyną, a co skutkiem, czyli w jaki sposób zmienne niezależne (czynniki) wpływają na zmienne zależne (zjawiska, które badacz chce wyjaśnić). Grupy eksperymentalne zostają poddane pewnemu zabiegowi (manipulacji eksperymentalnej), grupy kontrolne zaś nie. Następnie w obu rodzajach grup mierzy się występowanie lub natężenie zmiennej zależnej. Aby skontrolować wpływ oczekiwań żywionych przez osoby badane i badające, często doprowadza się do nieświadomości i podwójnej nieświadomości manipulacji eksperymentalnej. Wyniki eksperymentu mogą być uogólniane jedynie na tę populację, którą adekwatnie reprezentuje badana próba. 8. Jakie standardy etyczne obowiązują psychologów? Standardy etyczne wprowadzane są po to, by uchronić badanych ludzi i zwierzęta przed szkodą z powodu uczestnictwa w badaniach. Wskazują one pewne granice, których nie można przekroczyć. Psychologa obowiązuje dyskrecja co do informacji na temat badanych osób. Ludzie zapraszani do badań powinni mieć możliwość wyrażenia swojej zgody na uczestnictwo na podstawie ogólnych informacji na temat tego, co czeka ich w badaniu. R.III Biologia a zachowaniePODSUMOWANIE 1. Z jakich części składa się układ nerwowy? Układ nerwowy składa się z neuronów przewodzących informację dzięki impulsom elektrycznym oraz z komórek glejowych, które chronią i wspierają neurony. Neuron jest złożony z ciała komórkowego, aksonu i dendrytów. Pomiędzy neuronami informacja jest przesyłana za pomocą neuroprzekaźników przedostających się poprzez szczelinę synaptyczną. 2. Co to jest mielina? Wiele neuronów otacza płaszcz osłonki mielinowej, która oddziela aksony, co powoduje skuteczniejsze przekazywanie impulsów nerwowych i tym samym przeciwdziała rozpraszaniu się impulsów nerwowych. 3. Jakie funkcje spełniają neurony aferentne i eferentne? Neurony aferentne przesyłają informacje z narządów zmysłów do ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Neurony eferentne przesyłają informacje z OUN do gruczołów i mięśni. 4. W jaki sposób są przesyłane impulsy nerwowe? Przesyłanie impulsów nerwowych jest procesem o charakterze elektrochemicznym. Dzięki procesowi wchłaniania jonów sodu przez wnętrze komórki nerwowej, a następnie ich wypompowywania na zewnątrz wzdłuż aksonu jest przewodzony ładunek elektryczny. Neuron ma potencjał spoczynkowy -70 miliwoltów oraz potencjał czynnościowy od +30 do +40 miliwoltów. 5. Na czym polega wyładowanie neuronu? Neuroprzekaźniki o działaniu pobudzającym stymulują neurony do wyładowania, a neuroprzekaźniki hamujące powstrzymują je przed tym. Neurony wyładowują się zgodnie z zasadą „wszystko albo nic". Do wyładowania neuronu może dochodzić kilkaset razy na sekundę. Po każdym wyładowaniu następuje okres refrakcji, podczas którego neuron jest niewrażliwy na stymulację z innych komórek nerwowych. 6. Które neuroprzekaźniki są najważniejsze? Do najważniejszych należą acetylocholina (odpowiada za skurcze mięśni), dopamina (jej nierównowaga w organizmie wiąże się z chorobą Parkinsona i schizofrenią) i noradrenalina (przyspiesza pracę serca i inne czynności organizmu) oraz endorfiny (są naturalnymi środkami przeciwbólowymi). 7. Co to jest ośrodkowy układ nerwowy? OUN składa się z mózgu i rdzenia kręgowego. Odruchy są prostymi czynnościami regulowanymi przez rdzeń bez pośrednictwa mózgu. Układ somatyczny i autonomiczny składają się na obwodowy układ nerwowy. 8. Z jakich części składa się mózg? Na tyłomózgowie składa się rdzeń przedłużony, most i móżdżek. W tyłomózgowiu rozpoczyna się układ siatkowaty, który ciągnie się przez śródmózgowie aż do przodomózgowia. Ważne struktury przodomózgowia to wzgórze, podwzgórze, układ limbiczny i kora mózgu. Podwzgórze reguluje temperaturę ciała i bierze udział w regulacji procesów emocjonalnych i motywacyjnych. 9. Jakie są pozostałe ważne części układu nerwowego? Układ somatyczny przesyła informację z mięśni szkieletowych, skóry i stawów do OUN. Kontroluje także czynności mięśni szkieletowych. Autonomiczny układ nerwowy (AUN) reguluje czynności gruczołów i narządów wewnętrznych, odpowiada na przykład za szybkość pracy serca, trawienie i rozszerzanie się źrenic. Współczulna część AUN bierze udział w zużywaniu zasobów organizmu (np. podczas walki lub ucieczki), natomiast jego część przywspółczulna reguluje odbudowę tych zasobów. 10. Z jakich części składa się kora mózgowa? Kora podzielona jest na płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. Kora wzrokowa znajduje się w płacie potylicznym, a słuchowa - w skroniowym. Kora czuciowa znajduje się w płacie ciemieniowym za bruzdą środkową, kora ruchowa zaś położona jest po drugiej stronie tej bruzdy, w płacie czołowym. 11. Jakie części mózgu są zaangażowane w procesy myślenia i procesy językowe? Obszary kory odpowiedzialne za mowę leżą w półkuli dominującej w pobliżu zbiegu płata czołowego, skroniowego i ciemieniowego. U ludzi praworęcznych dominuje zwykłe półkula lewa. Opinie, jakoby niektórzy ludzie byli głównie lewo-, a inni prawopółkulowi, są niezbyt trafne i przesadzone. 12. Jak zachowują się osoby z rozszczepionym mózgiem? Większość zachowań takich osób jest zupełnie normalna. Jednak chociaż potrafią opisać słowami ukryty za ekranem przedmiot trzymany w ręce kontrolowanej przez półkulę dominującą, nie mogą tego uczynić, gdy przedmiot, na przykład ołówek, trzymają w drugiej ręce. 13. Co to jest układ hormonalny? Układ hormonalny (endokrynologiczny, wydzielania dokrewnego) składa się z gruczołów wydzielających hormony wprost do krwiobiegu. 