Praktyczny poradnik dla os bz cukrzycą typu 2
advertisement
POLISH POLSKIE Dodatkowe informacje i porady dla osób chorych na cukrzycę typu 2, aby mogły cieszyć się pełnią życia, znajdują się na: better-living.co.uk lub proszę poszukać w sklepie z aplikacjami ‘Better Living’ strona internetowa • aplikacja owe podejs cie do życia z cukrzyca˛ typu Praktyczny poradnik dla osób z cukrzycą typu 2 Jak kontrolować cukrzycę typu 2? Jak znaleźć motywację do prowadzenia zdrowego trybu życia? Niniejszy poradnik zawiera wszystkie informacje niezbędne do osiągnięcia tych celów! Prosimy również odwiedzić stronę pod adresem: better-living.co.uk, gdzie znajduje się więcej informacji i artykułów o tym, jak przejąć kontrolę, dbając o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne. Data stworzenia: marzec 2017 r. Kod projektu: UK/VIP/1608/0079m(1)a Proszę pobrać aplikację better-living ze sklepu z aplikacjami Personel służby zdrowia może zamówić dodatkowe egzemplarze niniejszego magazynu, odwiedzając stronę pod adresem: www.medisis.com lub wysyłając e-maila na: [email protected] Better Living: wsparcie i inspiracja dla osób z cukrzycą typu 2 magazyn opracowany przez Takeda UK Ltd. Spis treści Wprowadzenie Wstęp Czym jest cukrzyca? Zrozumieć cukrzycę 4 4 6 Cukrzyca typu 2: podstawowe informacje Objawy Przyczyny Leczenie 7 8 9 Życie z cukrzycą typu 2 Kontrolowanie cukrzycy typu 2 Wsparcie dla osób chorych na cukrzycę typu 2 Zmiany stylu życia Odżywianie a cukrzyca typu 2 Zasady zdrowego żywienia Aktywność fizyczna a cukrzyca typu 2 Wizyty u lekarza i coroczne badania kontrolne 10 11 12 12 14 15 17 Praktyczne uwagi Przygotowywanie się do wizyt 18 Co zrobić w przypadku infekcji? 18 19 Czym jest HbA1c? Cukrzyca i leczenie farmakologiczne 20 Najczęściej stosowane przeciwcukrzycowe leczenie farmakologiczne 21 Wymogi prawne 22 Jak dbać o: serce stopy skórę układ nerwowy oczy nerki życie seksualne 23 23 24 25 26 27 28 Słowniczek pojęć Zrozumieć żargon cukrzycowy Zespół opieki cukrzycowej better-living.co.uk 30 31 Nasz magazyn zawiera informacje o cukrzycy typu 2 niezbędne do uzyskania poczucia większej kontroli nad chorobą Cukrzycę typu 2 od wielu innych schorzeń odróżnia konieczność aktywnego udziału chorego w jej kontrolowaniu. Specjaliści opiekujący się chorym na cukrzycę przepisują mu leczenie, udzielają porad i wsparcia, ale to chory musi codzienne kontrolować swoją cukrzycę. Aby skutecznie kontrolować cukrzycę typu 2 chory musi posiadać informacje o tej chorobie, w tym informacje o jej wpływie na jego życie oraz jak może ją kontrolować poprzez codzienne czynności. Niniejszy magazyn skierowany jest do osób chorujących na cukrzycę typu 2 i zawiera podstawowe informacje o tej chorobie, jej kontrolowaniu oraz o specjalistach zajmujących się jej leczeniem i źródłach dodatkowych informacji i wsparcia. Prosimy również odwiedzić stronę pod adresem: better-living.co.uk, gdzie znajduje się więcej informacji i artykułów o tym, jak przejąć kontrolę, dbając o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne. 4 Wprowadzenie Czym jest cukrzyca? Cukrzyca jest powszechnie występującą chorobą, na którą chorują zarówno dorośli, jak i dzieci. Diagnoza cukrzycy stawiana jest, kiedy poziom glukozy (cukru) we krwi jest za wysoki. Na kolejnych stronach naszej broszury dokładniej opiszemy przyczyny cukrzycy. Zasadniczo przyczyną cukrzycy jest niewystarczająca produkcja insuliny przez trzustkę lub nieprawidłowa reakcja organizmu na insulinę przez nią wytwarzaną. Czym rożni się cukrzyca typu 1 od typu 2? Cukrzyca typu 1 Cukrzyca typu 2 W przypadku cukrzycy typu 1 organizm przestaje produkować insulinę. Cukrzyca typu 1, zwana także młodzieńczą, pojawia się najczęściej w dzieciństwie lub wieku młodzieńczym (choć zdarzają się przypadki zachorowania w każdym wieku). W przypadku cukrzycy typu 2 organizm wytwarza insulinę, ale jest jej za mało w stosunku do jego potrzeb lub jego tkanki nieprawidłowo ją wykorzystują (insulinooporność). W Wielkiej Brytanii chorzy na cukrzycę typu 2 stanowią 90% wszystkich diabetyków. Leczenie cukrzycy typu 1 skupia się na podawaniu insuliny, zdrowym odżywianiu i aktywności fizycznej. CUKRZYCA TYPU 1 CUKRZYCA TYPU 2 Najczęściej rozpoczyna się w dzieciństwie, ale zdarzają się przypadki zachorowań w późniejszym wieku Z reguły występuje u osób dorosłych Wymaga dożywotniego stosowania zastrzyków z insuliny lub pompy insulinowej W zależności od stopnia nasilenia i długości trwania choroby, leczenie obejmuje zmiany stylu życia, przyjmowanie rożnego rodzaju tabletek i może wymagać stosowania zastrzyków W Wielkiej Brytanii stanowi 1 na 10 przypadków cukrzycy W Wielkiej Brytanii stanowi 9 na 10 przypadków cukrzycy Objawy z reguły występują bardzo szybko - czasami w ciągu kilku dni Objawy z reguły pojawiają się stopniowo - czasami na przestrzeni kilku lat Niniejsze informacje skupiają się na cukrzycy typu 2 Dodatkowe informacje znajdują się na naszej stronie better-living.co.uk Proszę pobrać aplikację better-living ze sklepu z aplikacjami 5 Wprowadzenie Cukrzyca typu 2: podstawowe informacje Zrozumieć cukrzycę Na cukrzycę choruje bardzo dużo osób – jest to choroba społeczna. • W Wielkiej Brytanii na cukrzycę chorują 4 miliony, a Objawy cukrzycy typu 2 rozwijają się stopniowo, dlatego osoby, które nie zostały zdiagnozowane, często nie wiedzą, że na nią chorują. lub innego rodzaju zastrzyków przeciwcukrzycowych. Bardzo ważne jest utrzymywać poziomu glukozy we krwi na prawidłowym poziomie. Utrzymanie glukozy na prawidłowym poziomie chroni chorego przed m ste na mogą powikłaniami cukrzycowymi,Jektóre d o gł wystąpić na późniejszym etapie choroby. Leczenie przeciwcukrzycowe skupia się na obniżaniu poziomu glukozy (cukru) we krwi jak najbliżej określonych • Prognozuje się, że w samej Wielkiej prawidłowych przedziałów wartości. Brytanii do 2025 r. liczba ta Obniżanie poziomu glukozy we krwi wzrośnie do 5 milionów wymaga czasami od pacjenta utraty • Natomiast około pół miliona nadwagi poprzez zmianę sposobu dalszym cia˛gu wysyła sygnał Komórka już nie zauważa Glukoza w Wielkiej Glukoza nie może dostać sie˛ do komórki. mieszkańców Brytanii odżywania się oraz zwiększenie ˛ insuline z łatwościa˛ insuliny do trzustki, a ta produkuje Komórka nie ma wystarczaja˛cej ilości paliwa. cierpi na cukrzycę, nie wiedząc aktywności fizycznej. o tym Jeśli zmiany w odżywaniu i zwiększona • Cukrzyca diagnozowana jest aktywność fizyczna nie pomogą każdego dnia u około 700 osób. wyrównać cukrzycy typu 2, czasami Oznacza to 1 osobę na 2 minuty chory musi rozpocząć przyjmowanie tabletek, zastrzyków insulinowych a lin su In • Na świecie według szacunków 415 milionów osób Prawidłowy proces: Objawy cukrzycy nie pojawiają się u wszystkich pacjentów z cukrzycą typu 2, ale powszechnie występujące objawy mogą obejmować te przedstawione po prawej. Na szczęście odpowiednie leczenie i kontrola cukrzycy typu 2 szybko łagodzą jej objawy. wie˛kszone pragnienie ze˛ste oddawanie moczu uc osc w ustac me˛czenie czucie odwodnienia iewyjasniony spadek masy ciała aburzenia widzenia awracaja˛ce zakażenia, takie jak in ekcje dróg moczowyc , grzybice oraz in ekcje skórne a Ko rk mó Dodatkowe informacje znajdują się na naszej stronie better-living.co.uk a lin Insulina otwiera komórke˛, aby umożliwić dostanie sie˛ do niej glukozy tem Jes odna gł su a lin su Komórka zauważa insuline˛ i odpowiednio reaguje iam niam Mn m liwo m pa a i e mn yszn p In In 6 Wraz ze swoim stopniowym rozwojem cukrzyca typu 2 nie zawsze daje jednoznaczne objawy. Objawy cukrzycy często identyfikowane są przy okazji rutynowych badań, dlatego tak bardzo ważne jest poddawanie się badaniom kontrolnym. Insulinooporność O ins ooooo uli na! Glukoza wysyła sygnał do trzustki, a ta produkuje insuline˛ Objawy Glukoza w dalszym cia˛gu wysyła sygnał do trzustki, a ta produkuje insuline˛ Komórka już nie zauważa z łatwościa˛ insuliny Glukoza nie może dostać sie˛ do komórki. Komórka nie ma wystarczaja˛cej ilości paliwa. Proszę pobrać aplikację better-living ze sklepu z aplikacjami 7 Przyczyny Cukrzyca typu 2: podstawowe informacje Wiele osób myśli, że cukrzyca typu 2 jest konsekwencją jedzenia zbyt dużej ilości