Pułki piechoty ludowego Wojska Polskiego (1943
advertisement
Anna Gąsiorowska PUŁKI PIECHOTY LUDOWEGO WOJSKA POLSKIEGO (1943—1945) W niniejszym omówieniu uwzględniono zawartość aktową wytworzoną przez kancelarie pułków piechoty wchodzących w skład 1 pierwszych dziesięciu dywizji piechoty, które zostały sformowane w latach 1943—1944. Jednostki te brały bezpośredni udział w działaniach podczas II wojny światowej na szlaku bojowym ludowego Wojska Polskiego1. 1. Problemy organizacyjne Pułk piechoty stanowił podstawowe ogniwo organizacyjne ludowego Wojska Polskiego. Był to oddział piechoty, na którym spoczywał główny ciężar walki. Wchodził on w skład dywizji piechoty; w każdej z nich znajdowały się po trzy pułki piechoty. Wszystkie pułki, których zawartość aktową omawia się w tej informacji były formowane w oparciu o radziecki etat pułku strzeleckiego nr 04/5012. 1 Akta tych zespołów zostały uporządkowane i są ujęte w inwentarzu. Por. Inwentarz akt ludowego Wojska Polskiego z lat 1943—1945. Jednostki bojowe, część 1, Warszawa 1961. 2 Zgodnie z tym etatem, pułk składał się z dowództwa, sztabu, sekcji polowych, szefów służb, kwatermistrzostwa, plutonu zwiadu konnego, plutonu zwiadu pieszego, dwu kompanii fizylierów, kompanii rusznic przeciwpancernych, kompanii łączności, plutonu żandarmerii, plutonu saperów, baterii działek 45 mm, baterii dział 76 mm, baterii moździerzy 120 mm, kompanii sanitarnej, ambulansu weterynaryjnego, warsztatów uzbrojenia, warsztatów mundurowo-taborowych i kompanii transportowej. Etatowo stan pułku wynosił 2.915 żołnierzy w tym 276 oficerów, 872 podoficerów i 1.765 szeregowców. CAW, kolekcja etatów, t. 59; S. Pułki o numeracji 1, 2 i 3 — jako jednostki 1 DP im. T. Kościuszki — zostały sformowane w obozie sieleckim w dniu 14 maja 1943 roku3. Do końca wojny brały one udział we wszystkich działaniach bojowych 1 DP, wchodzącej w skład 1 AWP, na szlaku od Lenino do Berlina. Pułki 4, 5 i 6 — będące jednostkami 2 DP im. H. Dąbrowskiego — sformowano w Sielcach na podstawie rozkazu 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR z dnia 19 sierpnia 1943 roku4. Uczestniczyły one do końca wojny w szlaku bojowym 1 AWP. Najcięższe boje stoczyły pod Puławami, na przyczółku wareckomagnuszewskim, na Wale Pomorskim i w operacji berlińskiej. Kolejne pułki piechoty — 7, 8 i 9 — 3 DP im. R. Traugutta — sformowane zostały w Sielcach na podstawie rozkazu nr 95 dowódcy 1 korpusu PSZ w ZSRR z dnia 27 grudnia 1943 roku5 i jako jednostki 1 AWP do końca wojny brały, udział we wszystkich działaniach tej armii. Najcięższe boje stoczyły i największe straty poniosły na przyczółku warecko-magnuszewskim, w walkach o Warszawę, na Wale Pomorskim, w walkach o Kołobrzeg i w operacji berlińskiej6. Natomiast 8 pp. wsławił się szczególnie w walkach o Bydgoszcz. Pułki 10, 11 i 12, jako jednostki 4 DP im. J. Kilińskiego, zostały sformowane w rejonie Sum — zgodnie z rozkazem organizacyjnym nr 01 dowódcy 1 AP w ZSRR z dnia 1 kwietnia 1944 roku7. Do końca wojny wchodziły one w skład 1 AWP i uczestniczyły w walkach nad Wisłą, w rejonie Warszawy, na Wale Pomorskim, o Kołobrzeg i w operacji berlińskiej. Dalsze pułki piechoty — 13, 15 i 17, wchodzące w skład 5 DP, sformowano rozkazem nr 00130 dowódcy 1 AP z dnia 5,lipca 1944 roku w rejonie Żytomierza8. Początkowo przewidziane jako jednostki 1 AWP, jednak 20 sierpnia 1944 roku zostały K o m o r n i c k i, Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty, t. 1, Warszawa 1965, s. 111. 