Zgodnie z programem gazyfikacji Gminy Turośń Kościelna w latach
advertisement
PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY TUROŚŃ KOŚCIELNA NA LATA 2005 - 2008 Opracowanie sporządzone przy udziale pracowników Urzędu Gminy w Turośni Kościelnej Turośń Kościelna, marzec 2005 PROCEDURA PRZYGOTOWANIA PLANU ROZWOJU LOKALNEGO 1. Zainteresowane strony składają wnioski. 2. Wójt wyznacza pełnomocnika oraz horyzontalny zespół zadaniowy ds. opracowania planu rozwoju lokalnego. 3. Pełnomocnik pełni funkcję koordynatora zespołu zadaniowego i jest odpowiedzialny za zbieranie wniosków, przygotowywanie danych i wyznaczenie obszaru realizowania projektu. 4. Zespół zadaniowy składa się z pracowników urzędu gminy. 5. Wójt może wnioskować o powołanie w ramach Rady Gminy specjalnej komisji ds. rozwoju lokalnego. 6. Wójt opiniuje plan rozwoju i rekomenduje go Radzie Gminy. 7. Wójt prowadzi również monitoring wdrażania planu oraz ocenia go. 8. Wójt wnosi pod obrady Rady Gminy plan rozwoju lokalnego. 9. Rada Gminy przyjmuje uchwałą plan rozwoju lokalnego. 2 I. Teren realizacji Planu Rozwoju Lokalnego 1. Delimitacja obszaru realizacji planu Gmina Turośń Kościelna położona jest w aglomeracji Białostockiej w powiecie białostockim i graniczy z gminami: m. i gm. Choroszcz, m. i gm. Łapy, m. i gm. Suraż, gm. Juchnowiec Kościelny. Powierzchnia gminy w granicach administracyjnych wynosi 14030 ha, co stanowi 0,69 % powierzchni województwa podlaskiego i 4,68 % powierzchni powiatu białostockiego. Gmina podzielona jest na 32 sołectwa (34 miejscowości). Według stanu na 31.12.2004 r. gmina liczyła 5181 mieszkańców, co stanowiło 0,4 % ludności województwa podlaskiego, w tym 0,97 % ludności terenów wiejskich województwa. W stosunku do ludności powiatu białostockiego ludność gminy stanowi 3,59 % i 5,64 % ludności wiejskiej powiatu. Gęstość zaludnienia gminy wynosi 36 osób na 1 km² wobec 61 osób na 1 km w województwie podlaskim i 47 osób w powiecie białostockim. W strukturze użytkowania gruntów gminy użytki rolne stanowią 62,3 % (8742 ha). W powiecie białostockim użytki rolne stanowią 50,4 %, zaś w województwie podlaskim 59,7 % powierzchni ogółem. Lasy zajmują 26,3 % powierzchni gminy (29,3 % w województwie podlaskim i 38,4 % w powiecie białostockim). Do sektora prywatnego należy 82,9 % powierzchni gruntów ogółem i 97,7% powierzchni użytków rolnych. Środowisko przyrodnicze gminy nie jest zdegradowane. Podstawowymi obszarami przyrodniczymi są: - dolina rzeki Narew jako wielkoprzestrzenny element ekosystemu przyrodniczego wchodzący w skład Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych o znaczeniu ponadlokalnym, - doliny cieków i obniżenia terenowe wraz z sąsiadującymi z nimi kompleksami leśnymi o znaczeniu lokalnym, - lasy znaczenia lokalnego w powiązaniu z ciągami dolin rzecznych zachowujące układ ekologiczny o ciągłości przestrzennej. Obiektami przyrodniczymi i krajobrazowymi prawnie chronionymi na terenie gminy są: część Narwiańskiego Parku Narodowego wraz z otuliną oraz pomniki przyrody uznane Zarządzeniem Wojewody. Wartości kulturowe istniejące na terenie gminy w postaci zabytków i obiektów o wartościach historyczno – kulturowych oraz stanowisk archeologicznych, świadczą o bogatym osadnictwie tych ziem. Gmina jest całkowicie zwodociągowana i w znacznym stopniu zgazyfikowana. W Turośni Kościelnej istnieje nowoczesna oczyszczalnia i rozbudowuje się system kanalizacji. Na terenie gminy istnieje 888 indywidualnych gospodarstw rolnych (bez działek rolnych). Średnie gospodarstwo rolne liczy 8,4 ha użytków rolnych (10,7 w województwie podlaskim i 11,7 ha w powiecie białostockim. Na 1 mieszkańca gminy przypada 1,67 ha użytków rolnych. 3 Plony uzyskiwane w gminie są wyższe niż w byłym województwie białostockim (25,9 z ha zbóż w gminie i 24,4 w byłym województwie w 1997 r.) Natomiast obsada bydła jest w gminie na niższym poziomie niż średnio w województwie podlaskim i zbliżona jest do sytuacji powiatu białostockiego. Np. na 100 ha użytków rolnych w gminie jest 42,1 sztuk bydła i 40,3 sztuk trzody chlewnej. Odpowiednie obsady dla województwa podlaskiego wynoszą 54 i 77, zaś dla powiatu białostockiego 42 i 52. Podstawową funkcją gminy jest produkcja rolna. Pozostałymi funkcjami są funkcje letniskowe dla mieszkańców Białegostoku we wsi Niewodnica Kościelna oraz funkcje mieszkaniowe we wsiach Niewodnica Kościelna, Niewodnica Korycka i Zalesiany, a także funkcje tranzytowe w zakresie komunikacji i infrastruktury technicznej o znaczeniu krajowym i regionalnym. Działalność gospodarczą prowadzi na terenie gminy 199 podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON, w tym 192 prywatne. 2. Charakterystyka obecnej sytuacji społeczno-ekonomicznej Sfera społeczna Rozwój mieszkańców Gminy Turośń Kościelna w sferze społecznej polega na stałym wzroście ich poziomu wykształcenia, świadomości obywatelskiej oraz osobistej kulturze. Wyrazem rozwoju dokonującego się w tej sferze powinien być wzrastający poziom poczucia odpowiedzialności za sprawy o charakterze publicznym. Demografia Liczba ludności gminy w ostatnich kilkudziesięciu latach zmniejszyła się, ale tempo tego spadku było znacznie mniejsze niż w innych gminach województwa z uwagi na jej położenie w pobliżu Białegostoku. W 2004 r. w stosunku do 2003 r. ludności nawet przybyło. Saldo migracji w 2004 r. było dodatnie i wynosiło 49 osób. Aktualnie zamieszkuje 5181 mieszkańców, z czego 2575 mężczyzn i 2606 kobiety. Według wieku: do 18 lat – 1.261 mieszkańców, od 18 - 60 lat – 2.927 mieszkańców, powyżej 60 lat – 993 mieszkańców. Ludność skupiona jest w 34 wsiach. Największa wieś Turośń Kościelna - siedziba władz gminy liczy 660 mieszkańców. - Niewodnica Kościelna - 505 mieszkańców - Turośń Dolna - 332 mieszkańców - Baciuty - 318 mieszkańców Najmniejsza wieś - Borowskie Skórki liczy - 22 mieszkańców. Z roku gminy: - na rok począwszy od 1999 r. wzrasta liczba osób przybyłych na teren 1999 r. - przybyło 75 osób. 2000 r. - przybyło 91 osób 2001 r. - przybyło 90 osób 4 - 2002 r. – przybyło 57 osób 2003 r. – przybyło 28 osób 2004 r. – przybyło 49 osób Urodzenia w latach: - 1999 r. - 66 osób. - 2000 r. - 55 osób - 2001 r. - 61 osób - 2002 r. - 23 osoby - 2003 r. – 49 osób - 2004 r. – 47 osób Osoby powyżej 90 roku życia zamieszkujące w gminie (dane aktualne na dzień 31.12.2004 r.): - 1 mężczyzna zamieszkały w Czaczki Wielkie – urodzony w 1908 r. - 1 mężczyzna zamieszkały w Zawadach – urodzony w 1903 r. - 1 kobieta zamieszkała w Juraszki – urodzona w 1908 r. - 1 kobieta zamieszkała w Chodorach – urodzona w 1904 r. - 1 kobieta zamieszkały w Turośni Kościelna – urodzona w 1908 r. - 1 kobieta zamieszkała w Niewodnicy Kościelnej – urodzona w 1905 r. Zauważalny jest też proces starzenia się ludności gminy, gdyż udział grupy ludności w wieku poprodukcyjnym wynosi w gminie 20 %, gdy w województwie podlaskim wynosi on 15,4 %, zaś w powiecie białostockim 16,8%. Ludność rolnicza gminy stanowi 71 % ludności ogółem. Zmiany w przyszłych trendach demograficznych w gminie Turośń Kościelna będą wynikiem składowym dwu czynników: wielkości wzrostowych lub malejących migracji stałej ludności i przyrostu naturalnego. Rozmiary migracji zależeć będą przede wszystkim od tego w jakim stopniu możliwości znalezienia zatrudnienia pokryją się z podażą pracy. Duże znaczenie mieć będzie także rozwój budownictwa mieszkaniowego. Obszar gminy posiada atrakcyjne warunki terenowe do rozwoju tej funkcji. Na terenie gminy widoczne są zjawiska wzrostu gospodarczego, bezrobocie maleje i przybywa miejsc pracy. Należy zatem przypuszczać, że zakładany rozwój gospodarczy w połączeniu z rozwojem mieszkalnictwa będzie zasadniczym czynnikiem wzrostu ruchliwości przestrzennej ludności po roku 2000. W ostatnich latach odpływ ludności z terenu gminy został zahamowany. W zakresie reprodukcji biologicznej ludności przewiduje się wzrost dzietności kobiet i stopniowy wzrost długości trwania życia. W rezultacie - ujemne obecnie wielkości przyrostu naturalnego – po roku 2000 będą prawdopodobnie dodatnie tzn. wielkości urodzeń nieznacznie przewyższą wielkości zgonów. Przyjęcie takich, ogólnych założeń spowoduje niewielki lecz stały wzrost zaludnienia gminy. 5 Prognoza zmian liczby mieszkańców w latach 1997 - 2010 Tabela nr 1 Wyszczególnienie 1997 Gmina Turośń Kościelna 1998 2000 4998 osób 5028 osób 5,1 osób Źródło: dane U.S. Białystok oraz obliczenia własne. 2010 tys. 5,2 osób tys. W strukturze wiekowej ludności należy spodziewać się niewielkiego wzrostu liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym, utrzymania się na obecnym poziomie liczby osób w wieku przedprodukcyjnym i wzrostu ludności w wieku poprodukcyjnym. Należy przy tym zwrócić uwagę na wewnętrzne zróżnicowanie wyżej omówionych ekonomicznych grup wieku. W grupie produkcyjnej w wyniku dezaktywizacji zawodowej roczników niższych i wchodzenia w wiek zdolności do pracy roczników wyżu demograficznego odsetek ludności w wieku mobilnym (18 – 44 lata) w najbliższym czasie będzie się powiększał. Obecna struktura wieku ludności oraz wzrostowe tendencje w zakresie urodzeń powodować będą pewne ograniczenie trendu demograficznego starzenia się ludności. Trudna dziś do określenia skala wzrostu urodzeń w przyszłości stwarza znaczne problemy w ocenie przekształceń strukturalnych ludności w wieku przedprodukcyjnym. Udział dzieci i młodzieży w perspektywie roku 2010 winien się utrzymać na obecnym poziomie z lekkim spadkiem wśród dzieci szkoły podstawowej. Przedstawione tendencje wpływać będą na zmiany w wielkości zasobów pracy, strukturę obszarową gruntów rolnych, sposób użytkowania urządzeń infrastruktury społecznej i konieczność selektywnej realizacji elementów infrastruktury technicznej. Rynek pracy i bezrobocie W rolnictwie indywidualnym zatrudnionych jest 1732 osoby, co stanowi 80% ludności czynnej zawodowo. Bezrobocie w gminie w liczbie 300 osób w 2003 r. stanowi 10,5 % ludności w wieku produkcyjnym. Na dzień 30 grudnia 2003 roku w Gminie Turośń Kościelna zarejestrowanych było 300 bezrobotnych, w tym 138 kobiet. Pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy było 166 osób, natomiast z prawem do zasiłku zaledwie 33 osoby. Stopa bezrobocia w powiecie białostockim, do którego należy Gmina Turośń Kościelna, na koniec grudnia 2003 roku wynosiła 15,2 %. W Gminie Turośń Kościelna poziom bezrobocia na koniec grudnia 2003 roku osiągnął poziom około 11%. 6 Bezrobotni według wykształcenia (2004 r.) 1% 12% 5% 42% 40% wyższe policealne, średnie techniczne i zawodowe średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe podstawowe i niepełne podstawowe Struktura bezrobocia według wieku bezrobotnych (2004 r.) 3% 23% 24% 26% 24% do 24 25-34 35-44 45-54 55+ Kultura, sport i turystyka Na terenie gminy znajdują się następujące pomniki historii: We wsi Baciuty - kapliczka grekokatolicka obecnie prawosławna p.w. św. Barbary z końca XVIII w, we wsi Bojary - cmentarzysko średniowieczne, wiatrak , pomnikowe głazy i jałowce.We wsi Dobrowoda cmentarz średniowieczny ,pozostałości parku i folwarku z XIX w. W Markowszczyźnie - zespół podworski z XIX wieku. Niewodnica Kościelna posiada zabytkowy zespół kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Antoniego i kaplicę cmentarną z XIX wieku. Turośń Kościelna posiada zabytkowy kościół parafialny p.w. św. Trójcy z XVII wieku oraz dworek myśliwski z XVIII wieku. W Topilcu znajduje się cerkiew prawosławna p.w. św. Mikołaja z XIX w. 7 Szlaki rowerowe na terenie gminy Turośń Kościelna Zgodnie ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Turośń Kościelna, na terenie gminy wyznaczonych jest kilka szlaków turystycznych wzdłuż których przebiegają ścieżki rowerowe. 