14. Jakie hormony wydziela przysadka mózgowa? Najważniejsze hormony przysadki to hormon wzrostu, prolaktyna (stymulująca wydzielanie mleka u kobiet i zachowania macierzyńskie u niższych ssaków) oraz oksytocyna stymulująca poród u kobiet. 15. Jaką funkcję pełni insulina? Insulina umożliwia organizmowi metabolizm cukru. Z nieodpowiednią ilością insuliny w organizmie wiąże się hipoglikemia, hiperglikemia i cukrzyca. 16. Jakie hormony wydzielają nadnercza? Hormony kory nadnerczy to sterydy stymulujące wzrost masy mięśni i ich aktywność. Rdzeń nadnerczy wytwarza adrenalinę (epinefrynę), która przyspiesza przemianę materii i jest zaangażowana w ogólne pobudzenie emocjonalne. 17. Jakie hormony wydzielają jądra i jajniki? Są to hormony płciowe - testosteron, progesteron i estrogeny. Hormony płciowe odpowiadają za zróżnicowanie płci w życiu płodowym, a hormony żeńskie regulują cykl miesiączkowy. 18. Co to jest genetyka? Jest to gałąź biologii badająca przekazywanie cech z pokolenia na pokolenie. 19. Co to są geny i chromosomy? Geny (zawierające DNA) są podstawowymi jednostkami dziedziczenia. W skład każdego chromosomu wchodzi tysiąc lub więcej genów. Ludzie mają zwykle w każdej komórce ciała 46 chromosomów ułożonych w 23 pary. Jeden chromosom z każdej pary dziedziczymy po ojcu, drugi po matce. 20. Na czym polegają badania osób spokrewnionych? Są to badania nad podobieństwem cech i zachowań osób w różnym stopniu związanych genetycznie. Jeżeli jakieś zachowanie jest wspólne dla bliskich krewnych, na przykład dla bliźniąt jednojajowych, może to wynikać z wpływów dziedziczności. Taki wniosek jest szczególnie mocno uzasadniony, gdy podobne zachowania są przejawiane przez bliskich krewnych, którzy zostali wcześnie rozłączeni (jak dziecko i biologiczni rodzice, którzy oddali je do adopcji) lub wychowywali się w odmiennych środowiskach (jak rozłączone w dzieciństwie bliźnięta). Rozdział V – wrażenia i spostrzeganie 1. Co to są wrażenia i spostrzeganie? Wrażenia są wynikiem mechanicznych procesów stymulowania receptorów zmysłowych (stanowiących rodzaj neuronów) i przesyfania informacji o odebranej stymulacji do ośrodkowego układu nerwowego. Spostrzeganie natomiast nie ma charakteru mechanicznego. Stanowi ono proces, w którym następuje aktywne zorganizowanie wrażeń w reprezentację świata zewnętrznego, wyraża wptywy uczenia się i oczekiwań. 2. Co to są progi absolutne i progi różnicy? Próg absolutny jakiegoś bodźca, na przyktad światta, to jego minimalne natężenie, które człowiek może wykryć zmystami. Minimalne zróżnicowanie dwóch bodźców niezbędne do ich rozróżnienia to próg różnicy. Progi różnicy dla poszczególnych zmysłów wyraża się wartościami zwanymi statymi Webera. 3. Co to jest teoria detekcji sygnałów? Teoria ta wyjaśnia sposób, w jaki własności bodźców współdziałające z czynnikami psychicznymi - takimi jak motywacja, stopień znajomości bodźca i stopień skupienia uwagi wpływają na zdolność wykrywania bodźców. 4. Czym jest światło? Światło jest częścią widma fal elektromagnetycznych (promieniowania elektromagnetycznego). 5. W jaki sposób oko wykrywa światło i przekazuje informacje o nim do mózgu? Światło jest wychwytywane przez oczy, a informacja o nim jest przekazywana do wzrokowej kory mózgowej znajdującej się w płacie potylicznym. Po przejściu światła przez rogówkę wielkość źrenicy decyduje o tym, jaka jego ilość przejdzie przez soczewkę. Soczewka skupia światło padające na siatkówkę, zawierającą fotoreceptory w postaci pręcików i czopków. Neurony kory wzrokowej zwane detektorami cech uczynniają się wybiórczo w reakcji na pojawianie się specyficznych elementów stymulacji wzrokowej, jak linie poziome czy pionowe lub konkretne kolory. 6. Co to są pręciki i czopki? Czopki są neuronami umieszczonymi w siatkówce umożliwiającymi spostrzeganie koloru. Pręciki są neuronami wrażliwymi jedynie na natężenie światta. Pręciki są wrażliwsze niż czopki na sfabe światto i kontynuują adaptację do ciemności dtugo po osiągnięciu maksymalnej adaptacji przez czopki. 7. Jakie są psychologiczne wymiary koloru? Są to barwa, jasność i nasycenie. O barwie decyduje długość dochodzących do oka fal widzialnych. Nasycenie wiąże się z czystością koloru. 8. Jakie teorie wyjaśniają widzenie barw? Istnieją dwie teorie widzenia barwnego. Zgodnie z teorią trójchromatyczną są trzy typy czopków - wrażliwe na czerwony, niebieski lub zielony kolor światta. Teoria procesów przeciwstawnych zakłada istnienie trzech typów receptorów - wrażliwych na pary czerwony - zielony, niebieski żółty oraz ciemny - jasny. W pewnym sensie obie te teorie okazały się trafne. 9. Co to jest organizacja spostrzeżeń? Organizacja spostrzeżeń (percepcyjna) polega na rozpoznawaniu wzorców i przetwarzaniu informacji o związkach między częściami i całością. Wykryte przez psychologię postaci zasady organizacji spostrzeżeń obejmują regułę „figura na tle", regułę bliskości, podobieństwa, „dobrej kontynuacji", „wspólnej drogi" i domykania. 10. W jaki sposób spostrzegamy ruch? Ruch spostrzegamy wtedy, gdy światło odbijane przez poruszające się obiekty dochodzi do siatkówki bądź też gdy obiekty zmieniają położenie względem siebie. Obiekty odległe zdają się poruszać wolniej od obiektów bliskich, a obiekty znajdujące się pomiędzy nimi - w średniej odległości od nas - wydają się poruszać do tyłu. 11. W jaki sposób spostrzegamy głębię? Głębię spostrzegamy dzięki wskaźnikom jedno- i dwuocznym. Do wskaźników jednoocznych należą: perspektywa, wyrazistość, interpozycja, światłocień, gradient powierzchni, paralaksa ruchowa i akomodacja. Wskaźniki dwuoczne obejmują rozbieżność obrazów siatkówkowych i konwergencję. 