3 Rozkaz organizacyjny nr 1. Organizacja i działania bojowe ludowego Wojska Polskiego w latach 1943—1945, t. 1, Warszawa 1958, s. 3. 4 Rozkaz organizacyjny nr 1 dowódcy 1 KPSZ. Tamże, s. 9. 5 Tamże, s. 23. 6 Straty poniesione przez LWP ujęte są w Księdze poległych na polu chwały 1943—1945. Opracowali: L. L e w a n d o w i c z, Z. L i s e k, J. M a l c z e w s k i, R.L. P o l k o w s k i, W. R o m a n o w s k i, Wstępem opatrzył: J. M a l c z e w s k i, Warszawa 1974. 7 Organizacja i działania bojowe ..., t, 1, s. 36. 8 Tamże, s. 94. włączone do formowanej w tym czasie 2 armii WP9. Brały więc udział w działaniach bojowych 2 AWP, w operacjach łużyckiej i praskiej. Pułki — 14, 16, i 18 (6 dywizji piechoty) zostały sformowane w rejonie Żytomierza na podstawie rozkazu nr 00130 dowódcy 1 AP z dnia 5 lipca 1944 roku10, jako jednostki organizowanej 2 AWP. Już 6 października 1944 roku zostały wcielone do 3 AWP11. Po zaprzestaniu formowania 3 armii znajdowały się (łącznie z pozostałymi oddziałami 6 DP) w dyspozycji NDWP i ostatecznie skierowane dostały do 1 AWP. Uczestniczyły w działaniach bojowych 1 armii w operacji warszawskiej, na Wale Pomorskim, w walkach o Kołobrzeg i kanał Hohenzollernów w operacji berlińskiej. Formowanie 25, 27 i 29 pułków piechoty (10 DP) odbywało się w Rzeszowie, na podstawie rozkazu Naczelnego Dowództwa WP z 6 października 1944 roku12. 10 DP była początkowo przewidziana, jako jednostka 3 AWP, dopiero rozkazem dowódcy 2 AWP z 27 lutego 1945 roku została włączona w skład 2 armii13. Jednostki dywizji uczestniczyły w działaniach podczas operacji łużyckiej i praskiej. Pułki 26, 28 i 30 sformowano rozkazem nr 16 NDWP z dnia 3 września 1944 roku w rejonie Białegostoku, jako jednostki 9 dywizji piechoty14. Podlegały one 2 AWP i brały udział w operacjach: łużyckiej oraz praskiej. W sierpniu 1944 roku formowane były w rejonie Lublina 31, 33 i 35 pułki piechoty, jako jednostki 7 dywizji piechoty15. Już w niedługim czasie, bo 16 października tegoż roku 31 pp został skreślony z rejestru jednostek WP16. Na jego miejsce utworzono — zgodnie ; z rozkazem Naczelnego Dowództwa WP — 37 pułk piechoty17. 9 Rozkaz nr 8 NDWP. Organizacja i działania bojowe ..., t. 1, s. 131. Tamże, s. 94. 11 Tamże, s. 204. Sprawy związane z formowaniem 3 armii szerzej naświetla W. J u r g i e l e w i c z, Organizacja ludowego Wojska Polskiego (22.07.—9.05.1945), Warszawa 1968, s. 202—205. Ponadto: Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej. Tom 3 — Ludowe Wojsko Polskie 1943—1945, Warszawa 1973, s. 193— 194. 12 Rozkaz nr 41 NDWP. Organizacja i działania bojowe .... t. 1, s. 204. 13 S. K o m o r n i c k i, op. cit., s. 159. 14 Tamże, s. 161. Strukturę i działalność dywizji omawia też M. D o ł o m i s i e w i c z, Historia 9 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty, Rzeszów 1970. 15 Rozkaz nr 8 NDWP z dnia 20.08.1944 roku. Organizacja i działania bojowe ..., t. 1, s. 131. 16 Pułk został skreślony z rejestru z powodu zaistniałej wówczas zbiorowej dezercji. Problem ten został szeroko omówiony już na łamach Wojskowego Przeglądu Historycznego nr 3, 1965, s. 40—73. 