1. Obwodnica rowerowa Narwiańskiego Parku Narodowego (Choroszcz, Zawady, Baciuty, Dobrowoda, Turośń Dolna, Borowskie Michały, Suraż). Wzdłuż tej trasy w miejscowości Borowskie Michały powstał hotel w adaptowanym do tego celu budynku dawnej Szkoły Podstawowej. Natomiast w trakcie realizacji jest obiekt we wsi Zawady, który pełnić będzie funkcję bazy turystycznej dla wycieczek zorganizowanych itd. 2. Obwodnica wokół miasta Białegostoku (Turośń Dolna, Turośń Kościelna kościół pod wezwaniem św. Trójcy, Szerenosy, Juchnowiec Kościelny, Zabłudów, Supraśl). 3. Szlak turystyczny wychodzący z miasta Białegostoku (Kleosin, Księżyno, Niewodnica Kościelna - kościół pod wezwaniem św. Antoniego, Trypucie, Zawady, Topilec - cerkiew prawosławna pod wezwaniem św. Mikołaja, kolonia Topilec) jest obecnie częściowo wykonany do wsi Niewodnica Korycka, wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 678 (Białystok-Wysokie Mazowieckie).W miejscowościach Topilec i kolonia Topilec władze Narwiańskiego Parku Narodowego realizują budowę dwóch pól namiotowych, których lokalizacja ma przyciągnąć turystów zainteresowanych bogatą fauną i florą NPN. 4. Obwodnica wokół miasta Białegostoku (Białystok - Hryniewicze - Juchnowiec Kościelny - Szerenosy - Turośń Kościelna – Juraszki – Pomigacze – Księżyno Białystok). 5. Podlaski Szlak Bociani – który na terenie gminy Turośń Kościelna przebiega przez miejscowości: Baciuty, Dobrowodę, Turośń Dolną, Piećki i Borowskie Skórki Pod względem atrakcyjności turystycznej i warunków wypoczynku i rekreacji wyróżniają się w sposób szczególny tereny wsi Niewodnica Kościelna i Niewodnica Korycka a także obszar otuliny Narwiańskiego Parku Narodowego. Znajdująca się w granicach gminy część Narwiańskiego Parku Narodowego mimo swoich walorów atrakcyjności nie może być dostępna dla turystyki i rekreacji ze względu na wymogi ochrony ekologicznej tego środowiska. Na terenach wiejskich a zwłaszcza atrakcyjnych pod względem krajobrazowym zakłada się rozwijanie funkcji turystycznej i wypoczynku w różnych formach: - agroturystyka i jej obsługa, - mieszkalnictwo rekreacyjne, - usługi turystyczne, - turystyka kwalifikowana jak jeździectwo itp., - turystyka poznawcza związana z zabytkami budownictwa i walorami przyrody nadnariwańskiej, 8 9 Oświata i wychowanie Kształcenie dzieci i młodzieży w gminie Turośń Kościelna odbywa się w 6 placówkach szkolnych tj.: 5 szkołach podstawowych i 1 gimnazjum. W gminie wg stanu na dzień 31 grudnia 2004 liczba uczniów wynosiła 715 uczniów oraz 69 dzieci w oddziałach „0” Wszystkie dzieci objęte są dożywianiem. W trzech szkołach funkcjonują 2 stołówki szkolne, w których 378 uczniów korzysta z obiadów szkolnych, z tego 70 uczniów ze SP w Niewodnicy Kościelnej i 308 uczniów z Gimnazjum i SP w Turośni Kościelnej, natomiast w pozostałych placówkach zorganizowane jest drugie śniadanie dla ucznia. Obsługę biurową i księgową szkół wykonuje Zespół Obsługi Ekonomiczno – Administracyjnej Szkół w Turośni Kościelnej. Obowiązek dowożenia przez gminę dzieci do szkół, dotyczy 419 uczniów. Zestawienie liczby uczniów w szkołach 237 250 200 164 150 97 100 88 74 55 50 0 Gimnazjum SP T urośń Kościelna SP T ołcze SP T urośń SP Niewodnica Dolna Kościelna SP Czaczki Małe Koszt utrzymania 1 ucznia w szkołach na terenie gminy Turośń Kościelna 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 (zł) Gimnazjum SP T urośń Kościelna SP T ołcze SP T urośń Dolna 10 SP Niewodnica Kościelna SP Czaczki Małe Wydatki na oświatę w 2004 r. kształtowały się następująco: Koszt w zł 2.316.335 Wyszczególnienie Szkoły podstawowe (5 szkół) Klasy „0” 171.759 Gimnazjum 867.782 Dowożenie uczniów do szkół 183.913 Obsługa Administracyjno –Księgowa Szkół 113.959 Doskonalenie zawodowe nauczycieli 19.652 Świetlica szkolna 143.700 Pozostała działalność (w tym sport) 22.378 Inwestycje oświatowe 662.762 W szkołach na terenie gminy Turośń Kościelna jest zatrudnionych 71 nauczycieli ( 69,42 etatów) oraz 23 pracowników obsługowych (20 etatów). Zestawienie zatrudnienia wg stopni awansu zawodowego nauczycieli. Nazwa szkoły n-l dyplomowany 3,28 n-l mianowany 10,61 n-l kontraktowy 7,22 n-l stażysta SP Czaczki SP Niewodnica Kość. 4 3 0,5 4,67 1 2,33 1 0 SP Tołcze SP Turośń Dolna SP Turośń Kość. Razem: 5,06 0,43 1 16,77 3,72 7,32 9,11 35,93 0 3,19 2,33 13,74 1,39 0 1,89 5,50 Gimnazjum 1,22 Łączna liczba nauczycieli w gminie wg stopnia awansu zawodowego 14% 21% 15% 50% n-l stażys ta n-l kontraktowy n-l mianowany n-l dyplomowany 11 Jakie szkoły wybrali pierwsi absolwenci Gimnazjum ? W roku szkolnym 2003/2004 mury Gimnazjum opuściło 100 uczniów. liceum profilowane 11% liceum ogólnokształ 37% technikum 13% zasadnicze szkoły zawodowe 39% Liczba dzieci w wieku obowiązku szkolnego zamieszkałych w obwodzie szkół z terenu gminy Turośń Kościelna w roku szk.2001/2002, 2002/2003, 2003/2004 i 2004/2005. ILOŚĆ UCZNI W POSZCZEGÓLNYCH SZKOŁACH SZKOŁA 2001/2002 2002/2003 2003/2004 2004/2005 SP Czaczki SP Turośń Dolna SP Niewodnica Kość. SP Tołcze SP Turośń Kość. Gimnazjum 51 84 94 109 184 270 47 117 95 101 146 257 50 89 73 102 170 252 55 88 74 97 164 237 Razem: 792 763 736 715 Jak wynika z powyższych danych następuje tendencja zmniejszenia liczby uczniów w szkołach. Z prognoz demograficznych wynika, że w latach następnych nastąpi dalszy spadek liczby uczniów w szkołach. Ochrona zdrowia Niepubliczny Zespół Opieki Zdrowotnej znajduje się w budynku ośrodka zdrowia w Turośni Kościelnej. W budynku tym, są również dwa gabinety stomatologiczne oraz apteka. Mieszkalnictwo Warunki mieszkaniowe w gminie są nieco gorsze niż średnio w województwie podlaskim i powiecie białostockim. Na 1000 mieszkańców przypada w gminie 293,3 mieszkania (304,8 w województwie i 301,5 w powiecie) Wyposażenie gminy w podstawowe urządzenia obsługi ludności jest lepsze niż średnio w województwie podlaskim i powiecie białostockim. Np. na 1000 mieszkańców gminy jest 5716 woluminów w bibliotekach, w województwie 3664, zaś 12 w powiecie 3810. Liczba abonentów telefonicznych na 1000 mieszkańców gminy wynosi 202,1 w województwie podlaskim 198,4 a w powiecie białostockim 157,6. Z prognozy demograficznej wynika, że do roku 2010 na terenie gminy wystąpi potrzeba wzrostu ilościowego zasobów mieszkaniowych. Obecnie wskaźniki zaludnienia mieszkań oraz w niektórych elementach stan techniczny zasobów ocenić należy jako dostateczny względnie dobry. Tym niemniej są na terenach wiejskich mieszkania o niskim standardzie, stąd w najbliższych latach główny nacisk inwestycyjny będzie położony na modernizację istniejącej zabudowy wiejskiej oraz wymianę budynków o złym stanie technicznym, a także wyposażenie mieszkań w urządzenia i instalacje sanitarne. Duży ruch inwestycyjny, tak jak dotychczas wystąpi we wsiach: Niewodnica Kościelna, Niewodnica Korycka, Zalesiany, Markowszczyzna, Tołcze, Baciuty, Bojary, Trypucie oraz w siedzibie gminy - Turośni Kościelnej. W tych miejscowościach wyznacza się w studium tereny budowlane. Pomoc społeczna W roku 2004 na opiekę społeczną przeznaczono kwotę zł 744.045zł. Zadania zlecone - 519.493,Dotacja na zadania własne – 129.399,-zł Zadania własne – 95.153,-zł Świadczenia rodzinne – wykorzystano 392.318,-zł na wypłatę zasiłków rodzinnych , dodatków do zasiłków rodzinnych dla 173 rodzin. Świadczenia zdrowotne – wykorzystano dotację w wysokości 3610,-zł z przeznaczeniem na opłatę składki zdrowotnej dla 14-tu osób pobierających zasiłki stałe. Zasiłki i pomoc w naturze – wykorzystano kwotę zł 195.940,-zł . Dotację przeznaczono na wypłatę zasiłków stałych z tytułu opieki nad chorym dzieckiem dla 7 matek, zasiłki stałe wyrównawcze do 30 kwietnia 2004r.- 11 osobom, zasiłki okresowe dla 99 osób , 16 matek otrzymało zasiłki okresowe z tytułu ochrony macierzyństwa , od 1 maja 10 osób otrzymało zasiłki stałe z tytułu inwalidztwa. Kwota 39.499,-zł przeznaczono na zasiłki jednorazowe w formie zasiłków celowych na zakup odzieży, obuwia, żywności , opału itp. Zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne – wykorzystano dotację w wysokości 5357,-zł z przeznaczeniem na opłatę zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych obowiązujących do 30 kwietnia 2004r. Dożywianie uczniów – wykorzystano kwotę zł 53.085,-. Z tej formy pomocy skorzystało 258 uczniów Szkół Podstawowych i Gimnazjum. Utrzymanie OPS – wykorzystano dotację w wysokości 93.735,-zł z przeznaczeniem na opłacenie poborów i pochodnych od f.płac oraz wydatki bieżące związane z wypłatą zasiłków realizowanych z zadań zleconych i z zadań własnych . Na podstawie obserwacji z kilku lat działalności Ośrodka można stwierdzić, że społeczeństwo nasze ubożeje, coraz więcej osób nowych zwraca się o pomoc, głównie są to osoby młode, a których powodem trudnej sytuacji życiowej jest brak pracy. 13 Podmioty gospodarcze Aktualny wykaz podmiotów gospodarczych Rodzaj Działalności 1. Handel w tym: sklepy spożywczo-przemysłowe obwoźna sprzedaż kiosk "RUCHU" handel bezpośr.art..konsump. 2.Pijalnia piwa 3.Mała gastronomia 4.Produkcja i sprzedaż mieszanek 5.Przetwórstwo owocowo-warzywne 6.Skup i sprzedaż runa leśnego 7 Produkcja i sprzedaż trumien 8. Z.P.H.U. " TURPASZ " s.c 9.Zakup i ubój żywca 10.Ubój drobiu i sprzedaż tuszek 11.Usługi weterynaryjne 12.Usługi transportowe i załadunkowe 13.Usługi budowlane 14.Usługi stolarskie 15.Usługi ślusarskie 16.Usługi brukarskie 17.Instalatorsto sanitarne 18.Tartacznictwo 19.Usługi geodzyjne 20.Mechanika pojazdowa 21.Elektromechanika pojazowa 22.Spzedaż art.. futrzarskichi skórzanych 23.Usługi elektroinstalacyjne 24.Przewijanie silników elektrycznych 25.Przygotowywanie samochodów do sportów wyczynowegoserwis samochodowy 26.Działalność brokerska 27.Mechanika maszyn biurowych 28.Badania psychologiczne 29.Poligrafia, produkcja pieczątek 30.Wyrób i sprzedaż zniczy 31.Wyrób i sprzedaż kwiatów sztucznych 32.Usługi krawieckie 33.Taxi obowe 34.Usługi reklamowe, dziennikarskie, fotograficzne 35.Ośrodek jeździecko-rekreacyjny 36.Sprzątanie pomieszczeń 37.Instalatorstwo i serwis sieci telekomunikacyjnych i komputerowych 38. Kompleksowe usługi zmotoryzowanych 39. Produkcja i sprzedaż skarpet 40. Pośrednictwo finansowe 41. Pośrednictwo ubezpieczeniowe 42. Sprzedaż obuwia 43. Sprzedaż żwiru 44. Usługi bacharsko-dekarskie 45. Kantor wymiany walut 46. Usługi fryzjerskie 47. Promocja i sprzedaż leków 48. Preparowanie zwierząt 49. Usługi inseminacyjne Ogółem 14 Ilość zarejestrowanych przedsiębiorców. 