słodyczy, nadwagi lub braku aktywności fizycznej, ale to nie jest takie proste. W rzeczywistości cukrzyca rozwija się stopniowo i chorzy często bardzo długo nie zdają sobie sprawy, że na nią chorują. Natomiast istnieją pewne czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania na cukrzycę typu 2. Niektórych tych czynników nie da się uniknąć, np. predyspozycji genetycznej, ale niektóre z nich to czynniki związane ze stylem życia, które można łatwo zamienić na zdrowsze. Osoby znajdujące się w grupie ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 2 to: • osoby w wieku powyżej 40. roku życia; • osoby z predyspozycją genetyczną do cukrzycy (np. jeśli dziadkowie, rodzice lub rodzeństwo chorują na cukrzycę); • osoby o pochodzeniu azjatyckim lub afrykańsko-karaibskim; • osoby z nadwagą; • kobiety, które urodziły dziecko o wadze większej niż 4 kg lub u których zdiagnozowano cukrzycę ciążową. Wiek Ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 wzrasta wraz z wiekiem. Najprawdopodobniej dzieje się tak, gdyż wraz z wiekiem mniej się ruszamy i przybieramy na wadze. Pomimo tego coraz częściej odnotowuje się zachorowania na cukrzycę typu 2 u młodszych osób, a nawet u małych dzieci (odnotowano przypadki nawet u siedmioletnich dzieci). Genetyka Osoby, u których w rodzinie występuje cukrzyca typu 2, znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na cukrzycę. Im bliższe pokrewieństwo, tym większe ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2. Jeżeli jedno z rodziców choruje na cukrzycę typu 2, to ryzyko choroby u dziecka wynosi jeden na trzy. 8 Dodatkowe informacje znajdują się na naszej stronie better-living.co.uk Leczenie skupia się na kontroli poziomu glukozy we krwi. Kontrolowanie poziomu glukozy we krwi minimalizuje ryzyko wystąpienia powikłań u pacjenta. Pochodzenie U osób pochodzenia afrykańskokaraibskiego i azjatyckiego ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 jest większe niż w innych populacjach. Ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 u osób pochodzenia azjatyckiego jest sześć razy większe, a u osób pochodzenia afrykańsko-karaibskiego ryzyko to jest trzy razy większe niż u osób z populacji rasy białej. Nadwaga Nadwaga również stanowi czynnik zwiększający ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2. Okazuje się, że tłuszcz brzuszny stanowi istotni czynnik zwiększający ryzyko, gdyż wydziela do krwiobiegu substancje chemiczne, które zaburzają działanie układu krążenia (serce i naczynia krwionośne) oraz układu metabolicznego (trawienny i przemiany energii). Już nawet spadek masy ciała rzędu 5% zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 o połowę. Leczenie Cukrzyca typu 2 to choroba postępująca, dlatego większość diabetyków na pewnym jej etapie wymaga leczenia farmakologicznego, które z czasem ulega zmianom. Każda osoba, u której zdiagnozowano cukrzycę, musi zadbać o zdrowie i obserwować swoje objawy. Zespół specjalistów, pod opiekę którego trafia diabetyk, zawsze jest do jego dyspozycji. Leczenie farmakologiczne Jeśli próby zmiany stylu życia nie przyniosą oczekiwanych efektów, u chorego z reguły rozpoczyna się leczenie farmakologiczne. Leczenie cukrzycy typu 2 przeważnie zaczyna się od podawania metforminy, a na późniejszym etapie czasami dodawane są inne leki. Cukrzycę typu 2 leczy się określonymi lekami, których działanie różni się od siebie. Każdy z tych leków stanowi odpowiednie rozwiązanie w określonych sytuacjach, dlatego specjaliści z zespołu opieki cukrzycowej wybiorą dla pacjenta najbardziej odpowiedni z nich. Proszę pobrać aplikację better-living ze sklepu z aplikacjami 9 Życie z cukrzycą typu 2 Kontrolowanie cukrzycy typu 2 Pacjent może podjąć wiele działań, aby prawidłowo kontrolować swoją cukrzycę. Odpowiedni, solidny i kompleksowy program kontroli zdrowia, spełniający potrzeby pacjentów z cukrzycą typu 2, powinien obejmować: Odżywianie Zdrowe odżywianie pomaga utrzymywać poziom glukozy (cukru) i cholesterolu (tłuszczu) we krwi na odpowiednim poziomie. Waga Ważne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała i wskaźnika BMI (stosunek wagi do wzrostu) w normie. Palenie tytoniu Cukrzyca typu 2 zwiększa ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia, które palenie tytoniu jeszcze dodatkowo pogarsza. 10 Pielęgnacja stóp Bardzo ważna jest odpowiednia higiena stóp i częste sprawdzanie ich wyglądu. Wizyty kontrolne i badania u okulisty Monitorowanie Monitorowanie odgrywa ważną rolę w utrzymywaniu glukozy na prawidłowym poziomie. Nawet jeśli chory czuje się dobrze, a jego poziom glukozy we krwi jest wyrównany, powinien regularnie zgłaszać się na wizyty kontrolne oraz badania u okulisty w ramach skutecznej kontroli nad cukrzycą typu 2. Rodzina i znajomi Ciśnienie krwi Wsparcie znajomych i rodziny pomaga chorym na cukrzycę typu 2 zaakceptować i przystosować się do koniecznych zmian. Aktywność fizyczna Regularna aktywność fizyczna pomaga w zachowaniu zdrowia i wpływa korzystnie na osoby chorujące na cukrzycę typu 2. Wysiłek fizyczny pomaga w obniżeniu poziomu glukozy we krwi, utracie wagi i obniżeniu ciśnienia krwi. Chorzy na cukrzycę muszą również zadbać, aby ich ciśnienie krwi pozostawało w normie. Regularne wizyty kontrolne pomogą kontrolować ciśnienie krwi i zagwarantować, że niepostrzeżenie nie wzrośnie. Kontrola ciśnienia jest bardzo ważna, ponieważ zmniejsza ryzyko udaru i ataku serca. Dodatkowe informacje znajdują się na naszej stronie better-living.co.uk Wsparcie dla osób chorych na cukrzycę typu 2 Zespół specjalistów zajmujących się cukrzycą pozostaje do dyspozycji diabetyków, oferując im wsparcie i porady. Lokalny zespół opieki cukrzycowej może obejmować: • lekarza rodzinnego; • dietetyka; • pielęgniarkę środowiskową; • podologa; • optyka; • farmaceutę; • pielęgniarkę diabetologiczną. Zespół opieki cukrzycowej poddaje chorych na cukrzycę typu 2 regularnym kontrolom i badaniom pod kątem powikłań cukrzycowych. Wyrównanie poziomu glukozy we krwi oraz kontrola innych czynników ryzyka bywają trudne, dlatego chorzy, którzy mają z tym trudności, kierowani są do szpitala do specjalistycznej poradni diabetologicznej, gdzie uzyskają poradę i wsparcie. Osoby życzliwe Rodzina, znajomi i partner lub partnerka często są dla chorego nieocenionym źródłem praktycznego i emocjonalnego wsparcia. Osoby życzliwe choremu będą chciały wiedzieć, jak mu pomóc. Na przykład mogą zaoferować wspólne dochodzenie do formy lub przejście całej rodziny na zdrowszy sposób odżywiania. Czasami zwyczajna rozmowa może okazać się niezastąpionym wsparciem dla chorego. Szef Cukrzyca typu 2 nie stanowi przeszkody w znalezieniu lub utrzymaniu pracy. Pomimo tego niektórzy pracodawcy nie mają wystarczającej wiedzy o cukrzycy typu 2 i niechętnie zatrudniają osoby, które na nią chorują. Ustawa o ochronie osób niepełnosprawnych gwarantuje chorym prawa pracownicze. Osoby z cukrzycą typu 2 powinny podlegać ocenie pod kątem danej pracy na zasadach indywidualnych. O dodatkowe informacje i porady proszę zwrócić się do organizacji Diabetes UK lub swojego zespołu opieki cukrzycowej. Diabetes UK Tel.: 0345 123 2399 E-mail: [email protected] www.diabetes.org.uk Proszę pobrać aplikację better-living ze sklepu z aplikacjami 11 Diagnoza cukrzycy typu 2 oznacza konieczność wprowadzenia pewnych zmian w stylu życia Życie z cukrzycą typu 2 Cukrzyca jest chorobą przewlekłą i dlatego może powodować długotrwałe powikłania. Pomimo tego pacjenci z wyrównaną cukrzycą, którzy prowadzą zdrowy, aktywny tryb życia i zdrowo się odżywiają, mogą opóźnić na wiele lat wystąpienie powikłań cukrzycowych. Odżywianie Osoby chore na cukrzycę z reguły po diagnozie muszą wprowadzić zmiany w swoim sposobie odżywiania się, ale tak naprawdę nie ma specjalnej diety dla diabetyków. Diabetycy muszą po prostu zacząć odżywiać się zdrowo, jeśli wcześniej tego nie robili. Palenie tytoniu Palenie tytoniu szkodzi zdrowiu. Cukrzyca typu 2 w połączeniu z paleniem tytoniu niesie ze sobą jeszcze większe ryzyko chorób niż samo palenie. Dzieje się tak, ponieważ cukrzyca typu 2 zwiększa ryzyko chorób serca. Palacze, którzy chcą rzucić palenie, mają dostęp do odpowiedniego wsparcia. Alkohol Zachorowanie na cukrzycę typu 2 nie musi oznaczać przymusowej abstynencji, ale chory nie powinien spożywać nadmiernych ilości alkoholu. Należy przestrzegać ogólnych zaleceń dotyczących spożycia alkoholu, czyli: mężczyźni powinni spożywać nie więcej jak 3-4 jednostki, a kobiety nie więcej jak 2-3 jednostki alkoholu dziennie. Przez dwa lub trzy dni w tygodniu należy całkowicie powstrzymać się od spożywania alkoholu. Nie wolno pić alkoholu na czczo i ograniczyć jego spożycie w jeszcze większym stopniu, jeśli chory ma nadwagę. 