Metoda prognozowania

Prognozowanie
i
symulacje
AD 2008
Literatura
1. J.Gajda
Prognozowanie i symulacja a decyzje gospodarcze,
Wydawnictwo
C.H. Beck 2001
2. M.Cieślak (red.)
Prognozowanie gospodarcze. Metody i zastosowania.
PWN’2001
3. A. Zeliaś, B.Pawełek, S.Wanat Prognozowanie ekonomiczne. Teoria,
przykłady,zadania PWN’2003
4. P.Dittmann Prognozowanie w przedsiębiorstwie Oficyna Ekonomiczna,
Kraków 2003
5. B.Guzik D.Appenzeller W.Jurek Prognozowanie i symulacje.Wybrane
zagadnienia. Skrypt AE Poznań 153
6. G.Fishman, Symulacja komputerowa. Pojęcia i metody. PWE’81
7. T.Naylor, Modelowanie cyfrowe systemów ekonomicznych. PWN’75
8. B.Zeigler, Teoria modelowania i symulacji. PWN’84
Co to jest prognoza?
?
Prognoza - sąd o następujących
własnościach:
- sformułowany z wykorzystaniem
dorobku nauki,
- odnoszący się do określonej
przyszłości,
- weryfikowalny empirycznie,
- niepewny, ale akceptowany.
....z wykorzystaniem dorobku nauki
Przewidywania przyszłości
wnioskowanie o zdarzeniach, które zajdą w czasie późniejszym,
niż czynność przewidywania
Racjonalne
Nieracjonalne
logiczny proces od przesłanek do konkluzji
bez podania przesłanek,
bez zachowania związku między przesłankami, a konkluzją
Zdroworozsądkowe
przesłanki i tok rozumowania oparte na doświadczeniu,
bez posługiwania sie regułami nauki
Naukowe
wykorzystanie reguł nauki
Empiryczna weryfikowalność prognozy:
- sformułowanie prognozy jest precyzyjne
- określony explicite lub implicite czas sprawdzenia prognozy
Niestanowczość...
Prognozy - zdania, co do których przekonanie jest
niestanowcze.
..., akceptowalność
Dlaczego ufamy prognozom?
Podstawy prognozowania:
- ontologiczne - znajomość natury zjawisk i ich
wzajemnych powiązań
- gneseologiczne - wzrost wiedzy o naturze
zjawisk i mechanizmach ich kształtowania się.
Zdarzenie wystąpi, bo:
- wystąpiło w przeszłości,
- wskazuje na to częstość występowania,
- jest silnie powiązane z innym zdarzeniem.
! Efekt Edypa:
prognozy samorealizujące się i samounicestwiające się
Funkcje prognozy, czyli
Dlaczego
prognozujemy?
?
Funkcje prognoz
- preparacyjna
- przygotowanie do innych działań
- aktywizująca - pobudzanie do podejmowania
działań
- informacyjna - zapoznawanie z nadchodzącymi
zmianami
Metody prognozowania, czyli
Jak
prognozujemy?