51 14 16 2 19 1 3 1 1 1 1 1 2 1 2 25 22 12 3 2 8 1 2 6 1 1 4 2 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 2 1 1 1 5 1 1 1 2 1 1 1 1 186 Rolnictwo Struktura własności gruntów na terenie gminy. Na terenie gminy jest 1656 właścicieli nieruchomości opodatkowanych podatkiem rolnym, których wielkość, ilość oraz udział procentowy gospodarstw kształtuje się następująco : pow. gosp. ilość gosp. udział procentowy 1-2 ha 708 42,8 % 2-5 ha 300 18,1 % 5-7 ha 227 13,7 % 7-10 ha 190 11,5 % 10-15 ha 141 8,5 % pow. 15 ha 90 5,4 % (w tym 2 gospodarstwa powyżej 100 ha) W ostatnich latach zwiększyła się ilość małych gospodarstw do 2 ha. Obecnie odnotowuje się wzrost rozdrobnienia gospodarstw rolnych. Przewiduje się, iż tendencja ta się odwróci i stopniowo zmniejszać się będzie ilość gospodarstw rolnych przy zwiększaniu ich średniej powierzchni. Tempo tych zmian zależeć będzie od polityki rolnej prowadzonej przez Państwo (ceny produktów rolnych, ceny środków produkcji, możliwości zbytu, kredytowanie rolnictwa) oraz możliwości tworzenia nowych miejsc pracy na wsi poza rolnictwem i w miastach dla ludności odchodzącej z rolnictwa. Należy oczekiwać wzrostu poziomu technologii rolniczej i warunków cywilizacyjnych życia mieszkańców wsi w wyniku rozwoju systemów infrastruktury technicznej. Na terenie gminy na gruntach ornych przeważają gleby IV i V klasy stanowiące w sumie 78,5 % powierzchni gruntów ornych i sadów. Brak jest gruntów należących do I i II klasy. Na terenach użytków zielonych dominują gleby klasy IV, V i VI stanowiąc łącznie 96 %. Przestrzenne rozmieszczenie kompleksów przydatności rolniczej gleb ściśle wiąże się z przestrzennym występowaniem poszczególnych typów gleb oraz ich bonitacji. Inwestycje W gminie Turośń Kościelna znaczną część środków budżetowych przeznacza się na inwestycje, które w 2004 r. stanowiły 16,97 % wydatków ogółem. Od 2001 roku zauważalny jest systematyczny wzrost udziału wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem. 15 Wykaz środków pozyskanych na realizację inwestycji prowadzonych na terenie gminy Turośń Kościelna w latach 1999-2004 ( dane cyfrowe w zł.) Modernizacja budowa kotłowni w wodociągu szkołach i termomoderni zacja budynków Budżetu gminy 121.100 Środki ludności Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Budowa gazociągu Rozbudowa i modernizacja szkół 103.275 436.200 75.800 278.800 2.303.402 Budowa drogi Budowa Oświetlenie Budowa kanalizacji uliczne świetlicy w Zawadach 483.900 976.556 88.100 128.212 296.340 45.000 500.000 Budżet Państwa 651.500 90.000 156.218 Eko Fundusz 60.000 213.000 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej SAPARD 1.569.182 746.397 PAOW 328.057 UKFiS 240.000 BOŚ (kredyt) 281.000 OGÓŁEM 447.100 179.075 715.000 3.194.902 901.957 4.457.693 148.100 128.212 Wydatki inwestycyjne w latach 1999-2004 (dane cyfrowe w zł.) Rodzaj Inwestycji 1999 r. Budowa wodociągu Gazyfikacja rozbudowa i modernizacja szkół - zakup autobusu Budowa sali gimnastycznej 2000 r. 2001 r. 40.600 89.100 2002 r. 2003 r. 2004 r. 27775 715.000 1.315.000 Budowa dróg 110.000 39.800 265.000 193.679 536.000 500.000 100.000 7.400 Budowa oświetlenia ulicznego 18.100 80.000 50.000 Budowa kanalizacji sanitarnej 325.500 928.500 1.599.000 Budowa świetlicy-bazy turystycznej w Zawadach Termomodernizacja budynków stanowiących własność gminy Wydatki inwestycyjne ogółem 31.000 66.400 541.852 672.657 28.105 1.104.600 492.803 15.000 15.812 469.083 2.030.000 930.000 1.707.250 2.149.000 2.334.109 1.257.257 Gazyfikacja: Zgodnie z programem gazyfikacji Gminy Turośń Kościelna w latach 1994-1999 wybudowano sieć gazową o dł. 38,5 km oraz 265 szt. przyłączy. 1994 r. 16 Od Stacji Redukcyjno Pomiarowej do wsi Turośń Dolna wykonano 5,2 km. sieci wraz z 15 przyłączami Koszt inwestycji – 196.000 zł. 1995 r. Od wsi Turośń Dolna przez wieś Turośń Kościelna do stacji „Narew” wykonano 7,5 km. sieci wraz z 55 przyłączami Koszt inwestycji – 235.000 zł 1996 r. Od stacji „Narew” do wsi Tołcze wykonano 4,5 km. sieci wraz z 15 przyłączami Koszt inwestycji – 236.000 zł 1997 r. Od wsi Tołcze do wsi Trypucie wykonano 3,5 km. sieci wraz z 40 przyłączami Koszt inwestycji – 221.000 zł 1998 r. W trakcie realizacji jest odcinek od wsi Tołcze (szkoła) do wsi Niewodnica Korycka (CPN) o długości 4,4 km wraz z 9 przyłączami. Koszt inwestycji – 560.217 zł. 1999 r. We wsi Niewodnica Korycka i Niewodnica Kościelna – sieć gazową o dł. 13,4 km oraz 135 przyłączy Koszt inwestycji – 715.000 zł. Środki na realizację w/w inwestycji w latach 1994-1999 pochodziły z następujących źródeł: Finansowanie inwestycji 1000 Budżet gminy (tys.zł) 800 Udział ludności 600 Zakład Gazowniczy 400 200 0 17 18 Kanalizacja: W 1998 r. wybudowano i oddano do eksploatacji oczyszczalnię ścieków i sieć kanalizacyjną we wsi Turośń Kościelna: Długość sieci – 4,729 km Ilość przyłączy – 117 szt W 2000 r. wykonano odcinek kanalizacji sanitarnej od wsi Turośń Kościelna do wsi Turośń Dolna o dł. 2.252 mb . W 2001 r. wybudowano kanalizację sanitarną we wsi Turośń Dolna : długość sieci kanalizacji grawitacyjnej -3631 mb długość sieci kanalizacyjnej tłocznej -1566 mb 2 przepompownie liczba przyłączy - 93 szt. długość przyłączy - 1.321 mb W 2002 r. wybudowano kanalizację sanitarną we wsi Iwanówka i Juraszki: sieć kanalizacji grawitacyjnej - 3529,9 mb sieć kanalizacji tłocznej - 2443,5 mb 3 przepompownie ilość przyłączy - 80 szt. długość przyłączy - 797 mb W 2003 r. wybudowano kanalizację sanitarną we wsi Pomigacze sieć kanalizacji grawitacyjnej - 2668 mb sieć kanalizacji tłocznej - 1392 mb 2 przepompownie ilość przyłączy - 122 szt. długość przyłączy - 685 mb W 2004 r. wybudowano kanalizację sanitarną we wsi Dobrowoda - sieć kanalizacji grawitacyjnej - 794 mb sieć kanalizacji tłocznej - 2641 mb 2 przepompownie 5 przepompowni przydomowych ilość przyłączy - 35 szt. długość przyłączy - 465 mb Środki na realizację w/w inwestycji w latach 1998-2004 pochodziły z następujących źródeł: (tys.zł) Finansowanie inwestycji 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 NFOŚiGW EKOFUNDUSZ Budżet Państwa Udział ludności WFOŚiGW SAPARD Budżet gminy 19 20 W marcu 2002 r. gmina opracowała nową „Koncepcję kanalizacji sanitarnej Gminy Turośń Kościelna”, która określiła układ sieci kanalizacji sanitarnej, ilość oczyszczalni ścieków i bilansu ścieków surowych. Koncepcja zawiera również opis proponowanych rozwiązań technicznych oraz ekonomiczne uzasadnienie przyjętych rozwiązań. W oparciu o w/w koncepcję przystąpiono do opracowania dokumentacji technicznej na rozbudowę sieci kanalizacyjnej w 4 kierunkach, do wsi: - Zalesiany, Markowszczyzna, Niewodnica Kościelna, - Niecki, Tołcze, Barszczówka, - Piećki, Borowskie Gziki, Borowskie Michały, Borowskie Skórki, - Dobrowoda, Baciuty, Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt.2 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, właściciel nieruchomości jest zobowiązany do zapewnienia utrzymania czystości i porządku na posesji poprzez przyłączenie nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej. Wodociągi: Gmina po II kadencji samorządu, została zwodociągowana w 100% : - długość sieci wodociągowej - 123,603 km - długość przyłączy 72,51 km - ilość przyłączy 1429 szt. 2000 r. - Wykonano spinkę sieci wodociągowej pomiędzy miejscowościami Turośń Kościelna-Turośń Dolna sieć wodociągową o dł. 2.213 m. - W Niewodnicy Kościelnej i Niewodnicy Koryckiej wybudowano sieć o dł.339 m. 2001 r. - W Niewodnicy Kościelnej i Niewodnicy Koryckiej wybudowano sieć o dł.1000 m. 2002 r. - W Niewodnicy Koryckiej wybudowano sieć o dł. 45 m. 2003 r. - W Pomigaczach wybudowano odcinek sieci w trakcie realizacji kanalizacji sanitarnej. 2004 r. - W Niewodnicy Koryckiej wybudowano sieć o dł. 361,7 m. oraz 32 przyłacza o dł. 69,85 mb Ogólny koszt inwestycji przeprowadzonych w latach 1999-2004 r. - 220.974 zł Zużycie wody w gminie 140000 135000 130000 125000 3 m 120000 115000 110000 1999 r. 2000 r. 2001 r. 21 2002 r. 2003 r. 2004 r. 22 Drogi: 2000 r. - Wybudowano drogę o nawierzchni żwirowej pomiędzy miejscowościami BojaryBorowskie Żaki o dł.1510 mb - Wybudowano odcinek drogi Nr 03506 (Niewodnicą Kościelną i Klepaczami) na odcinku 425 mb przy współfinansowaniu powiatu. 2001 r. - Wybudowano nawierzchnię asfaltową na ul. Dworskiej w Turośni Kościelnej przy współfinansowaniu mieszkańców 2003 r. - Wybudowano drogę o nawierzchni asfaltowej pomiędzy miejscowościami DołkiBorowskie Gziki o dł. 2888 mb. W ramach realizowanej kanalizacji sanitarnej: - w roku 2001 odbudowano nawierzchnię asfaltową drogi w Turośni Dolnej o długości 1420 m. - w roku 2002 odbudowano nawierzchnię asfaltowa drogi w Juraszkach o długości 390 m. - w roku 2004 odbudowano nawierzchnię asfaltową drogi w Bobrowodzie o długości 330 m. W 2001 r. wykonano parkingi przy Ośrodku Zdrowia oraz Urzędzie Gminy w Turośni Kościelnej Oświetlenie: 2000 r. 1. Wybudowano oświetlenie uliczne w Niewodnicy Kościelnej przy ul.Ogrodowej 2. Uzupełniono oświetlenie uliczne przy drogach powiatowych i wojewódzkich w miejscowościach: - Niewodnica Kościelna (przy drodze powiatowej w kierunku Czaplina - ul. Kościelna) - Dobrowoda (przy drodze powiatowej) - Tołcze (przy drodze woj.) - Niecki (przy drodze powiatowej) - Turośń Dolna (przy drodze wojewódzkiej na łuku) Inwestycja była refundowana w części z budżetu Wojewody. 2001 r. 1. Wybudowano oświetlenie uliczne w Niewodnicy Kościelnej przy ulicy: - Wczasowa - Myśliwska 23 24 Gospodarka odpadami: W roku 1999 przeprowadzono pierwszą akcję selektywnej zbiórki odpadów na terenie gminy Turośń Kościelna W roku 2000 przeprowadzono kolejną akcję selektywnej zbiórki odpadów w systemie workowym. W roku 2001 przeprowadzono akcję selektywnej zbiórki odpadów oraz zakupiono 40 szt. pojemników do selektywnej zbiórki odpadów: W roku 2002 zakupiono 20 szt. pojemników do selektywnej zbiórki odpadów. Na odbiór odpadów stałych mieszkańcy mają podpisane indywidualne umowy z firmami MPO, Czyścioch i ASTWA. Przedsięwzięcie było w części sfinansowane ze środków Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Odbiór segregowanych odpadów finansowany jest obecnie z budżetu gminy oraz ze zwrotu opłaty produktowej. Inwestycje oświatowe 1999 r. Wybudowano kotłownię gazową w Szkole Podstawowej we wsi Tołcze, Koszt inwestycji - 94.495 zł Inwestycję realizowano ze środków: Budżet gminy - 69.495 zł WFOŚiGW - dotacja - 25.000 zł 2000 r. Wybudowano kotłownię gazową w Szkole Podstawowej we wsi Niewodnica Kościelna. Koszt inwestycji - 71.605 zł Inwestycję realizowano ze środków: Budżet gminy - 51.605 zł WFOŚiGW - dotacja - 20.000 zł Od 1996 r. prowadzona jest rozbudowa Gimnazjum w Turośni Kościelnej. W 2002 r. wybudowano pełnowymiarową salę gimnastyczną oraz stan surowy części dydaktycznej. Rozbudowa i modernizacja szkoły w latach 1999-2004 finansowana była z: Finansow anie inwestycji oświatow ych w latach 1999-2004 2500 (tys.zł.) 2000 Budżet Gm iny WFOŚiGW 1500 Budżet Państw a 1000 UKFiS 500 0 W 1999 r. rozpoczęto odbudowę zniszczonej w pożarze świetlicy wiejskiej w Zawadach, która pełnić będzie również funkcję bazy turystycznej przy ważnym szlaku turystycznym – „Obwodnica rowerowa Narwiańskiego Parku Narodowego”. 25 26 Wolne tereny pod inwestycje Turośń Dolna – działka nr 694/1 o pow. 0,54 ha - (SKR) teren przeznaczony pod zabudowę rzemieślniczą Markowszczyzna – działka nr 249 o pow. 14,87 ha - tereny przeznaczone pod zabudowę przemysłowo-rzemieślniczą, Markowszczyzna – nieruchomości położone na rozwidleniu dwóch dróg wojewódzkich Białystok – Sokoły - Wysokie Mazowieckie i Markowszczyzna - Łapy, tereny przeznaczone pod zabudowę związaną z obsługą komunikacji, handlu , gastronomii i turystyki. Finanse gminy Dochody i wydatki gminy Turośń Kościelna w 2004 r. nieznacznie wzrastają w porównaniu do lat ubiegłych (w cenach stałych). Strukturę dochodów i wydatków gminy w latach 2000-2004 przedstawiono w tabelach zamieszczonych w niniejszym dziale. Głównym źródłem dochodów gminy są subwencje i dotacje. W 2004 roku stanowiły one prawie 70 % wszystkich dochodów gminy. Dochody budżetu gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2004 r. wyniosły 1489,88 zł. Natomiast wydatki budżetu gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2004 roku wyniosły 1458,04 zł. Budżet gminy 2000-2004 w zakresie dochodów ( dane cyfrowe w zł.) 2000 r. Subwencja ogólna z budżetu państwa Subwencja oświatowa Subwencja rekompensująca utracone dochody przez gminę (pod. od śr. Transportu) Dotacje celowe na zadania zlecone gminom ustawowo Dotacje celowe na zadania własne gminy 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 643.500 535.600 595.560 3.239 898282 2.113.200 2.238.860 2.839.055 2.855.104 3158358 229.200 268.970 238.580 255.728 10428 394.800 464.800 438.700 469.775 633137 575.800 390.570 333.000 1.175.467 168280 2.174.100 2.551.380 2.222.155 2.780.269 2850571 Podatki i opłaty od gospodarstw rolnych, osób fizycznych i prawnych 932.800 1.409.000 1.507.700 1.799.731 1962110 Udziały gminy w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa ( podatek dochodowy ) 569.200 448.690 438.600 473.523 681458 Środki ludności 139.000 181.400 70.000 173.060 87340 Dochody ze sprzedaży i dzierżawy mienia gminy 252.500 240.260 120.000 201.671 70710 Pozostałe dochody 280.600 272.030 85.855 132.284 48953 6.130.600 6.450.180 6.667.050 7.539.582 7719056 Dochody własne gminy - ogółem w tym: Dochody ogółem 27 Budżet gminy 2000-2004 w zakresie wydatków (dane cyfrowe w zł.) 