12. Co to jest stałość spostrzeżeń? W wyniku doświadczenia wykształcamy stałość spostrzegania wielu cech obiektów. Na przykład uczymy się, że przedmioty zachowują stałą wielkość, stały kształt, stałą jasność i stały kolor niezależnie od zmian odległości, z której na nie patrzymy, zmian ich położenia i zmieniających się warunków oświetlenia. 13. Czym jest dźwięk? Dźwięk jest stymulacją słuchową - falami dźwiękowymi. Wymaga ośrodka (jak powietrze lub woda), w którym może się rozchodzić. Fale dźwiękowe są wywoływane zmianami ciśnienia w ośrodku (wskutek zmiany gęstości ośrodka) spowodowanymi przez drgania (np. strun głosowych). 14. Jaki jest zakres dźwięków wykrywalnych przez ludzkie ucho? Ucho ludzkie jest wrażliwe na dźwięki o zakresie tonów od 20 do 20 000 Hz. Im większa częstotliwość fali, tym wyższy jest ton dźwięku. 15. Co warunkuje głośność dźwięku? Głośność odpowiada amplitudzie fali dźwiękowej mierzonej w decybelach (dB). Przedłużająca się ekspozycja na dźwięki o głośności 85-90 dB lub większej może doprowadzić do trwałego uszkodzenia słuchu. Szum jest dysonansową kombinacją dźwięków. 16. W jaki sposób odbieramy dźwięki? Dźwięki wprawiają w drganie błonę bębenkową, która przekazuje je za pośrednictwem kostek ucha środkowego do błony podstawnej ślimaka w uchu wewnętrznym. Tam dźwięki docierają do komórek włosowatych narządu Cortiego, które przekazują tę stymulację do mózgu za pośrednictwem nerwu słuchowego. Dźwięki są odbierane jako głośniejsze, jeżeli reaguje na nie duża liczba neuronów w narządzie Cortiego. Różnicowanie wysokości dźwięku wyjaśniają dwie teorie: teoria miejsca i teoria częstotliwości. 17. W jaki sposób wykrywamy wonie? Wonie wykrywamy za pomocą błony węchowej (olfaktorycznej) umieszczonej w każdym z nozdrzy. Woń jest próbką danej substancji, która dotarła do receptorów umieszczonych w tej błonie, czyli próbką odczuwaną zmysłem węchu. 18. W jaki sposób wykrywamy smaki? Istnieją cztery podstawowe jakości smakowe, czyli smaki: słodki, gorzki, kwaśny i słony. Smak żywności jest uzależniony zarówno od jej zapachu, konsystencji i temperatury, jak i od walorów smakowych, czyli mieszaniny smaków podstawowych, z których się składa. Smak jest odczuwany za pomocą komórek smakowych umieszczonych w kubkach smakowych na języku. 19. Jakie zmysły zawiera skóra? Zmysłami skóry są: zmysł dotyku, zmysł nacisku, zmysł ciepła, zmysł zimna i zmysł bólu. 20. W jaki sposób wykrywamy ból? Ból powstaje w miejscu kontaktu z tym, co go wywołało, i jest przekazywany do mózgu za pośrednictwem różnych substancji chemicznych, w szczególności prostaglandyny i bradykininy. 21. Co to jest kinestezja? Kinestezja to odczuwanie pozycji i ruchów ciała. Jest ono możliwe dzięki narządom zmysłowym umieszczonym w stawach, ścięgnach i mięśniach. O zachowywaniu równowagi przez ciało (utrzymywanie się w pozycji pionowej) informuje nas zmysł równowagi, którego receptory są umieszczone głównie w kanałach półkolistych ucha. 22. Co to jest spostrzeganie pozazmysłowe? Spostrzeganie pozazmysłowe, inaczej komunikacja psi, odnosi się do spostrzegania obiektów w inny sposób niż za pośrednictwem narządów zmysłów. Wielu psychologów nie uważa za celowe przeprowadzania naukowych badań spostrzegania pozazmysłowego. Jak dotąd nie uzyskano wiarygodnych dowodów na istnienie spostrzegania pozazmysłowego. Rozdział VII – Uczenie się 1. Czym jest uczenie się? Uczenie się jest procesem, dzięki któremu doświadczenia modyfikują wykształcane przez nasz umysł reprezentacje otoczenia oraz prowadzą do względnie trwałych zmian w zachowaniu. 2. Co to jest warunkowanie klasyczne? Warunkowanie klasyczne jako procedura laboratoryjna prowadzi do tego, że pierwotnie neutralny bodziec (warunkowy - BW) może zacząć wzbudzać reakcję wywoływaną przedtem przez inny bodziec (bezwarunkowy - BB) dzięki wielokrotnemu współwystępowaniu z nim. 3. Jakie są odmiany warunkowania klasycznego? W najskuteczniejszej odmianie warunkowania klasycznego BW poprzedza o około pół sekundy wystąpienie BB. Inne odmiany warunkowania klasycznego to warunkowanie śladowe, równoczesne i wsteczne (w tym ostatnim BB występuje przed BW). 4. Jak w warunkowaniu klasycznym dochodzi do wygaszania i spontanicznego nawrotu reakcji? Po wyuczeniu skojarzenia BW z BB wielokrotne eksponowanie BW (np. dźwięku dzwonka) pod nieobecność BB (np. sproszkowanego mięsa) prowadzi do wygaszenia RW (ślinienia). Jednak wygaszone reakcje mogą powracać po upływie pewnego czasu. 5. Co to jest uogólnienie i różnicowanie? Uogólnienie polega na reagowaniu przez organizm RW w odpowiedzi na pewien zakres bodźców podobnych do BW. W trakcie różnicowania (dyskryminacji) organizm uczy się reagowania RW na mniejszy zakres bodźców. 6. Co to jest prawo efektu? Twórcą prawa efektu jest Edward L. Thorndike, a prawo to zakłada, że nagrody wzmacniają, kary zaś osłabiają szansę pojawiania się reakcji, po której nastąpiły. 7. Co to jest warunkowanie sprawcze? W warunkowaniu sprawczym organizm uczy się zachowania, po którym pojawiają się wzmocnienia. Początkowa reakcja „poprawna" może zostać wykonana przypadkowo bądź wynikać z naprowadzania fizycznego czy słownego. Reakcje wzmacniane występują z większą częstością. 8. Jakie są rodzaje wzmocnień? Wzmocnienia pozytywne podnoszą szansę przyszłego występowania zachowań sprawczych. Wzmocnienia negatywne podnoszą szansę zachowań, po których następuje ich (wzmocnień) wycofanie. Skuteczność wzmocnień pierwotnych wynika z biologicznej struktury organizmu. Skuteczność wzmocnień wtórnych, jak pieniądze lub aprobata społeczna, wynika z ich skojarzenia ze wzmocnieniami o już ustalonej wartości. 