12 Zmiany stylu życia Odżywianie a cukrzyca typu 2 Nie istnieje specjalny sposób odżywania, który ma pomóc choremu w kontroli cukrzycy typu 2. Zdrowa dieta diabetyka jest taka sama, jak u zdrowego człowieka. Osoby chore na cukrzycę typu 2 nie muszą stosować ściśle określonej diety. Mogą żywić się w sposób także zalecany osobom zdrowym. Ważne jest przestrzeganie zbilansowanej diety, bez potrzeby unikania określonych produktów spożywczych. Diabetycy od czasu do czasu mogą pozwolić sobie na zjedzenie czegoś słodkiego. Natomiast muszą bardziej uważać w przypadku napojów słodzonych, które szybko się wchłaniają i gwałtownie podnoszą poziom cukru we krwi. Odwiedzając restauracje, diabetyk powinien starać się zawsze wybierać najzdrowsze dania. Ważne jest także przestrzeganie ścisłych pór posiłków, co często ma wpływ na poziom glukozy we krwi. Dodatkowe informacje znajdują się na naszej stronie better-living.co.uk Dlaczego zdrowe odżywianie ma znaczenie przy cukrzycy typu 2? Aby zachować dobry stan zdrowia i uniknąć trwałych powikłań ważne jest, aby chory kontrolował: · poziom glukozy we krwi, · ciśnienie krwi, · poziom cholesterolu, Stosowanie zbilansowanej diety pomoże w kontroli powyższych czynników, powstrzyma postęp cukrzycy i zapobiegnie powikłaniom. Chorzy, którzy przyjmują leki, aby kontrolować powyższe czynniki, muszą w dalszym ciągu przestrzegać zdrowej diety. Zdrowa dieta i regularna aktywność fizyczna pomagają uniknąć niektórym chorym konieczności rozpoczęcia leczenia farmakologicznego przeciw cukrzycy typu 2 lub ją opóźniają. · masę ciała. Proszę pobrać aplikację better-living ze sklepu z aplikacjami 13 Aktywność fizyczna a cukrzyca typu 2 Życie z cukrzycą typu 2 Aktywność fizyczna wpływa korzystnie na każdego, kto ją uprawia, ale jest w szczególności ważna dla osób z cukrzycą typu 2. W ramach dbania o siebie diabetycy powinni nie tylko dobrze się odżywiać i przyjmować leki, lecz również zwiększyć poziom swojej aktywności fizycznej. Wszystkie te czynniki są równie ważne w kontrolowaniu poziomu cukru we krwi. ktywnosc zyczna nie tylko doskonale wpływa na zdrowie zyczne, ale także ma pozytywny wpływ na zdrowie psyc iczne i obniża stres Dobrze jest zacząć od aktywności fizycznej o umiarkowanej intensywności, np. 30-minutowego energetycznego spaceru 5 razy w tygodniu. Niektóre osoby mogą od razu rozpocząć od takiego poziomu aktywności, a niektóre potrzebują więcej czasu, aby go osiągnąć. Każdy, kto dawno nie ćwiczył, przed rozpoczęciem aktywności fizycznej powinien bezwzględnie zasięgnąć porady lekarza lub pielęgniarki. Zasady zdrowego żywienia Osoby, które otrzymały indywidualnie dostosowane zalecenia od dietetyk, a powinny ich przestrzegać. Pomimo tego istnieją ogólne zasady zdrowego żywienia, które pomogą zdecydować, jakie artykuły spożywcze można i należy spożywać w ramach zbilansowanej diety: • Wielkość porcji zwiększyła się na przestrzeni ostatnich lat – spożywanie za dużych porcji stanowi jeden z powodów niepostrzeżonego przybierania na wadze. Jednym ze sposobów na ograniczenie porcji jest podawanie posiłków na mniejszych talerzach, na których porcja wydaje się większa niż w rzeczywistości. • Produkty z jednej grupy żywnościowej nie dostarczą wszystkich niezbędnych składników odżywczych, których potrzebuje organizm. Z tego powodu, aby zdrowo się odżywiać, musimy spożywać produkty z wszystkich głównych grup żywnościowych. 14 • Każdy powinien zjadać przynajmniej pięć porcji owoców i warzyw dziennie. Mogą być to owoce i warzywa świeże, mrożone, suszone, w syropie lub własnym soku. Dobrze jest wybierać warzywa i owoce o różnych kolorach, ponieważ pomoże to dostarczyć organizmowi zróżnicowanych składników mineralnych i witamin. • Wybieranie zdrowszych wersji produktów bogatych w skrobię, np. chleb pełnoziarnisty, makaron pełnoziarnisty, ryż Basmati, brązowy oraz dziki, które zawierają więcej błonnika i tym samym usprawniają funkcjonowanie układu pokarmowego. Produkty bogate w błonnik z reguły są wolniej wchłaniane (oznacza to, że mają niski indeks glikemiczny lub GI), przez co wydłużają uczucie sytości po posiłku. • Mięso, ryby, jajka, rośliny strączkowe, fasola i orzechy to produkty bogate w białko, które pomagają w rozbudowie Dlaczego wysiłek fizyczny jest korzystny? i regeneracji mięśni. Produkty tego rodzaju zawierają składniki mineralne, takie jak żelazo, które są niezbędne przy produkcji czerwonych krwinek. Tłuste ryby np. makrela, łosoś i sardynki są źródłem kwasów tłuszczowych omega 3, które pomagają w profilaktyce chorób serca. Fasola, rośliny strączkowe, soja i tofu również stanowią produkty bogate w białko. • Mleko, sery i jogurt to doskonałe źródła wapnia i białka. Niektóre produkty nabiałowe są bogate w tłuszcze, w szczególności tłuszcze nasycone, dlatego zaleca się spożywanie ich niskotłuszczowych zamienników – ale należy zwrócić uwagę na ilość dodanego do nich cukru. • Oczywiście na specjalne okazje można pozwolić sobie na odstępstwa i zjeść produkty wysokotłuszczowe i z dużą zawartością cukru, ale trzeba pamiętać, że zawierają one duże ilości kalorii i na pewno nie wspomogą utraty wagi. Dodatkowe informacje znajdują się na naszej stronie better-living.co.uk • Tłuszcz jest wysokokaloryczny, dlatego trzeba starać się ograniczyć ilość oleju lub masła używanego do gotowania. Zaleca się stosowanie nienasyconych olejów, tj. słonecznikowego, rzepakowego i oliwy z oliwek, ponieważ tego rodzaju oleje lepiej wpływają na serce. • Utrzymuje aktywność mózgu • Nadmierne spożycie soli zwiększa ryzyko nadciśnienia tętniczego krwi i wystąpienia udaru. Przetworzona żywność często zawiera duże ilości soli, częstsze gotowanie w domu posiłków ze świeżych składników, pomoże więc kontrolować ilość dodawanej soli do potraw. • Uwalnia endorfiny (hormon • Nie ma powodów, dla których osoby z cukrzycą typu 2 musiałyby odżywiać się specjalnymi produktami dla diabetyków. Takie produkty są kosztowne, niepotrzebne i nie są zdrowsze od innych produktów. • Utrzymuje ruchomość stawów • Wzmacnia serce • Wyrównuje poziom glukozy we krwi • Zwiększa wrażliwość na insulinę • Poprawia krążenie • Obniża ciśnienie krwi szczęścia) – poprawia samopoczucie • Obniża stres – odpręża • Zwiększa pojemność płuc Rozwój nawyków aktywności fizycznej • Wybieranie schodów, a nie windy – wchodzenie po schodach ruchomych • Chodzenie lub jeżdżenie rowerem na niewielkie odległości • Wstanie od telewizora i pójście na spacer • Wykonywanie prac domowych w takt muzyki: prace stają się przyjemniejsze • Znalezienie towarzysza aktywności fizycznej – może nawet być nim pies (schroniska zwierząt potrzebują ochotników do wyprowadzania psów) • Parkowanie dalej niż zwykle od miejsca pracy i każdego dnia pokonywanie coraz dłuższego odcinka do pracy • Wzmacnia mięśnie i kości • Wzmacnia mięśnie brzucha • Wzmacnia plecy • Redukuje poziom tłuszczu wokół narządów ciała • Wspomaga odchudzanie • Obniża ryzyko chorób serca • Obniża poziom cukru we krwi Proszę pobrać aplikację better-living ze sklepu z aplikacjami 15 Życie z cukrzycą typu 2 Wizyty u lekarza i coroczne badania kontrolne masy ciała, która pomoże w kontroli cukrzycy typu 2. Podczas badania kontrolnego u chorego mierzony jest obwód w pasie oraz stosunek obwodu w pasie do obwodu w biodrach Regularne wizyty kontrole pomagają choremu w prowadzeniu zdrowego, normalnego trybu życia i w jak najlepszej kontroli cukrzycy typu 2. Chory zostanie oceniony i zbadany pod kątem następujących aspektów życia: • Lekarz zbada skórę na nogach i stopach, aby sprawdzić jej ukrwienie i unerwienie Styl życia • Ogólne samopoczucie chorego oraz jak radzi sobie z chorobą • Jak rodzina i znajomi przystosowali się do zmian stylu życia chorego • Obecnie stosowane leczenie • Kontrola cukrzycy typu 2 – w tym wyniki kontroli w domu • Wszelkie problemy lub obawy chorego • Omówienie palenia tytoniu, ilości spożywanego alkoholu, poziomu stresu, zaburzeń seksualnych, aktywności fizycznej oraz zdrowego odżywiania. Chory powinien mieć możliwość omówienia tych tematów z zespołem specjalistów, pod których opieką się znajduje oraz otrzymania od nich dodatkowego wsparcia w postaci pomocy w rzucaniu palenia oraz wsparcia emocjonalnego/psychologicznego Pomysły na aktywność fizyczną Osoby, których mobilność jest ograniczona, mogą zwiększyć poziom swojej aktywności fizycznej poprzez wykonywanie ćwiczeń z użyciem fotela, powolne spacery oraz ćwiczenia rozciągające. Ważne jest, aby aktywność fizyczna obejmowała ćwiczenia na: siłę, wytrzymałość i rozciąganie. „Test mowy”: pozwoli określić intensywność wykonywanej aktywności. 