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. Wydatki budżetowe ogółem w tym: 6.051.000 6.748.040 7.491.050 7.837.028 7.554.094 Wydatki bieżące 5.121.000 5.040.790 5.342.050 5.406.129 6.272.316 203.500 288.100 161.000 117.613 172.987 16.000 74.000 38.000 123.900 63.900 74.000 58.683 82.000 185.012 82.000 Oświetlenie ulic Remonty dróg Kultura Opieka społeczna 391.000 405.500 433.400 487.794 752.482 Oświata i wychowanie 3.053.500 2.985.800 3.228.060 3.450.126 3.685.778 Pozostałe wydatki 1.383.000 1.199.490 1.381.690 1.209.913 1.394.057 Budżet gminy w zakresie dochodów i wydatków 8000000 7000000 (tys.zł.) 6000000 5000000 4000000 3000000 2000000 1000000 0 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. Budże t gm iny w zak re sie dochodów Budże t gm iny w zak re sie w ydatków Infrastruktura lokalna Na terenie gminy istnieją ważne urządzenia infrastruktury o znaczeniu ponadlokalnym (krajowym, wojewódzkim i powiatowym) tj: - magistralna linia kolejowa dwutorowa, zelektryfikowana Warszawa – Białystok – Granica państwa, - droga krajowa Białystok – Wysokie Mazowieckie, - droga wojewódzka Białystok – Łapy, - linia elektroenergetyczna WN 400 kV relacji Miłosna k /Warszawy – GPZ „Narew, zasilająca stację transformatorowo – rozdzielczą GPZ 400/110 kV w Turośni Kościelnej, - linie elektroenergetyczne 110 kV wychodzące z GPZ : „Narew” w kierunku Bielska Podlaskiego, Łap, Białegostoku, - gazociąg wysokiego ciśnienia Białystok – Wyszków, - budowany gazociąg tranzytowy międzynarodowy Rosja – Europa Zachodnia, - pasy ochronne pod urządzenia radiokomunikacji i teletransmisji relacji SLR Topczewo – Białystok – RTCN Krynice. 28 Wodociągi Już w 1997 roku Gmina Turośń Kościelna była z sześciu gmin, które posiadały zwodociągowane wszystkie wsie – 100 % przy średniej wojewódzkiej wynoszącej dla gmin 65,3 %. Długość sieci wodociągowej (bez przyłączy do budynków ) wynosiła 98,8 km, do której było podłączonych 1220 budynków mieszkalnych. Odsetek mieszkań podłączonych do sieci wodociągowej wynosił 87,3 % znacznie powyżej średniej województwa białostockiego wynoszącej dla gmin 53,5 %. Dało to gminie w tym wskaźniku 2 miejsce w województwie białostockim. Do końca 2004 r. gmina Turośń Kościelna wybudowała sieć wodociągową o długości 106,3 km oraz 1276 szt. przyłączy. Zużycie wody w gospodarstwach domowych na 1 mieszkańca wynosiło 18,3 m³/r (50,1 dm³/d), powyżej średniej wojewódzkiej 14,8 m³/r (40,5 dm³/d). Zaopatrzenie w wodę 34 miejscowości odbywa się z pięciu ujęć i stacji wodociągowych stanowiących własność Gminy Turośń Kościelna, a eksploatowanych przez Wojewódzki Zakład Konserwacji Urządzeń Melioracyjnych z siedzibą w Zaściankach ul. Usługowa 6, znajdujących się w miejscowościach: Turośń Dolna – zaopatruje w wodę 11 miejscowości: Bojary z kolonią, Borowskie Cibory, Borowskie Gziki, Borowskie Michały, Borowskie Olki, Borowskie Skórki, Borowskie Wypychy, Borowskie Żaki, Piećki, Stoczki i Turośń Dolną. Baciuty – zaopatruje w wodę 7 miejscowości: Barszczówkę z kolonią, Baciuty, Baciuty – Kolonia, Dobrowoda, Topilec, Topilec – Kolonia, Trypucie i Zawady. Tołcze – zaopatruje w wodę wieś Tołcze. Pomigacze – zaopatruje w wodę 9 miejscowości w gminie Turośń Kościelna: Iwanówkę, Juraszki, Markowszczyznę z kolonią, Niewodnicę Korycką, Niewodnicę Kościelną, Niecki, Pomigacze Turośń Kościelna, Zalesiany oraz w gminie Juchnowiec Kościelny: Brończany, Koplany, kol. Koplany, Lewickie i kol. Lewickie. Wieś Lubejki zaopatrywana jest w wodę z wodociągu Juchnowiec Kościelny. Miejscowość Reki zaopatrywana jest w wodę z wodociągu Suraż. Rozwój scentralizowanych systemów zaopatrzenia w wodę należy uznać za bardzo dobry. Wszystkie wsie zostały zwodociągowane. Poza systemem pozostała część rozproszonej zabudowy kolonijnej. Wydajność wodociągów wiejskich znacznie przekracza aktualne pobory wody i istnieje rezerwa w zatwierdzonych zasobach ujęć wodnych około 90 % w Turośni Dolnej i Tołczach, 80 % w Baciutach, 40 % w Pomigaczach i 60 % w Czaczkach Małych. Dobrze rozwinięty system zaopatrzenia w wodę oraz wolne moce w źródłach wody są atutem rozwojowym gminy. Niemniej jednak stacje hydroforowe wymagają gruntownej modernizacji oraz zmiany technologii uzdatniania wody. 29 Kanalizacja Na terenie gminy scentralizowany system kanalizacji sanitarnej posiada miejscowość Turośń Kościelna, Turośń Dolna, Iwanówka, Juraszki i Pomigacze. Budowę kanalizacji sanitarnej rozpoczęto w 1997 r. Wykonano 4,7 km kanałów sanitarnych w ulicach Lipowej, Białostockiej, Wysokiej, Dworskiej z podłączeniem do mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków, typu „Hydrocentrum” o przepustowości: 199 m³/d. W kolejnych latach 2000-2004 wybudowano sieć sanitarną w 6 miejscowościach w układzie kanalizacji grawitacyjno-pompowej z przepompowniami zlokalizowanymi na głównych kolektorach przesyłowych. Do kanalizacji sanitarnej podłączono 447 posesji oraz wybudowano sieć sanitarną o długości 25,7 km. Gospodarka ściekowa na terenie miejscowości Turośń Kościelna, Turośń Dolna, Iwanówka, Juraszki, Pomigacze i Dobrowoda uległa poprawie po wybudowaniu oczyszczalni ścieków oraz sieci kanalizacji sanitarnej. Uzyskiwane efekty oczyszczania ścieków są zadowalające, a oczyszczalnia posiada rezerwę. Są to atuty rozwoju tych miejscowości. Na pozostałym terenie gminy stan gospodarki ściekowej należy ocenić jako niezadowalający. Ścieki gromadzone w zbiornikach, które często nie są szczelne mogą powodować negatywny wpływ na środowisko w postaci skażenia gleby i wód podziemnych. Zważywszy, że w gminie zwodociągowane są wszystkie wsie, problem odprowadzania i oczyszczania ścieków jest sprawą bardzo ważną i pilną, gdyż stanowi to barierę w rozwoju gminy. Łączność System telekomunikacyjny w gminie składa się z: a) linii światłowodowej kablowej relacji Łapy – Turośń Dolna – Turośń Kościelna – Trypucie – Białystok, b) central telefonicznych, automatycznych cyfrowych w Turośni Kościelnej (typu EWSD RDLU o poj. 488 i liczbie abonentów 480) oraz Trypuciach (typu S12 RSU o poj. 488 i liczbie abonentów 334), c) linii abonenckich napowietrznych i kablowych miedzianych na obszarze całej gminy, Na przestrzeni lat 1990 – 1999 system przedstawiał się następująco: lata 1990 1995 1999 ilość central ręcznych autom. pojemność central ręcznych autom. 4 5 2 182 207 976 ilość abonentów ręcznych autom. 173 354 814 wskaźnik nasycenia na 100 osób 3,52 7,18 21,86 Jak wynika z wyżej przytoczonych danych stan telekomunikacji w gminie uległ radykalnej poprawie. Nowe centrale telefoniczne automatyczne, cyfrowe zainstalowane w ośrodku gminnym i Trypuciach zostały włączone poprzez kablową 30 linię światłowodową w automatyczny system telekomunikacyjny województwa, a poprzez Białostocki Węzeł Telekomunikacyjny – z siecią krajową i międzynarodową. Istnieje jeszcze rezerwa w istniejących centralach dla podłączenia potencjalnych abonentów. Wskaźnik nasycenia na 100 osób w gminie jest jednym z najwyższych w województwie. Społeczny Komitet Telefonizacji Gminy zawarł umowę z TP S.A. na wykonanie sieci telefonicznej na terenie gminy. W latach 1996 – 1997 wykonano 611 przyłączy, w 1998r. wykonano 113 przyłączy (we wsiach Niewodnica Korycka i Kościelna) Energia elektryczna Źródłem zasilania w energię elektryczną gminy jest RPZ 110 /15 kV w Łapach oraz RPZ- 8 110/15 kV i RPZ-5 w Białymstoku. Obciążenia stacji transformatorowo – rozdzielczych w latach 1994 – 1999 przedstawia się następująco: Stacja transformator. rozdzielcza RPZ Łapy RPZ – 8 Białystok RPZ – 5 Białystok obciążenia transf. (MW) moce transf. T1 16 25 T2 16 25 1994 T1 T2 6,5 7,5 10 10 1995 T1 T2 7,8 7,0 10 12 1997 T1 T2 7,5 7,4 13 11 25 25 rez. rez. 11 17 17 7 1999 T1 T2 6,5 6,5 12 10 7 6 układ pracy stacji H–5 H–4 H–5 Istniejące źródła zasilania w pełni pokrywają zapotrzebowanie mocy i energii elektrycznej w gminie. Rozprowadzenie energii elektrycznej do poszczególnych odbiorców odbywa się poprzez układ sieci SN 15 kV i NN, która w przeważającej części jest siecią napowietrzną. Głównymi liniami SN 15 kV są: - RPZ Łapy RPZ – 8 Białystok, - RPZ Łapy RPZ – 5 Białystok, - RPZ Łapy RPZ Bielsk Podlaski, Na terenie gminy zlokalizowanych jest 63 stacji w tym 8 w ośrodku gminnym. W ramach elektryfikacji ZEB S.A. Białystok przeprowadził analizę stanu technicznego urządzeń elektroenergetycznych. Do demontażu zakwalifikował 1 stację transformatorową w Turośni Kościelnej, a do remontu we wsi Topilec, w Turośni Kościelnej 2 stacje, łącznie z remontem linii SN 15 kV i NN powiązanych z tymi stacjami. Ponadto do remontu zakwalifikowano linie SN 15 kV Łapy – Turośń Kościelna – Baranki oraz odgałęzienie od w/w linii w kierunku wsi Dołki. Na terenie gminy Turośń Kościelna zlokalizowane są najwyższe rangą urządzenia elektroenergetyczne województwa podlaskiego. 31 Między wsią Turośń Kościelna a wsią Iwanówka zlokalizowana jest stacja transformatorowo - rozdzielcza GPZ „Narew” 400 /110 kV. Zasilana jest ona linią WN 400 kV z kierunku Miłosna k/ Warszawy. W/w stacja stanowi ważny element w układzie krajowym oraz jest głównym punktem zasilania miasta Białystok i Województwa Podlaskiego. W chwili obecnej wyjścia liniowe WN 110 kV z GPZ tn „Narew” stanowią linie: - RPZ – 4 }1 linia 2 torowa, - RPZ – 9 - RPZ Łapy }1 linia 2 torowa, - GPZ1 Białystok - RPZ – 5 Białystok }1 linia 2 torowa, - RPZ – 8 Białystok - RPZ Bielsk Podlaski W/w urządzenia nie mają bezpośredniego wpływu na stan elektroenergetyki w gminie. System elektroenergetyczny gminy rozwija się na przestrzeni lat zgodnie z ogólnymi założeniami i programem określonym przez Zakład Energetyczny Białystok, Rejon Energetyczny Łapy oraz ustaleniami zawartymi w planach zagospodarowania przestrzennego gminy Turośń Kościelna. Obecnie podstawowym problemem jest zsynchronizowanie potrzeb wynikających z zagospodarowania przestrzennego i jego rozwoju w poszczególnych obszarach gminy z możliwością systemu elektroenergetycznego Duża ilość zmian w obecnie obowiązujących na terenie gminy planach zagospodarowania przestrzennego, wymagających budowy nowych urządzeń elektroenergetycznych, świadczy o dużych potrzebach rozbudowy elektroenergetyki na obszarze gminy. Dotychczasowy system rozbudowy sieci SN 15 kV i NN (poprzez łączenie poszczególnych odcinków istniejących i nowowybudowanych linii ), w kolejnych przedziałach czasowych winien być kontynuowany. Utrzymanie prawidłowego funkcjonowania i rozwoju sieci elektroenergetycznych powinno być rozwiązywane poprzez tworzenie rezerw terenów pod urządzenia elektroenergetyczne w postaci pasów ochronnych, mimo częstych konfliktów, szczególnie z siecią osadniczą. Problemem do rozwiązania jest również dążenie do poprawy standardów zasilania, stopnia pewności zasilania oraz jakości przesyłanej mocy, przestrzegając jednocześnie wymogów ekologii oraz polityki oszczędnościowej terenów. Część obszarów gminy położona jest w otulinie Narwiańskiego Parku Narodowego . Dopuszcza się pozostanie na tych terenach istniejących urządzeń energetycznych – jako sieci napowietrznej, ale jednocześnie wskazana jest budowa nowych urządzeń elektroenergetycznych już jako kablowe. Na uwagę zasługuje fakt zwrócenia uwagi władz samorządowych na konieczność poprawy oświetlenia ulicznego dróg publicznych przy jednoczesnym uzyskaniu zmniejszenia zużycia mocy poprzez zastosowanie energooszczędnych opraw. Modernizacja oświetlenia została wykonana. Uzyskano zdecydowaną poprawę oświetlenia oraz o 43 % zmniejszono dotychczasowe zużycie energii elektrycznej. W trakcie modernizacji została również zamontowana iluminacja świetlna kościołów w Niewodnicy Kościelnej, Turośni Kościelnej, Uhowie Topilcu gm. Łapy i Rynkach gmina Suraż (ze względu na przynależność mieszkańców gminy Turośń 32 Kościelna do tych parafii). Inwestycje te podniosły walory estetyczne tych zabytkowych obiektów i stanowią ciekawy element przestrzenny tych miejscowości. Sieć gazowa Gmina Turośń Kościelna jest częściowo zgazyfikowana. Źródłem zasilania gminy w gaz jest gazociąg wysokiego ciśnienia Białystok – Łapy o średnicy 250. Trasa w/w