9. Jak w warunkowaniu sprawczym dochodzi do wygaszania i spontanicznego nawrotu reakcji? W warunkowaniu sprawczym reakcje ulegają wygaszeniu, jeżeli po ich pojawieniu się nie następuje wzmocnienie. Podobnie jak w warunkowaniu klasycznym, wygaszona reakcja może spontanicznie powracać w jakiś czas po zakończeniu procedury wygaszania. 10. Czym są nagrody i kary? Nagrody, podobnie jak wzmocnienia, podnoszą częstość nagradzanej reakcji, mają jednak zawsze charakter zdarzeń prowadzących do jakiejś przyjemności. Kary są natomiast bodźcami nieprzyjemnymi, obniżającymi częstość pojawiania się karanego zachowania. 11. Dlaczego wielu teoretyków uczenia się odradza stosowanie kar w wychowaniu? Wielu naukowców sądzi, że niepożądane zachowania powinny być raczej ignorowane bądź prowadzić jedynie do czasowego wycofania wzmocnień. Teoretycy ci sądzą, że kary nie uczą reakcji pożądanych, nie usuwają zachowania na stałe, a jedynie tłumią je w warunkach nieuchronności karania, wywołują wrogość i łatwo prowadzą do nadmiernego uogólniania, a także stanowią model zachowania agresywnego. 12. Co to jest bodziec różnicujący? Bodziec różnicujący sygnalizuje, kiedy jakaś reakcja sprawcza będzie wzmacniana, a kiedy nie. 13. Według jakich schematów może następować wzmacnianie? Wzmacnianie ciągłe prowadzi do najszybszego nabywania nowych reakcji, choć na wygaszanie najbardziej uodparniają wzmocnienia częściowe (podawane po pewnej tylko części reakcji poprawnych). Wzmocnienie może być podawane według jednego z czterech podstawowych schematów. W schemacie stałego przedziału czasowego musi upłynąć stały odcinek czasu między jednym a drugim wzmocnieniem za poprawną reakcję. W schemacie zmiennego przedziału czasowego czas między jednym a drugim wzmocnieniem zmienia się w jakichś granicach. W schemacie stałej proporcji wzmocnień następują one po wykonaniu określonej, niezmiennej liczby poprawnych reakcji. W schemacie proporcji zmiennej liczba ta zmienia się w pewnych granicach. 14. Co to jest kształtowanie zachowania? Metoda kształtowania polega na wzmacnianiu reakcji przybliżonych do reakcji pożądanej. 15. Co to jest teoria kontyngencji? Pogląd, że organizmy uczą się skojarzeń między bodźcami tylko wtedy, gdy wystąpienie jednego z nich dostarcza informacji o prawdopodobieństwie pojawienia się drugiego z bodźców. 16. Co to jest utajone uczenie się? Jak wykazał Tolman w klasycznym eksperymencie ze szczurami, organizmy mogą się uczyć (czyli modyfikować swą poznawczą reprezentację środowiska) mimo braku wzmocnień. 17. Co to jest obserwacyjne uczenie się? Bandura wykazał, że ludzie potrafią się uczyć za pomocą samej obserwacji innych ludzi, nie przejawiając przy tym żadnych własnych reakcji, które mogłyby być wzmacniane. Mogą też nie reagować w sposób wyuczony, dopóki nie nastanie odpowiedni do tego czas - to znaczy okazja, przy której uważają, że zachowanie takie jest właściwe lub może prowadzić do uzyskania nagrody. R. VIII – Pamięć 1. Jakie trzy rodzaje pamięci zostały wyróżnione przez TuMnga? TuMng wyróżnił pamięć epizodyczną (osobiście doświadczanych wydarzeń), semantyczną (wiedzę ogólną) i proceduralną (umiejętności). 2. Wymień trzy rodzaje procesów pamięciowych. Są to zapamiętywanie (kodowanie), przechowywanie i przypominanie (wydobywanie) informacji. W procesie zapamiętywania używamy powszechnie kodu wzrokowego, słuchowego i semantycznego. 3. Jakie trzy etapy pamięci zaktada model Atkinsona i Shiffrina? Pamięć sensoryczną, krótkotrwałą i długotrwałą. 4. Co to są rejestry zmysłowe? Przechowują one bodźce w pamięci sensorycznej (zmysłowej). Uważa się, że każdy zmysł ma oddzielny rejestr sensoryczny. 5. Na czym polega waga badań Sperlinga? Sperling wykazał, że bodźce wzrokowe są utrzymywane w pamięci sensorycznej tylko przez ułamek sekundy i że liczba dostrzeganych bodźców przekracza liczbę tych, które jesteśmy w stanie potem zrelacjonować jako widziane. 6. Co to są ikony i echa? Ikony są umysłowymi reprezentacjami bodźców wzrokowych, echa zaś reprezentacjami bodźców słuchowych (dźwięków). 7. Jaka jest pojemność pamięci krótkotrwałej? W pamięci krótkotrwałej, czyli operacyjnej, jesteśmy w stanie utrzymać około siedmiu porcji informacji (plus-minus dwie). 8. Jak psychologowie wyjaśniają efekty kolejności? Bodźce eksponowane jako pierwsze z kolei są lepiej pamiętane (efekt pierwszeństwa), ponieważ jest więcej okazji do ich powtarzania niż bodźców otrzymanych w dalszej kolejności. Z kolei lepsza pamięć bodźców ostatnich (efekt świeżości) wynika z mniejszego prawdopodobieństwa ich zastąpienia przez inne bodźce. 9. Jaki jest stopień wierności pamięci długotrwałej? Pamięć długotrwała często ulega zniekształceniom, ponieważ wspomnienia nie są dokładnym obrazem zdarzeń, lecz ich rekonstrukcją dokonywaną na podstawie schematów, to znaczy sposobów umysłowej organizacji doświadczenia. 10. W jaki sposób następuje przesyłanie informacji z pamięci krótko- do długotrwałej? Są tu dwie możliwości - powtarzanie mechaniczne i powtarzanie ze zrozumieniem. To drugie polega na wiązaniu nowej informacji z już posiadaną. 11. W jaki sposób wiedza jest zorganizowana w pamięci długotrwałej? Wiedza jest zorganizowana w dużej mierze hierarchicznie według stopnia ogólności pojęć. Znajomość przynależności danego obiektu do jakiejś klasy pozwala wykorzystać w odniesieniu do niego wiedzę zawartą w owej klasie. 12. Co to jest zależność pamięci od kontekstu i stanu? Zależność pamięci od kontekstu danych informacji. 