17 Rozkaz organizacyjny nr 94/org. NDWP z dnia 22.12.1944 roku. Organizacja i działania bojowe ..., t. 1, s. 282. 10 Wszystkie jednostki 7 DP wypełniały zadania bojowe w ramach działań dywizji18. Pułki 32, 34 i 36, jako jednostki 8 dywizji piechoty były organizowane w rejonie Siedlec, zgodnie z rozkazem nr 8 NDWP z dnia 20 sierpnia 1944 roku19. Przebyły one szlak bojowy 2 AWP; brały więc bezpośredni udział w operacji łużyckiej i praskiej20. 2. Charakterystyka archiwaliów Wszystkie znajdujące się w Centralnym Archiwum Wojskowym akta, wytworzone przez kancelarie pułków piechoty w latach 1943—1945 zostały ułożone w zespołach według komórek organizacyjnych, zgodnie z obowiązującym etatem. Ogólnie akta te można podzielić na 5 zasadniczych grup21: 1) akta bojowe, organizacyjne i szkoleniowe 2) akta polityczne 3) akta personalne 4) akta kwatermistrzowskie 5) akta kancelaryjne. * * * Akta o charakterze bojowym i szkoleniowym stanowią niewątpliwie najcenniejszą grupę dokumentów. One to bezpośrednio informują o działaniach pododdziałów na polu walki, o planach poszczególnych działań, o pracy zwiadu. 18 Szerzej na temat działań dywizji pisze S. G a ć, 7 dywizja piechoty. Historia 7 Łużyckiej Dywizji Piechoty, Warszawa 1971. 19 Organizacja i działania bojowe ..., t. 1, s. 131. 20 Działania bojowe omawia S. R z e p s k i, 8 dywizja piechoty. Z dziejów 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty im. Bartosza Głowackiego, Warszawa 1970. 21 Na temat podziału materiałów archiwalnych pisze J. M a l c z e w s k i, O zawartości zasobu aktowego LWP z lat 1943—1945. Wybrane zagadnienia z teorii i praktyki wojskowej służby archiwalnej. Warszawa 1967, s. 52—53. Pozwalają też odtworzyć przebieg bitew, zawierają dane o zaopatrzeniu, stratach własnych i nieprzyjaciela. Do grupy tej należą rozkazy, zarządzenia i meldunki bojowe, plany walki, sprawozdania z działań bojowych, protokoły przekazania odcinków frontu, dzienniki i opisy działań bojowych oraz materiały komórek zwiadowczych. Z aktami bojowymi ściśle powiązane są dokumenty szkolenia bojowego. Na szczeblu pułków łączono nierzadko z aktami bojowymi również materiały o charakterze organizacyjnym, jak rozkazy, meldunki, plany o przebiegu formowania i stanie bojowym jednostek. Akta tego typu występują równie w zespołach dowództwa dywizji22 lub armii23. Spośród zasygnalizowanych dokumentów bojowych jednym z najcenniejszych źródeł do odtworzenia przebiegu działań ludowego Wojska Polskiego, a występujących stosunkowo często w zespołach akt pułków piechoty, są meldunki bojowe. Na ich treść składają się: dane o nieprzyjacielu, opis przebiegu własnych działań bojowych działań nieprzyjaciela. Bardzo często do meldunków dołączano szkice sytuacyjne lub mapy z naniesioną sytuacją. Niemal komplet ej dokumentacji zachował się w zespole akt 10 pułku piechoty24, Znajdujące się tam meldunki bojowe, obejmują cały okres działań pułku prawie od chwili wejścia do walki, tzn. od połowy września 1944 roku do końca maja roku następnego. Innym cennym źródłem archiwalnym są plany walki, plany przygotowania artyleryjskiego oraz współdziałania poszczególnych broni i służb, protokoły i schematy przekazania poszczególnych odcinaków obrony. Przekazy te nie zachowały się w komplecie; stosunkowo