mikro - Uznam.net.pl
advertisement
Konsument – jeden z podmiotów rynkowych, który podejmuje decyzje zgodnie z zasadami optymalizacji tzn. dokonuje wyborów racjonalnych, w celu max swojego zadowolenia. Konsument wybierając jednocześie wile dóbr dąży do osiągnięcia takiej ich kombinacji, która w najwyższym stopniu spełnia jego oczekiwania. Podstawą wyrobów konsumenta jest uporządkowany system preferencji na który składa się: - założenie kompletności preferencji tzn. konsument dokonujący wyboru między różnymi kombinacjami dóbr umie określić, które kombinacje preferencyjne bardziej, a które mniej zawsze wie jakie dobra w jakiej ilości chce konsumować - założenie przechodniości preferencji, czyli kombinacje dóbr, które wybiera konsument ssą przewodnie tzn. jeżeli konsument preferuje kombinacje A względem kombinacji B i jednocześnie preferuje kombinacje B względem C to na pewno preferuje A względem C - założenie nienasycalności zadowolenia konsumenta tzn. konsument zawsze wybiera kombinacje dóbr dających mu większą satysfakcję z konsumpcji KRZYWA OBJETNOŚCI KONSUMENTA Konsument podejmuje wybór zakupu kombinacji dwóch dóbr konsumpcyjnych. Krzywa obojętności konsumenta przestawia wszystkie komb. dwóch dóbr, które są dla konsument obojętne i daje mu taki sam poziom zadowolenia konsument wybiera między różnymi poziomami konsumpcji tych dwóch uznając, że poszczególne komb. są w równym stopniu przez niego preferowane czyli mu obojętne. PRAWO MALEJĄCEJ MARGINALNEJ STOPY SUBSTYTUCJI Zwiększenie konsumpcji dobra X jest skłonny zrezygnować z coraz mniejszej ilości dobra Y na rzecz wzrostu konsumpcji dobra X o jednostkę. Poszczególne kombinacje X i Y dają konsumentowi takie samo zadowolenie. Poszczególne komb. Są dla niego obojętne. Cechy charakteryzujące krzywą obojetności - posiadanie nachylenia ujemne co wynika z faktu, że w miarę wzrostu konsumpcji jednego dobra zmniejsza się ilość konsumowanego drugiego dobra - nie mogą się przecinać co wynika z założenia w przechodności preferencji jest ich nieskończenie wiele jedne są położone bliżej układu współrzędnych inne bardziej oddalone. Wzajemne położenie nieskończenie wielu krzywych obojętności wskoczą na różnice w poziomach zadowolenia konsumenta z kombinacji dwóch dóbr. Mapa obojętności – składa się z wielu krzywych obojętności a różnymi poziomami zadowolenia. LINIA BUDŻETOWA KONSUMENTA Wielkość konsumpcji indywidualnej zależy od preferencji konsumenta i od dochodów. Konsument podejmując decyzje dot. Zakupu różnych dóbr musi brać pod uwagę wielkość budżetu, którą ma do swojej dyspozycji. ZAŁOŻENIA Konsument dysponuje dochodem pieniężnym I=20 konsument więc całe swoje dochody na zakup dwóch dóbr X i Y, cena rynkowa dobra X wynosi Cx=5 cena dobra Y wynos Cy=2 WZÓR OGRANICZEŃ BUDŻETOWYCH I = Qx * Cx + Qy * Cy Obliczyć jakie ilości obu dóbr może zakupić konsument wydając na zakup tych dóbr wszystkie swoje chochoły 20 = Qx *5 + Qy * 2 Linia budżetowa – funkcje przedst. możliwość zakupu dwóch dóbr przy danych dochodach konsumenta i cenach jednostkowych tych dóbr. Cechy: - ma nachylenie ujemne - oddzielne kombinacje konsumpcji dwóch dóbr, które są dla konsumenta osiągalne przy istniejących ograniczeniach budżetowych do kombinacji nieosiągalnych przy tych ograniczeniach. Podejmując decyzję zakupu konsument wybierze takie punkty na linii budżetowej, które znajdują się na najwyższej dostępnej mu krzywej obojętności. E to jest punkt w którym konsument jest w stanie równowagi jest to punkt styczności linii budżetowej konsument z krzywej obojętności. TEORIE POPYTU KONSUMENTA Jednym z czynników wpływających na popyt konsumenta jest jego dochód Zmianę dochodu konsumenta powodują: - zmiany ilości zakupionych dóbr - zmiany w strukturze konsumpcji W zależności od zmian wielkości popytu konsument na dane dobro, które zachodzą pod wpływem zmian jego dochodów dobra dzieli się na: - dobra nominalne – jeżeli wzrost (spadek) dochodów konsumenta wywołuje wzrost (spadek) popytu konsumenta na