13. Jakie są założenia modelu zróżnicowanych poziomów przetwarzania informacji? Model ten ujmuje pamięć jako zjawisko zróżnicowane na jednym wymiarze wymiarze głębokości przetwarzania informacji. Zakłada wzrost skuteczności zapamiętywania, przechowywania i przypominania informacji w miarę wzrostu głębokości ich przetwarzania. 14. Co to są bezsensowne sylaby? Pozbawione znaczenia ciągi spółgłoska-samogłoskaspółgłoska użyte po raz pierwszy przez Ebbinghausa do badań nad pamięcią. 15. W jaki sposób psychologowie mierzą poziom pamięci? Pamięć jest mierzona za pomocą trzech rodzajów zadań - rozpoznawania, odtwarzania i ponownego uczenia się. 16. Co to jest teoria interferencji? Teoria interferencji zakłada, że zapominanie następuje wskutek tego, iż uczenie się nowego materiału przeszkadza w przypominaniu materiału wyuczonego uprzednio (hamowanie wsteczne), albo dlatego, iż wyuczenie się jakiegoś materiału przeszkadza w wyuczeniu się następnego (hamowanie następcze). 17. Co to jest wyparcie? Terminem tym Freud określił zapominanie motywowane. Według niego ludzie zapominają materiał zagrażający i niemożliwy do zaakceptowania. 18. Co to jest amnezja dziecięca? Nazwą tą określa się niezdolność do przypomnienia sobie zdarzeń z pierwszych paru lat życia. 19. Co to jest amnezja wsteczna i następcza? W amnezji następczej uraz - na przykład uszkodzenie hipokampa - uniemożliwia powstawanie nowych zapisów pamięciowych. W amnezji wstecznej uraz powoduje niepamięć zdarzeń, które go poprzedzały. 20. Jakie procesy biologiczne są związane z procesami pamięciowymi? Biologiczne podstawy procesów pamięciowych obejmują wykształcanie się nowych synaps, zmiany w istniejących już synapsach oraz zmiany w różnych obszarach mózgu w zależności od typu przetwarzanej informacji. Rozdział IX- myślenie i język 1. Co to jest myślenie? Myślenie jest aktywnością poznawczą odpowiedzialną za rozumienie, przetwarzanie i komunikowanie informacji. Odnosi się do świadomych, planowanych wysitków mających na celu zrozumienie świata. 2. Co to są pojęcia? Pojęcia są umysłowymi kategoriami pozwalającymi grupować obiekty, zdarzenia i idee o podobnych własnościach. Pojęcia układają się zwykle w pewne hierarchie. 3. Co to są prototypy? Prototypy są dobrymi egzemplarzami („ucieleśnieniami") poszczególnych pojęć. 4. W jaki sposób ludzie podchodzą do rozwiązywania problemów? Początkowo ludzie próbują zrozumieć problem. Potem posługują się różnymi strategiami rozwiązywania problemu, jak algorytmy, heurystyki i analogie. 5. Co to jest algorytm, heurystyka i analogia? Algorytmy są specyficznymi sposobami rozwiązywania konkretnych problemów (jak np. reguły matematyczne), które niezawodnie zapewniają sukces, jeżeli tylko zostaną poprawnie zastosowane. Heurystyki są przybliżonymi regułami postępowania przyczyniającymi się do uproszczenia i rozwiązania problemu. Bywają zawodne, ale kiedy okazują się skuteczne, pozwalają na szybsze rozwiązanie problemu. Jedna z często używanych heurystyk to analiza środków i celów, polegająca na porównaniu aktualnego stanu rzeczy z pożądanym i podjęciu decyzji, co zrobić, aby zmniejszyć rozbieżność między nimi. Analogia jest heurystyka polegającą na zastosowaniu do nowego problemu jakiegoś sposobu postępowania, który okazał się skuteczny podczas rozwiązywania podobnych problemów w przeszłości. 6. Jakie czynniki wpływają na rozwiązywanie problemów? Pięć takich najważniejszych czynników to poziom znajomości danej dziedziny (ekspertyza), umiejętność nieulegania nastawieniom umysłowym, wgląd, stałość funkcjonalna oraz sposób zdefiniowania problemu. 7. Czym jest twórczość? Twórczość jest zdolnością dokonywania niezwykłych, czasami odległych skojarzeń pomiędzy poszczególnymi elementami problemu, co pozwala na nowe ich uporządkowanie. 8. Jakie czynniki wpływają na twórczość? Zdolności twórcze jedynie w umiarkowanym stopniu wiążą się ze zdolnościami szkolnymi. Osoby twórcze cechują się takimi właściwościami, jak plastyczność, płynność myślenia i niezależność. Czynnikiem hamującym twórczość jest motywacja do zdobywania aprobaty innych. Dyskusyjna jest wartość burzy mózgów jako metody uzyskiwania twórczych rozwiązań. 9. Jakie są rodzaje rozumowania? W rozumowaniu dedukcyjnym wyciągane wnioski są o tyle prawdziwe, o ile prawdziwe są ich przesłanki. W rozumowaniu indukcyjnym wyciągamy wnioski ogólne na podstawie informacji na temat indywidualnych przypadków lub szczegółowych faktów. Wnioski te nie muszą być prawdziwe. 10. W jaki sposób ludzie podejmują decyzje? Czasami decyzje są podejmowane na podstawie starannego ważenia zalet i wad opcji, między którymi wybieramy. Jednakże w wielu wypadkach podejmujemy decyzje, bazując na heurystykach, a więc staramy się stosować reguły, które sprawdzają się przeważnie, choć nie zawsze. Heurystyka reprezentatywności polega na ocenianiu jakichś zdarzeń na podstawie ich podobieństwa do populacji zdarzeń, które te pierwsze zdają się reprezentować. Heurystyka dostępności polega na ocenie częstości lub określeniu prawdopodobieństwa zdarzeń na podstawie łatwości, z jaką przychodzą nam na myśl ich przykłady. Heurystyka zakotwiczeniadostosowania polega na opieraniu oceny na jakiejś łatwo dostępnej wartości, a następnie na (niewystarczającym) dostosowaniu tej początkowej oceny do dodatkowych nadchodzących do nas informacji. 11. Jakie czynniki wpływają na podejmowanie decyzji? Nasze decyzje pozostają pod wpływem efektów perspektywy oraz skłonności do nadmiernego zaufania we własne sądy. 12. Czym jest język? Język to system symboli uporządkowanych zgodnie z regułami gramatyki służący komunikowaniu myśli i uczuć. Podstawowe własności języka obejmują semantyczność, nieograniczoną twórczość i przemieszczenie. 