kraina jeziora mucharskiego strategia rozwoju turystyki
advertisement
„Podniesienie jakości usług publicznych wokół zbiornika Świnna Poręba” Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007 - 2013 KRAINA JEZIORA MUCHARSKIEGO STRATEGIA ROZWOJU TURYSTYKI Kraków 2013 Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Wykonawca opracowania: Fundacja Miejsc i Ludzi Aktywnych ul. Dolnych Młynów 7/6 31-124 Kraków Niniejsze opracowanie stanowi I etap prac wynikających z zadania „Opracowanie logicznie ze sobą powiązanych dokumentów o zbiorczej nazwie Dokumenty planistyczne, ekspertyzy i analizy w zakresie turystyki na terenie 5 gmin położonych w obszarze Zbiornika Świnna Poręba” określonego w umowie nr 154/RO10/2013 z dnia 10.04.2013 r. podpisanej w ramach wdrażania projektu „Podniesienie jakości usług publicznych wokół Zbiornika Świnna Poręba”. 2|S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Spis treści 1 2 Cele strategii ............................................................................................................................................ 5 Metodologia tworzenia strategii .............................................................................................................. 7 2.1 Opis zastosowanej metody .................................................................................................................... 7 2.2 Przebieg prac nad strategią ................................................................................................................... 9 2.3 Dokumenty strategiczne różnego szczebla .......................................................................................... 11 3 Potencjał turystyczny – badania, diagnoza, wnioski ............................................................................... 14 3.1 Historia, dane ogólne i demograficzne ................................................................................................ 14 3.2 Analiza potencjału turystycznego ........................................................................................................ 23 3.3 Wnioski z analizy potencjału turystycznego ........................................................................................ 44 4 Analiza SWOT ........................................................................................................................................ 47 5 Zdefiniowanie głównych problemów i sposoby ich rozwiązania ............................................................ 51 6 Rozpoznawalność Regionu i konkurencja na rynku turystycznym .......................................................... 53 6.1 Rozpoznawalność Regionu .................................................................................................................. 53 6.2 Regiony konkurencyjne w województwie małopolskim ....................................................................... 55 6.3 Przykłady działań innych miejsc i regionów ......................................................................................... 56 7 Kierunki i trendy w turystyce a rozwój produktu turystycznego Regionu ............................................... 63 7.1 Trendy w turystyce ............................................................................................................................... 63 7.2 Rynki docelowe wg badań ruchu turystycznego w Małopolsce ........................................................... 65 7.3 Charakterystyka grupy docelowej ....................................................................................................... 67 7.4 Szacunkowa wielkość grupy docelowej ............................................................................................... 71 8 Tworzenie produktu turystycznego w Regionie ..................................................................................... 73 9 Warianty strategii rozwoju turystyki ...................................................................................................... 79 9.1 Przestrzenne rozmieszczenie planowanych przedsięwzięć .................................................................. 81 9.2 Wdrażanie strategii ............................................................................................................................. 88 10 Budowanie marki Regionu ..................................................................................................................... 89 10.1 Marka miejsca ..................................................................................................................................... 89 10.2 Budowanie tożsamości marki .............................................................................................................. 90 10.3 Promocja wewnętrzna – identyfikacja lokalnej społeczności z marką................................................. 93 11 Instrumenty działań promocyjnych ........................................................................................................ 97 11.1 Założenia do strategii komunikacji: ..................................................................................................... 97 11.2 Działania systemowe i kampania promocyjna .................................................................................... 98 11.3 Plan działań marketingowych ............................................................................................................ 100 12 Zarządzanie produktem turystycznym ................................................................................................. 102 12.1 Lokalne Organizacje Turystyczne ....................................................................................................... 102 12.2 Klastry ................................................................................................................................................ 103 13 Ewaluacja i monitoring ........................................................................................................................ 104 14 ANEKSY ................................................................................................................................................ 105 I. ZABYTKI ............................................................................................................................................... 106 II. BAZA NOCLEGOWA .............................................................................................................................. 110 III. BOISKA I KLUBY SPORTOWE ................................................................................................................. 116 IV. KALENDARIUM 2013 ............................................................................................................................ 118 V. ZAMIERZENIA INWESTYCYJNE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO ........................................ 121 3|S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Spis tabel Tabela 1. Etapy prac nad strategią. ........................................................................................................................ 9 Tabela 2. Spotkania z mieszkańcami ..................................................................................................................... 