dane dobro to jest ono dobrem nominalnym - dobra podrzędne – jeżeli wzrost (spadek) dochodów konsument wywołuje spadek (wzrost) popytu konsumenta na dane dobro to jest ono dobrem podrzędnym. Dobro podst. Tzn. dobro niższego rzędu to jest dobro którego ilości nabywane rośnie wolniej niż dochód konsumenta i maleje wolniej niż ten dochód. Dobro luksusowe jest to dobro wyższego rzędu, dobro którego ilość nabywana wzrasta szybciej niż dochód. Dobro Giffenaa ma charakter dobra podrzędnego jest to dobro na które popyt w wyniku wzrostu ceny gdy na rynku wyst. Niedobory dobra często wyst. zjawisko wzrostu popytu przy wzroście jego ceny. Jeżeli konsument zakupuje dobro gdy jego cena wzrasta to musi to być dobro z którego ze względu na przyzwyczajenia nie chce zrezygnować lub jest to dobro niezbędne mu do życia. Dobro Verbena – dobro zakupowane przez konsumenta za względów snobistycznych w celu wywołania wrażenia na innych ludziach jest ono kupowane w większej ilości wtedy gdy wzrasta cena. Prawo Engla –wskazuje na związek między poziomem dochodów a udziałem wydatków w wydatkach ogółem. W miarę wzrostu dochodu społeczeństwa maleje udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem. Przy niskich dochodach całe dochody przeznaczone zostają na zakup żywności. W miarę wzrostu dochodów dodatkowe dochody zaczynamy przeznaczać na inne towary, a przy bardzo wysokich dochodach wydatki na żywność mogą się ustabilizować na pewnym wysokim poziomie. Z kolejnych przyrostów dochodów prawie nic nie przeznaczy się na wzrost popytu na żywność. Wobec powyższego jest pewna możliwość oceny poziomu gospodarki i zamożności społeczeństwa na podst. Udziałów na żywność w wydatkach ogółem. Cały dochód przeznacza się na zakup dobra A – e Komb. Nieosiągalna przy danym dochodzie – d,f Wybór zapewniający max użyteczność zakupu obu dóbr – a, f Zakup wyłącznie dobra B – c Kombinacja o identycznej użyt. Jak a lecz nieosiągalna f Komb. Nie wyczerpująca całego dochodu – b Analiza zmian dochodów konsumenta prz założeniu niezmienności cen dóbr konsumpcyjnych Zmiana dochodów przy stałych cenach powoduje przesunięcie linii budżetowej konsumenta w prawo, przy wzroście dochodów lub w lewo przy spadku dochodów. Analiza zmian przy założeniu niezmienności Linia budżetowa przesunie się w dół względem dochodów konsumenta osi OX Linia budżetowa przesunie się w górę Linia budżetowa przesunie się w lewo względem względem osi osi OX PRODUKCYJNOŚĆ FIRMY Zależność między wielkościami produkcji, a rozmiarem nakładów czynników produkcji przedstawia się przy pomocy funkcji produkcji Czynniki produkcji można podzielić na zmienne i stałe. Produkcja polega na łączeniu różnych czynników produkcji w celu uzyskania określonej ilości produktów. Podział na stałe i zmienne czynniki produkcji ziązany jest z uwzględnieniem czasu w analizie procesu. Okres krótki to taki w którym nie zmienia się technologia produkcji a jedynie ulegają zminiy tzn. zienne czynniki produkcji. W okresie długim wszystkie czynniki produkcji są zmienne. Czynniki stałe takie których nakład nie ulega zmianie wraz ze zmianą rozmiarów produkcji. Czynniki zmienne to takie których nakład zmieniają się wraz za zmianą wielkości produkcji. Produkt całkowity Qc to cała wytworzona produkcja w przedsiebiostwie w danym czasie, czyli ogół wytworzonych dóbr. Produkt przeciętny Qp to jest stosunek wielkości produkcji całkowitej do ilości zaangażowanych zmiennych czynników produkcji. Qp = Qc/Np Produkt marginalny Qk to przyrost produkcji całkowitej spowodowany wzrostem czynnika zmiennego o jednostkę. Qk=delta Qc/ delta Np. Zmiany produktu całkowitego, przeciętnego i marginalnego opierają się na prawidłowości zwanej prawem nieproporcjonalnych przychodów lub prawem malejących przychodów. Prawo nieproporcjonalnych przychodów wskazuje, że zwiększenie nakładów czynników wytwórczych nie powoduje nieproporcjonalnego przyrostu rozmiarów produkcji. W pierwszym etapie wzrost produkcji jest bardziej proporcjonalny a następuje