13. Jakie są podstawowe elementy systemu języka? Na podstawowe elementy języka składają się fonologia, morfologia, składnia i semantyka. 14. Jakie są rodzaje wokalizacji przedjęzykowych? Krzyk, gruchanie i gaworzenie mają charakter przedjęzykowy, to znaczy pojawiają się one przed opanowaniem języka przez dziecko. 15. Co to jest mowa telegraficzna? Telegraficzny charakter (niczym depesze) mają wczesne wypowiedzi małego dziecka. Często są one jedynie dwuczłonowe, a pojawiają się pod koniec drugiego roku życia. 16. Jak psychologowie wyjaśniają rozwój języka? Dwa główne wyjaśnienia to teorie uczenia się i teorie natywistyczne. Teorie uczenia się podkreślają rolę naśladownictwa i wzmocnień. Teorie natywistyczne zakładają wrodzony charakter motywacji do zwracania przez dziecko uwagi na język i szczególny sposób jego spostrzegania. 17. Jakie są relacje między myśleniem i językiem? Myślenie jest możliwe bez języka, choć zwykle język je ułatwia. Zgodnie z hipotezą relatywizmu językowego język organizuje sposób spostrzegania świata. Jednakże większość współczesnych teoretyków poznania przeciwstawia się tej tezie. R.X- Inteligencja 1. Co to jest inteligencja? Osiągnięcia wynikają z tego, czego jednostka się nauczyła. Natomiast o inteligencji zakłada się, że leży ona u podstaw osiągnięć. Wechsler zdefiniował ją jako „zdolność do [...] rozumienia świata oraz [...] pomysłowość w radzeniu sobie z jego wyzwaniami". 2. Co to jest sztuczna inteligencja? Pojęcie to oznacza próby zreplikowania (odtworzenia) za pomocą komputerów sposobu, w jaki funkcjonuje ludzki umysł. 3. Co głoszą teorie inteligencji sformułowane przez Spearmana i Thurstone'a? Spearman i Thurstone wierzyli, że na inteligencję składa się szereg czynników. Spearman sądził, że u podstaw wszelkich zachowań inteligentnych leży pewien ogólny czynnik g, choć ludzie mają także specyficzne zdolności uzależnione od czynników s. Thurstone z kolei zakładał istnienie kilku podstawowych zdolności intelektualnych, takich jak płynność słowna i zdolności arytmetyczne. 4. Co głosi teoria inteligencji wielorakiej Gardnera? Gardner uważał, że ludzie wyposażeni są w kilka odrębnych rodzajów inteligencji, z których każda ma inne podłoże mózgowe. Dwie z tych inteligencji to zdolności językowe i zdolności logiczno-matematyczne. Ponadto Gardner mówił o inteligencji motoryczno-ruchowej i kilku innych. 5. Co głosi triarchiczna teoria inteligencji Sternberga? Sternberg twierdzi, że istnieją trzy rodzaje inteligencji: składnikowa (zdolności szkolne), doświadczeniowa (twórczość) i kontekstualna (zaradność życiowa). 6. Co głosi teoria inteligencji emocjonalnej? Zakłada ona, że umiejętności emocjonalne i społeczne są pewnym rodzajem inteligencji pozwalającej unikać dzieciom i dorosłym depresji i powstrzymywać się od przemocy. Badacze ją głoszący wierzą, że umiejętności emocjonalne są najlepiej wyuczane w okresie dzieciństwa. 7. Co to jest IQ? Wynikiem w testach inteligencji jest pewien rodzaj punktacji, zwany ilorazem inteligencji - IQ. Alfred Binet wyliczał IQ, dzieląc wiek umysłowy dziecka przez jego wiek chronologiczny (i mnożąc następnie ten iloraz przez 100). David Wechsler obliczał go natomiast jako odchylenie wyników danej osoby badanej od średnich wyników uzyskiwanych przez jej rówieśników (ta średnia definiuje 100 punktów w IQ). 8. Jakiego rodzaju zadania wchodzą w skład testów inteligencji? Test inteligencji Wechslera zawiera podskale werbalne Gak znajomość znaczenia słów, rozumienie podobieństw, zdolności arytmetyczne) i wykonaniowe (układanie odpowiednich wzorów z klocków, układanie sensownych figur z ich fragmentów itd.). 9. Na czym polega dyskusja nad kulturowym uwarunkowaniem wyników w testach inteligencji? Okazuje się, że wyniki w testach inteligencji wyrażają nie tylko ogólną zdolność do uczenia się, ale także rodzaj dotychczasowych, kulturowo uwarunkowanych doświadczeń osoby badanej. Czynniki kulturowe obejmują obznajomienie z sytuacją testową, pozycję społeczno-ekonomiczną, znajomość dominującej w danym społeczeństwie kultury, poziom motywacji i doświadczenia szkolne. 10. W jaki sposób IQ różnicuje ludzi o odmiennym pochodzeniu klasowym i etnicznym? Amerykańskie dzieci z klasy niższej uzyskują IQ o 1015 punktów niższy od wyników uzyskiwanych przez dzieci z klasy średniej i wyższej. Dzieci afroamerykańskie osiągają wyniki o 15-20 punktów niższe od swoich białych rówieśników. Azjaci i Amerykanie pochodzenia azjatyckiego uzyskują zwykle wyniki wyższe od swoich białych rówieśników. 11. Jakie są źródła inteligencji? Największa liczba psychologów wierzy, że inteligencja jest rezultatem współoddziaływania czynników dziedzicznych i środowiskowych. R.XI- motywacje i emocjePODSUMOWANIE 1. Co to są motywy, potrzeby, popędy i pobudki? Motyw to wewnętrzny stan organizmu pobudzający i ukierunkowujący zachowanie celowe. Potrzeba fizjologiczna jest stanem niezaspokojenia (deprywacji). Potrzeby stanowią podstawę popędów, które mają naturę psychiczną i pobudzają nas do dziatania. Pobudka to obiekt, osoba lub sytuacja spostrzegana jako zdolna do zaspokojenia jakiejś potrzeby. 