16 Podczas wykonywania aktywności fizycznej można łatwo sprawdzić, czy zwiększa się poziom naszej sprawności: • Jeśli intensywność aktywności pozwala na śpiewanie – można zwiększyć wysiłek. • Jeśli intensywność aktywności pozwala na mówienie – jej intensywność jest prawidłowa. • Jeśli intensywność aktywności uniemożliwia równomierne oddychanie – trzeba zwolnić i złapać oddech. • Zostanie zmierzone ciśnienie krwi chorego. Ciśnienie krwi na poziomie 130/80 mmHg lub niższe jest idealne • Co roku trzeba wykonywać zdjęcie oczu chorego, aby wychwycić wczesne zmiany chorobowe w gałce ocznej. Badanie jest bezpłatne i wykonuje się je u optyka, w miejscowym szpitalu lub mobilnej jednostce terenowej, zajmującej się badaniami przesiewowymi Badania i testy laboratoryjne • Kontrola glukozy we krwi: badanie poziomu HbA1c we krwi, który stanowi wskaźnik długoterminowego wyrównania cukrzycy. Zasadniczo poziom HbA1c powinien wynosić około 6,5% (48 mmol/mol). Pielęgniarka lub lekarz prowadzący poinformuje chorego, do jakiego poziomu powinien dążyć • Czynność nerek: badania moczu i krwi potwierdzą, czy nerki chorego prawidłowo funkcjonują Badanie fizykalne • Badanie tłuszczu we krwi i cholesterolu: zostanie wykonane badanie krwi • Obliczenie wskaźnika BMI. Wskaźnik BMI służy lekarzowi do oceny relacji wzrostu do wagi chorego. W zależności od wyniku BMI lekarz może zalecić choremu redukcję • Nie wszystkie badania opisane powyżej zostaną wykonane przy każdej wizycie kontrolnej. Lekarz lub pielęgniarka wykona niezbędne w przypadku chorego badania/testy Pomysły na aktywność fizyczną W domu: Na świeżym powietrzu W grupie: Zajęcia w klubach fitness i na siłowniach. Sprzątanie Porządkowanie Prace w ogrodzie Wchodzenie po schodach Ćwiczenia na rowerku stacjonarnym w domu Ćwiczenia z DVD Malowanie i dekorowanie Spacery Piesze wędrówki Golf Kręgle Jeżdżenie na rowerze Tenis Bieganie Kręgle sportowe Wędrówki na szlakach Taniec Grupowe zajęcia sportowe Sztuki walki Rower górski Joga Aerobik w wodzie Pływanie Jazda na rowerku stacjonarnym (spinning) Trening obwodowy Dodatkowe informacje znajdują się na naszej stronie better-living.co.uk Proszę pobrać aplikację better-living ze sklepu z aplikacjami 17 Przygotowywanie się do wizyt Przygotowanie się na badanie kontrolne cukrzycy typu 2: • miejsca podania insuliny, jeśli chory przyjmuje zastrzyki z insuliną. • Chory powinien przygotować listę tematów, które chce omówić podczas wizyty Co zrobić w przypadku infekcji? • Na wizytę trzeba zabrać ze sobą listę obecnie przyjmowanych leków wraz z ich dawkami • Chorzy, którzy stosują insulinę, powinni przynieść dziennik insulinowy, aby przedstawić lekarzowi informacje, o jakich porach z reguły robią sobie zastrzyk z insuliny • Dobrze również wziąć ze sobą listę lekarzy, pod których opieką chory się znajduje w związku z leczeniem cukrzycy • Chory powinien przynieść ze sobą na spotkanie swój dziennik z wynikami badań glukozy we krwi Chory powinien zastanowić się: • Z jaką częstotliwością pojawia się u niego niski poziom (hipoglikemia) lub wysoki poziom (hiperglikemia) glukozy we krwi • Czy odczuwa problemy z widzeniem lub inne niepokojące objawy (np. bóle w klatce piersiowej, zmiany czucia w obrębie stóp) • Czy wystąpiły u niego inne problemy, np. z oddawaniem moczu (wstawianie w nocy, aby oddać mocz lub częstsze oddawanie moczu w ciągu dnia) • Jakie było jego samopoczucie – wahania nastroju, obniżony nastrój Przynajmniej raz na rok należy sprawdzać: Infekcje mogą spowodować wzrost poziomu glukozy we krwi. U osób chorych na cukrzycę typu 2 takie infekcje, jak grypa, zapalenie oskrzeli, biegunka czy zapalenia pęcherza moczowego mają ostrzejszy przebieg. Z tego powodu chory musi ściślej monitorować swoją cukrzycę typu 2. Może to oznaczać częstsze badanie moczu lub krwi podczas trwania infekcji. Gorączka lub wymioty dodatkowo odwadniają organizm. Czasami chory wymaga hospitalizacji z uwagi na brak odpowiedzi jego organizmu na próby wyrównania poziomu glukozy we krwi. Ciężkie odwodnienie oraz bardzo wysoki poziom glukozy we krwi mogą okazać się poważne w skutkach dla pacjentów z cukrzycą typu 1 i typu 2. Dlatego odpowiednie przygotowanie i podjęcie określonych działań, kiedy pojawi się u chorego infekcja, są niezbędne dla skutecznego kontrolowania cukrzycy, aby zapobiec najgorszym konsekwencjom infekcji. W przypadku nasilenia się objawów, chory powinien zasięgnąć porady lekarza. Objawy wskazujące na wpływ infekcji na cukrzycę typu 2 obejmują: • wysoki poziom glukozy we krwi; • pragnienie; • oddawanie dużych ilości moczu, w szczególności w nocy. Bardzo ważne jest, aby chory: • nie ignorował tych objawów; • nie przestawał przyjmować leków bez zgody lekarza; • częściej monitorował poziom glukozy we krwi; sprawdził mocz/ krew pod kątem ciał ketonowych, jeśli poziom glukozy we krwi wynosi 15mmol/l lub więcej. W przypadku, gdy badanie ujawni obecność ciał ketonowych w moczu lub we krwi, skontaktował się ze swoim zespołem cukrzycowym; • jadł normalnie, ale jeśli nie jest to możliwe, przyjmował pożywienie płynne lub pokarmy o miękkiej konsystencji; • pił dużo wody lub napojów bez cukru, aby zapobiec odwodnieniu. Wszystkim chorym z cukrzycą typu 2 zaleca się zaszczepienie przeciwko grypie, ponieważ grypa może mieć ciężki przebieg u diabetyków. Szczepionka jest bezpłatna i z reguły na jesieni można zaszczepić się nią w przychodni lekarza rodzinnego. Chory może porozmawiać o tym z pielęgniarką i zadać jej pytania. Pielęgniarka przedstawi na prośbę chorego dodatkowe informacje, jak dbać o siebie w przypadku infekcji. • średni poziom glukozy we krwi (HbA1c); • ciśnienie krwi; • stopy; • oczy; • czynność nerek (badanie krwi); • poziom cholesterolu i trójglicerydów (badanie krwi); • wagę; 18 Praktyczne uwagi Dodatkowe informacje znajdują się na naszej stronie better-living.co.uk Czym jest HbA1c? Badanie poziomu glukozy we krwi w przypadku każdego diabetyka jest niezbędne, ponieważ nie można określić poziomu glukozy we krwi tylko na podstawie objawów. W przypadku niektórych diabetyków monitorowanie poziomu glukozy we krwi pomaga w kontrolowaniu cukrzycy typu 2 i umożliwia dostosowanie diety, aktywności fizycznej i leczenia farmakologicznego. Istnieją dwa rodzaje badania glukozy we krwi: • Badanie glukometrem, które polega na nakłuciu opuszka palca, przeniesieniu krwi na pasek i zmierzeniu poziomu glukozy we krwi • Badanie krwi, które pokazuje średni poziom glukozy we krwi u pacjenta w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy. Jest to oznaczenie HbA1c Oznaczenie HbA1c powinno być wykonane u każdego chorego na cukrzycę typu 2 przynajmniej raz w roku, z tym że u pacjentów ze zbyt wysokim poziomem glukozy we krwi lub tych, u których dokonano zmiany sposobu leczenia, oznaczenia HbA1c należy wykonywać częściej. Próby obniżenia HbA1c mogą zapobiec pojawieniu się poważnych schorzeń oczu, nerek, serca czy układu nerwowego lub je opóźnić. Badanie z reguły wykonywane jest podczas wizyty w przychodni diabetologicznej lub lekarza rodzinnego i jest prostym badaniem krwi. Poznanie i wyjaśnienie wyników HbA1c umożliwia choremu aktywną samokontrolę cukrzycy typu 2. Lekarz rodzinny lub pielęgniarka udzieli porad choremu odnośnie jego docelowego poziomu HbA1c. W przypadku