najwięcej występuje w zespole akt 16 pułku piechoty25. Bardzo interesujące są dzienniki i opisy działań bojowych. Były one sporządzane co kilka dni, po zakończeniu pewnego etapu działań; niektóre zaś dopiero po wojnie opracowane zostały przez osoby bezpośrednio uczestniczące w życiu i wydarzeniach jednostek. Zapisu dokonywano na podstawie dokumentów bojowych, stąd ich duża wartość historyczna. Tego typu przekazów zachowało się stosunkowo 22 Por. A. M i ę t e k, Zawartość aktowa zespołów dowództw dywizji piechoty ludowego Wojska Polskiego z lat wojny 1943—1945, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej nr 6, 1974, s. 72 i nast. 23 Por. J. M i l e w s k i, Materiały do dziejów 2 armii Wojska Polskiego 1944—1945, Biuletyn ... nr 5, 1973, s. 102 i nast. 24 Zespół nr 50. Inwentarz akt ludowego Wojska Polskiego ..., część 1, s. 254. 25 Por. CAW, III-77-5, 6 i 8. niewiele. Występują one w 7, 8 i 9 pułkach 10 dywizji piechoty. Uwagę należy zwrócić na poprawnie opracowane dzienniki |działań bojowych, które zachowały się w zespole akt 2 pułku piechoty26. Ilość zachowanych akt bojowych w omawianych zespołach kształtuje się dość różnorodnie. Nie jest to najliczniejsza grupa materiałów w porównaniu z innymi, jak np. personalnymi. Jednak, co należy podkreślić, dokumentacja o charakterze bojowym, występuje we wszystkich zespołach pułków piechoty. Jednocześnie, należy zaznaczyć, że znacznie więcej tych akt zachowało się w pułkach wchodzących w skład dywizji piechoty podlegających 1 armii. W pułkach 2 AWP zasób aktowy jest znacznie skromniejszy w związku z tym również ilość akt bojowych mniejsza. W pułkach 1 AWP ilość teczek z aktami bojowymi kształtuje się średnio w granicach kilkunastu jednostek archiwalnych, natomiast w pułkach piechoty 2 AWP jest ich zaledwie po kilka27. Wśród jednostek 1 AWP najbogatszym w dokumenty bojowe jest zespół akt 2 pułku piechoty 1 DP. W zespole tym na ogólną ilość 112 jednostek archiwalnych, w 41 teczkach występują akta bojowe. Zachowały się więc rozkazy i zarządzenia bojowe dowódcy pułku (t. 28, 29), dzienniki działań bojowych oraz meldunki o stanie bojowym jednostki (t. 25, 26). Innym również interesującym zespołem zawierającym najważniejsze dokumenty bojowe jest zespół akt 10 pułku piechoty. Występują tu, obok rozkazów i zarządzeń bojowych z lat 1944—1945 (t. 1—5), plany obrony odcinków frontu (t. 7— 8), schematy rozlokowania artylerii (t. 12) i meldunki bojowe (t. 22—24). Ponadto w zespole tym znajduje się dokładny opis kilkudniowych działań bojowych pułku na przełomie stycznia i lutego 1945 roku w rejonie miejscowości Jastrów (t. 25—26). Ogólnie biorąc wśród 108 jednostek archiwalnych składających się na ten zespół, w 37 teczkach występują materiały o charakterze bojowym. W kolejnym 11 pułku piechoty na zachowane 124 jednostki archiwalne, 47 ujmuje akta bojowe. Różnorodność materiałów o tym charakterze w omawianym zespole jest wyjątkowo duża. Wszystkie one dotyczą lat 1944—1945. Mamy więc tu 26 CAW, III-9-25, 26, 40 i 41. W czasie walk jednostek 2 AWP w Saksonii w kwietniu 1945 roku duża ilość dokumentów uległa zniszczeniu. J. M a l c z e w s k i, op. cit., s. 63—64. 