Metoda prognozowania
sposób określony specjalnie do rozwiązywania
zadań prognostycznych
Fazy prognozowania
I.Diagnozowania przeszłości
budowa modelu formalnego lub myślowego
II.Określania przyszłości (reguła prognozy)
sposób przejścia od danych do prognozy
Reguły prognozy
1. Reguła podstawowa
ekstrapolacja modelu
yt*  E (Yt ), t  n
yt* - prognoza zmiennej Y na okres t
E(Yt) - wartość oczekiwana zmiennej Y
Y
y*
n
T
Reguły prognozy
2. Reguła podstawowa z poprawką
yt*  E (Yt )  p, t  n
p - poprawka
Y
y*
n
T
Reguły prognozy
3. Reguła największego prawdopodobieństwa
stosowana, gdy zmienna prognozowana jest zmienną losową
prognoza - stan zmiennej, któremu odpowiada najwyższe prawdopodobieństwo
lub maksymalna wartość funkcji gęstości rozkładu
yt*  M (Yt ), t  n
Funkcja gęstości rozkładu normalnego N (0,1)
0,45
0,4
0,35
0,3
f(x)
0,25
0,2
0,15
0,1
0,05
0
-6
-4
-2
0
x
2
4
6
Reguły prognozy
yt*  min E ( L( yt  yt* )), t  n
4. Reguła minimalnej straty
prognoza stan zmiennej, którego realizacja spowoduje minimalne straty
strata - funkcja błędu prognozy
Metody analizy i prognozowania szeregów czasowych
korzystanie w diagnozowaniu przeszłości z danych o dotychczasowym kształtowaniu się
zmiennej prognozowanej
y1 ,... , yn
Model
yn*1 ,... , yT*
Przeszłość Reguła
Przyszłość
prognozowania
Metoda średniej ruchomej
Wygładzanie wykładnicze
Analityczne i adaptacyjne modele tendencji rozwojowej
Modele składowej periodycznej
Modele autoregresyjne
Metody prognozowania przyczynowo-skutkowego
określenie modelu wyjaśniającego mechanizm zmian zmiennych endogenicznych
przez zmiany zmiennych objaśniających
x1,1 ,... , x1,n
y1 ,... , yn
Model
Przeszłość
x2,1 ,... , x2,n
.......... ........
Przeszłość
xm ,1 ,... , xm ,n
Prognozy, decyzje
x1*,n1 ,... , x1*,T
yn*1 ,... , yT*
x2*,n1 ,... , x2*,T
Reguła
.......... ........
Przyszłość prognozowania
xm* ,n1 ,... , xm* ,T
Modele ekonometryczne - zmienne modelu, postać, dobierane wg wskazań ekonomii
parametry modelu szacowane na podstawie próby
Modele behawiorystyczne - oparte na prawach psychologii
Modele symptomatyczne - oparte o badania empiryczne
Symulacje - eksperymenty na modelu
Przyszłość
Metody analogowe
oparcie się na danych o zmiennych podobnych, co do których istnieją zbyt słabe podstawy,
by przypuszczać, że są przyczynowo powiązane ze zmienną prognozowaną
y1( 0 ) ,... , yn( 0 )
Przeszłość
Podobieństwo
zmiennych
yr(1) ,... , yr(1)l
yr( 2 ) ,... , yr( 2l)
.......... ........
yr( K ) ,... , yr( Kl)
yn*(01) ,... , yT*( 0 )
Przyszłość
Metoda analogii biologicznych
Metoda analogii przestrzennych
Metoda analogii historycznych
Metoda analogii przestrzenno-czasowych
Kryteria podobieństwa: poziomu, kształtu, funkcji
Reguła
prognozowania
Przeszłość
Metody heurystyczne
wykorzystanie opinii ekspertów, opartej na intuicji i doświadczeniu.
Połączenie myślenia świadomego (systematycznego) i intuicyjnego (nieświadomego
porządkowania i kojarzenia informacji).
Opinia ekspertów
o prognozowanym
zdarzeniu
Burza mózgów
Metoda delficka
Metoda wpływów krzyżowych
Metoda ankietowa
Prognoza
Reguła
prognozowania
Metoda scenariuszy
(H.Kahn 1967)
Opis zdarzeń i wskazanie ich logicznego i spójnego następstwa w celu ustalenia,
w jaki sposób rozwijać się będzie obiekt (system).
Zdarzenie zakłócające
Scenariusz optymistyczny
Scenariusz pesymistyczny
Teraźniejszość
Przyszłość
Etapy prognozowania, czyli
Jak budować prognozę?
Etapy prognozowania
1. Sformułowanie zadania prognostycznego
2. Podanie przesłanek prognostycznych
3. Wybór metody prognozowania
4. Wyznaczenie prognozy
5. Ocena dopuszczalności prognozy
6. Weryfikacja prognozy