nieosiągania wyznaczonego poziomu HbA1c, chory powinien współpracować ze swoim zespołem opieki cukrzycowej w kierunku wprowadzenia zmian w swoim stylu życia oraz planie leczenia, aby odpowiednio obniżyć poziom HbA1c. Prawidłowy poziom HbA1c wynosi mniej niż 6,5% (48 mmol/mol). Taki poziom HbA1c oznacza, że leczenie chorego jest najprawdopodobniej prawidłowe, a poziom glukozy we krwi jest u niego na odpowiednim poziomie. W przypadku za wysokiego poziomu HbA1c chory może zastanowić się czy: • w wystarczającym stopniu zmienił plan posiłków lub nawyki żywieniowe; • pamięta o przyjmowaniu lub przestał przyjmować leki lub czy przyjmuje prawidłową dawkę leków; • przyjmuje leki o porach dnia zaleconych przez lekarza/ pielęgniarkę; • zmienił swoje nawyki w zakresie aktywności fizycznej; • wystawiony był na dłuższy okres wzmożonego stresu; • zachorował lub wystąpiła u niego infekcja. Proszę pobrać aplikację better-living ze sklepu z aplikacjami 19 Praktyczne uwagi Leczenie farmakologiczne cukrzycy Celem leczenia cukrzycy typu 2 jest złagodzenie objawów cukrzycy, wyrównanie poziomu glukozy we krwi oraz zminimalizowanie ryzyka jej długoterminowych powikłań. Kluczowe informacje o leczeniu farmakologicznym cukrzycy typu 2 Leki stosowane w cukrzycy typu 2 działają na różne sposoby, ale wszystkie mają za zadanie obniżenie glukozy we krwi. Przyjmowanie przepisanych leków przeciwcukrzycowych zabezpiecza chorego przed powikłaniami cukrzycy typu 2. Pomimo tego, leczenie farmakologiczne nie zastępuje zdrowego odżywiania, utrzymywania prawidłowej wagi i regularnych ćwiczeń. Wszystkie te czynniki współgrają ze sobą. Organizm każdego chorego odpowiada inaczej na różne leczenie. Jeśli dane leczenie jest nieskuteczne i trzeba je zmienić 20 na inne, chory musi pamiętać, że jest to częścią procesu, do którego musi się zastosować i razem z zespołem opieki cukrzycowej dobierze leczenie, które będzie dla niego odpowiednie i na które jego organizm najlepiej zareaguje. Leczenie z czasem ulega zmianie Jeden lek może okazać się niewystarczający, aby wyrównać poziom glukozy u chorego. Czasami chory musi przyjmować dwa lub więcej leków. Zazwyczaj moc dawki leku lub ilość tabletek z czasem ulega zwiększeniu. Jest to naturalny proces wraz z postępem cukrzycy typu 2. Dzieje się tak, ponieważ czasami organizm chorego przyzwyczaja się do danego leku i przestaje na niego reagować. Cukrzyca jest chorobą przewlekłą, która często z czasem ulega zaostrzeniu i większość pacjentów w końcu zmuszonych jest rozpocząć leczenie farmakologiczne. Oczywiście chorzy z cukrzycą typu 2 często obawiają się konieczności rozpoczęcia przyjmowania tabletek lub insuliny. Chorzy, którzy wymagają leczenia insuliną, otrzymają informacje, które pomogą im zrozumieć korzyści, jakie daje stosowanie insuliny. Po początkowym okresie dostosowywania, chorzy często zgłaszają, że czują się znacznie lepiej dzięki przyjmowaniu insuliny. Zespół opieki cukrzycowej Wszystkie pytania dotyczące przepisanego leczenia farmakologicznego należy kierować do pielęgniarki, lekarza lub farmaceuty. Chory może swobodnie porozmawiać o lekach przeciwcukrzycowych i zadać dodatkowe pytania swojemu zespołowi opieki cukrzycowej. Proszę zgłaszać zespołowi wszelkie skutki niepożądane leczenia, aby mogli udzielić odpowiedniej pomocy. Dodatkowe informacje znajdują się na naszej stronie better-living.co.uk Najczęściej stosowane leczenie farmakologiczne w cukrzycy typu 2 Zespół opieki cukrzycowej może przepisać choremu leki, które pomogą mu w kontrolowaniu glukozy we krwi. Istnieje kilka leków o różnym mechanizmie działania. Ich działanie różni się w zależności od chorego. Mechanizm działania leków zależy od tolerancji chorego na lek, stopnia wyrównania cukrzycy oraz innych czynników powiązanych ze stanem zdrowia chorego, np. czynnością nerek. Inhibitory DPP-4 (gliptyny) Inhibitory SGLT-2 (gliflozyny) Pochodne sulfonylomocznika Poposiłkowe regulatory glikemii (glinidy) Zwiększają wydzielanie insuliny i obniżają wydzielanie glukagonu (hormon zwiększający poziom cukru we krwi). Ich działanie polega przede wszystkim na pobudzaniu trzustki do wytwarzania i wydzielania insuliny. Analogi GLP-1 (mimetyki inkretynowe) Zastrzyk stosowany do zwiększania wydzielania insuliny, zmniejszenia wydzielania glukagonu i spowolnienia opróżniania żołądkowego. Ograniczają ponowny wychwyt glukozy w nerkach, powodując wzmożone wydalanie glukozy wraz z moczem. Pobudzają wytwarzanie insuliny w organizmie po posiłku. Akarboza Spowalnia trawienie i hamuje wchłanianie węglowodanów w jelicie po posiłku. Insulina Zastępuje lub uzupełnia naturalnie występującą w organizmie insulinę. Metformina Zmniejsza ilość glukozy wytwarzanej w wątrobie i pomaga w bardziej skutecznym jej wykorzystaniu. Tiazolidynodiony (glitazony) Pozwalają na skuteczniejsze wykorzystywanie insuliny przez organizm oraz zapobiegają nadprodukcji glukozy w wątrobie. Proszę pobrać aplikację better-living ze sklepu z aplikacjami 21 Wymogi prawne diabetyków Diabetes UK: E-mail: [email protected] Tel.: 0345 123 2399 Chorzy na cukrzycę typu 2 mają pewne określone obowiązki prawne (zobowiązania) i prawa. Na przykład chory z cukrzycą musi poinformować o swojej chorobie Urząd Pojazdów i Kierowców (Driver and Vehicle Licensing Agency (DVLA), jeśli prowadzi pojazdy. Prawo chroni chorego przed dyskryminacją. Kierowanie pojazdami Zatrudnienie Cukrzyca typu 2 nie stanowi przeszkody w znalezieniu lub utrzymaniu pracy. Pomimo tego niektórzy pracodawcy nie mają wystarczającej wiedzy o cukrzycy i mogą niechętnie zatrudniać osoby, które na nią chorują. Ustawa o równości z 2010 r. chroni prawa pracownicze chorego i zabrania pracodawcom zadawania pytań o zdrowie kandydata na stanowisko przed zaoferowaniem mu pracy. Osoby z cukrzycą typu 2 powinny podlegać ocenie pod kątem danej pracy na zasadach indywidualnych. Niektóre prace polegające na wykonywaniu zadań decydujących o bezpieczeństwie, będą w uzasadnionym zakresie wymagać spełnienia pewnych warunków stanu zdrowia, które mogą uniemożliwić ich wykonywanie osobom z niektórymi schorzeniami, w tym z cukrzycą. Dodatkowe informacje można uzyskać od organizacji działającej na rzecz Osoby, które mają prawo jazdy i przyjmują insulinę, muszą poinformować Urząd Pojazdów i Kierowców (Driver and Vehicle Licensing Agency (DVLA) o tym, że chorują na cukrzycę typu 2. Osoby, które przyjmują leki niebazujące na insulinie, muszą poinformować Urząd Pojazdów i Kierowców (Driver and Vehicle Licensing Agency (DVLA) o swojej chorobie w następujących przypadkach: • u chorego wystąpiło 2 lub więcej ostre hipoglikemie w ciągu ostatnich 12 miesięcy; • u chorego osłabiła się umiejętność rozpoznawania objawów hipoglikemii; • chory doświadczył ostrej hipoglikemii podczas prowadzenia pojazdu; • chory zmienił swoje leczenie przeciwcukrzycowe na insulinę; • chory cierpi na innej schorzenia, które wpływają na jego zdolność do bezpiecznego prowadzenia pojazdów. Chorzy, który są kierowcami dużych pojazdów przewożących pasażerów lub towar muszą poinformować Urząd Pojazdów i Kierowców (Driver and Vehicle Licensing Agency (DVLA) o swojej chorobie, bez względu na to czy przyjmują insulinę, czy też innego rodzaju leki. Na formularzu ubezpieczenia komunikacyjnego diabetyk jest zobowiązany podać, że choruje na cukrzycę typu 2. Zadaniem Urzędu Pojazdów i Kierowców (Driver and Vehicle Licensing Agency (DVLA) jest zagwarantowanie bezpieczeństwa kierowców, dlatego brak zdolności do rozpoznawania i samoleczenia hipoglikemii stanowi dla nich uzasadnioną obawę. Dodatkowe informacje znajdują się na stronie organizacji Diabetes UK. Jak dbać o . . . • Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia zawału serca lub udaru, chory z reguły musi przyjmować 2 lub 3 leki obniżające ciśnienie. Obniżanie poziomu cholesterolu LDL Ubezpieczenie na życie Poziom cholesterolu można obniżyć poprzez: Chory z cukrzycą typu 2 musi ujawnić swoją chorobę, jeśli stara się o uzyskanie ubezpieczenia na życie. Diabetes UK udziela porad w kwestii wyboru ubezpieczycieli, którzy nie zażądają nieuzasadnionej wysokości składki. Ubezpieczenie chorych, którzy wykupili je przed zdiagnozowaniem cukrzycy, nie ulegnie