2. Jakie są najważniejsze psychologiczne teorie motywacji? Zgodnie z teorią instynktu organizmy rodzą się wyposażone w skłonność do określonych zachowań w określonych sytuacjach. Teoria redukcji popędu zaktada skłonność do angażowania się w zachowania zmniejszające napięcie. Psychologowie humanistyczni uważają, że zachowanie ludzkie jest ukierunkowane na samourzeczywistnienie - ludzie świadomie wybierają postępowanie pozwalające im zrealizować pełnię własnych możliwości. Maslow zakładał istnienie hierarchii potrzeb: od potrzeb fizjologicznych do potrzeby samourzeczywistnienia. Poznawcze teorie motywacji zakładają, że ludzie są motywowani do zrozumienia i przewidywania zdarzeń i do utrzymania wewnętrznej harmonii w obrębie wyznawanych przekonań. 3. Co to są popędy fizjologiczne? Popędy fizjologiczne, czyli pierwotne, nie wymagają uczenia się i działają na zasadzie homeostazy, przyczyniając się do utrzymania stałości wewnętrznych stanów organizmu. 4. Jakie czynniki decydują o pojawieniu się popędu głodu? Głód jest regulowany szeregiem mechanizmów wewnętrznych, związanych ze skurczami żołądka, poziomem cukru we krwi, receptorami znajdującymi się w ustach i wątrobie oraz z funkcjonowaniem podwzgórza. Jądro brzuszno-przyśrodkowe podwzgórza zawiera ośrodek sytości, którego uszkodzenie prowadzi u szczurów do hiperfagii, powodując, że zwierzę osiąga wagę kilkakrotnie większą od normalnej, choć w końcu ustabilizowaną. Podwzgórze boczne zawiera ośrodek łaknienia. Głód może wywoływać także pojawienie się bodźców zewnętrznych, jak zapach jedzenia. 5. Co to są motywy bodźcowe? Podobnie jak popędy fizjologiczne, motywy bodźcowe mają charakter wrodzony, choć wiążą się z nasilaniem, a nie z redukcją napięcia. Badania nad deprywacją sensoryczną wskazują, że brak wszelkiej stymulacji jest nieprzyjemny. Ludzie i inne liczne zwierzęta mają potrzeby stymulacji i aktywności, eksploracji i manipulacji. Osoby o dużym zapotrzebowaniu na stymulację poszukują doświadczeń z dreszczykiem, działają w sposób impulsywny i łatwo się nudzą. 6. Czy ludzie poszukują zgodności poznawczej? Teoria dysonansu poznawczego zakłada, że ludzie nie lubią sytuacji, w których ich postępowanie okazuje się sprzeczne z własnymi przekonaniami. Sytuacje takie wzbudzają przykry dysonans, który ludzie starają się zredukować, także poprzez dostosowanie przekonań do własnego postępowania. Ludzie uzasadniają własne postępowanie i dostrzegają większą wartość w tym, w czego pozyskanie włożyli wiele wysiłku. 7. Co to jest potrzeba osiągnięć? Potrzeba osiągnięć to pragnienie dokonania czegoś. Ludzie z dużą potrzebą osiągnięć uzyskują wyższe stopnie i zarabiają więcej pieniędzy niż ludzie o porównywalnych zdolnościach, ale o słabszej potrzebie osiągnięć. 8. Co to jest potrzeba afiliacji? Jest to potrzeba przebywania z innymi. Popycha nas ona do zawierania przyjaźni i uczestnictwa w różnych grupach społecznych. Skłonność do afiliacji nasilana jest przez lęk, szczególnie jeśli innych czeka taki sam los jak nas samych. 9. Dlaczego ludzie bywają agresywni? Istnieją różne wyjaśnienia agresji. Teoria socjobiologiczna traktuje agresję jako tendencję instynktowną, związaną z procesami ewolucji. Podejście psychodynamiczne zakłada, że agresja to skutek nieuniknionych frustracji. Teorie uczenia się głoszą, że agresja to rezultat wzmocnień i nabywania doświadczeń, podejście poznawcze zaś, że ludzie są agresywni, jeżeli ten sposób postępowania uważają za właściwy. 10. Co to jest emocja? Emocja jest stanem uczuciowym zawierającym składniki poznawcze, fizjologiczne i behawioralne. Emocje motywują zachowanie i służą jako jego cele. 11. Czy emocje są wyrażane w taki sam sposób w różnych kulturach? Według Ekmana szereg emocji podstawowych jest trafnie rozpoznawany przez ludzi z różnych kultur świata. 12. Co zakłada hipoteza sprzężenia zwrotnego z twarzy? Zakłada ona, że silna ekspresja jakiejś emocji może nasilać jej przeżywanie. Dowody na tę hipotezę nie są jednoznaczne. 13. Co zakłada teoria emocji Jamesa-Langego? Zakłada ona, że każda emocja wiąże się z pewnym specyficznym wzorcem pobudzenia wywoływanego przez określone bodźce zewnętrzne. Emocja jest konsekwencją własnego zachowania. 14. Co zakłada teoria emocji Cannona-Barda? Zakłada ona, że mózgowe przetwarzanie informacji o zdarzeniach zewnętrznych owocuje równolegle przebiegającymi reakcjami somatycznymi i psychicznymi. W myśl tej koncepcji uczucia towarzyszą zmianom somatycznym (pobudzeniu i reakcjom behawioralnym). 15. Co zakłada teoria oceny poznawczej? Koncepcja Schachtera-Singera zakłada, że emocja jest skutkiem poznawczego zinterpretowania przyczyn przeżywanego pobudzenia, zawiera więc dwa składniki - pobudzenie fizjologiczne i jego interpretację. Ta grupa teorii emocji głosi, że przyczyną emocji o określonej treści jest sposób interpretacji przez człowieka bodźców w kontekście sytuacji ich pojawiania się. 16. Czy badania empiryczne potwierdzają którąś z teorii emocji? Badania wskazują, że choć poszczególnym emocjom towarzyszą bardziej specyficzne wzorce pobudzenia fizjologicznego, niż to zakładają teorie poznawcze, interpretacja bodźców wywołujących pobudzenie odgrywa istotną rolę w wyznaczaniu przeżywanych przez nas emocji. R.XII - osobowośćNIE 1. Co to jest osobowość? Obejmuje ona względnie staty wzorzec zachowań, myśli i emocji odróżniających jedną osobę od innych. Wzorzec ten wyraża charakterystyczny dla jednostki sposób przystosowywania się do wymagań stawianych jej przez życie. 2. Jaką rolę w psychodynamicznej teorii Freuda odgrywa konflikt? Teoria ta zakłada, że cztowiek dziata w dużej mierze z powodu nieuświadomionych konfliktów. Są one nieuchronne z powodu niemożliwej do pogodzenia sprzeczności między podstawowymi instynktami seksu i agresji a społecznymi naciskami w postaci norm moralnych, obyczajowych i prawnych. Początkowo konflikt ten ma charakter zewnętrzny, ale w miarę rozwoju ulega uwewnętrznieniu. 