27 rozkazy i zarządzenia bojowe, schematy rozlokowania poszczególnych oddziałów pułku, meldunki o stanie bojowym, plany obrony, plany i programy szkolenia bojowego oraz opisy natarcia. Znajdują się także sprawozdania z działalności zwiadu pułku. W grupie zespołów akt pułków 2 AWP najwięcej dokumentacji bojowej zachowało się wśród wytworu kancelaryjnego 34 pp — 22 jednostki archiwalne. Materiały te są jednak dość różnorodne. Obok cennych dzienników działań bojowych i rozkazów zachowała się stosunkowo duża ilość akt dotyczących szkolenia bojowego, głównie służby chemicznej i łączności. Natomiast w zespole akt 26 pułku piechoty znajdują się tylko rozkazy i programy szkolenia bojowego z 1945 roku. Są także zespoły akt, w których dokumentów bojowych nie ma w ogóle lub też zachowały się tylko fragmenty obszerniejszych meldunków. I tak, brak prawie zupełnie akt bojowych w pułkach piechoty 5 DP; np. zespół akt 13 pułku piechoty (1944—1945) składa się z 66 jednostek archiwalnych. Z tej ilości jedynie w 5 teczkach występują akta bojowe i to w większości przypadków dotyczą one szkolenia. Zachowały się ponadto pojedyncze dokumenty przemieszane z aktami o charakterze personalnym lub organizacyjnym. Natomiast w 15 i 17 pułkach tej dywizji prawie zupełnie brak dokumentów bojowych. Jedynie w 15 pułku piechoty zachowała się 1 jednostka archiwalna zawierająca meldunki bojowe z 1945 roku. (Także bardzo ubogi w omawianą dokumentację jest zespół akt 6 pułku piechoty; na ogólną ilość 55 jednostek archiwalnych jedynie w 3 teczkach znajduje się po kilka dokumentów bojowych dotyczących służby granicznej pełnionej przez żołnierzy po zakończeniu wojny. * Drugą grupę tworzą akta o charakterze politycznym. W zespołach pułków piechoty z lat 1943—1945 zachowało się ich stosunkowo niewiele. Dokumentacja ta jest niezwykle cenna dla badacza. Składają się na nią: rozkazy i dyrektywy w sprawach politycznych, plany pracy, programy, instrukcje, konspekty pogadanek, meldunki dzienne i okresowe pracy polityczno-wychowawczej, biuletyny sławy, a także kroniki jednostek. Na szczególną uwagę w tej grupie akt zasługują wspomniane meldunki z pracy pol-wych i kroniki pułków. Meldunki sporządzane były zarówno w okresie działań bojowych i szkolenia, przemarszów i postojów oraz po zakończeniu wojny. Dotyczyły one wszystkich ważniejszych przedsięwzięć o charakterze ogólnonarodowym, w których uczestniczyło wojsko (zagospodarowanie Ziem Zachodnich, reforma rolna, akcja pomocy ludności cywilnej, walka z reakcyjnym podziemiem). Ilość tych akt w zespołach waha się w granicach kilku jednostek archiwalnych. Najwięcej — 7 jednostek archiwalnych — występuje w zespole akt 2 pułku piechoty, gdzie obok meldunków dziennych z pracy aparatu pol-wych z 1945 roku znajdują się również meldunki sytuacyjne o stanie bojowym, rozkazy, zarządzenia, instrukcje i biuletyny sławy z okresu walk jednostki na Pomorzu Zachodnim w marcu i kwietniu 1945 roku (t. 164, 165). Cenne też akta o charakterze politycznym zachowały się w zespole 6 pułku piechoty. Znajdują się tu rozkazy wyższych dowództw w sprawach pol-wych wydane w 1945 i 1946 roku (t. 31), wykazy oficerów aparatu politycznego jednostki oraz komplet meldunków z pracy pol-wych. Ponadto w tym zespole jest przechowywana kronika jednostki (t. 38, 39). W kilku zespołach archiwalnych pułków piechoty brak zupełnie dokumentów obrazujących działalność aparatu