mniej niż proporcjonalny stosunek do ponoszonych nakładów czynników wytwórczych. Prawo malejących przychodów informuje, że jeśli ilość nakładu danego czynnika rośnie podczas gdy ilość pozostałych czynników wytwórczych jest nie zmienna to zostanie osiągnięty punkt powyżej którego dodatkowe jednostki tego czynnika będą dawać coraz mniejszą produkcję (prawo malejące i produkcyjności krańcowej). Nakład pracy pr.całkowity pr.przeciętny pr.krańcowy 0 0 1 5 5 5 2 12 6 7 3 21 7 9 4 32 8 11 5 40 8 8 6 42 7 2 7 42 6 0 8 40 5 -2 Początkowo produkt całkowity rośnie szybko następnie zmiany są coraz wolniejsze, aż wreszcie dodatkowe zwiększenie zatrudnienia prowadzi do zmieszenia produkcji całkowitej. Punkt A to punkt przegięcia, do ponktu A produkcja rośnie szybciej niż nakłady od punktu A działa prawo malejących przychodów. Punkt B to punkt przez który przechodzi styczna do krzywej produktu całkowitego. Punkt B wyznacza wielkość nakładów w pracy, przy której produkt przeciętny osiąga max. Punkt C to punkt w którym …………………… osiąga max. Punkt C wyznacza wielkość nakładów przy których produkt krańcowy jest równy zero. Qp = Qc / Np. Qk = ∆Qc / ∆Np. Krzywą produktu przeciętnego i produktu krańcowego odzwierciedla zmiany dokonujące się w produkcie całkowitym. Produkt krańcowy początkowo rośnie szybciej niż produkt przeciętny gdyż wzrost nakładów daje więcej niż proporcjonalne przyrosty produkcji. W punkcie A’ gdy zaczyna działać prawo malejących przychodów produkt krańcowy osiąga max. Po osiągnięciu max następuje szybki spadek produktu krańcowego. Produkt krańcowy jest dodatni do momentu, gdy produkt całkowity rośnie. Kiedy maleje produkt krańcowy jest ujemny. Max poziom produktu przeciętnego symbolizuje punkt B’ jest to równocześnie punkt w którym krzywa produktu krańcowego przecina krzywą produktu przeciętnego. Zerowy poziom produktu krańcowego symbolizuje punkt C’ po przekroczeniu tego punktu produkt krańcowy przybiera wartości ujemne. Koszty stałe – to takie, których nakład nie ulega zmianie wraz ze zmiana wielkości produkcji np. amortyzacja, opłaty za dzierżawę. Koszty zmienne to takie, których nakłady zmieniają się wraz ze zmianą rozmiarów produkcji np. koszty zużycia materiałów, robocizna. W drugim okresie czasu wszystkie koszty są zmienne Koszty zmienne są lustrzanym odbiciem krzywej produktu całkowitego. Koszty całkowite to pełne koszty ponoszone przez dane przesie©b. związane z wyprodukowaniem przez nie określonej ilości towarów i usług. Jest to suma kosztów stałych i zmiennych Kc = Kz + Ks Max poziom produktu przeciętnego symbolizuje punkt B’ jest to równocześnie punkt w którym krzywa produktu przeciętnego. Zerowy poziom produktu krańcowego symbolizuje punkt C’ po przekroczeniu tego punktu produkt krańcowy przybier wartośi ujemne. TEORIA FUNKCJONOWANIA PRZEDSIEBIOSTWA Producent – podmiot gosp. Który prowadzi działalność produkcyjną lub usługową na własny rachunek w celu osiągnięcia korzyści stosując wybraną technologię oraz organizację produkcji. Celem producenta jest max zysku. Dlatego też podejmuje on decyzję w ramach danej technologii produkcji środków jakimi dysponuje oraz cen rynkowych czynników produkcji, a także kieruje się zasadą optymalizacji. Producent kierując się zasadą optymalizacji poszukuje najlepszej relacji między nakładami na produkcje a efektami na produkcje. RODZAJE KOSZTÓW I KSZTAŁTOWANIA ICH KR Koszty produkcji w krótkim czasie można podzielić na stałe i zmienne. Przy założeniu, że kapitał produkcyjny nie ulega zmianie koszty stałe przeciętne wykazują systematycznej tendencji malejącej aż do pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych przedsiębiorstwa. Koszty krańcowe są pochodną krzywej kosztów zmiennych. W punkcie przecięcia kosztów zmiennych następuje najniższy poziom kosztów krańcowych. Koszty krańcowe stanowią przyrost kosztów całkowitych w stosunku do przyrostu produkcji Kk = ∆Kc / ∆O ∆Kc = ∆Kz + ∆Ks Kk = ∆Kz / ∆O ∆Ks = O Rosnąca krzywa kosztów krańcowych przecina