zmianie. Ubezpieczenie turystyczna Zakup ubezpieczenia turystycznego wymaga od diabetyka ujawnienia, że choruje na cukrzycę typu 2, aby mógł otrzymać odpowiednią polisę. Jeśli chory nie ujawni ubezpieczycielowi swojej choroby, a później jego stan zdrowia pogorszy się w wyniku cukrzycy, jego polisa będzie nieważna w tym zakresie. Dodatkowe przydatne informacje znajdują się na stronie organizacji Diabetes UK. . . . serce: choroby układu krążenia Cukrzyca typu 2 przyczynia się do zwiększenia ryzyka udaru i zachorowania na choroby serca. Dzieje się tak, ponieważ cukrzyca typu 2 często wiąże się z występowaniem czynników ryzyka sprzyjającym rozwojowi chorób serca i udarom. Te czynniki ryzyka to miedzy innymi: • wysoki poziom glukozy we krwi; • podwyższone ciśnienie krwi; • wysoki poziom cholesterolu LDL (zły cholesterol); • nadwaga. Obniżanie wysokiego ciśnienia krwi Ciśnienie krwi można obniżyć na wiele różnych sposobów: • redukcja masy ciała w przypadku osób z nadwagą; • aktywność fizyczna; • ograniczenie spożycia alkoholu; • ograniczenie spożycia soli; • w stosownych przypadkach przyjmowanie leków obniżających ciśnienie krwi. Dodatkowe informacje znajdują się na naszej stronie better-living.co.uk • spożywanie większej ilości produktów, która pomagają w profilaktyce chorób serca (proszę zapoznać się z propozycjami na Diabetes.org.uk) • ograniczenie spożycia alkoholu; • aktywność fizyczną; • regularne ćwiczenia fizyczne; • rzucenie palenia (w przypadku palaczy). Ponadto wszyscy pacjenci z cukrzycą i chorobami układu krążenia powinni zostać zbadani pod kątem konieczności przepisania im środków obniżających poziom cholesterolu we krwi. Redukcja masy ciała Masę ciała można zredukować poprzez: • ograniczenie spożycia tłuszczów; • ograniczenie spożycia alkoholu do jednej jednostki dziennie; • aktywność fizyczną; • regularne ćwiczenia fizyczne; Na szczęście istnieją sposoby redukcji tego ryzyka poprzez ograniczenie lub wyeliminowanie tych czynników ryzyka. 22 Praktyczne uwagi • spożywanie większej ilości owoców i warzyw. Rzucenie palenia Bardzo ważne jest, aby palacze rzucili palenie. Połączenie palenia tytoniu i cukrzycy niesie ze sobą bardzo wysokie ryzyko. Istnieje wiele dostępnych opcji pomocy w rzucaniu palenia i zespół opieki cukrzycowej pomoże wybrać choremu najodpowiedniejszą dla niego opcję. Dobrym pomysłem jest poproszenie członka rodziny lub przyjaciela, który może pomóc w walce z nałogiem, o wsparcie w rzucaniu palenia, ponieważ pomoże to w utrzymaniu motywacji i realizacji celu. . . . stopy Diabetycy mają często problemy ze stopami. Owrzodzenie na stopach pojawia się u trzech na dziecięciu diabetyków. Owrzodzenia stóp stanowią najczęstszy powód hospitalizacji chorych na cukrzycę typu 2. Nawet małe skaleczenie może prowadzić do powstania owrzodzenia na stopie, które trudno się goi. Czasami owrzodzenie ulega zakażeniu, co dodatkowo utrudnia proces gojenia. W niektórych przypadkach owrzodzenie czasami prowadzi do gangreny, której leczenie wymaga drastycznej operacji. Jak dochodzi do powstania owrzodzeń na stopach Utrzymywanie się wyższego niż norma poziomu glukozy we krwi z czasem prowadzi do uszkodzenia nerwów. Uszkodzenie nerwów prowadzi do zaburzeń czucia w stopach. Chory nie czuje ucisku zbyt ciasnego obuwia, gorącej wody, a nawet oparzenia na stopach. Podwyższony poziom glukozy we krwi może także uszkodzić niewielkie naczynia krwionośne i przez to pogorszyć ukrwienie w obrębie stóp. W wyniku tego może dojść do niedotlenienia i nieodpowiedniego odżywienia tkanek stóp. Skóra stóp staje się sucha i podatna na urazy. Ewentualne uszkodzenia skóry bardzo powoli się goją. Proszę pobrać aplikację better-living ze sklepu z aplikacjami 23 Palenie i niewyrównana cukrzyca typu 2 zwiększają ryzyko wystąpienia problemów w obrębie stóp. • sprawdzić stopy pod kątem zaczerwienia, które wskazuje na miejsca ucisku butów; Profilaktyka • nosić bezszwowe skarpetki i pończochy, aby chronić stopy przed powstaniem pęcherzy, które mogą przekształcić się w owrzodzenia; Na szczęście codzienna pielęgnacja stóp pomoże zidentyfikować problemy na ich wczesnym etapie rozwoju i szybka interwencja ochroni przed ich dalszym pogorszeniem. Wszelkie zmiany lub utratę czucia w stopach należy niezwłocznie zgłosić swojemu zespołowi opieki cukrzycowej. • zasięgnąć porady odnośnie noszenia pończoch uciskowych, w szczególności podczas długich podróży samolotem. 3. Uszkodzenie unerwienia nóg i stóp często jest bardzo bolesne. W obszarze uszkodzeń unerwienia chory może nie odczuwać bólu, gorąca czy zimna, co stanowi objawy neuropatii cukrzycowej. Cukrzyca typu 2 prowadzi do zwężenia i stwardnienia naczyń krwionośnych stóp i nóg, co sprawia, że krew przepływa przez nie z coraz większym trudem. Zasady pielęgnacji stóp: Utrzymywanie skóry w dobrej kondycji • myć i sprawdzać stan stóp każdego dnia; • Jak największe zbliżenie poziomu glukozy we krwi do poziomu normy • po umyciu wysuszyć skórę stóp, w szczególności przestrzenie między palcami; • Picie dużych ilości napojów bez cukru, aby nawadniać ciało od środka • regularne wcierać w skórę stóp krem natłuszczający, aby zapobiec powstawaniu twardej, suchej i popękanej skóry; • kremów nie nanosić jednak na przestrzenie między palcami stóp, które z natury są wilgotne i dodatkowe ich nawilżenie może prowadzić do infekcji grzybiczych; • nie usuwać samodzielnie modzeli czy odcisków - aby je usunąć, udać się do specjalisty podologa. Pielęgniarka lub lekarz umówi chorego na wizytę u podologa; • nie chodzić boso; • nie ogrzewać stóp ani nóg przy kaloryferach, piecykach czy innych ekstremalnych źródłach ciepła i chronić stopy przed bardzo gorącą wodą; skórę stopy można łatwo uszkodzić i tego nie zauważyć; • sprawdzać podeszwy stóp za pomocą lusterka; • regularnie i ostrożnie obcinać paznokcie, najlepiej po kąpieli lub prysznicu (są wtedy miękkie); nie wycinać krawędzi ani boków paznokci; obcinać paznokcie w linii prostej zgodnie z kształtem palca, a następnie spiłować ich ostre krawędzie; • nosić wygodne i odpowiednio dopasowane obuwie; • buty nie mogą ugniatać stopy, ani nie może się ona w nich o nic ocierać tj. o twarde krawędzie, wystające szwy, gwoździe czy kamyki; 24 Praktyczne uwagi • Kąpiele i prysznice w ciepłej wodzie, nie w gorącej • Oszczędne używanie mydeł i detergentów, które często powodują utratę substancji tłuszczowych i wysuszenie skóry …skórę Wpływ cukrzycy typu 2 na kondycję skóry Przy wysokim poziomie glukozy: 1. Organizm traci płyny, co przyspiesza proces wysuszenia skóry. Może to prowadzić do powstania innych problemów, ponieważ: · Sucha i łuszcząca się skóra swędzi – co sprawia, że chory zaczyna ją drapać i skóra staje się zaczerwieniona i bolesna · Sucha skóra często pęka, umożliwiając łatwiejsze dostanie się zarazków do organizmu, co wywołuje infekcje. Na popękaną i suchą skórę najlepiej nałożyć krem nawilżający. 2. Diabetycy z reguły są bardziej podatni na infekcje, a reakcja ich organizmu i proces gojenia są spowolnione. Zwiększa się ryzyko wystąpienia infekcji skóry, czyraków i krost o wydłużonym czasie gojenia. występującym rodzajem neuropatii, na którą choruje 50% diabetyków z cukrzycą typu 2. • Unerwienie skóry i mięśni ulega uszkodzeniu, które prowadzi do zaburzenia czucia dotyku/ciepła i bólu, i może prowadzić do urazów i ewentualnego rozwoju infekcji lub owrzodzenia • Najlepiej stosować zamienniki mydła, takie jak emulsja nawadniająca do mycia rąk czy olejki pod prysznic do ciała • Stosowanie kremu nawilżającego przeznaczonego dla skóry suchej • Dokładne wycieranie się i noszenie najbliżej ciała bawełnianej odzieży, która lepiej przepuszcza powietrze niż materiały syntetyczne • Utrzymanie dobrego poziomu wilgotności powietrza w domu (ogrzewanie centralne wysusza powietrze). Nawilżacz powietrza może pomóc w utrzymaniu wilgotności, ale należy używać go umiarkowanie, aby powietrze nie stało się zbyt wilgotne W przypadku zauważenia problemów ze skórą, należy udać się po poradę do lekarza. Jeśli problem dotyczy skóry w obrębie stóp, proszę umówić się na spotkanie z podologiem. Dodatkowe informacje znajdują się na naszej stronie better-living.co.uk • Objawy neuropatii sensorycznej