10 Tabela 3. Demografia KrainyJjeziora Mucharskiego ............................................................................................. 22 Tabela 4. Baza noclegowa Krainy Jeziora Mucharskiego ...................................................................................... 35 Tabela 5. Mocne i słabe strony Krainy Jeziora Mucharskiego ............................................................................... 47 Tabela 6. Szanse i zagrożenia Krainy Jeziora Mucharskiego ................................................................................. 48 Tabela 7. Sugerowane kluczowe obszary wsparcia w ujęciu problemowym ........................................................ 51 Tabela 8. Charakterystyka regionów konkurencyjnych w Małopolsce.................................................................. 55 Tabela 9. Turystyka aktywna, rekreacyjna i specjalistyczna ................................................................................. 74 Tabela 10. Turystyka kulturowa: historyczna i religijna ........................................................................................ 75 Tabela 11. Turystyka na terenach wiejskich/agroturystyka .................................................................................. 77 Tabela 12. Turystyka kulinarna ............................................................................................................................. 78 Tabela 13. Zadania dla turystyki aktywnej ............................................................................................................ 83 Tabela 14. Zadania dla agro- i ekoturystyki. ......................................................................................................... 84 Tabela 15. Produkty turystyczne w turystyce kulturowej ...................................................................................... 86 Tabela 16. Atrybuty twarde i miękkie marki regionu: ........................................................................................... 95 Tabela 17. Plan działań marketingowych ........................................................................................................... 100 Spis rysunków Rysunek 1. Kraina Jeziora Mucharskiego na mapie Małopolsk ............................................................................... 6 Rysunek 2. Gminy wchodzące w skład Krainy Jeziora Mucharskiego ...................................................................... 6 Rysunek 3. Otoczenie Krainy Jeziora Mucharskiego. ............................................................................................. 23 Rysunek 4. Usytuowanie Zbiornika Świnna Poręba, przyszłego Jeziora Mucharskiego ........................................ 24 Rysunek 5. Park Krajobrazowy Beskidu Małego.................................................................................................... 28 Rysunek 6. Ekomuzeum Lanckorona i Podbabiogórskie Ekomuzeum ................................................................... 32 Rysunek 7. Przebieg trasy VELO SKAWA ............................................................................................................... 36 Rysunek 8. Planowana droga Zembrzyce - Stryszów............................................................................................. 41 Rysunek 9. Przebieg linii kolejowych w rejonie Krainy Jeziora Mucharskiego ....................................................... 42 Rysunek 10. Przykłady przewodników. .................................................................................................................. 53 Rysunek 11. Przykłady przewodników cd. ............................................................................................................. 53 Rysunek 12. Przewodniki Wydawnictwa Bezdroża ............................................................................................... 54 Rysunek 13. Urlopy/wakacje: liczba wyjazdów w ciągu 12 miesięcy .................................................................... 68 Rysunek 14. Urlopy/wakacje: kategorie użytkowników ........................................................................................ 68 Rysunek 15. Wyjazdy na weekend: wyjazdy w ciągu ostatnich 3 miesięcy ........................................................... 69 Rysunek 16. Liczba dni urlopowych w trakcie ostatnich wakacji .......................................................................... 69 Rysunek 17. Opinie: wolę spędzać wakacje w miejscach nie objętych masową turystyką ................................... 70 Rysunek 18. Opinie: Ćwiczę przynajmniej raz w tygodniu ..................................................................................... 70 Rysunek 19. Planowane obszary tematyczne do rozwoju turystyki w regionie .................................................... 73 Rysunek 20. Elementy działań systemowych ........................................................................................................ 98 Rysunek 21. Elementy kampanii promocyjnej ....................................................................................................... 99 4|S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 1 Cele strategii Strategia Rozwoju Turystyki jest kontynuacją wcześniejszych prac zmierzających do oceny potencjału obszaru i wstępnego określenia kierunków rozwoju turystki, której wyrazem był dokument „Strategia zarządzania zmianą dla Partnerstwa Zbiornik Świnna Poręba”, Mucharz 2012. Celem Partnerstwa, obejmującego przede wszystkim instytucje i organizacje z terenu 3 gmin: Mucharza, Stryszowa i Zembrzyc było wykreowanie gospodarczej, społecznej i kulturowej wspólnoty zbudowanej wokół powstającego Zbiornika Świnna Poręba. Obecny dokument obejmuje obszar pięciu gmin otaczających przyszły zbiornik Jeziora Mucharskiego: Mucharza, Stryszowa, Budzowa, Lanckorony i Zembrzyc. Obszar, administracyjnie leży w dwóch powiatach: wadowickim i suskim, gminy należą też do dwóch Lokalnych Grup Działania: „Podbabiogórze” i „Gościniec 4 Żywiołów”. Pokazuje to, że teren nie był dotąd postrzegany przez mieszkańców i odwiedzających jako spójny, wyróżniający się specyficznymi cechami subregion. Dopiero plany utworzenia zbiornika przyczyniły się do stworzenia nowych możliwości rozwojowych i potrzeby zacieśnienia współpracy a tym samym szukania nowej wspólnej tożsamości dla tego obszaru, dla którego przyjęto nazwę Kraina Jeziora Mucharskiego. Głównym celem strategii jest wykreowanie i rozwój markowego produktu turystycznego na obszarze Krainy Jeziora Mucharskiego oraz jego skuteczne zarządzanie i promocja. Cele szczegółowe obejmują: przeprowadzenie diagnozy potencjału turystycznego Krainy Jeziora Mucharskiego, opracowanie możliwych kierunków rozwoju turystyki, w oparciu o zdiagnozowany potencjał i nowe walory wynikające z powstania Jeziora Mucharskiego włączenie lokalnych społeczności w proces planowania i rozwoju turystyki w Krainie Jeziora Mucharskiego z uwzględnieniem wszystkich możliwych segmentów turystyki wykreowanie Jeziora Mucharskiego jako atrakcyjnej destynacji turystycznej za pomocą dostępnych instrumentów promocyjnych. Wizja rozwoju turystyki: Turystyka rozwija się na terenie całego partnerstwa, w oparciu o sprawdzone wzorce turystyki zrównoważonej . Poszczególne oferty tworzą całościowe, zróżnicowane pakiety dostosowane do potrzeb różnych grup turystów. Atrakcyjna oferta turystyczna skierowana do osób aktywnych w oparciu o zagospodarowanie terenów wokół jeziora pozwalające na uprawianie różnych form aktywności. Oferta turystyczna, wzbogacona atrakcjami z obszaru kultury i dziedzictwa, przyciąga turystów przez cały rok. Istnieje zróżnicowana w standardzie baza noclegowa (poczynając od gospodarstw agroturystycznych do pensjonatów i hoteli) pozwalająca na organizację pobytów wielodniowych. Powstaje wyrazista marka regionalna, ułatwiająca prowadzenie promocji. Promocja marki i szerzej oferty całego regionu jest zarządzana w sposób skoordynowany i skuteczny. 