w najniższym punkcie krzywej przeciętną kosztów zmiennych Kpz oraz w najniższym punkcie krzywej przeciętnych kosztów całkowitych Kpc. Przedsiębiorca osiąga techniczna optimum produkcji w punkcie w którym krzywa kosztów krańcowych Kk przecina krzywą przeciętnych kosztów całkowitych. Optimum techniczne ustala stopień wykorzystania maszyn, urządzeń i surowców. Przesuwając działalność jakimi kol wiek kierunku koszt może się zwiększyć. Przeciętne koszty mogą być zmienne lub całkowite. Wynikają z podzielenia kosztów zmiennych lub całkowitych przez ogólne rozmiary produkcji Kpc = Kc / Q Kpz = Kz / Q Kps = Ks / Q Zależność między wielkością przeciętną Wp) i krańcową (Wk): Gdy Wp spada to Wk spada jeszcze szybciej Gdy tempo spadku Wp maleje to Wk rośnie Gdy Wp osiąga swoje min to Wk = pukt przecięcia = równa się równości Wp czyli Wk = Wp Gdy Wp zaczyna rosnąć to Wk jest wyższa od Wp i rośnie szybciej Gdy Wp jest stała to Wk jest równa Wp – w dalekiej przyszłości się zrównają KONKURENCJA DOSKONAŁA W teorii ekonomii wyróżnia się konkurencję doskonałą i konkurencję niedoskonałą <- do której zalicza się monopol, konkurencję monopolistyczną i oligopol. KONKURENCJA DOSKONAŁA jest rodzajem rynku, w którym żaden z uczestników rynku nie ma wpływu na wydajość ceny rynkowej Konkurencja doskonała opiera się na 4 podst. Założeniach: - rozproszenie popytu i podaży Zn. Duża ilość kupujących i sprzedających na rynku - płynność popytu i podaży tzn. swoboda wejścia i wyjścia z branży - jednorodność rynku tzn. każdy producent sprzedaje dokładnie taki sam produkt - pełna przejrzystość rynku tzn. podmioty wiedzą wszystko o produkcie, cenie i nie mają żadnych tajemnic na rynku. WNIOSEK: Krzywa popytu na wyroby firmy jest linią poziomą równoległą do osi odciętych, co oznacza że po obowiązującej na rynku cenie sprzedający może sprzedawać każdą ilość swego towaru ale po wyżej tej ceny nie może sprzedawać nic. PRZYCHODY (UTARGI) Podstawowym celem producenta jest max zysku Z = U – K -> utargi - koszty Przychód całkowity (utarg całkowity Uc) – to jest cena pomnożona przez ilość sprzedanych produktów Uc = P * Q -> cena – ilość sprzedanych produktów Krzywa utargu całkowitego Opis: Przy doskonałej konkurencji utarg całkowity Reprezentuje prosta przechodząca przez początek układu. Utarg całkowity wzrasta proporcjonalnie do ilości sprzedaży. Przychód przeciętny (utarg przeciętny Up) to utarg całkowity podzielony przez ilość sprzedanych produktów. Up = Uc / Q Przychód krańcowy (utarg krańcowy Uk) to przyrost przychodu całkowitego spowodowany sprzedaży dodatkowej jednostki produktu. Uk = ∆Uc / ∆Q Q - ilość P – cena przeciętna Uc Up ∆Q ∆Uc Uk = ∆Uc/∆Q 20 40 60 2 2 2 2 2 2 20 20 20 40 40 40 2 2 2 40 80 120 P = Up = Uk OPIS DO KRZYWEJ: Krzywa utargu przeciętnego w warunkach konkurencji (doskonałej) jest po prostu krzywą popytu. W warunkach konkurencji doskonałej cena i utarg przeciętny pokrywają się z utargiem krańcowym. OPTYMALIZACJA WIELKOŚCI PRODUKCJI W WARUNKACH KONKURENCJI DOSKONAŁEJ Istnieją dwa podejścia analizy rentowności: - analiza tradycyjna – polega na porównaniu kosztów całkowitych z przychodami ze sprzedaży - analiza marginalna – polega na porównaniu kosztów i przychodów krańcowych inaczej marginalnych Próg rentowności to taki poziom produkcji dla którego utarg całkowity (Uc) równa się kosztom całkowitym (Kc), czyli przychody równoważą koszty. To oznacza jednocześnie, że firma realizuje zerowe zyski ekonomiczne. Analiza progu rentowności wskazuje punkt graniczny tzw. Próg rentowności otwarcia powyżej którego produkcja danego dobra przynosi zyski ekonomiczne. ZYSK MAX – jest przy takim poziomie produkcji dla której nadwyżka przychodów całkowitych nad kosztami całkowitymi jest największa. Rys. utargów całkowitych i kosztów całkowitych Zc= Uc – Kc Metoda tradycyjna (w krótkim czasie Oraz nie ulega zmianie technologia) Opis: firma dążca do max zysku powinna zwiększać produkcją do momentu w którym koszt krańcowy równa się utargami