gazociągu przebiega ≈ 0,5 km na północ od wsi Turośń Dolna pomiędzy wsiami Turośń Dolna a Dobrowoda. Sieć gazowa średniego ciśnienia jest zasilana ze stacji redukcyjno – pomiarowej I°, zlokalizowanej na działce przy drodze Turośń Kościelna – Dobrowoda w bezpośrednim sąsiedztwie gazociągu wysokiego ciśnienia. Wykonana sieć średniego ciśnienia zaopatruje mieszkańców wsi Turośń Kościelna, Turośń Dolna, Iwanówka, Rozdzielnia „Narew”, wieś Niecki, Tołcze, Trypucie, Kol. Baciuty, Kol. Zalesiany, Niewodnica Korycka i Niewodnica Kościelna. W/w zakres wykonanego w latach 1994 – 1999 uzbrojenia stanowi część sieci przewidzianej w „Koncepcji gazyfikacji gmin Turośń Kościelna i Suraż” opracowanej w BPBK w Białymstoku przyjętej przez Radę gminy Turośń Kościelna Koncepcja ta zakłada, że system docelowy obejmie wszystkie miejscowości gminy i będzie współpracować z siecią gazową gminy Juchnowiec, Suraż, oraz m. Uhowo gmina Łapy. Gaz będzie wykorzystywany na cele komunalno – bytowe i grzewcze. Rozbudowa tego systemu pozwoli na wykorzystanie nośnika energii „przyjaznej” dla środowiska naturalnego i podniesienie standardu życia mieszkańców. W szerszym aspekcie – zgazyfikowanie gminy wniesie istotny pozytywny czynnik rozwoju tego obszaru. Elementami tranzytowymi sieci gazowej jest przewidziany i wprowadzony do ustaleń planu miejscowego zagospodarowania przestrzennego gminy Turośń Kościelna – gazociąg wysokiego ciśnienia „JAMAŁ”. Trasa jego przebiega w południowej części gminy na długości 3,8 km. Strefę bezpieczeństwa dla w/w gazociągu przewidziano r =100 od przewodu. Wyjątek stanowi odcinek gazociągu w okolicach wsi Reki, gdzie założono strefę r = 25 m od przewodu (przewidywano na tym odcinku specjalne zabezpieczenia ze względu na zbliżenia do istniejącej zabudowy). Komunikacja Sfera ekologiczna Obszar gminy Turośń Kościelna charakteryzuje się stosunkowo niewielkim stopniem przekształcenia środowiska. Źródła powstawania konfliktów ze środowiskiem przyrodniczym wynikają głównie z rozwoju i funkcjonowania wsi Turośń Kościelna oraz miasta Białegostoku i innych większych jednostek osadniczych, położonych w obrębie obszaru gminy jak również intensyfikacji rolnictwa (nawożenia i ochrona roślin) i wzrostu ruchu i transportu komunikacyjnego. 33 Emisja zanieczyszczeń do wód Pod względem hydrograficznym obszar gminy Turośń Kościelna leży w zlewni rzeki Narew, która jest głównym odbiornikiem wód powierzchniowych. Łączna powierzchnia wód otwartych wynosi 100 ha, co stanowi 0,7 % obszaru gminy (średnio w woj. białostockim 1,0 %). Sieć hydrograficzną na terenie gminy tworzą wraz z dopływami rzeki: Narew, Turośnianka i Czaplinianka – Niewodnica . Rzeka Narew, która na niewielkim odcinku stanowi zachodnią granicę gminy, płynie szeroką, zabagnioną doliną. Północna część gminy jest odwodniona przez rzekę Czapliniankę – Niewodnicę, środkowa zaś przez rzekę Turośniankę. Doliny tych rzek, jak i ich dopływy są bardzo słabo zaznaczone w morfologii terenu, a liczne ich odcinki są w znacznym stopniu zabagnione. Na obszarze gminy znajduje się szereg zagłębień bezdopływowych wypełnionych wodą. Na podstawie badań przeprowadzonych w 1995 r. stwierdzono, że wody rzeki Narwi powyżej m. Uhowo wykazują II klasę czystości. W pozostałych ciekach wodnych brak jest badań kontrolnych, przy czym należy podkreślić, że nie obserwuje się tu wpływu zanieczyszczeń ściekowych związanych z działalnością gospodarczą. Zgodnie z zarządzeniem 18/71 Prezydium WRN w Białymstoku z 27.05.1971 r. wody rzeki Narwi winny odpowiadać I klasie , a wody rzek Czaplinianki – Niewodnica i Turośnianki – II klasie czystości. Potencjalne zagrożenia zarówno dla wód powierzchniowych jak i gruntowych może stanowić brak oczyszczalni ścieków w rejonach grupowego zwodociągowania wsi. Na stan czystości wód może negatywnie wpływać działalność związana z produkcją rolną, a zwłaszcza intensywne stosowanie nawozów sztucznych i środków chemicznej ochrony roslin. Zagrożenia dla wód, a zwłaszcza wód podziemnych może być również nieprawidłowa utylizacja odpadów, a w szczególności tych odpadów, które zawierają różnego rodzaju niebezpieczne związki toksyczne. Emisja zanieczyszczeń do atmosfery Gmina Turośń Kościelna charakteryzuje się stosunkowo czystym powietrzem atmosferycznym. Średnie roczne stężenia badanych zanieczyszczeń atmosferycznych w latach 1991 – 93 przez Wojewódzką Stację Sanitarno – Epidemiologiczną i P.I.O.Ś. w Białymstoku, jest dużo niższa od wartości dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń powietrza (zał. Nr 1 do rozporządzenia Ministra O.Ś.Z.N. i L. z dnia 28. IV. 1998 r. Dz. U. Nr. 55 poz. 355). Głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego jest przemysł, kotłownie lokalne i paleniska indywidualne oraz transport. W strukturze zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego dominują zanieczyszczenia pyłowe i gazowe pochodzące z procesów energetycznego spalania paliw stałych, głównie węgla kamiennego, koksu i drewna. Szacunkowe wielkości emisji zanieczyszczeń w roku 1993 pochodzących z procesów energetycznych w gminie Narew i gmin najbliżej jej położonych (wg. 34 obliczeń P.I.O.Ś w Białymstoku na podstawie danych W.O.Ś. UW) przedstawiają się jak niżej : Tabela Nr 2 Gmina TUROŚŃ KOŚCIELNA JUCHOWIEC KOŚĆELNY BIAŁYSTOK CHOROSZCZ wielkość emisji zanieczyszczeń W Uq / rok SO2 NO2 CO pył % udział SO2 i pyłu w gminie w stosunku do całego województwa SO2 pył 4,6 116,7 10710,0 75,4 4,8 45,1 5230,6 25,5 19,2 178,5 5821,1 114,9 7,2 101,1 4748,3 44,0 0,032 0,809 74,243 0,523 0,093 1,287 60,433 0,56 Na terenie gminy należy liczyć się ze skażeniem pochodzenia komunikacyjnego zwłaszcza w odległości 100 – 200 m od drogi Markowszczyzna – Łapy, Markowszczyzna – Turośń Kościelna – Zawyki, Białystok – Wysokie Mazowieckie. Aktualne zanieczyszczenia dwutlenkiem azotu i ołowiem wzdłuż tras komunikacyjnych są znikome i nie stanowią zagrożenia dla środowiska. Tym niemniej w przypadku nasilenia (wzrostu) ruchu kołowego może nastąpić pewne zagrożenie dla wypasu bydła w pobliżu tych dróg oraz uprawy warzyw, a na terenach zabudowanych może zagrażać zdrowiu ludzi. W związku z powyższym należy dążyć do zmniejszenia emisji pyłów i gazów głównie poprzez: modernizację lub likwidację kotłowni węglowych i palenisk indywidualnych przechodząc na gaz ziemny lub olej opałowy lekki, modernizację i budowę instalacji odsiarczająco – odpylających, poprawę układów komunikacyjnych z jednoczesnym utrzymaniem dobrego stanu nawierzchni dróg i stawiania ostrych rygorów w zakresie zanieczyszczeń pochodzących z procesów spalania benzyny i ropy. Należy także odnotować, że ocena sytuacji radiologicznej w oparciu o wyniki pomiarów stężeń dokonanych przez specjalistyczne jednostki nie wywoła żadnych zagrożeń dla środowiska i ludzi na terenie gminy. Odpady Na terenie gminy brak jest gminnego wysypiska odpadów stałych jak również wiejskich wysypisk. Na gruntach wsi Turośń Kościelna istniało niezalegalizowane gminne wysypisko o powierzchni 0,6 ha, które zostało zamknięte decyzja Terenowej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Białymstoku. Taki stan powoduje, że gromadzenie odpadów odbywa się w sposób niekontrolowany, w miejscach przypadkowych i tworzy się szereg „dzikich” wysypisk. Gmina wydała zezwolenia na świadczenie usług polegających na usuwaniu, wykorzystywaniu i unieszkodliwianiu odpadów stałych przedsiębiorstwom specjalistycznym z Białegostoku: „MPO”, „ASTWA” i „Czyścioch”. Przedsiębiorstwa te świadczą usługi w oparciu o podpisane umowy z mieszkańcami. Aktualnie podpisane umowy posiada ok. 70 % ogółu gospodarstw w gminie. Umowy te podpisane są z mieszkańcami we wszystkich wsiach położonych na terenie administracyjnym gminy. W myśl ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminie, dnia 21 sierpnia 1997 r. Rada Gminy 35 Turośń Kościelna podjęła uchwałę Nr XXX/138/97 w sprawie szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku w gminie. W roku 1999 przystąpiono do egzekwowania postanowień zawartych w w/w uchwale. 2-3 razy do roku przeprowadzane są kontrole posesji, polegające na sprawdzeniu jak mieszkańcy postępują z odpadami powstającymi w ich gospodarstwie. Kontrole te spowodowały, iż wzrosła ilość domostw posiadających pojemniki na śmieci oraz umów podpisanych z firmami świadczącymi usługi w zakresie odbioru odpadów. Z informacji uzyskanej od w/w przedsiębiorstw wynika, iż obsługują oni około 70 % gospodarstw na terenie gminy. Ten imponujący wynik został osiągnięty po dwóch latach prowadzanych okresowo kontrolach i współdziałaniu z firmami posiadającymi koncesję do prowadzenie działalności, w zakresie odbioru odpadów. W celu zmniejszenia ilości odpadów wywożonych na wysypisko, w 1999 r. przeprowadzono pierwsze akcje selektywnej zbiórki odpadów, w systemie workowym. W latach 2001-2002 zakupiono pojemniki do selektywnej zbiórki odpadów o poj. 1100 l, które ustawiono we wszystkich miejscowościach na terenie gminy. Segregacji podlegają odpady typu: plastik, szkło i makulatura. Pojemniki na makulaturę ustawiono jedynie przy obiektach użyteczności publicznej i szkołach. Aktualnie opracowywany jest przez Urząd Gminy „Program gospodarki odpadami stałymi”. W grudniu 2004 r. Rada Gminy Turośń Kościelna zatwierdziła „Plan Ochrony Środowiska dla Gminy Turośń Kościelna” w którym podsumowano dotychczasowe działania gminy oraz określono nowe kierunki rozwoju gminy w zakresie inwestycji proekologicznych. 36 II. Powiązanie projektów z celami strategicznych dokumentów rozwoju przestrzenno-społeczno-gospodarczego Gminy Turośń Kościelna oraz dokumentami powiatowymi, wojewódzkimi i krajowymi. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Turośń Kościelna uwzględnia zapisy zawarte w Strategii Województwa Podlaskiego i Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego oraz bierze pod uwagę założenia zawarte w strategii Powiatu Białostockiego oraz problemy sąsiadujących gmin: Choroszcz, Juchnowiec Kościelny, Łapy i Suraż. Działania zaplanowane w ramach poszczególnych zasadniczych obszarów problemowych rozwoju Gminy wynikają z przyjętych celów strategicznych, określonych odrębnie dla każdego z obszarów problemowych. Z kolei zdefiniowane cele strategiczne wyznaczają charakter programów operacyjnych, których realizacja (tj. realizacja przewidzianych w ich ramach zadań) prowadzić będzie do osiągnięcia wyznaczonego celu. Działania opisane poniżej są komplementarne z dokumentami opracowywanymi przez samorząd województwa. Gmina aktywnie uczestniczy w pracach nad strategią powiatu ziemskiego białostockiego, strategią rozwoju województwa podlaskiego oraz Planem zagospodarowania przestrzennego Województwa Podlaskiego. Gmina jest członkiem Stowarzyszenia Gmin Górnej Narwi, w ramach którego uczestniczyła w przygotowaniu Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gmin Górnej Narwi. W ramach prac nad strategią rozwoju stowarzyszenia określono cztery główne kierunki rozwoju, które przybrały postać następujących celów strategicznych: A. Poprawa infrastruktury technicznej służącej rozwojowi gospodarki, potrzebom mieszkańców i ochronie środowiska. B. Zintegrowane zagospodarowanie turystyczne obszaru Doliny Górnej Narwi C. Opracowanie i wdrożenie promocji obszaru Doliny Górnej Narwi. D. Stworzenie systemu edukacji ekologicznej na obszarze Doliny Górnej Narwi Każdy z wyżej wymienionych celów posiada doprecyzowane, zgodnie z wymogami programowania unijnego zasady wdrażania, ewaluacji i oddziaływania. Zapisy Planu Rozwoju Lokalnego są spójne z dwoma dokumentami ważnymi na poziomie regionalnym, są to: 2. Strategia rozwoju obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski. Zapis tezowy. Dokument ten określa trzy podstawowe cele rozwoju: - stworzenie warunków do zachowania i wzmocnienia ekosystemów oraz ochrony wód i zasobów naturalnych; - stworzenie możliwości awansu cywilizacyjnego społeczności lokalnych; - aktywizacja gospodarcza zharmonizowana z wymaganiami środowiska przyrodniczego - Główne kierunki działań służące realizacji przyjętych celów są następujące: przeciwstawienie się eurofizacji jezior i zbiorników oraz zanieczyszczonych wód powierzchniowych przez kompleksową racjonalizację gospodarki wodnej oraz prawidłowe prowadzenie gospodarki komunalnej i leśnej; 37 - - systematyczne powiększanie i wzmacnianie systemu obszarów prawnie chronionych o zróżnicowanym statusie i rygorach ochronnych; stałe podnoszenie poziomu wykształcenia i kwalifikacji ludności, jako podstawowego sposobu opanowania bezrobocia i patologii społecznej, wzmocnienia aktywności i przedsiębiorczości oraz samoorganizacji struktur społecznych, oparcie rozwoju gospodarczego o nowoczesne technologie produkcji, rozwój drobnych i średnich przedsiębiorstw oraz turystyki i rolnictwa ekologicznego, tworzenie infrastruktury ekonomicznej otoczenia biznesu. 