polityczno-wychowawczego. Nie zachowała się tego rodzaju dokumentacja w 14, 15, 25, 26, 28, 32, 33 i 37 pułkach piechoty. Wśród akt pozostałych pułków spotyka się po 2 lub co najwyżej 4 jednostki archiwalne zawierające materiały o charakterze politycznym. * Trzecią grupę — najliczniejszą we wszystkich omawianych zespołach — tworzą akta personalne. Do nich należą: rozkazy — personalne o naznaczeniach na stanowiska, nominacyjne i oficerskie, księgi ewidencji personalnej łącznie ze skorowidzami, teczki personalne oficerów, księgi kar i pochwał, wnioski odznaczeniowe i awansowe, imienne wykazy poległych i rannych, spisy demobilizowanych i wreszcie meldunki o nadzwyczajnych wypadkach. Akta te są cenne z uwagi na to, że pozwalają na odtworzenie obsady personalnej jednostek, informują też o przekroju demograficznym stanu osobowego. We wnioskach awansowych i odznaczeniowych można znaleźć również interesujące opisy czynów bojowych poszczególnych żołnierzy. Akta personalne zachowały się we wszystkich omawianych pułkach, z tym, że nie we wszystkich tworzą one całość akt tego typu wytworzonych od chwili sformowania jednostki do końca wojny. Ich ilość w poszczególnych zespołach waha się w granicach od kilkunastu do kilkudziesięciu jednostek archiwalnych. Najwięcej akt personalnych zachowało się w zespole 1 pułku piechoty (140 jednostek archiwalnych). Są to głównie księgi ewidencji stanu osobowego poszczególnych pododdziałów z okresu od 1943 do 1946 roku. Niewiele mniej jest akt personalnych w zespole 2 pułku piechoty (112 teczek). Najwięcej zachowało się ksiąg ewidencyjnych oficerów, podoficerów i szeregowców poszczególnych pododdziałów. Ponadto wymienić można spisy rannych i zaginionych w bitwie pod Lenino (t. 79), charakterystyki odznaczonych oraz wykazy poległych. Zespół o najmniejszej ilości materiałów o charakterze personalnym stanowią akta 25 pułku piechoty. Na ogólną liczbę 26 jednostek archiwalnych, 9 teczek tworzą akta personalne. Składają się na nie księgi personalne wraz ze skorowidzami, ewidencje poległych oraz wnioski awansowe. Bardzo jednolity materiał tworzy zespół akt 15 pułku piechoty, gdzie prawie wszystkie jednostki archiwalne składające się na zespół — to akta personalne. Tylko w jednej teczce znajdują się meldunki bojowe z 1945 roku; pozostałe zaś 29 jednostek archiwalnych — to głównie ewidencja podoficerów i szeregowców. * Czwartą grupę akt tworzy dokumentacja kwatermistrzowska, dotycząca zaopatrzenia jednostek. Materiałów tych w zespołach akt pułków piechoty z lat 1943—1945 nie jest dużo. Przeważają głównie listy płacy oraz rozkazy w sprawach zaopatrzenia w sprzęt i amunicję. Wśród akt zespołów 1 i 2 pułków piechoty, dokumentów tych zachowało się zadziwiająco mało. W 1 pułku piechoty pomiędzy przekazami źródłowymi o zupełnie innym charakterze — znajdują się plany pracy kwatermistrzostwa (t. 170). Natomiast brak całkowicie materiałów finansowych, takich jak np. listy płacy. Pośród zachowanych materiałów 2 pułku piechoty tylko 7 jednostek archiwalnych obejmuje sprawy kwatermistrzowskie. Wszystkie one dotyczą ewidencji zużytej broni i amunicji. Także i w tym zespole zaginęły wszystkie listy płacy. Zespół akt 4 pułku piechoty należy do jednego z najbogatszych w materiały archiwalne o charakterze kwatermistrzowskim. Zachowało