3. Jakie nieświadome struktury psychiczne są postulowane przez teorię psychodynamiczną? Teoria ta zakłada istnienie trzech struktur: id, ego i superego. Obecne od urodzenia id zawiera popędy szukające bezpośredniego zaspokojenia i rządzi się zasadą przyjemności. Superego jest poczuciem moralności - częściowo uświadamianą strukturą rozwijającą się głównie poprzez identyfikację z innymi, rządzącą się zasadą powinności. Ego jest naszym Ja rozwijającym się w miarę nabywania doświadczeń i działającym według zasady realizmu, a więc próbując pogodzić zaspokojenie popędów id z wymaganiami superego. Ego chronione jest przed lękiem przez mechanizmy obronne powodujące wyparcie zagrażających treści do nieświadomości. 4. Jakie stadia rozwoju osobowości zostały wyróżnione przez Freuda? Istotą rozwoju psychoseksualnego jest według Freuda zmiana stref erogennych, przez które przejawia się popęd seksualny. Strefy te odpowiadają kolejnym fazom rozwoju, których jest pięć: oralna, analna, falliczna, latencji i genitalna. 5. Na czym polega teoria Carla Junga? Teoria Junga, zwana psychologią analityczną, zakłada istnienie nieświadomości zbiorowej składającej się z archetypów. 6. Na czym polega teoria Alfreda Adlera? Teoria Adlera, zwana psychologią indywidualną, zakłada powszechność kompleksu niższości i kompensacyjne dążenie do mocy. 7. Na czym polega teoria Erika Eriksona? Teoria Eriksona jest koncepcją rozwoju psychospołecznego podkreślającą rolę wczesnych kontaktów społecznych (a nie zaspokajania dziecięcych impulsów seksualnych). Erikson wyróżnił osiem faz rozwoju osobowości, z czego trzy mają miejsce już w dorosłym okresie życia. 8. Czym są cechy? Cechy są elementami osobowości wnioskowanymi na podstawie obserwacji zachowania i pozwalającymi wyjaśnić wewnętrzną zgodność zachowania. Teoria cech przyjmuje opisowe podejście do osobowości. 9. Jakie są poglądy Gordona Allporta? Allport zakładał, że cechy mają swoje podłoże w układzie nerwowym i sterują przebiegiem zachowania. 10. Jakie są poglądy Hansa Eysencka? Eysenck zakładał istnienie dwóch rozległych wymiarów osobowości (introwersja/ekstrawersja i stabilność/niestabilność emocjonalna), a zróżnicowanie osobowości opisywał według położenia jednostki na tych wymiarach. 11. Co to jest „Wielka Piątka"? Jest to pięcioczynnikowy model (uzyskany drogą analizy czynnikowej) zakładający istnienie pięciu podstawowych cech osobowości: ekstrawersja, życzliwość, sumienność, stabilność emocjonalna i otwartość na doświadczenie. 12. Jakie podejście do osobowości reprezentowali behawioryści? Behawioryści podkreślali rolę sytuacyjnych wyznaczników zachowania. Ojciec współczesnego behawioryzmu, John Watson, całkowicie odrzucał pojęcie umysłu i osobowości. Baruch Skinner przeciwstawiał się idei, że człowiek ma wolną wolę, i argumentował, że ludzkie pragnienia są rezultatem oddziaływań społecznych i środowiskowych. 13. Na czym polega społeczno-poznawcze podejście do osobowości? W przeciwieństwie do behawioryzmu podejście społeczno-poznawcze cechuje orientacja na procesy poznawcze i uczenie się poprzez obserwację cudzych zachowań. Przedstawiciele tego podejścia przewidują zachowanie ludzkie, badając zmienne sytuacyjne (nagrody i kary) oraz czynniki tkwiące w osobie (kompetencje, oczekiwania, strategie kodowania danych, emocje, systemy samoregulacji i plany). 14. Na czym polega teoria Ja Carla Rogersa? Rogers zaczyna od założenia o istnieniu Ja - pewnego zorganizowanego sposobu widzenia przez człowieka siebie w relacji do innych. Jeżeli człowiek doświadcza bezwarunkowej akceptacji, następuje rozwój niepowtarzalnego potencjału zawartego w jego Ja. Doświadczanie akceptacji warunkowej może prowadzić do zniekształconego postrzegania własnego Ja i lęku. 15. Na czym polega perspektywa społecznokulturowa? Podejście to koncentruje się na roli, jaką w rozwoju osobowości i wyznaczaniu zachowań odgrywa pochodzenie etniczne i kultura, płeć i pozycja spotecznoekonomiczna. Teoretycy tego podejścia skupiają się na takich kwestiach, jak indywidualizm a kolektywizm oraz na wpływie czynników społeczno-kulturowych na poczucie własnego Ja. 16. Na czym polegają testy obiektywne? W obiektywnych testach osobowości badani otrzymują wystandaryzowany zbiór pytań, które mają zawsze tę samą treść i postać. Test jest obiektywny wtedy, gdy jego wynik nie zależy od osoby przeprowadzającej badanie (różni psychologowie uzyskują identyczne wyniki, badając te same osoby). 17. Co to jest MMPI (Minnesocki Wielowymiarowy Inwentarz Osobowości)? Jest to kwestionariusz osobowości najczęściej używany w badaniach klinicznych. To obiektywny test pomagający w diagnozie zaburzeń psychicznych na podstawie odpowiedzi na setki pytań. Zawiera skale kliniczne i kontrolne. 18. Co to są testy projekcyjne? Są to testy polegające na prezentacji niejasnych, wieloznacznych bodźców, które mogą wywołać u osób badanych bardzo zróżnicowane reakcje. 19. Co to jest test Rorschacha? Test Plam Atramentowych jest jedną z głównych technik projekcyjnych, polegająca na proszeniu badanych, by opowiadali, co widzą w przedstawianych im plamach. Uważa się, że test Rorschacha pozwala uzyskać wgląd w wiele właściwości człowieka, łącznie z inteligencją i cechami osobowości. 20. Co to jest Test Apercepcji Tematycznej? To test, w którym osobom badanym przedstawia się serię rysunków z wieloznacznymi scenami, prosząc o opowiedzenie historyjki na temat każdej ze scen. Jest szeroko używany w kontekście klinicznym i badaniach nad motywacją.