5|S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Rysunek 1. Kraina Jeziora Mucharskiego na mapie Małopolski źródło: www.stat.gov.pl Rysunek 2. Gminy wchodzące w skład Krainy Jeziora Mucharskiego 6|S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 2 Metodologia tworzenia strategii 2.1 Opis zastosowanej metody Opracowanie Strategii Turystycznej Krainy Jeziora Mucharskiego uwzględnia krajowe i europejskie standardy przygotowania dokumentów definiujących plan rozwoju produktu turystycznego z wykorzystaniem dobrych praktyk w zakresie metodologii opracowania instrumentów rozwoju lokalnego. Zastosowana metodyka to między innymi poszukiwanie danych oraz informacji potrzebnych do opracowania diagnozy stanu i określenia możliwości rozwoju markowego produktu turystycznego skojarzonego z takimi obszarami, jak wypoczynek, sport, kultura, dziedzictwo kulturowe i tradycje lokalne. Metodykę opracowania zrealizowano w czterech fazach, które obejmują: diagnozę, prognozę, plan strategiczny, wdrażanie Plan strategiczny wynika z diagnozy oraz prognozy i uwzględnia obszary, cele strategiczne oraz cele kierunkowe. Wizja i cele wyłonione zostały podczas spotkań z przedstawicielami samorządów, organizacji turystycznych oraz branży turystycznej. Cele strategiczne i kierunkowe dotyczące produktu turystycznego Krainy Jeziora Mucharskiego skonfrontowano z celami zawartymi w innych dokumentach (m.in. Strategii Rozwoju Krajowego Produktu Turystycznego Polski, Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2010-2020) i innych dokumentach o charakterze interdyscyplinarnym. Przyjęto zasadę, że rozwój produktu turystycznego w regionie będzie się odbywał z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju, uwzględniającego pięć obszarów: ekonomiczny, ekologiczny, społeczny, infrastrukturalny i promocyjno-marketingowy. Jako cel strategiczny przyjęto rozwój markowego produktu turystycznego uznając jego kompleksowość, która wynika z faktu, że obszar objęty Strategią ma być rozwijany pod kątem: uprawiania różnych dyscyplin sportowych, realizacji turystyki tematycznej wyraźnie sformułowanych zadań kulturowych działań, jakie należy podjąć, by obszar rozwoju produktu był racjonalnie rozwijany Wdrażanie planu strategicznego rozwoju i promocji zintegrowanego produktu turystycznego powinno odbywać się zgodnie z przyjętą priorytetyzacją oraz przyjętymi planami operacyjnymi na poszczególne lata, z zachowaniem takich elementów oceny, jak monitoring i ewaluacja. Strategia opracowana została metodą mieszaną: partnersko-ekspercką, przy współpracy z ekspertami w zakresie: turystyki, promocji marki, ochrony przyrody oraz dziedzictwa kulturowego. Jej zasadniczą część stanowił cykl spotkań konsultacyjnych z przedstawicielami lokalnych społeczności, reprezentującymi miejscowe samorządy, organizacje pozarządowe i biznes turystyczny. 7|S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Strategia prezentuje nowatorskie podejście do zagadnienia rozwoju turystyki, opierające się na interdyscyplinarności tego sektora gospodarki. Tak szerokie podejście gwarantuje kompleksowość dokumentu i zgodność ze światowymi trendami. Przyjęty przez gospodarzy gmin dokument o charakterze strategiczno-operacyjnym będzie wyznaczał kierunki działań nie tylko lokalnych samorządów ale też organizacji, firm i mieszkańców, zainteresowanych zaangażowaniem w rozwój turystyki oraz inwestorów zewnętrznych. W części dotyczącej etapów związanych z realizacją i wdrożeniem Strategii dokument będzie miał charakter „Kodeksu Dobrych Praktyk” dotyczącego zarządzania produktem turystycznym, w tym pakietowania i komercjalizacji produktów turystycznych przyjaznych środowisku kulturowemu i przyrodniczemu. Strategia skierowana jest do: władz lokalnych – strategia pomoże w ustaleniu priorytetów, wyznaczaniu kierunków rozwoju i wypracowaniu wspólnej polityki w zakresie turystyki z poszanowaniem środowiska przyrodniczego; mieszkańców – rozwój produktu turystycznego i jego promocja zapewni wzrost dochodów z turystyki przy jednoczesnym podniesieniu rozpoznawalności obszaru w kraju i wzmocnieniu patriotyzmu lokalnego; turystów – poprzez możliwość korzystania z walorów przyrodniczych i kulturowych będących elementami produktów turystycznych, które będą rozwijane dzięki opracowanej strategii; innych osób i instytucji korzystających z dokumentu w ramach stosowania tzw. „dobrych praktyk” w regionie, w tym inwestorów zewnętrznych; mediów. Kreowanie, tworzenie i konsumpcja produktów turystycznych musi odbywać się równolegle z budowaniem mechanizmów kanalizowania ruchu turystycznego. To jest warunkiem, by rozwijająca się turystyka nie zaburzyła środowiska naturalnego i kulturowego, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju ruchu turystycznego. 8|S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 2.2 Przebieg prac nad strategią Przebieg prac nad strategią przedstawia poniższa tabela. Tabela 1. Etapy prac nad strategią. Etapy prac Spotkania informacyjne z przedstawicielami lokalnych społeczności Opracowanie dokumentów pośrednich (diagnostycznych) do strategii Działania Spotkania wprowadzające z udziałem szerokiego grona lokalnych interesariuszy, w szczególności przedstawicieli miejscowych samorządów, organizacji pozarządowych oraz biznesu turystycznego. W trakcie spotkań poruszono kwestia barier i problemów związanych ze rozwojem zintegrowanego produktu turystycznego na obszarze objętym Strategią. Ekspertyzy dotyczące analizy potencjału turystycznego regionu, wizje lokalne, zapoznanie się z podstawowymi dokumentami strategicznymi i planistycznymi, publikacjami Analiza SWOT Spotkania tematyczne mające na celu opracowanie założeń rozwoju poszczególnych segmentów turystyki Wywiady ukierunkowane z ekspertami Opracowanie wstępnej wersji dokumentu Strategii, składającego się z syntetycznej części diagnostycznej, części planistycznej i ewaluacyjnej Konsultacje elementów dokumentu Strategii Opracowanie ostatecznej wersji dokumentu Strategii Spotkania indywidualne z przedstawicielami samorządu, LGDów, przedsiębiorcami, właścicielami gospodarstw agroturystycznych, działaczami lokalnymi, KGW, mieszkańcami Spotkania indywidualne i grupowe z ekspertami w zakresie rozwoju marki, promocji regionalnej, żeglarstwa i sportów wodnych, turystyki Opracowanie roboczej wersja zawierającej propozycje rozwiązań, prezentacja Przyjmowanie uwag, dyskutowanie kwestii