krańcowemu. Kk = Uk Jeżeli Kk < Uk należy zwiększać produkcję Jeżeli Kk > Uk należy zmniejszyć produkcję Jeżeli Kk = Uk to poziom produkcji jest optymalny Q Kc Kc/Q ∆Kc/∆Q P (cena) Uc Uc/Q ∆U/∆Q Zc Zk 0 1500 1200 0 0 1200 -1500 1 2500 2500 1000 1200 1200 1200 1200 -1300 2 3000 1500 500 1200 2400 1200 1200 -6000 3 3500 1170 500 1200 3600 1200 1200 100 4 4500 1125 1000 1200 4800 1200 1200 300 5 6000 1200 1500 1200 6000 1200 1200 0 Uc = P * Q Zc = Uc – Kc Zysk krańcowy – Zk = Uk – Zk Przedsiębiorstwo – osiąga max zysku w punkcie przecięcia się krzywej kosztów krańcowych wykazującą tendencję wzrostową z krzywą utargów krańcowych (ceną) Uk = Kk Odcinek AB to zysk jednostkowy Obszar ABCD to zysk całkowity max W warunkach konkurencji doskonałej jeżeli: - utarg przeciętny Up = Uk = P = Kk > Kp –> zysk - Up = Uk = Kk = Kp –> firma wychodzi na zero Up = Uk = Kk < Kp –> firma ponosi stratę Optimum ekonomiczne (E) wyznacza punkt, w której firma osiąga max zysk. Optimum techniczne wyznacza najniższy punkt kosztów przeciętnych całkowitych. Różnica między optimum technicznym a optimum ekonomicznym polega na tym, że w pierwszym przypadku następuje minimalizacja przeciętnych kosztów wytwarzania, a w drugim max zysku. Granicą max racjonalnych strat wyznacza poziom przeciętnych kosztów zmiennych (Kpz). Jeżeli cena pokrywa przeciętne koszty zmienne to produkcji nie należy przerywać gdyż pokrywa ona co najmniej koszty bieżące związane z produkcją a koszty stałe i tak musi się pokrywać. Jeżeli nie chce się zlikwidować przedsiębiorstwa. Gdy cena kształtuje się poniżej najniższych przeciętnych kosztów …….. stałych. Dolną granicę opłacalności produkcji wyznacza cena równa przeciętnym kosztom zmiennym, czyli P = Kzp = Kk poniżej tego minimalnego poziomu produkcji zaczyna się pełne bankructwo przedsiębiorstwa. ZYSK EKONOMICZNY (NADZWYCZAJNY) W nadwyżkach rocznych wpływów (utargów) nad kosztami własnymi produkcji nazywa się zyskiem bilansowym lub księgowym. Oprócz zysku bilansowego występuje: zysk normalny i zysk nadzwyczajny -> ekonomiczny. Pojęcie zysku normalnego wiąże się pojęcie kosztu alternatywnego czy kosztu utraconych możliwości. Koszt alternatywny w tym przypadku to koszt utraconych odsetek od kapitału i wynagrodzenie przedsiębiorcy u innego przedsiębiorcy. Zysk normalny będący jednocześnie kosztem ukrytym stanowi dla właściciela kapitału pewne minimum które powinien zarobić na danym przedsięwzięcu ekonomicznym. Koszty ekonomiczne to suma wszystkich kosztów produkcji tzn. księgowych i alternatywnych (zysk normalny) związany z produkcją dóbr lub usług. Zysk ekonomiczny (nadzwyczajny) to przychody całkowite firmy pomniejszone o koszty ekonomiczne. W dalszej analizie kosztu wytwarzania używa się koncepcji kosztów ekonomicznych gdyż stanowią one podstawę wyrobu ekonomicznego i decyzji alokacyjnych w gosp. Rynkowej. Zrównanie utargu całkowitego z kosztami ekonomicznymi zapewnia przedsiębiorstwu zysk normalny. PRZYKŁAD: Utarg całkowity Uc = 1000 jedn k. alternatywny kapitału 100 - Koszt księgowy = 700 jedn k. pracy właścicieli 150 Zysk bilansowy = 300 jedn + k. księgowy 700 Koszty ekonomiczne 950 Zysk ekonomiczny = utarg całkowity – koszty ekonomiczne Zysk ekonomiczny = 1000 – 950 = 50 Zysk bilansowy = przychody – koszty księgowe Zysk normalny = k. alternatywne Zysk nadzwyczajny = przychody – koszty ekonomiczne MODELE RYNKU W zależności od stopnia konkurencji rynku można podzielić na: - konkurencję doskonałą - monopol pełny - konkurencję monopolistyczną - oligopol Monopol pełny charakteryzuje się: - wyst. Jednego sprzedawcy produktu nie posiadającego nawet zbliżonych substytutów - …………….. - producent określa rozwój produkcji przy której osiągnie max zysk Konkurencja monopolistyczna to struktura rynku w której z jednej strony isnieje zróżnicowanie produktu i szereg elementów monopolistycznych a z drugiej szereg elementów doskonałej konkurencji tzn. wielu producentów zbywa podobny jednak nie identyczny towar, a wejście na rynek