3. Strategia rozwoju województwa podlaskiego do roku 2010. W dokumencie tym misję (cel nadrzędny rozwoju) sformułowano następująco: województwo podlaskie obszarem przedsiębiorczości gospodarczej, unowocześnienia rolnictwa oraz rozwoju: turystyki i wypoczynku, infrastruktury społecznej, wielokierunkowej edukacji, współpracy zagranicznej i międzyregionalnej oraz nowoczesnej infrastruktury technicznej – z aktywnym wykorzystaniem położenia przygranicznego, walorów środowiska kulturowego i przyrodniczego w dążeniu do osiągnięcia średnich wskaźników rozwoju i poziomu życia w Polsce. W strategii przyjęto pięć celów strategicznych: A. Województwo podlaskie obszarem rozwoju nowoczesnej infrastruktury, otwartym i dostępnym dla otoczenia, B. Województwo podlaskie obszarem rozwoju gospodarczego, unowocześniania rolnictwa w dostosowaniu do specyfiki przestrzeni produkcyjnej, tworzącym sprzyjające warunki dla rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości. C. Województwo podlaskie obszarem rozwoju regionalnej infrastruktury społecznej, stosownie do potrzeb i aspiracji mieszkańców z poszanowaniem odrębności narodowych, kulturowych i religijnych oraz wzmacnianie funkcji ośrodków miejskich o znaczeniu krajowym i regionalnym, D. Województwo podlaskie obszarem racjonalnego wykorzystania walorów środowiska przyrodniczego oraz wspierania rozwoju turystyki, kultury fizycznej i sportu, E. Województwo podlaskie obszarem wykorzystującym położenie przygraniczne, wielokulturową tradycję oraz unikatowe walory przyrodnicze do rozwoju współpracy międzynarodowej, w tym przy- i transgranicznej. W ramach ogólnych celów strategicznych wyodrębniono sześć celów priorytetowych. Są to: 1. Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej województwa. 2. Wzmocnienie bazy ekonomicznej województwa 3. Rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich 4. Rozwój turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego 5. Rozwój produkcji i usług 6. Rozwój technologii informacyjnych 7. Rozwój instytucji urządzeń infrastruktury społecznej o zasięgu regionalnym i ponad regionalnym w dziedzinie zdrowia, opieki społecznej i kultury. 38 Przyjęte do realizacji programy zawierające cele strategiczne, ogólne i szczegółowe oraz zadania realizacyjne są zgodne z założeniami przedstawionych krajowych i regionalnych dokumentów rozwojowych. Plan rozwoju lokalnego uwzględnia również zalecenia zawarte w Planie Ochrony Środowiska w którym zapisano istotne z punktu widzenia rozwoju gminy zalecenia: 1. Działania w kierunku uregulowania gospodarki wodno-ściekowej w zlewni Narwi powyżej Parku jako warunek poprawy jakości wód dopływających na teren Parku. 2. Rozwój produkcji rolniczej metodami ekologicznymi i integrowanymi, opartymi o wielofunkcyjny model obszarów wiejskich. 3. Utworzenie stref ochronnych zagospodarowanych zielenią izolacyjną wokół obiektów produkcji zwierzęcej. 4. Zalecenie opracowania programu dolesień. 5. Zalecenie odtworzenia piętrzeń wód w dolinie Narwi. 6. Określenie zasad gospodarowania na obszarze stref ochronnych panoram jako wytyczne do planów miejscowych (poprzedzone studium kształtowania strefy łączności doliny Narwi z terenami osadniczymi). W ramach aktualizowania strategii rozwoju gospodarczego Gminy Turośń Kościelna, analizy studium zagospodarowania przestrzennego oraz innych dokumentów programowych zdefiniowano łącznie cztery cele o charakterze strategicznym, których jednocześnie rozwinięciem są cele operacyjne. 1. Rozwój przedsiębiorczości i pozyskiwanie inwestycji 1.1. Ożywienie (poprawa) gospodarki i tworzenie klimatu do lokalizacji i dobrego funkcjonowania podmiotów gospodarczych w gminie. 1.2. Zwiększenie liczby podmiotów gospodarczych 2. Rozwój zasobów ludzkich Gminy 2.1. Aktywizacja grup społecznych zagrożonych wykluczeniem 2.2. Działania na rzecz oświaty i wychowania 3. Rozwój funkcji rekreacyjnej Gminy 3.1. Wykreowanie pozytywnego wizerunku Gminy Turośń Kościelna 3.2. Poprawa stanu i rozwój bazy turystycznej i tzw. małej infrastruktury 4. Rozwój obszarów wiejskich 4.1. Poprawa stanu dróg lokalnych 4.2. Kanalizacja i wodociągi w Gminie 4.3. Gospodarka odpadami 4.4. Poprawa jakości powietrza 4.5. Rozwój infrastruktury społecznej Tabela Nr 3 Inwestycje współfinansowane z Funduszy Strukturalnych UE w świetle celów zawartych w dokumentach programowych Turośni Kościelnej Cel Zadanie 2. Rozwój przedsiębiorczości i Kompleksowe uzbrojenie terenów pod pozyskiwanie inwestycji inwestycje 3. Rozwój zasobów ludzkich w Gminie 3.1. Aktywizacja grup społecznych zagrożonych wykluczeniem 39 4. Rozwój funkcji rekreacyjnej Gminy 3.1. Wykreowanie pozytywnego wizerunku Gminy 3.2. Poprawa stanu i rozwój bazy turystycznej i tzw. małej infrastruktury 5. Rozwój obszarów wiejskich 5.1. Poprawa stanu dróg lokalnych 4.2. Kanalizacja i wodociągi w Gminie 4.3. Poprawa jakości powietrza 4.4. Rozwój infrastruktury społecznej Budowa drogi gminnej nr 0350010 i nr 0350020 na odcinku Baciuty-Trypucie Przebudowa drogi gminnej nr 0350019 (Trypucie-Zawady) Budowa kanalizacji sanitarnej do wsi 1. Zalesiany-MarkowszczyznaNiewodnica Kościelna 2. Niecki-Markowszczyzna-TołczeBarszczówka 3. Dobrowoda-Baciuty 4. Piećki-Borowskie Skórki-Borowskie Michały-Borowskie Gziki Rozbudowa sieci wodociągowej w Niewodnicy Koryckiej, Niewodnicy Kościelnej, Zalesianach, Baciutach, Markowszczyźnie i Tołczach Modernizacja ujęć wodnych (Hydrofornie-przepompownie) Budowa zbiornika małej retencji w Turośni Kościelnej Termomodernizacja budynków: Szkoły w Tołczach, Czaczkach Małych, Niewodnicy Kościelnej, Turośni Kościelnej, Ośrodek Zdrowia w Turośni Kościelnej i budynek Urzędu Gminy Rozbudowa części dydaktycznej przy szkole w Turośni Kościelnej Budowa świetlicy w Zawadach III. Powiązanie projektów z innymi działaniami realizowanymi na terenie gminy. Obecnie województwo podlaskie może korzystać ze środków przedakcesyjnych w ramach trzech programów pomocowych Unii Europejskiej: Phare, ISPA i SAPARD. Po włączeniu naszego kraju w struktury unijne, programy te zostaną zastąpione przez fundusze strukturalne oraz Fundusz Spójności. Praktycznie jednak działania w ramach programu Phare oraz SAPARD, rozpoczęte przed akcesją będą kontynuowane do 2006 roku, a zobowiązania funduszu ISPA 40 przejmie z dniem akcesji Fundusz Spójności. Tak, więc w pierwszych latach naszego członkostwa w Unii Europejskiej działania finansowane z Phare, SAPARD oraz z funduszy strukturalnych realizowane będą równolegle. Gmina Turośń Kościelna jest w trakcie realizacji, bądź też planowania zadań inwestycyjnych, realizowanych ze środków własnych i zewnętrznych, w tym programów przedakcesyjnych Unii Europejskiej. Zdecydowana większość inwestycji o charakterze infrastrukturalnym współfinansowana jest z instrumentu przedakcesyjnego; Rozwój Obszarów Wiejskich, PHARE oraz SAPARD. Tabela Nr 4 Zadania realizowane w oparciu o fundusze własne, przedakcesyjne i strukturalne Unii Europejskiej Zadania Przebudowa drogi gminnej nr 0350019 (Trypucie-Zawady) Budowa kanalizacji sanitarnej do miejscowości gminnych Modernizacja ujęcia wód (hydrofornii) Pomigacze i Baciuty Rozbudowa części dydaktycznej przy szkole w Turośni Kościelnej Budowa świetlicy w Zawadach Budowa zbiornika mełej retencji w Turośni Kościelnej 2003 2004 2005 X X X X X X X X X X X X X X X X X Wymienionej w powyższej tabeli inwestycje współfinansowane były ze środków instrumentu przedakcesyjnego SAPARD. Jednakże ze względu na wstrzymanie złożonych wniosków zadania te zostaną przesunięte do realizacji i współfiannsowania w ramach ZPORR –u. 41 IV. Planowane inwestycje w świetle ZPORR. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) jest jednym z sześciu programów operacyjnych, które posłużą do realizacji Narodowego Planu Rozwoju/Podstaw Wsparcia Wspólnoty na lata 2004-2006 (NPR/PWW). ZPORR rozwija cele NPR, określając priorytety i kierunki polityki regionalnej państwa w pierwszym okresie członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Realizacja tej polityki w ramach ZPORR, będzie współfinansowana z funduszy strukturalnych. Celem ZPORR jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską. Wzrost konkurencyjności należy rozumieć jako oddziaływanie na zmiany struktury gospodarczej i poprawę sytuacji wszystkich regionów w Polsce względem regionów europejskich, w zakresie produktywności gospodarki, wydajności pracy, tworzenia i absorpcji innowacji, wykształcenia mieszkańców, dochodów ludności oraz ilości i jakości infrastruktury technicznej, a więc tych czynników, które decydują obecnie o sile gospodarek państw i regionów. Przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów należy rozumieć jako podjęcie działań interwencyjnych w ograniczonej liczebnie i przestrzennie grupie obszarów: wiejskich, koncentracji przemysłów restrukturyzowanych oraz degradacji społeczno-ekonomicznej przestrzeni miejskiej, po-przemysłowej i po-wojskowej, o najmniejszych możliwościach rozwojowych oraz najtrudniejszej sytuacji społecznogospodarczej. Realizacja strategicznego celu sprzyjać będzie wzrostowi gospodarczemu, przekształceniom strukturalnym regionów, wzrostowi urbanizacji, zwiększeniu mobilności przestrzennej ludności oraz zwiększeniu poziomu wiedzy i dostępu do najnowocześniejszych technologii społeczeństwa i podmiotów gospodarczych. Osiągnięcie wyżej wymienionego celu odbywać się będzie poprzez realizację poszczególnych priorytetów i działań programu. Wyróżniamy trzy priorytety: 1. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów 2. Wzmocnienie regionalnej bazy ekonomicznej i zasobów ludzkich 3. Rozwój lokalny W ramach priorytetu Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów wyodrębniono następujące działania: 1.1. Modernizacja i rozbudowa regionalnego układu transportowego 1. 2. Infrastruktura ochrony środowiska 1. 3. Regionalna infrastruktura społeczna 1. 4. Rozwój turystyki i kultury 1. 5. Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego 1. 6. Rozwój transportu miejskiego w aglomeracjach W priorytet Wzmocnienie regionalnej bazy ekonomicznej i zasobów ludzkich wpisane zostały następujące działania: 42 2. 1. Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie 2. 2. Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez programy stypendialne 2. 3. Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa 2. 4.Reorientacja zawodowa osób zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi 2. 5. Promocja przedsiębiorczości 2. 6. Regionalne strategie innowacyjne i transfer wiedzy W priorytecie Rozwój lokalny zapisane zostały działania: 3.1. Obszary wiejskie 3.2. Obszary poprzemysłowe restrukturyzowane 3.3. Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe, powojskowe 3.4. Mikroprzedsiębiorstwa 3.5. Lokalna infrastruktura społeczna Gmina Turośń Kościelna w pierwszych latach członkostwa w Unii Europejskiej 2004-2006 zamierza podjąć szereg inwestycji wpisujących się w priorytety i działania Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego oraz Sektorowych Programów Operacyjnych. Będą one ważnym czynnikiem pobudzenie rozwoju społeczno-gospodarczego na obszarze gminy oraz tej części województwa Podlaskiego. Tabela 5 Zadania w świetle priorytetów ZPORR 2005 2006 2007 2008 Zadanie 2004 Działanie X X X X Priorytet 1 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów 1.2 Infrastruktura ochrony środowiska Budowa kanalizacji sanitarnej do wsi 1. Zalesiany-MarkowszczyznaNiewodnica Kościelna 2. Niecki-MarkowszczyznaTołcze-Barszczówka 3. Dobrowoda-Baciuty Piećki-Borowskie Skórki-Borowskie Michały-Borowskie Gziki 1.3 Regionalna infrastruktura społeczna 1.4 Rozwój kultury i turystyki Priorytet 2 Wzmocnienie regionalnej bazy ekonomicznej zasobów ludzkich 43 2.1. Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie Priorytet 3 Rozwój lokalny 3.1 Obszary wiejskie Budowa drogi gminnej nr 0350010 i nr 0350020 na odcinku BaciutyTrypucie Budowa drogi gminnej nr 0350010 i nr 0350020 na odcinku BaciutyTrypucie Budowa kanalizacji sanitarnej do wsi 1. Zalesiany-MarkowszczyznaNiewodnica Kościelna 2. Niecki-MarkowszczyznaTołcze-Barszczówka 3. Dobrowoda-Baciuty 4. Piećki-Borowskie SkórkiBorowskie Michały-Borowskie Gziki Rozbudowa sieci wodociągowej na terenie gminy Modernizacja ujęć wodnych (Hydrofornie-przepompownie) Termomodernizacja budynków: Szkoły w Tołczach, Czaczkach Małych, Niewodnicy Kościelnej, Turośni Kościelnej, Ośrodek Zdrowia w Turośni Kościelnej i budynek Urzędu Gminy Budowa zbiornika małej retencji w Turośni Kościelnej 3.5. Lokalna infrastruktura Rozbudowa części dydaktycznej społeczna przy szkole w Turośni Kościelnej Budowa i rozbudowa świetlicy w Zawadach, Trypuciach, Baciutach i Topilcu X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Tabela 6 Zadania w świetle priorytetów SPO Działanie Zadanie 2004 2005 2006 2007 2008 Priorytet 3. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich 2.3. Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego Budowa i rozbudowa świetlicy w Zawadach, Trypuciach, Baciutach i Topilcu 44 X X X V. Wybrane wskaźniki monitorowania Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Turośń Kościelna Dla władz regionalnych i krajowych odpowiedzialnych za zarządzanie Funduszami Strukturalnymi Unii Europejskiej monitorowanie programu i przeprowadzanie jego ewaluacji nie są zadaniami nowymi. W ostatnich latach Komitety Monitorujące nabyły doświadczenia zarówno w zakresie kwantyfikowania celów programów jak i przeprowadzania ewaluacji okresowej. To doświadczenie będzie miało istotny wpływ i ulepszy monitorowanie i ocenianie przyszłej pomocy. Nowe regulacje prawne zalecają odejście od czysto finansowego monitorowania. Istniejące procedury monitorowania, kontroli i ewaluacji zostaną rozszerzone i pogłębione w celu zapewnienia bardziej efektywnego wykorzystania Funduszy Strukturalnych. Te zmiany stanowią odbicie bardziej zdecentralizowanego podejścia do programowania i zarządzania programami jak również bardziej sprecyzowane zdefiniowanie obowiązków w zakresie monitorowania i ewaluacji na szczeblu Wspólnoty, państwa członkowskiego i regionu. Zadanie monitorowania i ewaluacji działań strukturalnych wynika wprost z przepisów prawa, choć sposób ich przeprowadzania zależy od natury ocenianej pomocy. Celem jest sprawdzenie, za pomocą zdefiniowanych na odpowiednim poziomie wskaźników, efektywności wdrażania i wykorzystania środków. Monitorowaniu realizacji inwestycji zapisanych w Planie Rozwoju Lokalnego gminy Turośń Kościelna służyć będzie szereg wskaźników adekwatnych do podejmowanych działań w ramach regionalnej polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Przykładowe wskaźniki produktu, rezultatu i oddziaływania przedstawiono poniżej. Priorytet 1 Działanie 1.2. Infrastruktura ochrony środowiska WSKAŹNIKI MONITORINGU WSKAŹNIKI PRODUKTU 1. Długość wykonanej lub zmodernizowanej sieci wodociągowej i kanalizacyjnej 2. Ilość km zmodernizowanych dróg gminnych 3. Liczba projektów zrealizowanych projektów (w podziale na rodzaje projektów) 4. Ilość nowopowstałych przedsiębiorstw 5. Ilość projektów kompleksowego uzbrojenia terenu przeznaczonego pod inwestycje (szt.) WSKAŹNIKI REZULTATU 1. Wzrost poziomu zwodociągowania/skanalizowania gminy 2. Wzrost dostępności drogi (redukcja EPLP) 3. Powierzchnia terenów inwestycyjnych, które stały się dostępne w wyniku budowy i modernizacji dróg oraz uzbrojenia terenu (ha) WSKAŹNIKI ODDZIAŁYWANIA 1. Liczba utworzonych/utrzymanych miejsc pracy 2 lata po realizacji projektu 2. Spadek stopy bezrobocia 3. Wzrost dochodu gmin na mieszkańca 4. Poprawa bezpieczeństwa (liczba wypadków w ruchu drogowym po upływie roku) 5. Liczba pojazdów korzystających z drogi po upływie roku Działanie 1.3. Regionalna infrastruktura edukacyjna 45 WSKAŹNIKI MONITORINGU WSKAŹNIKI PRODUKTU 1. ilość zbudowanych/zmodernizowanych pomieszczeń / obiektów dydaktycznych 2. ilość wyposażonych obiektów/pomieszczeń naukowo-badawczych WSKAŹNIKI REZULTATU 1. liczba osób korzystających ze zbudowanych/zmodernizowanych/ wyposażonych pomieszczeń dydaktycznych 2. ilość osób korzystających z pomieszczeń naukowo-badawczych WSKAŹNIKI ODDZIAŁYWANIA 1. wzrost procentowego udziału osób studiujących w ogólnej populacji osób w regionie w ciągu 2 lat po realizacji inwestycji (x %) Działanie 1.4 Kultura i turystyka WSKAŹNIKI MONITORINGU WSKAŹNIKI PRODUKTU 1. liczba zrealizowanych projektów (w podziale na rodzaje projektów) WSKAŹNIKI REZULTATU 1. wzrost ilości miejsc noclegowych, 2. liczba utworzonych/wypromowanych produktów turystycznych WSKAŹNIKI ODDZIAŁYWANIA 1. wzrost liczby turystów w %, 2. liczba nowoutworzonych miejsc pracy w sektorze usług turystycznych Priorytet 2 Działanie 2.1. Wzmocnienie regionalnej bazy ekonomicznej zasobów ludzkich WSKAŹNIKI MONITORINGU WSKAŹNIKI PRODUKTU 1. liczba projektów wg rodzaju form aktywizacji uczestników 2. liczba osób objętych poszczególnymi projektami z podziałem na rodzaje beneficjentów ostatecznych i płeć (K/M) WSKAŹNIKI REZULTATU 1. % osób, które podniosły swoje kwalifikacje (uzyskały dokumenty ukończenia poszczególnych form aktywizacji) (K/M), 2. % osób, które oceniły poszczególne projekty pozytywnie (K/M) WSKAŹNIKI ODDZIAŁYWANIA 1. wzrost zatrudnienia w regionie, 2. wzrost ilości osób, które utrzymały zatrudnienie, w tym osób pochodzących z obszarów wiejskich (K/M), 3. wzrost ilości absolwentów kontynuujących naukę, w tym absolwentów pochodzących z obszarów wiejskich (K/M). Priorytet 3 Działanie 3.1. Rozwój obszarów wiejskich WSKAŹNIKI MONITORINGU WSKAŹNIKI PRODUKTU 6. Długość wykonanej lub zmodernizowanej sieci wodociągowej i kanalizacyjnej 7. Ilość km zmodernizowanych dróg gminnych 46 8. Liczba projektów zrealizowanych projektów (w podziale na rodzaje projektów) 9. Ilość nowopowstałych przedsiębiorstw 10. Ilość projektów kompleksowego uzbrojenia terenu przeznaczonego pod inwestycje (szt.) WSKAŹNIKI REZULTATU 4. Wzrost poziomu zwodociągowania/skanalizowania gminy 5. Wzrost dostępności drogi (redukcja EPLP) 6. Powierzchnia terenów inwestycyjnych, które stały się dostępne w wyniku budowy i modernizacji dróg oraz uzbrojenia terenu (ha) WSKAŹNIKI ODDZIAŁYWANIA 6. Liczba utworzonych/utrzymanych miejsc pracy 2 lata po realizacji projektu 7. Spadek stopy bezrobocia 8. Wzrost dochodu gmin na mieszkańca 9. Poprawa bezpieczeństwa (liczba wypadków w ruchu drogowym po upływie roku) 10. Liczba pojazdów korzystających z drogi po upływie roku Priorytet 3 Działanie 3.5 Lokalna infrastruktura społeczna WSKAŹNIKI MONITORINGU WSKAŹNIKI PRODUKTU 1. Powierzchnia nowych lub zmodernizowanych obiektów przeznaczonych na cele dydaktyczne i sportowe (m2) 2. Ilość zakupionego sprzętu medycznego dla szpitali o zasięgu lokalnym (szt.) WSKAŹNIKI REZULTATU 1. Ilość uczniów i wychowanków korzystających z lokalnych obiektów edukacyjnych (osoby) WSKAŹNIKI ODDZIAŁYWANIA 11. Udział osób pozostających na miejscu celem edukacji (%), w tym: udział osób, które ukończyły na miejscu szkołę średnią oraz udział osób, które ukończyły na miejscu szkołę wyższą 47 VI. Plan finansowy na lata 2004 – 2008 Lp Program inwestycyjny Zadania inwestycyjne 1 2 3 4 5 6 Przebudowa drogi gminnej nr 0350019 (TrypucieZawady) Budowa drogi gminnej nr 0350010 i nr 0350020 na odcinku Baciuty-Trypucie Budowa kanalizacji sanitarnej do wsi 5. ZalesianyNiewodnica Kościelna 6. NieckiMarkowszczyznaTołcze-Barszczówka 7. Dobrowoda-Baciuty 8. Piećki-Borowskie Skórki-Borowskie Michały-Borowskie Gziki Rozbudowa części dydaktycznej przy szkole w Turośni Kościelnej Rozbudowa sieci wodociągowej na terenie gminy Modernizacja ujęć wodnych (Hydrofornieprzepompownie) Jednostka Okres Łączne organizująca realizacji nakłady programfinansowe zadanie Dotychczas 2005 poniesione wydatki Budżet Gminy Urząd Gminy 20032007 1.580.618 23.540 Urząd Gminy 20032007 1.620.600 Urząd Gminy 20032008 21.717.583 400.000 2006 - 578.540 252.390 1.430.175 Niecki 91.134 Niecki EFRR budżet państwa i 20032005 1.385.009 Urząd Gminy 20032006 106.170 10.000 Urząd Gminy 20032006 2.504.238 24.000 593.057 660.300 9.919.929 10.053.037 118.793 EFRR i budżet państwa 673.159 - - 90.000 1.401.440 827.956 114.992 578.538 660.300 516.431 Urząd Gminy 2008 Dotacje 300.000 565.008 2007 768.809 7 Termomodernizacja budynków: Szkoły w Tołczach, Czaczkach Małych, Niewodnicy Kościelnej, Turośni Kościelnej, Ośrodek Zdrowia w Turośni Kościelnej i budynek Urzędu Gminy 8 Budowa zbiornika małej retencji w Turośni Kościelnej 9 Budowa świetlicy w Zawadach 10 Rozbudowa oświetlenia ulicznego 11 Budowa świetlicy we wsi Trypucie Urząd Gminy 20032005 1.368.540 33.250 784.202 - Urząd Gminy 20002007 2.000.000 71.664 80.000 - 900.000 Urząd Gminy Urząd Gminy 20032006 245.000 104.000 15.000 75.000 51.000 2005 35.000 Urząd Gminy 2005 2007 705.127 946.336 35.000 - 49 50.000 300.000 355.127 VII. System wdrażania System wdrażania Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Turośń Kościelna jest realizowany w oparciu o system wdrażania pomocy strukturalnej Unii Europejskiej. Gmina korzystając ze środków finansowych funduszy strukturalnych UE jest zobowiązana przestrzegać zasady i procedury wspólnotowe, które zostały określone w Rozporządzeniu z dnia 21 czerwca 1999 r. Nr 1260/1999 wprowadzającym ogólne przepisy odnośnie funduszy strukturalnych oraz rozporządzeniach odnoszących się do poszczególnych funduszy strukturalnych. Poszczególne projekty będą wdrażane w oparciu o zasady wydatkowania środków wg źródeł ich pochodzenia. W niektórych sytuacjach może to oznaczać, że podmiot korzystający z różnych źródeł finansowania będzie musiał sprostać wielu wymaganiom formalnym. Dotyczy to w szczególności odmiennych zasad wykorzystania środków pochodzących ze źródeł krajowych oraz środków pochodzących ze źródeł unijnych. Instytucja Zarządzająca Planem Rozwoju Lokalnego Gminy Turośń Kościelna Funkcję Instytucji Zarządzającej i koordynującej realizację Planu Rozwoju Lokalnego będzie pełnił Wójt wraz z zespołem zadaniowym składających się z pracowników. Zarządzającej obejmuje między innymi: ustalenie szczegółowych zasad i kryteriów realizacji PRL, zbieranie danych statystycznych i finansowych na temat postępów wdrażania oraz przebiegu realizacji projektów w ramach Planu, zapewnienie zgodności realizacji Planu z poszczególnymi dokumentami programowymi wyższego rzędu oraz przestrzegania zasad zawierania kontraktów publicznych, zapewnienie przygotowania i wdrożenia planu działań w zakresie informacji i promocji Planu przygotowanie rocznych raportów nt. wdrażania Planu, zbieranie informacji do rocznego raportu o nieprawidłowościach dokonanie oceny ex-post po zakończeniu realizacji Planu Dla właściwej oceny Instytucja Zarządzająca może tworzyć grupy robocze, korzystać z opinii niezależnych ekspertów lub usług innych instytucji. Instytucja wdrażająca Plan Rozwoju Lokalnego Urząd Gminy jako instytucja wdrażająca PRL jest odpowiedzialna za: kreowanie, przyjmowanie i składanie wniosków aplikacyjnych od instytucji podległych - beneficjentów pomocy, kontrolę formalną składanych wniosków, ich zgodności z procedurami, z zapisami Planu, ewentualne monitorowanie wdrażania poszczególnych projektów, zapewnienie informowania o współfinansowaniu przez UE realizowanych projektów VIII. Sposoby monitorowania, oceny i komunikacji społecznej. 