niejasnych lub wątpliwych Opracowanie ostatecznej wersji Strategii, uwzględniającej uzupełnienia i korekty. W pracy nad strategią wykorzystano zarówno metody partycypacyjne strony przeprowadzono spotkania z głównymi interesariuszami przedstawicielami Lokalnych Grup Działania, z drugiej konsultowano się które działają na terenie obszaru Krainy Jeziora Mucharskiego oraz tematyczne z ekspertami. jak i eksperckie – z jednej w każdej gminie oraz z ekspertami i instytucjami, przeprowadzono spotkania W sumie w spotkaniach w gminach uczestniczyło ponad 100 osób. 9|S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Tabela 2. Spotkania z mieszkańcami Miejscowość Zembrzyce, Tarnawa Górna, Klub Rolnika Lanckorona, GOK Mucharz, GOK Stryszów, Ośrodek Caritas, Zakrzów 76 Budzów, UG Data 11.06.2013 14.06.2013 18.06.2013 19.06.2013 26.06.2013 Spotkania w gminach dostarczyły nie tylko bardzo wartościowych informacji na temat zasobów przyrodniczych i kulturowych w poszczególnych gminach, pozwoliły na poznanie opowieści i legend, które mogą stanowić istotny wątek narracyjny w budowaniu produktów i ofert turystycznych. Spotkanie z ludźmi, którzy nie tylko znają dobrze walory obszaru, ale mają też pasję do kreowania ciekawej oferty, mocno zakorzenione w lokalnej tradycji i historii, pozwoliło na ocenę możliwości zaangażowania się mieszkańców w realizację wspólnej strategii. 10 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 2.3 Dokumenty strategiczne różnego szczebla Poniżej zestawiono najważniejsze ustalenia zapisane w dokumentach strategicznych kraju, województwa małopolskiego, powiatów oraz gmin dotyczące rozwoju i promocji turystyki na obszarze Małopolski i Krainy Jeziora Mucharskiego. Strategie krajowe i regionalne Marketingowa strategia Polski w sektorze turystyki na lata 2012-2020 Kluczowym, oprócz letnich pobytów nad morzem (to największy segment rynku), produktem dedykowanym polskim turystom są wydarzenia kulturalne i sportowe. Zagranica: najsilniejszymi wyróżnikami turystycznej oferty naszego kraju za granicą są turystyka miejska i kulturowa, uzupełnione o turystykę biznesowo-konferencyjną. Kraj: a) letnie pobyty nad morzem, b) wydarzenia kulturalne, sportowe i inne. Kierunki rozwoju turystyki dla województwa małopolskiego na lata 2008-2013 (2008 r.) Wizja: „W 2013 roku Małopolska jest jednym z najatrakcyjniejszych turystycznie regionów w Europie Środkowej – dzięki rozwojowi markowych produktów turystycznych opartych o walory kulturowe, przyrodnicze i krajobrazowe regionu”1. Unikatową cechą oferty turystycznej województwa (USP) jest „Małopolska to esencja Polski”. Benefit marki województwa („różnorodny region, gdzie można dowiedzieć się wszystkiego o tradycji i historii Polski”) doprowadził autorów dokumentu do następującego zdefiniowania emocjonalnego benefitu odbiorcy - „Małopolska jako region, w którym czuć prawdziwy potencjał polskiej kultury”. Zdiagnozowanym problemem, z którym boryka się marka Małopolska, jest to, iż „województwo znane jest dzięki sztandarowym atrakcjom turystycznym, takim jak Kraków, Zakopane, Wieliczka, Auschwitz”2, podczas gdy reszta regionu pozostaje w ich cieniu. Dlatego przekierowanie ruchu turystycznego poza obecnie dominujące ośrodki, w mniej dotąd znane, chociaż równie ciekawe, obszary Małopolski, stała się jednym z priorytetów strategii. Strategia dla rozwoju Polski południowej w obszarze województw małopolskiego i śląskiego do roku 2020 Powstanie tego typu dokumentu jest sytuacją bez precedensu w naszym kraju. Małopolskie i śląskie są pierwszymi województwami, które postanowiły połączyć siły, licząc na uzyskanie wyjątkowej synergii rozwojowej. Jednym z pięciu kluczowych realizowanych wspólnie projektów z dziedziny kultury i turystyki jest: „wykorzystanie potencjału Szlaku Architektury Drewnianej oraz miejscowości uzdrowiskowych na rzecz stworzenia ponadregionalnego pakietowego produktu turystycznego”3. Tego typu stwierdzenie zdecydowanie wzmacnia ofertę turystyczną regionu nie tylko na mapie Małopolski, ale i całej południowej części naszego kraju. 1 Kierunki rozwoju turystyki dla województwa małopolskiego na lata 2008-2013, Kraków 2008, 2 Jw. 3 Strategia dla rozwoju Polski południowej w obszarze województw małopolskiego i śląskiego do roku 2020, Kraków 2012, s. 33 11 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Strategia rozwoju województwa małopolskiego na lata 2011-2020 Sugerowana w strategii redefinicja miejsc kultury ma polegać na „przejściu od pasywnej i biernej ochrony, polegającej głównie na działaniach konserwatorskich, do efektywnego i racjonalnego zarządzania kulturą, zasobami dziedzictwa kulturowego oraz przyrodniczego”. „(...) należy dążyć, przy jednoczesnym eksponowaniu ich autentyzmu, do nadania zabytkom nowych funkcji poprzez określenie i upowszechnienie nowoczesnego modelu użytkowania zabytków”4. Program strategiczny marketing terytorialny województwa małopolskiego Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego, będące jednymi z największych przewag konkurencyjnych Małopolski, składają się z następujących subobszarów: dziedzictwo kulturowe – zabytki i muzea; dziedzictwo kulinarne; krajobraz i natura (m.in. Beskidy); architektura, estetyzacja przestrzeni, dizajn (m.in. architektura drewniana i sakralna); ludzkie (m.in. grupy etniczne, artyści ludowi), Jan Paweł II oraz sporty zimowe. Dla każdego z tych obszarów łatwo znaleźć także i inne oprócz wymienionych związki z Krainą Jeziora Mucharskiego. Wśród siedmiu zaproponowanych grup docelowych promocji turystycznej marki Małopolska wymieniono trzy, które pokrywają się z odbiorcami regionalnej oferty turystycznej: turystyka aktywna, miłośnicy pobytów turystycznych na obszarach wiejskich, oraz turyści prozdrowotni. Turystykę kulturową przyporządkowano jedynie dużym miastom, łącząc ją m.in. z citybreakami, udziałem w wydarzeniach kulturalnych i sportowych, zakupami w centrach handlowych czy rozrywką. Pominięto w tym olbrzymi potencjał turystyczny dziedzictwa Małopolski zlokalizowany poza obszarem aglomeracyjnym. Strategie lokalne Zapoznano się także z zapisami dotyczącymi rozwoju turystyki w dokumentach strategicznych gmin, powiatów i Lokalnych Grup Działania z Krainy Jeziora Mucharskiego: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Strategia Rozwoju Powiatu Wadowickiego na lata 2009 - 2015 Strategia rozwoju Powiatu Suskiego na lata 2008 – 2015 Strategia Rozwoju Gminy Mucharz na lata 2008– 2015 Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Gminy Lanckorona w perspektywie roku 2020 Strategia Rozwoju Gminy Budzów 2008-2020 Strategia Rozwoju Gminy Stryszów 2010 (obecnie aktualizacja) Kierunki rozwoju turystyki w gminie Stryszów 2010 (opr. Marian Nowakowski) Zagospodarowanie turystyczne Gminy Stryszów Strategia Rozwoju Gminy Zembrzyce 2009-2015 Lokalna Strategia Rozwoju LGD „Podbabiogórze” Lokalna Strategia LGD „ Gościniec 4 żywiołów” Ponadto przy opracowaniu strategii wykorzystano dokument dotyczący obszaru Krainy Jeziora Mucharskiego o nazwie „Strategia planowania i zarządzania zmianą gospodarczą dla partnerstwa 4 Strategia rozwoju województwa małopolskiego na lata 2011-2020, Kraków 2011, s. 96 12 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Subregionu Małopolska Zachodnia – zbiornik Świnna Poręba” przygotowanego w latach 2011/2012 w ramach projektu POKL „ Czas na zmiany”. Inne dokumenty Ponadto uwzględniono inne dokumenty, w których znalazły się zapisy dotyczące obszarów powiązanych z rozwojem turystyki oraz dokumentów roboczych dotyczących kierunków rozwoju turystycznego: D. Zaręba, Ekoturystyka jako szansa innowacyjnego rozwoju obszarów wiejskich, (w:) Województwo Małopolskie : „Diagnoza sytuacji z uwzględnieniem stanu środowiska oraz rolnictwa województwa małopolskiego” Kraków 2012. Województwo Małopolskie Marka Turystyczna – warsztaty marki Województwa Małopolskiego: Odkrywanie tożsamości marki Małopolski (Raport z warsztatów strategicznych, czerwiec 2013. 