nie jest wykluczone ale jest ograniczone pewnymi niewielkimi kosztami. Oligopol charakteryzuje się: - na rynku wyst. Od dwóch do kilkunastu producentów których decyzje ceniowe są wzjamenie zależne np. rynek samochodowy, sprzęt elektryczny - żadne przedsiębiorstwo nie może osiągać takiej skali produkcji aby zaspokoić potrzeby rynku krajowego z zagranicznego - z małą ilością kapitału nie jest w stanie wejść do tych gałęzi żaden konkurencyjny producent - każdy z wielkich producentów przy ustalaniu ceny rynkowej musi brać pod uwagę prawdopodobne zachowanie się innych konkurentów z tej samej branży Monopol absolutny jest to produkcja zdominowana przez jedną firmę może przybierać formę monopolu naturalnego ->mon.nat. – ma miejsce wówczas gdy podaż jakiegoś produktu lub usługi jest świadomie ograniczona tylko do jednego przedsiębiorstwa nr energia, gaz, woda lub przy eksploatacji rzadkiego bogactwa minie wydobywanego przez jedno przedsiębiorstwo. Stosowany jest nadzór państwa nad wytwarzaniem dóbr i usług co do ich ilości, jakości, stopnia szkodliwości dla środowiska naturalnego oraz wysokości ceny ustalonej przez monopolistę. Konkurencja niedoskonała charakteryzuje się tym ,że dane przedsiębiorstwo reprezentuje tak dużą część całkowitej podaży że jego wejście na rynek lub wyjście z niego podobnie jak zwiększanie luz zmniejszanie przez nie produkcji wywołuje obniżenie lub podwyższenie ceny rynkowej. Przedsiębiorstwo stoi przed alternatywą: obniżyć cenę i sprzedawać wiecej czy podwyższyć cenę i sprzedawać mniej. Założenie: stopniowe obniżanie poziomu ceny Prosta przedstawiająca popyt na produkcją i tym samym zwiększenie popytu przybiera kształt krzywej spadającej. Q 1 2 3 4 5 6 7 P 50 45 40 35 30 25 20 Uc 50 90 120 140 150 150 140 Up 50 45 40 35 30 25 20 Uk 50 40 30 20 10 0 - 10 Przy niedoskonałej konkurencji utarg ze sprzedaży produktów przedsiębiorstwa jest krzywą początkowo rosnącą a następnie malejącą. Jej kształt jest zależna od kształtu krzywej popytu a zwłaszcza od elastyczności popytu. Przy stopniowym obniżaniu ceny przychód całkowity rośnie coraz wolniej, osiąga swój max poziom i odtąd systematycznie maleje. Przedsiębiorcy opłaci się podwyższać cenę tylko wówczas gdy cenowa elastyczność popytu jest mniejsza od jedności. Krzywa przychodu przeciętnego pokrywa się z ceną i może być nazywana krzywą popytu. CENA MONOPOLOWA – jest to cena ustalona przez monopol, po której sprzedaje on całość własnej produkcji osiągając max zysk. SIŁA MONOPOLU – to zdolność przedsiębiorstwa monopolu do zmian ceny rynkowej wytwarzanego przez siebie produktu na skutek zmian jego wielkości produkcji. Uk = ∆Uc / ∆Q -> UTARG KRAŃCOWY przy niedoskonałej konkurencji to dodatkowy utarg wynikający z takiego obniżenia ceny, że można sprzedawać o jedną jednostkę towaru więcej. Przychód krańcowy spada do wartości ujemnej. Krzywa utargu krańcowego jest pierwszą pochodną krzywej przychodu całkowitego. Zależność między przychodem przeciętnym a krańcowym jest taka że gdy wielkość przeciętna spada to wielkość krańcowa spada jeszcze szybciej i w pewnym momencie może stać się wartością ujemną. Firma osiąga zysk max dla poziomu produkcji gdy koszt krańcowy równa się z utargiem krańcowym W monopolu pełnym zwiększenie rozmiarów sprzedaży wymaga zmniejszenia ceny. Natomiast mniejsza sprzedaż może być realizowana po większej cenie. Monopolista dążąc do max zysku może podnieść cenę lub wielkość produkcji tak aby różnica między przychodem a kosztem całkowitym była większa. Wielkość zysku jaką dany monopol może osiągnąć zależy w pierwszym rzędzie od elastyczności popytu na dane dobro. Im mniejsza jest elastyczność cenowa popytu tym mniejsze jest ograniczenie popytu w wyniku wzrostu ceny i tym bardziej monopol może windować ceny bez obawy poważniejszego spadku popytu. Elastyczność popytu zależy od dwóch czynników: - od istnienia bliskich substytutów danego dobra w takim przypadku elastyczność cenowa tego towaru jest duża a możliwość osiągnięcia dużego