się w nim 17 teczek akt dotyczących zaopatrzenia finansowego jednostki, a wśród nich 15 — to listy płacy. Drugim zespołem o podobnej ilości dokumentów kwatermistrzowskich jest 10 pułk piechoty, gdzie piątą część ogólnego stanu zachowanych akt tworzą archiwalia typu finansowego, głównie listy płacy (t. 96—108). Stosunkowo duża ilość akt kwatermistrzowskich występuje w zespole 34 pułku piechoty. Prawie wszystkie z zachowanych przekazów dotyczą spraw finansowych. Jedynie 2 jednostki archiwalne mówią o ilości zużytego umundurowania i sprzętu. Wśród trzydziestu omawianych zespołów, w dwunastu nie zachowały się żadne akta kwatermistrzowskie. O sprawach zaopatrzenia w sprzęt i amunicję oraz o zaopatrzeniu finansowym tych jednostek często można dowiedzieć Się z akt zachowanych w kwatermistrzostwie odpowiedniego dowództwa dywizji. * W ostatniej grupie ujęte są akta kancelaryjne. W pierwszym rzędzie składają się na nie rozkazy dzienne, które były prowadzone przez wszystkie samodzielne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Te przekazy źródłowe bardzo cenne nie tylko z uwagi na to, że pozwalają na odtworzenie codziennego życia jednostki, ale również dlatego, iż stanowią ogromną pomoc przy wykonywaniu kwerend osobowych. Na podstawie zachowanych kompletów rozkazów dziennych można ustalić datę przybycia i ubycia każdego żołnierza pełniącego służbę w danej jednostce oraz fakty wyróżnienia i ukarania. W rozkazach dziennych zamieszczone są także spisy rannych i poległych. Do grupy akt kancelaryjnych należą również rozkazy okolicznościowe, wydawane z okazji ważniejszych wydarzeń i świąt państwowych. Ponadto znajdują się tu dokumenty dotyczące wewnętrznego obiegu pism oraz dzienniki podawcze. W omawianych zespołach ilość akt kancelaryjnych jest stosunkowo niewielka. Najwięcej ich znajduje się w 1 i 2 pułkach piechoty. W obu tych zespołach zachowało się po 26 jednostek archiwalnych. I tak, w 1 pułku piechoty występują komplety rozkazów dziennych z lat 1943—1944 oraz część rozkazów powstałych w 1945 roku. Natomiast w zespole akt 2 pułku piechoty są wszystkie rozkazy dzienne wydane w 1943 roku oraz zdecydowana większość z lat 1944—1945. Cenne są rozkazy dzienne 6 pułku piechoty, gdzie zabezpieczono niemal ich komplet z lat 1943—1945 (osiem jednostek archiwalnych). Podobnie rzecz się ma w zespole akt 7 pułku piechoty; wśród 11 jednostek archiwalnych kancelarii — 10 stanowią rozkazy dzienne powstałe w latach 1945—1946. W 18 pułku piechoty wszystkie zachowane akta kancelaryjne to 6 jednostek archiwalnych z rozkazami dziennymi z drugiej połowy 1944 i 1945 roku. Wśród omawianych zespołów akt pułków piechoty istnieją również i takie, w których akta typu kancelaryjnego nie zachowały się. Brak jest tej dokumentacji archiwalnej w zespołach akt 26, 27 i 30 pułków piechoty. * * * W niniejszym omówieniu zwrócono uwagę tylko na ważniejsze grupy archiwaliów, które mogą mieć pierwszorzędne znaczenie dla badań historycznych nad pułkami piechoty ludowego Wojska Polskiego z czasów drugiej wojny światowej. Część tych akt wykracza poza okres wojny, niektóre dotyczą 1946 roku. Wszystkie akta pułków piechoty z lat 1943—1945 są opracowane, a inwentarze, ich zostały wydane drukiem. Natomiast akta z lat powojennych są ujęte w protokołach zdawczoodbiorczych.