13 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 3 Potencjał turystyczny – badania, diagnoza, wnioski 3.1 Historia, dane ogólne i demograficzne Poniżej przedstawiono historię i podstawowe dane demograficzne oraz dotyczące powierzchni obszaru Krainy Jeziora Mucharskiego. W opracowaniu wykorzystano m. in. dane pochodzące z Rocznika Statystycznego GUS z roku 2012 oraz stron internetowych urzędów gmin. Łączny obszar pięciu gmin wynosi 237,29 km2 . Gmina Mucharz zajmuje obszar 37,32 km² co stanowi 5,78% powierzchni powiatu wadowickiego. „Najdawniejsze dzieje Mucharza związane są prawdopodobnie z okresem istnienia Państwa Wiślan. W 1179 roku tereny obecnego Beskidu Małego wraz z Oświęcimiem i innymi grodami, należące do ziemi krakowskiej, przeszły na podstawie darowizny Kazimierza Sprawiedliwego do dzielnicy śląskiej. W tym czasie postępowało osadnictwo tych ziem idące od ujścia Skawy w górę jej biegu. W 1254 roku Mucharz został lokowany, książę Bolesław Wstydliwy, nadaniem z Korczyna, przekazał wieś Klasztorowi Norbertanek ze Zwierzyńca pod Krakowem, które były właścicielkami Mucharza aż do okresu rozbiorów. W 1389 r. książę oświęcimski Jan ponownie wydał dokument erekcyjny i dotacyjny (po splądrowaniu kościoła przez rabusiów i zaginięciu starych przywilejów). Skawce - leżące na pograniczu Beskidu Małego i Średniego, nad Skawą - zostały lokowane w 1422 roku, Świnna Poręba w roku 1529. Jaszczurowa - ciągnąca się wzdłuż potoku Jaszczurówka wąską doliną w stronę Leskowca, między Jedlicznikiem a Suszycą - założona została w 1333 roku przez Mikołaja z Benkowic, a Koziniec - położony na stokach Żaru istnieje od 1540 roku. Pięknie usytuowane pomiędzy wzniesieniami Beskidu Zagórze znane jest od 1389 roku, kiedy dziedzicem był tam Mikołaj Zagórski. W 1772 roku gmina wraz z resztą Małopolski została zagarnięta przez Austrię w I rozbiorze Polski. W 1782 roku, w wyniku reform kościelnych cesarza Józefa II, Mucharz został skonfiskowany i sprzedany Tomaszowi Wilkońskiemu z Jaszczurowej. Dobra te odziedziczył po nim siostrzeniec Józef Pisarzewski. Kolejnymi właścicielami Mucharza byli: 5 w XIX stuleciu Dominik Knesek, a w latach 1882-1945 rodzina Tetschlów”. Sołectwa gminy Mucharz: Mucharz (siedziba gminy), Jamnik, Jaszczurowa, Koziniec, Skawce, Świnna Poręba, Zagórze. 5 cytowane informacje pochodzą ze strony www.mucharz.pl 14 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Gmina Stryszów zajmuje obszar 46,05 km², co stanowi 7,13% powierzchni powiatu wadowickiego. Poniżej historia związana z Gminą Stryszów opisana na mapie „Gmina Stryszów – Swego nie znacie – Cudze chwalicie” (wydawnictwo Compass 2012): „O pierwszych śladach osadnictwa na tych terenach dowiadujemy się ze źródeł archeologicznych. Wyroby z mezolitu (z przed ok. 8000 lat) wykopali archeologowie m.in. w Stroniu. Przez wiele następnych wieków na tych terenach pojawiały się różne ludy, by w końcu z pomrokiem dziejów w drugiej połowie X w. wyłoniło się państwo polskie. Ziemia wadowicka w okresie rozbicia dzielnicowego początkowo znalazła się w obrębie Księstwa Krakowskiego. W 1274 r. doszło do zawarcia układu między księciem opolskim Władysławem a krakowskim Bolesławem Wstydliwym. Na mocy tego układu granica polsko - śląska szła od Zembrzyc rzeką Paleczką przez Marcówkę i następnie grzbietem Chełmu prowadziła przez wsie: Stronie, Leśnicę, Zakrzów. Następnie szła na wschód od Żaru na Stanisław Dolny i Górny przez Brzeźnicę i dochodziła w Pasiece do Wisły. W wyniku dalszych podziałów między potomka-mi Władysława Opolczyka powstało wiele mniejszych księstw m.in. Oświęcimskie i Zatorskie. Podobnie jak reszta Śląska stały się one lennem czeskim. W następstwie długotrwałych starań królom polskim udało się najpierw odkupić oba księstwa, a później inkorporować je do Korony (1564 rok). Wraz z Żywiecczyzną weszły one do województwa krakowskiego, tworząc powiat śląski. W XV w. na obszarze Czech i Moraw rozwinął się ruch husycki, który dotarł też na tereny Księstwa Oświęcimskiego i Zatorskiego. Po spaleniu Jana Husa na stosie podczas trwającego w latach 1414-1418 obrad soboru w Konstancji, następuje rozwój dążeń do reformy kościoła, które docierają za pośrednictwem Czech i wojsk husyckich min. na obszar Śląska. W toku dalszych walk ruch husycki został stłumiony, ale stworzył on podłoże sprzyjające przyszłej reformacji. W XVI w. w księstwach Oświęcimskim i Zatorskim rozpowszechnił się kalwinizm. W 1598 roku istniały 24 zbory (m.in. w Stryszowie, Zakrzowie). Na skutek kontrreformacji w pocz. XVII w. kalwinizm zaczyna tracić wyznawców, by zaniknąć prawie zupełnie po wojnach szwedzkich (1655 - 60). Wsie znajdujące się na terenie powiatu śląskiego były własnością kościelną, szlachecką lub królewską. Łękawica, Dąbrówka, Stryszów były zawsze własnością szlachecką, natomiast Leśnica, Stronie, Zakrzów weszły w skład starostwa barwałdzkiego obejmującego ponadto Barwałd Niżny, Jaroszowice, las w Ochodzy, Stanisław Dolny (w latach 1467 - 1646 starostami byli Komorowscy). W 1646 r. wyodrębniono tzw. “dzierżawę zakrzowską”, obejmującą wsie Leśnicę, Stronie, Zakrzów (była to forma spłaty należnej dla starosty lanckorońskiego Michała Zebrzydowskiegoza wydanie znacznych sum na wojska zaciężne) dołączono ją do starostwa lanckorońskiego przy, którym pozostały do I rozbioru. W latach 1768 - 72 w regionie Lanckorony miało miejsce kilka bitew i wiele potyczek konfederatów barskich z wojskami rosyjskimi (brali w nich udział m.in. Maurycy Beniowski, Kazimierz Puławski). Po 1772 roku ziemia wadowicka (a więc i tereny dzisiejszej gminy Stryszów) dostają się pod panowanie austriackie. Tereny te weszły w skład cyrkułu wielickiego, następnie myślenickiego, a od 1819 r. siedzibą cyrkułu stały się Wadowice. Ludności z Wadowic i okolic bierze czynny udział we wszystkich zrywach niepodległościowych w okresie zaborów (z tych terenów wyruszają ochotnicy do walk w powstaniu listopadowym, styczniowym, wysyłana jest też pomoc materialna). Dobra królewskie, które przeszły po I rozbiorze na własność skarbu austriackiego, zostają sprzedane głównie arystokracji austriackiej oraz w mniejszym stopniu polskiej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. w skład województwa krakowskiego weszła również ziemia stryszowska. W 1939 r. po klęsce wrześniowej rozkazem Hitlera została utworzona GG (Generalna Gubernia- półkolonia niemiecka, której głównym celem będzie eksploatacja ziemi, jej zasobów oraz ludności), w skład której weszła część ziemi wadowickiej na wschód od Skawy (m.in. Stryszów, Stronie, Łękawica, Leśnica, Dąbrówka, Zakrzów) reszta została wcielona bezpośrednio do III Rzeszy. W odpowiedzi na terror i prześladowania niemieckie ludność polska zaczęła przygotowywać zbrojny opór ( początek od 1940 r.). Na terenie gminy Stryszów działa AK, w mniejszym stopniu BCH, AL i partyzantka radziecka. 