zysku niewielka - od tego jak wysoko na mapie preferencji tj. na skali naszych potrzeb znajduje się potrzeba danego towaru. Jeżeli w ogólnym rankingu potrzeba ta stoi wysoko to elastyczność cenowa popytu jest mała. RYNEK KAPITAŁOWY W skład rynku kapitałowego inaczej finansowego wchodzą: - RYNEK PIENIĘŻNY – inaczej kredytowy -> przedmiotem obrotu jest kapitał o terminie zwrotu rok lub krócej tj. kredyty krótkoterminowe, lokaty międzybankowe, weksle - RYNEK PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH -> przedmiotem obrotu jest kapitał o terminie wykupu przekraczającym rok, obejmuje: papiery wartościowe (akcje, obligacje), instytucje jak giełdy, uczestników rynku tj. inwestorów - RYNEK WALUTOWY – operacje służące stabilizowaniu kursu danej waluty. Na rynku kapitałowym popyt reprezentują trzy grupy pożyczkobiorców: osoby prywatne, przedsiębiorstwa emitujące akcje, obligacje lub pragnące zaciągnąć długo lub krótkoterminowe kredyty bankowe oraz państwo i samorządy które są emitentami różnego typu obligacji. Podaż kapitału reprezentują: banki, towarzystwa bezp.., spółki lokacyjne, fundusze emerytalne i powiernicze, fundacje oraz indywidualni kapitaliści (ludzie bogaci). Pierwotnym źródłem podaży kapitału są gosp. Dom., które oszczędzają część swoich dochodów i mogą je pożyczać za odpowiednim wynagrodzeniem tym którzy tego kapitału poszukują. RYNEK PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH Obejmują obrót obligacjami i akcjami, które umożliwiają emitentowi gromadzenie kapitałów wykorzystując na określony cel w dłuższym okresie. Papiery wartościowe są to dokumenty, które potwierdzają prawa majątkowe ich właścicieli. W szerszym ujęciu papierami wartościowymi są także niektóre dokumenty o charakterze handlowym, które pozwalają na dysponowanie składnikami majątkowymi i na przenoszenie tych uprawnień na inne osoby np. listy przewozowe, konosamenty (listy przewozowe w transporcie morskim), niektóre dok. Bezp.. Papiery wartościowe można podzielić na: dywidendy, procenty i dowody. Najbardziej znane i rozpowszechniane pap. Wart. To: akcje, obligacje, weksle i czeki. Akcja jest to pap.wart. świadczący o udziale jego właścicieli w kapitale spółki akcyjnej i dającym mu prawo do określonego dochodu zwanego dywidendom. Obligacja to pap.wart., w którym emitent tzn. wystawca potwierdza o zaciągniętej określonej kwoty pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu właścicielowi obligacji w określonym terminie i miejscu oraz do zapłaty odsetek (obligacja należy do grupy procentowej) Weksel stanowi bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej sumy pieniędzy, określonej osobie w ustalonym terminie i miejscu przez wystawcę lub osobę przez niego wyznaczoną (należy do grupy dowodowej) Czek to pap.wart. przy pomocy którego wystawca rozporządza swoimi środkami pieniężnymi znajdującymi się w banku (należy do grupy dowodowej) GIEŁDA PAP.WART. to regularne odbywające się w określonym miejscu i czasie podporządkowane określonym normom i zasadom spotkania osób pragnących zawrzeć umowę kupna-sprzedaży oraz osób pośredniczących w zawarciu transakcji których przedmiot stanowią pap.wart. Głównymi uczestnikami rynku pap.wart. są: emitenci pap.wart. i inwestorzy. Emitent wypuszcza do sprzedaży pap.wart. w celu uzyskania: - kapitału pożyczkowego tj. przy sprzedaży obligacji państw i jest wykorzystywany do finansowania deficytu budżetowego - kapitału udziałowego tj. w wyniku sprzedaży akcji. Nabywcy akcji stają się udziałowcami, czyli współzałożycielami majątku danego przedsiębiorstwa. Emitent sprzedaje pap.wart. na tzw. Rynku pierwotnym za pośrednictwem wyspecjalizowanych banków. Pierwotnym nabywcą tzw. Substrywntem może być osoba prawna lub fizyczna. Większą rolę na rynku pap.wart. odrywa rynek wtórny tj.: - umożliwia wzajemną wymianę między inwestorami - umożliwia zamianę pap.wart. na gotówkę - przyczynia się do swobodnego przepływu kapitałów między różnymi dziedzinami gosp. Narod. W poszukiwaniu