obejmują: ‒ ból; ‒ drętwienie; ‒ uczucie mrowienia w rękach, nogach i stopach; ‒ skrajną wrażliwość na dotyk …nerwy: neuropatia Neuropatia to inaczej uszkodzenie układu nerwowego, którego zadaniem jest przesyłanie sygnałów z mózgu i rdzenia kręgowego do mięśni, skóry, naczyń krwionośnych i organów. Neuropatia jest bardzo powszechnym powikłaniem cukrzycy. Pomimo tego, że może powodować nieprzyjemne objawy, wielu diabetyków nie umie ich u siebie rozpoznać. Istnieją 3 główne rodzaje neuropatii: Neuropatia sensoryczna • Neuropatia sensoryczna jest najbardziej powszechnie Neuropatia układu autonomicznego • Neuropatia układu autonomicznego występuje rzadziej i oznacza uszkodzenie autonomicznego układu nerwowego, działającego niezależnie od woli osoby chorej, tj. żołądka, jelit, pęcherza, narządów płciowych i serca • Układ autonomiczny kontroluje wiele różnych narządów, dlatego objawy neuropatii różnią się w zależności od organu, w którym rozwinęła się neuropatia Neuropatia ruchowa • Neuropatia ruchowa jest bardzo rzadką chorobą, obejmującą unerwienie mięśni Leczenie • Istnieje wiele różnego rodzaju sposobów leczenia neuropatii cukrzycowej. Obejmują one wyrównanie cukrzycy typu 2 i przyjmowanie określonych leków • Najważniejsze jest, aby przyjmować leki zgodnie z zaleceniami lekarza Profilaktyka • Najlepszym sposobem ograniczenia ryzyka wystąpienia neuropatii i ochrony przed jej zaostrzeniem to wyrównanie poziomu glukozy we krwi. Oznacza to poziom glukozy 4-6 mmol/l przed posiłkami i do 10 mmol/l 2 godziny po spożyciu posiłku • Zdrowa i zbilansowana dieta, prawidłowe przyjmowanie przepisanych leków, regularna aktywność fizyczna stanowią ważne czynniki, które pomogą wyrównać poziomy glukozy we krwi Proszę pobrać aplikację better-living ze sklepu z aplikacjami 25 Praktyczne uwagi wyniku uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych w oku. Uszkodzenia często stanowią konsekwencje nieprawidłowego wyrównania poziomu glukozy we krwi (cukru) i ciśnienia krwi. Leczenie Chory musi regularnie monitorować poziom glukozy we krwi zgodnie z zaleceniami zespołu opieki cukrzycowej. …oczy: retinopatia Choroby oczu wywołane cukrzycą mogą mieć bardzo poważne skutki. Retinopatia może prowadzić od utraty wzroku, jeśli nie uda się jej kontrolować lub włączyć na czas jej leczenia. Retinopatia nie jest wyłącznie chorobą wieku starczego i stanowi jedno z najczęstszych powikłań cukrzycy typu 2 u osób w wieku produkcyjnym. Przyczyny Choroba cukrzycowa oka (również nazywana retinopatią) występuje w 26 Chorzy, którym przepisano leki obniżające poziom glukozy we krwi lub na nadciśnienie, muszą je przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza. Na wizycie kontrolnej z reguły badane jest ciśnienie krwi chorego, ponieważ ciśnienie krwi wiąże się z ciśnieniem w gałce ocznej (jaskra). Profilaktyka Kontrola poziomu glukozy (cukru) we krwi i ciśnienia krwi obniża ryzyko wystąpienia choroby oczu. Coroczne wykonywanie zdjęć oczu chorego jest bardzo ważne i służy ich obserwacji pod kątem chorób oczu (retinopatii), aby móc podjąć odpowiednie działania w celu złagodzenia objawów. Chorzy, u których stwierdzono objawy chorób oczu, mogą podlegać częstszym badaniom kontrolnym. Lekarz poda do oczu specjalne krople, powodujące rozszerzenie źrenicy. Krople czasami wywołują pieczenie i pogorszenie ostrości widzenia na kilka godzin. Dlatego zaleca się, aby chory: • nie prowadził samochodu po badaniu; • po badaniu założył okulary przeciwsłoneczne, jeżeli dzień jest słoneczny; • poprosił znajomego lub krewnego o towarzyszenie mu na badanie, w przypadku trudności z utrzymaniem równowagi. Dodatkowo do badania kontrolnego oka co roku, chory będzie musiał przejść coroczne badanie wzroku. Badanie wzroku wykonuje optyk, który oceni widzenie dalekie i bliskie chorego i może wykonać badanie na jaskrę. Dodatkowe informacje znajdują się na naszej stronie better-living.co.uk niewielkich naczyń krwionośnych nerek, które stopniowo tracą zdolności do oczyszczania krwi z końcowych produktów przemiany materii. Oznaką tych zaburzeń jest przedostawanie się białka do moczu. Bardzo trudno wykryć tę nieprawidłowość i pielęgniarka przynajmniej raz na rok powinna wykonywać u chorego badanie moczu. Chorzy, u których stwierdzono objawy chorób nerek, podlegają znacznie częstszym badaniom kontrolnym. …nerki: nefropatia Ryzyko chorób nerek (nefropatii) wzrasta wraz z czasem trwania cukrzycy typu 2. Z czasem cukrzyca typu 2 prowadzi do uszkodzenia Profilaktyka Kontrolowanie ciśnienia krwi pomaga chronić nerki przed uszkodzeniem. Chory powinien również stosować się do zaleceń lekarza, pielęgniarki lub dietetyka odnośnie zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej. Kontrolowanie poziomu glukozy we krwi i ciśnienia krwi zmniejsza ryzyko występowania chorób nerek i zapobiega ich zaostrzeniu. Uszkodzenie nerek zwiększa ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej i udaru. Prawidłowo kontrolowany poziom glukozy we krwi i prawidłowe ciśnienie krwi pomagają w spowolnieniu postępu chorób nerek. Palenie tytoniu może przyczynić się do zaostrzenia choroby nerek. Proszę pobrać aplikację better-living ze sklepu z aplikacjami 27 pochwy. Dodatkowo wysoki poziom glukozy we krwi często prowadzi do infekcji, takich jak grzybica pochwy, która powoduje uczucie dyskomfortu podczas stosunku. Niezdrowy tryb życia (np. palenie, stres, nadużywanie alkoholu itp.) może również przyczynić się do powstania problemów natury seksualnej. …życie seksualne Wyrównanie cukrzycy i prowadzenie zdrowszego trybu życia pomoże rozwiązać problem. Lekarz lub pielęgniarka diabetologiczna przedstawią dodatkowe informacje o dostępnym leczeniu. Kobiety Mężczyźni Niewyrównana cukrzyca prowadzi często do uszkodzeń naczyń krwionośnych i układu nerwowego, co z kolei ogranicza dopływ krwi i wrażliwość organów płciowych. Czasami powoduje to suchość Zaburzenia erekcji lub impotencja to powszechnie występujący problem natury seksualnej u mężczyzn chorych na cukrzycę, ale także u mężczyzn zdrowych. Przyczyną zaburzeń często są fizyczne czynniki wynikające z cukrzycy, leki przeciwcukrzycowe lub połączenie obydwu. Innymi czynnikami powodującymi zaburzenia seksualne są problemy natury emocjonalnej oraz niezdrowy tryb życia. Niewyrównana cukrzyca prowadzi często do uszkodzeń naczyń krwionośnych i układu nerwowego, co z kolei ogranicza dopływ krwi i wrażliwość organów płciowych. Uwagi Wyrównanie cukrzycy i prowadzenie zdrowszego trybu życia pomoże rozwiązać problem. Lekarz lub pielęgniarka diabetologiczna przedstawią choremu dodatkowe informacje o dostępnych lekach i zalecą stosowne opcje. Dodatkowe informacje i porady dla osób chorych na cukrzycę typu 2, aby mogły cieszyć się pełnią życia, znajdują się na: better-living.co.uk 28 Dodatkowe informacje znajdują się na naszej stronie better-living.co.uk Proszę pobrać aplikację better-living ze sklepu z aplikacjami 29 Słowniczek pojęć Zrozumieć żargon cukrzycowy Niektórzy specjaliści, mówiąc o leczeniu cukrzycy, używają wielu technicznych i medycznych terminów, zapominając, że nie wszyscy studiowali medycynę lub nie mogąc znaleźć prostszego rozwiązania. Przedstawiamy słowniczek zawierający najpowszechniej używanie terminy w zagadnieniu cukrzycy. Zespół opieki cukrzycowej odpowie na dodatkowe pytania. A1c uproszczona nazwa oznaczenia HbA1c. W przeszłości do jego określenia wykorzystywano %, a teraz mmol/mol. Albuminy białko krwi, które może przedostać się do moczu. Jeśli przedostaje się do moczu, oznacza to dysfunkcję nerek. Atak serca trwałe uszkodzenie serca, z powodu zablokowanej tętnicy wieńcowej, co uniemożliwia dopływ krwi do serca. Beta-blokery grupa leków obniżających wysokie ciśnie krwi. Błonnik to różnorodne substancje nieulegające trawieniu. Błonnik wchłania dużo wody i powoduje, że stolec staje się miękki i łatwiejszy do wydalenia. Głównym źródłem błonnika są pełnoziarniste zboża, np. pszenica, ryż, owies, pełnoziarniste pieczywo i płatki śniadaniowe. Również owoce i warzywa zawierają błonnik, w szczególności w swoich skórkach. Cholesterol substancja podobna do tłuszczu występująca we wszystkich tkankach zwierzęcych. Odżywanie produktami bogatymi w tłuszcze może zwiększyć poziom cholesterolu we krwi. Cholesterol przyśpiesza zatykanie się tętnic wieńcowych. Chwiejna cukrzyca jest terminem opisującym niewyrównaną cukrzycę, którą charakteryzują duże wahania poziomu glukozy we krwi. Cukrzyca przewlekła choroba charakteryzująca się podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Cukrzyca ciążowa cukrzyca pojawiająca się u kobiet w okresie ciąży Po porodzie poziom glukozy we krwi z reguły wraca do normy. Diabetolog lekarz specjalizujący się w cukrzycy i jej leczeniu. 