24 stycznia Kalwaria, a 29 stycznia Wadowice zostają “wyzwolone” przez armię czerwoną. Kończy się 5 i pół-letnia okupacja hitlerowska Stryszowa i okolic. 15 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Rozpoczyna się epoka PRL - u, której koniec to rok 1989 (pierwsze demokratyczne wybory). W latach 1975-1998 gmina należała administracyjnie do województwa bielskiego. 1 stycznia 1999 r. jest wprowadzony nowy podział administracyjny, w wyniku którego gmina Stryszów znajduje się w powiecie wadowickim, w województwie małopolskim.” Sołectwa Gminy Stryszów: Stryszów (siedziba gminy), Dąbrówka, Leśnica, Łękawica, Stronie, Zakrzów. Gmina Lanckorona zajmuje obszar 40,61 km² co stanowi 6,29% powierzchni powiatu wadowickiego. Poniżej historia znajdującą się na stronie Urzędu Gminy (www.lanckorona.pl): „Jak podaje Jan Długosz na lanckorońskiej górze /550 m. npm./ Kazimierz Wielki postawił zamek. Twierdza miała za zadanie strzec granicy ze Śląskiem i drogi do Krakowa. Dokładna data budowy nie jest znana. Wiadomo tylko, że istniał on już w 1336 roku, gdy w nadanym przez Kazimierza wielkiego akcie lokacyjnym wymieniony został jako, świadek burgrabia lanckoroński Orzeszko. Zanim jednak Lanckorona uzyskała prawa miejskie, Kazimierz Wielki ufundował tu 1336 r. kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, a następnie, w 1361 r. zezwolił na założenie miasta wójtowi dotychczasowej osady. Król uposażył też wójta w liczne przywileje: /dwa łany frankońskie, połowę dochodu z jatek rzeźniczych, piekarskich, sukienniczych i szewskich, oddaje mu całkowicie dochody z łaźni i młyna i przeznacza trzeci denar od spraw osądzonych, a szósty czynszu z łanów, wkładając nań obowiązek, ażeby na każdą wyprawę wojenną stawił się uzbrojony kopią, a w pancerzu i na koniu wartującym 6 grzywien/. Także akt lokacyjny z 1336 r. nadał nowo założonemu na prawie magdeburskim miastu Lanczkoruna wiele uprawnień: /ustanawia się wolne targi w każdy czwartek, pozwala mieszczanom sukna i inne towary w Krakowie i innych miastach kupować i sprzedawać, dalej wolny wyrąb drzewa budowlanego w obrębie miasta, oraz postrzygalnię sukna, wagę i wolny dowóz piwa na użytek miasta. Na koniec przypuszcza się miasto do uczestnictwa wszystkich praw, które posiadał Kraków/ Również Król Władysław Jagiełło doceniał obronne położenie lanckorońskiego zamku oraz bardzo dobry - jak na owe czasy rozwój gospodarczy miasta. Za panowania władcy w 1410 roku Lanckorona stała się siedzibą starostwa niegrodowego. W tym samym roku Lanckorona jako królewszczyzna przeszła w ręce marszałka koronnego Zbigniewa z Brzezia, który używał odtąd tytułu Lanckoroński z Brzezia. Przez następne stulecia miasto, nadal; będące królewszczyzną, znajdowało się w rękach starostów z wielu sławnych rodów m.in. Lanckorońskich, Zebrzydowskich, Czartoryskich, Myszkowskich, Wielopolskich. Rok 1655 - Szwedzi zajęli zamek paląc 79 domów; w mieście pozostało wtedy około 300 mieszkańców. W rok później odbił go podstarości lanckoroński Jan Zarzecki, na czele oddziałów partyzanckich złożonych w większości z chłopów. Największe jednak straty Lanckorona poniosła podczas Konfederacji Barskiej. W 1768 roku konfederaci opanowali zamek, czyniąc go ważną twierdzą obronną. Rok później zwycięską bitwę z wojskami rosyjskimi stoczył Kazimierz Pułaski. W 1771 roku konfederaci ponieśli klęskę w wyniku której zamek został oblężony. Walki trwały do 8 czerwca 1772 r. i zakończyły się poddaniem polskiej załogi, obróceniem zamku w ruinę, a także zniszczeniem miasta, które już nigdy nie odzyskało swojej świetności. Po pierwszym rozbiorze Polski /1772 r./ starostwo lanckorońskie znalazło się w zaborze austriackim. W 1777 r. na publicznej licytacji zostało sprzedane Franciszce a Krasińskich. 18 wrzenia 1797 r. cesarz Franciszek II potwierdził posiadanie przez Lanckoronę przywileje, a także - w związku z ustanowieniem w niej magistratu - nadał 16 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki miastu nowy herb: istniejącą dotąd złotą koronę na niebieskim tle uzupełniono wieńcem laurowym i napisem Sigillum regiae civitatis Landskoroniensis. Wszystko to jednak nie powstrzymało postępującego upadku Lanckorony. Na domiar złego w 1868 r. w Lanckoronie wybuchł wielki pożar, który prawie doszczętnie zniszczył miasto. W ciągu następnych kilku lat odbudowano Lanckoronę według starego planu. Na nowo powstało piękne miasteczko z niepowtarzalnym stromym rynkiem, z którego pod kątem prostym odchodzą malownicze uliczki z drewnianymi domkami. Ta unikalna architektura oraz cisza, spokój i czyste powietrze zachowały się do dzisiaj. Lanckorona może to zawdzięczać zarówno swojemu położeniu na uboczu głównych szlaków komunikacyjnych, jak i utracie praw miejskich 13 - lipca 1933 r. w wyniku czego stała się w latach trzydziestych naszego stulecia wsią letniskową.” Sołectwa Gminy Lanckorona6: Lanckorona (siedziba gminy). Izdebnik - wieś ciągnąca się wzdłuż potoku Jastrzębskiego, leżąca na wysokości 269-320 m n.p.m. przy drodze Kraków - Cieszyn. Wieś ta występuje po raz pierwszy w zapiskach historycznych w roku 1346. W dokumentach znajdujemy imię pierwszego sołtysa Wenceslaus de Isdibnik. Wraz z leżącymi wokół Lanckorony wsiami Bieńkówką i Skawinkami należała do najwcześniejszych królewszczyzn. W czasie zaborów Izdebnik został sprzedany przez rząd austriacki wraz z częścią starostwa lanckorońskiego księżniczce saskiej Franciszce. w roku 1944 partyzanci przeprowadzili akcję zbrojną przeciwko 70 gestapowcom przebywającym w dworze izdebnickim. Niewielu już dziś pamięta, że w Izdebniku znajdowała się kiedyś słynna na całą Galicję i resztę Austro - Węgier wytwórnia alkoholi gatunkowych. Była nazywaną Fabryką wódek zdrowotnych, a jej produkty to powszechnie znane jarzębiaki. Założycielem tej firmy był przedstawiciel cesarskiego rodu Habsburgów - arcyksiążę Rainer, który w latach 90 XIX wieku nabył majątki dworskie w Jastrzębi i Izdebniku. Po II wojnie światowej zniknęły na dobre jarzębiaki arcyksiążęce. Podobno, jak mówią najstarsi mieszkańcy wsi naszej okolicy, ostatni mistrzowie habsburskiej wytwórni wódek zdrowotnych zabrali bezpotomnie do grobu receptury tych trunków. Skawinki - Wieś leżąca wśród wzgórz Beskidu Średniego, pomiędzy Górą Lanckorońską (555 m), Strońską Górą (508 m) i długim ramieniem Chełmu (604 m). Oddalona ok 4,5 km na południe od Lanckorony, przy drodze Brody - Budzów. Jastrzębia - wieś o walorach letniskowych, położona w bliskiej odległości od Lanckorony, na wysokości 340-390 m n.p.m. Notowana po raz pierwszy w roku 1402 jako wieś w Jastrzembie. Historycznie miejscowość została założona na trasie rzecznej potoku Jastrzębskiego przy średniowiecznym trakcie wiodącym z Lanckorony do Myślenic. Rozwój przestrzenny wsi do połowy XIX wieku w niedużym stopniu wykroczył poza średniowieczne rozplanowanie i utrzymał luźną zabudowę zagrodową, nie wykształcając form przysiółkowych. Zabudowa wsi pojawiająca się przy tzw. górnej