lokat o najwyższej efektywności. Inwestor -> inwestorzy rynku kapit. to podmioty nabywające dobra kap. W celu osiągnięcia zysku zainwestowanego kap. Dzielą się na dwie grupy: inwestorzy instytucjonalni tj. firmy, instytucje lokujące w pap. Wart. Duże lokaty, kapitały pochodzące z depozytów, skł. Bezp.. (np. fundusze emerytalne i powiernicze) oraz inwestorzy indywidualni inaczej gospodarstwa domowe, czyli posiadacze wolnych często niewielkich środków finansowych, które chcą ulokować w papierach wart. Licząc na dochody większe niż z depozytów ulokowanych w banku. Inwestor bierny – na dłuższy czas lokuje swoje kapitały w wybranych przez siebie pap. Wart. I rzadko dokonuje ich wymiany na inne. Inwestor czynny aktywnie uczestniczy w zakupach i sprzedaży pap. Wart w celu wykorzystania zmiany koniunktury na rynku pap. Wart. I osiągnięcia w ten sposób najwyższego zysku w stosunku do zainwestowanego kapitału. Inwestor czynny interesuje się sytuacją finansową firm, których akcje są przedmiotem obrotu na giełdzie. Organizatorzy rynku pap. Wart. Są: banki, które ułatwiają emisję nowych pap. Wart. Oraz maklerzy i firmy maklerskie pośredniczące w operacjach kupna – sprzedaży. Makler zajmuje się pośrednictwem przy przyjmowaniu zleceń kupna – sprzedaży pap. Wart. Od klientów. Stanowisko maklera podlega licencjonowaniu. Uprawnienia do wykonywania tej funkcji zdobywa osoba o wysokim poziomie uczciwości i solidności po złożeniu egzaminu z zakresu zasad funkcjonowania rynku kapitałowego. RYNEK PRACY Na rynku pracy spotykają się pracodawcy i pracownicy. Elementami tego rynku są: praca, płaca – cena pracy. Płaca realna to płaca nominalna inaczej pieniężna podzielona przez przeciętny poziom cen nabywanych dóbr i usług konsumpcyjnych. Zmiany poziomu płacy realnej zależą od tego która z tych wielkości rośnie szybciej. Przy założeniu że ceny na rynku nie ulegają zmianie każda zmiana płacy nominalnej jest równoznaczna ze zmianą płacy realnej. Poziom płacy nominalnej kształtuje się na konkurencyjnym rynku w wyniku działania mechanizmu popytu na pracę i podaży pracy. Popyt na pracę to zapotrzebowanie firm na pracowników przy danej stawce płac. Jest ono pochodną wielkości popytu na produkty wytwarzane przez firmy. Krzywa popytu na pracę przedstawia ujemną zależność między stawką płac a wielkością popytu w danym czasie (płaca jest dla pracodawcy kosztem produkcji). Krzywa popytu na pracę może zmieniać swoje położenie pod wpływem: - wzrostu popytu na produkcję - zmian w technologii produkcji - zmian w produkcie przeciętnym i marginalnym pracy. Marginalny produkt pracy – oznacza dodatkowy produkt uzyskany w wyniku zastosowania dodatkowego nakładu pracy (dodatkowego pracownika). Jeżeli wartość marginalna produktu pracy przewyższa płacę dodatkowo zatrudnionego pracownika wówczas firmy zwiększają popyt na pracę (zwiększają zatrudnienie). Punkt optymalny w poziomie zatrudnienia powstaje w momencie zrównania się wartości marginalnego produktu pracy z płacą ostatniego zatrudnionego pracownika. Podaż pracy to ilość pracowników którzy chcą podjąć pracę przy danej stawce płac. Podaż pracy jest konsekwencją popytu pracowników i ich rodzin na dobra i usługi. Krzywa podaży pracy przedstawia dodatnią zależność między stawką płac a wielkością podaży pracy w danym czasie. Może zmieniać swe położenie pod stan wyższej równowagi -> nadwyżka pracowników. Wpływem: - zwiększonej podaży siły roboczej - struktury ludności, wg wieku i kwalifikacji - aktywności zawodowej - dochodów pozapłacowych Równowaga rynku pracy oznacza stan w którym pracownicy są skłonni wykonywać pracę przy takiej płacy realnej jaką pracodawcy są skłonni zaoferować. Przy poziomie płacy wyższej od płacy równowagi występuje nadwyżka podaży pracy nad popytem na pracę. Na rynku pojawia się bezrobocie. Przy poziomie płacy niższym od płacy równowagi występuje niedobór pracowników, gdyż popyt na pracę znacznie przewyższa podaż pracy. Liczba pracowników chętnych do podjęcia pracy jest mała.