1. System monitorowania planu Kluczowe znaczenie w monitorowaniu i stymulowaniu realizacji Planu posiada Wójt Turośni Kościelnej i Rada Gminy Jej główną rolą będzie monitorowanie przebiegu realizacji zadań zawartych w Planie oraz ewentualne interweniowanie w przypadku stwierdzenia opóźnień lub nieuzasadnionej rezygnacji z realizacji zadania. Realizowanie zapisów Planu wymaga stałej obserwacji zjawisk zachodzących w otoczeniu społeczno – gospodarczym gminy oraz umiejętnego reagowania korygującego, w momencie pojawiania się niekorzystnych, w stosunku do założonych tendencji. Wymóg prowadzenia monitoringu jest zdeterminowany przez fakt, iż samorząd gminny pełni funkcję koordynatora i kreatora zdarzeń w stosunku do wielu podmiotów działających na jego obszarze. Innym aspektem jest dążenie do osiągnięcia wysokich standardów Unii Europejskiej, w której monitorowanie wdrażania polityki regionalnej jest wymogiem formalnym, a w przypadku województwa podlaskiego, korzystającego ze źródeł pomocowych UE, zapewnienie monitoringu jest jednym z ważnych elementów właściwej realizacji projektów i ich oceny. W Planie Rozwoju formułowane są oczekiwania i projekcje przyszłego stanu rzeczy w oparciu o dostępny zbiór danych oraz instrumentarium badawcze. Przyjęcie założeń finansowych, w tym wydatków inwestycyjnych, jest rzeczą trudną w świetle zmieniających się uregulowań prawnych, a także wielu koncepcji rozwojowych proponowanych przez instytucje centralne. Monitoring wymaga działań określonych czytelnymi kryteriami, a także zbudowania aparatu instytucjonalnego. Wiąże się to zwłaszcza z wydatkowaniem funduszy publicznych, stąd też optymalne ich wykorzystanie, a przez to osiągnięcie maksymalnego efektu działania jest rzeczą istotną. Doktryna rozwoju lokalnego jest na etapie powstawania co powoduje, iż szczegółowe zagadnienia nie mogą być w sposób precyzyjny przedstawione. Monitorowanie i ocena podejmowanych w sferze rozwoju gminy działań spoczywać będzie na organie stanowiącym i wykonawczym gminy. Monitorowanie Planu jest ważnym wymogiem aktywnej realizacji rozwoju gminy. Umożliwia ono określenie, czy Plan jest realizowany w sposób prawidłowy, a jego założenia są nadal aktualne. Monitoring powinien spełniać określone wymagania, podobnie jak to ma miejsce w przypadku obserwacji innych zjawisk społeczno – gospodarczych. Powinien dostarczać potrzebnej wiedzy w oparciu o wskaźniki jakościowe i ilościowe, które pozwolą obiektywnie ocenić realizację założonych działań. Zapisy Planu Rozwoju Lokalnego pozwalają na zapewnienie elastyczności jej realizacji, co może skutkować aplikowaniem do funduszy pomocowych każdorazowo, gdy pojawia się szansa pozyskania współfinansowania przedsięwzięć regionalnych ze źródeł zewnętrznych, w tym środków pomocowych Unii Europejskiej kierowanych na zapewnienie spójności społeczno –gospodarczej i procesów integracyjnych. 51 2. Sposoby oceny planu Skuteczność Planu poddawana będzie bieżącej ocenie. Sprawowana ona będzie przez Komisję Rewizyjną Rady Gminy przy pomocy zawartych w Punkcie V wskaźników monitorowania. 3. Sposoby inicjowania współpracy pomiędzy sektorem publicznym, prywatnym i organizacjami pozarządowymi Strategia informacyjna Zadania strategii informacyjnej: zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o możliwościach uzyskania wsparcia w ramach funduszy strukturalnych dla wszystkich grup docelowych na terenie Gminy Turośń Kościelna zapewnienie czytelnej informacji o kryteriach oceny i wyboru projektów oraz obowiązujących w tym zakresie procedurach zapewnienie bieżącego informowania opinii publicznej o zakresie i wymiarze pomocy wspólnotowej dla poszczególnych projektów i rezultatach działań na poziomie Gminy zapewnienie współpracy z instytucjami zaangażowanymi w monitorowanie i realizowanie Planu Rozwoju Lokalnego w zakresie działań informacyjnych i promocyjnych poprzez wymianę informacji i wspólne przedsięwzięcia inicjowanie dodatkowych działań promocyjnych o zasięgu lokalnym wykorzystanie nowoczesnych technologii, takich jak Internet, poczta elektroniczna, elektroniczna archiwizacja dokumentów, w celu usprawnienia komunikacji pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w realizacji Planu Rozwoju Lokalnego Grupy docelowe odbiorców Działania podejmowane w ramach Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Turośń Kościelna będą uwzględniały specyficzne potrzeby wymienionych grup docelowych, jeśli chodzi o zakres informacji oraz użyte instrumenty w celu osiągnięcia maksymalnej skuteczności. Opinia publiczna - powszechna wiedza na temat działań związanych z wdrażaniem oraz wykorzystaniem środków Unii Europejskiej służyć będzie prezentacji korzyści płynących z członkostwa we Wspólnocie, budowaniu pozytywnego wizerunku podmiotów zaangażowanych w proces wdrażania pomocy, jak również przyczyni się do poparcia dla inwestycji, których bezpośrednim beneficjentem będzie społeczność lokalna Gminy. Beneficjenci - to osoby, instytucje lub grupy społeczne bezpośrednio korzystające z wdrażanej pomocy. Będą to: - jednostki samorządu terytorialnego szczebla gminnego - podmioty będące jednostkami podległymi samorządowi gminnemu bądź realizujące zadania jednostki samorządu gminnego - podmioty gospodarcze 52 - organizacje zrzeszające przedsiębiorców uczelnia wyższa i jednostki edukacyjne organizacje pozarządowe i organizacje społeczne związki wyznaniowe Kształtowanie wizerunku Planu Rozwoju Lokalnego Wykorzystanie pomocy w ramach funduszy strukturalnych płynących z Unii Europejskiej uzależnione jest od poziomu świadomości w zakresie istnienia oraz możliwości pozyskania środków dla samorządów gminnych. W tym celu istnieje realna potrzeba konsekwentnego kształtowania pozytywnego wizerunku Planu Rozwoju Lokalnego. Instrumenty strategii informacyjnej Realizacji polityki informacyjnej służyć mają następujące instrumenty: - - - - - - konferencje, seminaria, wykłady, warsztaty, prezentacje- propagujące informacje o możliwościach wykorzystania środków unijnych i rezultatach wsparcia UE oraz usystematyzowania wiedzy wizytacje projektów, ekspozycje projektów- mogą stanowić skuteczne metody prezentacji osiągnięć w zakresie realizacji inicjatyw z wykorzystaniem środków Unii Europejskiej informowanie o projektach oraz ich promocja przez beneficjentów- należy zadbać o przekazanie odpowiedniej wiedzy beneficjentom z rejonu Gminy Turośń Kościelna, którzy będą odpowiedzialni za spełnienie wymogów w tym zakresie serwisy internetowe - będą szybkim i ogólnodostępnym źródłem informacji dla potencjalnych beneficjentów i instytucji o aktualnych możliwościach skorzystania z pakietu pomocowego, zaś dla opinii publicznej stanowią kompleksowe źródło informacji o osiągnięciach Planu Rozwoju Lokalnego i wsparciu ze strony Unii Europejskiej dla Gminy Turośń Kościelna publikacje, broszury informacyjne, ulotki, reklamy, plakaty, materiały audio-wizualne - ułatwiają w atrakcyjnej, przystępnej formie przybliżyć wiedzę na temat dostępnej pomocy Unii Europejskiej, możliwości jej uzyskania, roli turośnieńskich instytucji w zarządzaniu pomocą oraz roli Unii Europejskiej w tym procesie. współpraca z mediami - działania wykorzystujące współpracę z prasą, radiem, telewizją o zasięgu lokalnym i regionalnym będą kluczowym elementem przy realizacji Planu Rozwoju Lokalnego w szczególności w odniesieniu do opinii publicznej. Działania podejmowane za pośrednictwem mediów będą miały formę artykułów i relacji prasowych, audycji radiowych i telewizyjnych, reklam i ogłoszeń. Wszelka informacja o zasadach i procedurach związanych z wykorzystaniem funduszy strukturalnych powinna być przekazana w zwięzły i przystępny sposób. 53 SPIS TREŚCI I. II. III. IV. TEREN REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO.............................. 1. Delimitacja obszaru realizacji Planu......................................................... 2. Charakterystyka obecnej sytuacji społeczno – ekonomicznej.................. Demografia............................................................................................... Rynek pracy i bezrobocie......................................................................... Kultura, sport i turystyka........................................................................... Oświata i wychowanie.............................................................................. Ochrona zdrowia...................................................................................... Mieszkalnictwo......................................................................................... Pomoc społeczna..................................................................................... Podmioty gospodarcze............................................................................. Rolnictwo.................................................................................................. Inwestycje................................................................................................. Wolne tereny pod inwestycje.................................................................... Finanse gminy.......................................................................................... Infrastruktura lokalna................................................................................ Wodociągi................................................................................................. Kanalizacja............................................................................................... Łączność.................................................................................................. Energia elektryczna.................................................................................. Sieć gazowa............................................................................................. Emisja zanieczyszczeń do wód................................................................ Emisja zanieczyszczeń do atmosfery....................................................... Odpady..................................................................................................... Powiązanie projektów z celami strategicznych dokumentów rozwoju przestrzennospołeczno-gospodarczego Gminy Turośń Kościelna oraz dokumentami powiatowymi, wojewódzkimi i krajowymi................................. Powiązanie projektów z innymi działaniami realizowanymi na terenie gminy............................................................................................................. Planowane inwestycje w świetle ZPORR...................................................... Wybrane wskaźniki monitorowania Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Turośń Kościelna........................................................................................... VI. Plan finansowy na lata 2005 – 2008.............................................................. VII. System wdrażania......................................................................................... VII Sposoby monitorowania, oceny i komunikacji społecznej............................. I 1. System monitorowania planu................................................................... 2. Sposoby oceny planu............................................................................... 3. Sposoby inicjowania współpracy pomiędzy sektorem publicznym, prywatnym i organizacjami pozarządowymi............................................. 3 3 4 4 6 7 10 12 13 13 14 15 15 27 27 28 29 30 30 31 33 34 34 35 37 40 42 V. 1 44 47 49 44 50 51 51