30 Dietetyk specjalista z zakresu żywienia i wpływu produktów żywnościowych i napojów na ciało. Dusznica to skutek niewydolności naczyń wieńcowych, objawiający się okresami duszności i uczuciem ściskania lub ucisku w okolicach mostka. Fruktoza cukier występujący w owocach i miodzie. Do metabolizmu fruktozy niepotrzebna jest insulina, stąd często wykorzystana jest jako słodzik w żywności dla diabetyków. Gastropareza zaburzenie opróżniania żołądka do jelit. Glikogen magazynowany w wątrobie rodzaj węglowodanu. Glikogen nazywany bywa skrobią zwierzęcą. Glukagon to hormon produkowany przez trzustkę. Podwyższa on zawartość glukozy we krwi poprzez wzmożony rozkład glikogenu w wątrobie. Glukagon jest dostępny w formie zastrzyków do leczenia hipoglikemii. Glukometr przyrząd elektroniczny do mierzenia poziomu glukozy we krwi. Glukoza rodzaj cukru wytwarzany w wyniku trawienia węglowodanów. Glukoza wchłaniana jest do układu krwionośnego i wykorzystana do produkcji energii. Grzybica infekcja grzybicza. Jej objawy to białe plamy, intensywny świąd i ból, z reguły w obszarze genitaliów lub w jamie ustnej. Wysoki poziom glukozy w moczu może powodować nawracające epizody infekcji grzybiczej. Hiperglikemia to stan, kiedy poziom glukozy we krwi wzrasta ponad poziom prawidłowy i organizm nie potrafi wydalać i zmieniać glukozy na energię Hipoglikemia to stan, kiedy poziom glukozy we krwi jest niższy niż poziom prawidłowy. Pacjenci na ogół zaczynają odczuwać objawy, kiedy poziom glukozy spada poniżej 4 mmol/l. Indeks glikemiczny określa szybkość wzrostu stężenia glukozy we krwi po spożyciu określonego produktu. Insulina hormon produkowany przez trzustkę, który jest niezbędny do regulowania poziomu cukru we krwi. Insulina analogowa jest syntetyczną insuliną, naśladującą działanie insuliny ludzkiej, jednakże różniącą się od niej pod niektórymi względami, dzięki czemu może mieć krótkie działanie (do stosowania podczas spożywania posiłków) lub długie działanie (jako insulina podstawowa). Podolog specjalista zajmujący się pielęgnacją i zdrowiem stóp. Insulina bazowa jej zadaniem jest utrzymanie prawidłowego poziomu glikemii w okresie międzyposiłkowym i w nocy. Poziom glukozy we krwi ilość lub stężenie glukozy (cukru) we krwi. W Wielkiej Brytanii jego wartość określa się w milimolach na litr (mmol/l). Natomiast w USA wartość ta wyrażana jest w miligramach na decylitr (mg/dl). 1 mmol/l=18 mg/dl. Insulinooporność stan w cukrzycy typu 2, kiedy organizm produkuje insulinę, ale jego komórki nie potrafią jej skutecznie wykorzystywać. Ketony kwasowe produkty rozkładu tłuszczów w organizmie. Kwasica ketonowa stan, który charakteryzuje się podwyższonym poziomem glukozy, odwodnieniem, prowadzące do kwasicy (zaburzenie naturalnej równowagi kwasowo-zasadowej organizmu). Nadciśnienie również nazywane wysokim ciśnieniem krwi, diagnozowane jest, kiedy ciśnienie utrzymuje się na poziomie 140/90 mmHg lub wyższym. Nefrolog lekarz specjalizujący się w diagnozowaniu i leczeniu chorób nerek. Nefropatia uszkodzenie nerek. Neuropatia uszkodzenie układu nerwowego. Oko z rozszerzoną źrenicą oko, do którego podano krople, w celu rozszerzenia źrenicy w ramach przygotowania do badania dna oka. Poradnia rzucania palenia poradnia prowadzona przez przeszkolonego specjalistę, który pomaga palaczom w rzucaniu palenia. Prawidłowe trawienie po spożyciu pokarm musi zostać strawiony, aby mógł zostać wchłonięty do krwi. Cały proces odbywa się w układzie pokarmowym, który rozpoczyna się jamą ustną i kończy odbytem. Retinopatia uszkodzenie tylnej części oka (siatkówki). Siatkówka czuła na światło tylna część oka. Składniki mineralne organizm potrzebuje składników mineralnych do rozwoju i kontroli zachodzących w nim procesów, np. przewodzenie impulsów nerwowych. Składniki mineralne wchodzą w skład płynów ustrojowych. Organizm potrzebuje niektórych składników mineralnych w stosunkowo dużych ilościach, np. wapnia, żelaza, siarki, fosforu, potasu i chloru. Natomiast innych w małych ilościach np. jodu, manganu, cynku czy fluoru. lekarz rodzinny: Oleje jednonienasycone tłuszcze występują w postaci nasyconej i nienasyconej. Większość olejów i tłuszczów zwierzęcych i roślinnych zawiera jednonienasycone kwasy tłuszczowe, szczególnie oliwa z oliwek. pielęgniarka diabetologiczna: Oznaczenie HbA1c jest badaniem krwi, które pokazuje, jak kształtował się poziom glukozy we krwi przez ostatnie 6 tygodni. Badanie mierzy ilość glukozy łączącej się z hemoglobiną w krwi. podolog: Pedikiurzysta podolog: specjalista zajmujący się pielęgnacją i zdrowiem stóp. dietetyk: Dodatkowe informacje znajdują się na naszej stronie better-living.co.uk Trójglicerydy składnik tłuszczu we krwi. Nieprawidłowy poziom trójglicerydów wiąże się z podwyższonym ryzykiem chorób serca, udaru i innych chorób układu krążenia. Trzustka narząd gruczołowy, znajdujący się za żołądkiem, odpowiedzialny za produkcję insuliny i innych hormonów. Udar ma miejsce, kiedy do części mózgu nie dopływa krew, co może prowadzić do utraty określonych funkcji ciała. Witaminy grupa różnych substancji chemicznych. Organizm wymaga tylko niewielkich ilości każdej witaminy i większości z nich nie potrafi sam produkować, dlatego pozyskuje je z żywności. Organizm ludzki potrzebuje witamin do prawidłowego rozwoju, funkcjonowania i kontrolowania reakcji metabolicznych swoich komórek. Wrzód otwarta, zaczerwieniona i bolesna (stan zapalny) rana. U chorych na cukrzycę jednym z głównych celów leczenia jest przeciwdziałanie powstawaniu wrzodów na stopach. Wskaźnik masy ciała (BMI) to stosunek masy ciała do wzrostu, pomagający określić stopień nadwagi lub niedowagi. (waga/wzrost). Wziernikowanie oka badanie dna oka (siatkówki). Zaburzenia erekcji (impotencja) występuje, kiedy mężczyzn nie może odbyć stosunku płciowego z powodu trudności w utrzymaniu pełnej erekcji. Zastępcza terapia nikotynowa terapia wspomagająca rzucanie palenia z użyciem produktów zastępujących nikotynę, substancję uzależniającą zawartą w papierosach. Produkty zastępcze występują w formie plastrów, gumy do żucia, aerozoli do nosa i inhalatorów. Zatwardzenie spowolnienie pracy jelit. Objawy zatwardzenia obejmują rzadsze niż 3 razy w tygodniu wypróżnianie jelit, ból i wysiłek podczas wypróżniania jelit oraz twarde stolce. Zespół multidyscyplinarny jest to zespół różnego rodzaju specjalistów z zakresu ochrony zdrowia, którzy współpracują, aby zagwarantować właściwą opiekę pacjentom w odpowiednim czasie. W przypadku cukrzycy zespoły te nazywane są zespołami opieki cukrzycowej. Żywność węglowodanowa grupa żywności, która zawiera skrobia i cukry proste łatwo przetwarzane przez organizm w energię. Głównym źródłem węglowodanów są produkty pochodzenia roślinnego, jak pieczywo, ryż, ziemniaki, makarony, sucha fasola. Zespół opieki cukrzycowej: Okulista lekarz specjalizujący się w diagnozowaniu i leczeniu chorób oczu. Pielęgniarka diabetologiczna pielęgniarka, która specjalizuje się wyłącznie w opiece nad chorymi z cukrzycą. Tłuszcze nasycone nasycone tłuszcze, które w temperaturze pokojowej zachowują stan stały, np. tłuszcze pochodzenia zwierzęcego. diabetolog: optyk: Dodatkowe porady możne uzyskać, dzwoniąc pod numer 111 (NHS 111 Service, w Anglii; NHS 24, w Szkocji) , ale należy pamiętać, że osoba udzielająca porad w ramach tej usługi nie ma szczegółowej wiedzy na temat przebiegu choroby u danej osoby. Natomiast udzieli ona ogólnych porad i skieruje po dodatkową pomoc do odpowiednich osób, jeśli zajdzie taka potrzeba. W Walii usługa dostępna jest pod numerem: NHS Direct Wales (0845 46 47). Proszę pobrać aplikację better-living ze sklepu z aplikacjami 31