drodze biegnącej z Lanckorony jest związana z rozwojem wsi i przypada na koniec XIX wieku i wiek XX. W tym czasie następuje rozwój przysiółków Zagroda i Podkiecka. Według legend nazwa wsi pochodzi od jastrzębia, który miał ostrzec króla przed najazdem wojsk nieprzyjaciela albo przed pożarem lasu, kiedy król wybrał się na polowanie. Podchybie - wieś na lewym brzegu potoku Cedron, bez źródłowej genezy historycznej. Charakterystyczna dla Podchybia jest zabudowa w luźnej formie zagrodowej, która została 6 opis ze strony www.lanckorona.pl 17 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki ukształtowana juz w XVIII wieku. Wieś rozwijała się wokół zespołu dworsko-folwarcznego na przełomie XVIII i XIX wieku. W 1870 roku liczyła 19 domów. W tym okresie posiadała 118 mórg roli ornej, 16 mórg łąk i grodów, 18 mórg pastwisk i 59 morgów lasu. Dalszy rozwój wsi w wieku XX oparł sie na wcześniejszej zagrodowej zabudowie i nie wyszedł poza ramy tego osadnictwa. Na Podchybiu znajdziemy dobre punkty widokowe na Lanckoronę, Beskid Średni i Pogórze Wielickie. Tutaj rozpoczyna się szlak bryczek konnych prowadzący przez gminę Lanckorona. Gmina Budzów ma obszar 73,41 km², co stanowi 10,71% powierzchni powiatu suskiego. Poniżej historia gminy znajdująca się na stronie Urzędu Gminy (www.budzow.pl): „W latach 1179-1274 Budzów i Zembrzyce stanowiły warowną osadę graniczną między Ziemią Krakowską a Śląskiem. Wiadomość ta jest potwierdzona przez dokument księcia oświęcimskiego Jana z roku 1333, mocą którego, wystawca nadaje swemu dworzaninowi Żegocie z Bieńkowic, aby przeprowadził na tym terenie karczunek i osiedlił tam ludzi. Odwieczny bór znikał pod siekierami karczowników. Grupki wołoskiej ludności osiadły na terenach dzisiejszej Jachówki i Bieńkówki. Dzieje Budzowa i okolicznych wiosek związane są z historią dawnego starostwa lanckorońskiego. Wsie te znajdowały się w jego zasięgu. Lanckorona posiada świadectwo swego istnienia w pierwszej połowie XIV wieku w postaci aktu uposażenia miejscowego kościoła, wydanego przez króla Kazimierza Wielkiego w roku 1366. Potwierdza to także powstanie tamtejszego zamku w 1359 roku. Lanckorona założona w roku 1361, otrzymuje przywilej lokalizacji na prawie magdeburskim w 1366 roku. Król Kazimierz wystawia dokument lokalizacyjny dla Skawinek w roku 1359. Dokument uposażenia kościoła w Lanckoronie (ukazany na początku) mówi nam także o innych wsiach np. Baczyn. W dniu 15.05.1369 roku król nadaje Wyszowi i jego synowi Florianowi sołectwo we wsi Budzów. Wiemy to z opisu w transupcie dokonanym przez Kazimierza Jagiellończyka 21.01.1478 dla Stanisława z Brzezia. Początkowa nazwa wsi brzmi: Budzowa. Stwierdzamy tak z w/w dokumentu. Wieś ta liczyła wówczas 24 łany wielkie. Sołtys miał 8 łanów wolnych (Wysz posiadał 2/3 sołectwa, a resztę miał jego syn), dwa młyny, karczmę, ławkę sukienniczą, kowala, szewca, krawca, prawo do 1/3 opłat sądowych i dziesiątego grosza z czynszu od osadników. Sołtys musiał brać udział w wyprawach wojennych. Kościół miał w posiadaniu 1 łan pod uprawę i 1 łan pastwiska. W tamtejszym czasie na tych obszarach istniały kościoły w Mucharzu i Lanckoronie. Nie wiemy jednak, który z nich obejmował Budzów swą działalnością duszpasterską. Po skończeniu okresu dwudziestoletniej wolnizny osadnicy tych terenów mieli płacić czynsz w wysokości 8 skojców. Dalsza część tego dokumentu mówi o przeniesieniu wsi z prawa polskiego na magdeburskie oraz o wybudowaniu tu młyna podległego zamkowi w Lanckoronie. Mieszkańcy tej wsi wyrabiali gonty (deseczki drewniane o profilu poprzecznym w kształcie klina, służące do pokrywania dachów). Ilość ryb w wodach tego terenu świadczy o powinnościach "rybarzy", którzy musieli zarówno opłacać czynsz, jak i dostarczać pstrągi do zamku. Kolonizacja w regionie Beskidu Średniego przebywała bardzo szybko. W roku 1564 była osiedlona Bieńkówka. W roku 1410 w ręce Zbigniewa z Brzezia przechodzi królewszczyzna lanckorońska. Obejmuje ona wówczas 16 wsi, m.in. Budzów, Zachełmnę i Jachówkę. O tym stanie królewszczyzny mówi dokument z 1443 roku. Palcza już wtedy miała kościółek, wspomniane o tym jest w relacji z wizytacji biskupiej dokonanej w 1598 roku. Kościółek ten będący w danym okresie filialną kaplicą należącą do parafii w Harbutowicach miała zostać kościołem parafialnym. Na wskutek zarazy, która dotknęła Palczę w XV wieku ustała w niej działalność duszpasterska. Filia kapliczna nie została kościołem parafialnym. Stało się to dlatego gdyż prawie wszyscy mieszkańcy wyginęli. Akta z lat 1617, 1704, 1729 i 1742, w których odbyły się wizytacje biskupie ukazują nam ten kościółek. W Lanckoronie chłopstwo z bronią palną urządziło protest wypowiadając starościnie posłuszeństwo. Wystąpieniu przewodził Stanisław Wierzbięta. Strajki te przyniosły gospodarce pańskiej wiele strat. Starostwo, aby uspokoić strajkujących wtrąciło Wierzbiętę do więzienia. To jednak nie poskutkowało. Spokój zaprowadził dopiero król, który zmniejszył pracę pańszczyźnianą chłopów i ustalił z nimi inne sprawy o które walczyli. Poprawa ta jednak nie była zbyt długa. Józef Słuszka, nowy starosta, ciągle nakładał nowe obowiązki na chłopów co spowodowało strajk zorganizowany pod dowództwem Jakuba Śmietany ze Skawicy w 1699 roku. Śmietana przypłacił to życiem, ginąc na zamku 18 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki lanckorońskim w 1700 roku. Zając z Budzowa i Worownik z Jachówki - tak brzmiały nazwiska uczestników tych strajków z terenu Budzowszczyzny. Zachełmna liczyła na początku XVII wieku 6 pól powoźnych, 10 zarębników i leśnego. Za wszytko płaciła czynsz, a jej roczny dochód wynosił 319 zł, 24 gr i 4,5 denara. Budzów miał w tym samym czasie 16 pól powoźnych, 12 zarębników, 3 zagrodników, 6 polan, 2 młyny i 2 leśniczych. Płacił czynsz, a jego dochody wynosiły 847 zł, 2 denary i 2 kopy gontów z każdej roli powoźnej. Palcza miała 3 łany kmiece, 3 pręty roli, 31 zagród bez roli, 5 komór z bydłem, 11 zarębników i 2 rzemieślników. Wysokie ciężary pańszczyźniane zmusiły chłopów na wkroczenie na drogę zbójnictwa. Beskid Średni ma swą "zbójnicką legendę". W latach trzydziestych XVIII wieku znany był zbójnik Józef Baczyński ze Skawicy, a jego towarzyszami byli Józef i Wojciech Serglowie z Budzowa. Mimo wielu prób panowie nadal nakładali na chłopów jarzma poddańcze. Pod koniec istnienia dawnej Rzeczypospolitej Budzowszczyzna i jej okolice były świadkami walk konfederatów barskich z wojskami carskimi. W 1771 roku konfederaci pod dowództwem Dumourieza przybyli do Lanckorony. Od strony Myślenic, 22 czerwca tegoż roku zbliżało się do nich wojsko rosyjskie pod dowództwem gen. Aleksandra Suworowa. Oddziałom rosyjskim drogę zastąpiła załoga konfederacka z Lanckorony. Na pograniczu Palczy i Harbutowic zwanym dziś "Groby" stoczyła się bitwa. Wobec przewagi liczebnej przeciwnika polski oddział dowodzony przez Dumourieza, Miączyńskiego, Walewskiego i Szyca po półgodzinnej walce stanął do odwrotu ustępując nacierającemu wrogowi. Litwini nie dotrzymali kroku stawiającym opór Polakom i rzucili się do ucieczki. 300 poległych w tej bitwie pochowano niedaleko terenów potyczki. Przy mogiłach miała stać kapliczka świętego Michała. Nie doszło to do realizacji i powstał tam niewielki krzyż. Na granicy Palczy i Harbutowic stanął poświęcony tej walce krzyż. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 omawiany obszar był pod panowaniem austriackim. Rok 1774 zamyka okres dziejów starostwa lanckorońskiego. Austriacy tworzą tu własne prawa. Publiczna licytacja dóbr lanckorońskich odbyła się 17.01.1777, kiedy to sprzedano je Franciszce Krasińskiej, księżnej Kurlandii za sumę 464.662 zł. Inwentarz tych posiadłości sporządzony 7.06.1777 roku w Budzowie ustalał granice między kluczem lanckorońskim a makowskim, na jakie podzielono królewszczyznę lanckorońską i dał jej podstawę do wytyczenia linii podziału lasów, który też przeprowadzono usypując 3 kopce graniczne i wybijając na drzewach oznaczenia. W kluczu lanckorońskim znajdowały się: Budzów, Baczyn, Jachówka, Palcza i Zachełmna. Sprzedano ten klucz za 300 mln koron austriackich przez księcia Salwatora Lwowskiemu Bankowi Kredytowemu Rolnemu. Losy chłopa uległy nieznacznej poprawie dzięki rządom cesarza Józefa II z 1782 roku. Jednak biedota wiejska zależna od bogatych gospodarzy ciągle żyła w niedostatku. Budzowszczyzna znajdowała się w czasie zaborów na obszarze wielkiej Galicji. W latach 1847-1848 na tym terenie nastąpiła klęska głodu i epidemia cholery, ofiarą której było bardzo wielu ludzi. Zmarłych grzebano na tzw. "cmentarzach cholerycznych". Takie cmentarze zachowały się jeszcze do dzisiaj na obszarze niektórych częściach naszego regionu. Okolic Budzowa dosięgły też walki wojsk Księstwa Warszawskiego z oddziałami austriackimi w 1809 roku. W 1848 na naszym terenie zniesiono pańszczyznę. To jednak nie poprawiło doli chłopa. Wsie naszego regionu rozwijały się czego dowodem jest budowa samodzielnych placówek kościelnych. Jachówka przyłączyła się do parafii Bieńkówka w roku 1794. W 1852 wystawiono kaplicę kapelanii w Budzowie, zaś w 1868 erygowano tutaj samodzielną parafię. Pierwszy, drewniany kościółek spłonął w 1912 (zobacz w galerii). Obecny, wystawiony w stylu noeromańskim pochodzi z 1913 roku. Tzw. "role", na których mieszka teraz kilkanaście rodzin dawniej należały do jednego kmiecia. Trzeba poświęcić chociaż kilka słów na szkolnictwo. Na początku dzieci uczęszczały do szkół parafialnych. Wiadomości o nich pochodzą sprzed kilku stuleci z terenów Harbutowic i Makowa. Istnienie takiej szkoły u schyłku XVI wieku a dokładniej w roku 1598 w Harbutowicach potwierdzają akta wizytacji biskupiej tego okresu. W zasięg tej szkoły wchodziły wsie Palcza i Bieńkówka. Dzieci z Budzowa i Jachówki chodziły do szkoły prowadzonej przez duchowieństwo w Makowie, nauka tam odbywała się w językach niemieckim i polskim. Wsie te należały wtedy do tejże parafii. Nauka w tym stuleciu była zupełnie zaniedbywana. Analfabetyzm był tutaj nadal zjawiskiem powszechnym, a ciemnota i zacofanie dużym udziałem liczby ludności. W 1840 roku w Baczynie powstała szkoła w domostwie, czym zajęli się światlejsi ludzie wsi. Dzięki duchowieństwu parafialnemu w Budzowie około 1885 roku, w Baczynie (1886) i w Zachełmnej (1887) powstała edukacja systemem kursów zimowych. W Budzowie powstała etatowa szkoła w 1891 roku. Zajęcia tam prowadzili niekiedy ludzie, którzy nie mieli wymaganego wykształcenia. Nauczycielom za naukę płacili rodzice dzieci 19 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki posyłanych do szkoły. Lepiej urządzoną szkołę wprowadzono w Baczynie w 1893 roku, która w 1907 miała prawdziwą kadrę nauczycielską. W Zachełmnej od 1892 roku szkoła miała budynek, o który postarał się wraz z gospodarzem wsi Piotrem Peklą Jan Krzysztoń. Początki szkoły w Jachówce należy odnieść do roku 1874. Do wystawienia budynku szkolnego przystąpiono w roku 1910. Chłopi mający niski stan umysłowy nie chcieli posyłać swych dzieci do szkoły, chociaż placówek było coraz więcej. Informacje o podziale administracyjnym: 1. Rok 1913 Budzów i Jachówka - powiat myślenicki Zachełmna, Baczyn, Palcza - powiat wadowicki 2. Lata 1924-32 - Jachówka i Budzów - powiat makowski 3. Do roku 1939 - Budzowszczyzna - powiat wadowicki 4. Lata okupacji Budzowszczyzna - powiat kalwaryjski 5. Lata międzywojenne - Władze gminne w Zembrzycach 6. Od roku 1946 Budzów - siedzibą władzy gminy 7. Czasy obecne - Powiat suski W Polsce przedwrześniowej w okolicach Budzowa mieli swe włości p. Lewakowscy. Mieszkali oni w dzisiejszej leśniczówce. W latach trzydziestych ubiegłego wieku powstały na terenach Palczy i Jachówki nowe kościoły. W 1913 roku panował w Budzowie głód i szerzyła się cholera. W okresie pierwszej wojny światowej z miejscowego kościoła zrabowano dzwony. W listopadzie 1914 roku, jak notuje kronika szkolna z Jachówki, przez te tereny przechodziły oddziały wojskowe spod Bochni. Pamięć poległych mieszkańców w pierwszej wojnie światowej upamiętniono tablicą pamiątkową, która ukazuje ich nazwiska. Tablicę tą umieszczono w Budzowie niedaleko kościoła w roku 1928 (zobacz w galerii). Radosne manifestacje w szkołach w roku 1916 przyniosły wolną Polskę dopiero w roku 1918. Manifestacje te pobudziły patriotyczne uczucia ludności Budzowszczyzny, które wzbudzili również cesarze Niemiec i Austrii swymi proklamacjami Królestwa Polskiego. Wolna Polska nie była jednak taka, jakiej oczekiwali chłopi. W latach trzydziestych organizowali strajki chłopskie, które strzegły "swojego" porządku we wsi. Chłopi Budzowszczyzny brali udział w wiecu zorganizowanym w 1933 roku w Makowie z udziałem Wincentego Witosa. Mówiono tam o rezolucji sprzeciwiającej się polityce wewnętrznej ówczesnego polskiego rządu. Treść jej przekazano władzom w Warszawie. W latach trzydziestych międzywojennego dwudziestolecia ze współtwórców pisma "Wieś - jej pieśń" Antoni MirekOlcha odbył m.in. w Palczy i Budzowie kilka wieczorów literackich o czym wspomina w swej książce "Żywe ogniwa". Wrzesień 1939 - II wojna światowa. Hordy hitlerowców opanowały Polskę. 23.10.1939 została wytyczona granica wzdłuż Skawy. Budzowszczyzna przypadła Generalnej Guberni na skraju jej granicy z "Rzeszą". Niemcy okropnie traktowali Polaków. Mieszkańcy naciskani przez hitlerowców pomagali partyzantom. W 1941 roku w ręce Niemców wpadli Marian Wilkosz, Michał Putyra, Józef Malina, Marceli Burliga, Władysław Zmarzlik oraz nauczyciele Wójcik i Wacyk. Obywatele Wilkosz, Malina i Burliga zginęli w obozach zagłady. Partyzanci w naszym regionie mieli dogodne warunki do tworzenia swej działalności. Toteż okolice Budzowa są rejonem, w którym przebywał szereg działalności partyzanckich: ZWZ (Związek Walki Zbrojnej), AK (Armia Krajowa), BCH (Bataliony Chłopskie), AL (Armia Ludowa), PPR (Polska Partia Robotnicza), GL (Gwardia Ludowa), NSL (Narodowe siły zbrojne) oraz PSL (Polskie Stronnictwo Ludowe). Obszar Budzowa był w zasięgu operacji oddziału "Biruty". W lasach Palczy i Harbutowic przebywa grupa "Hardego". Do pozostałych oddziałów należały m.in. "Szum" i "Rosomak". Akcje podziemia były wymierzane głównie w transport i zaopatrzenie okupanta. Powinienem tu wspomnieć o wielu zamachach na siły hitlerowskie dokonanych w latach 1943-44. Partyzanci próbowali także rozbroić tzw. "Zollamt" w Budzowie. Organizowano na tym terenie wiele ruchów oporu. Do oddziałów partyzanckich przyłączyło się wielu mieszkańców Budzowszczyzny. Ludność miejscowa chętnie współpracowała z partyzantami. Wielu z narażeniem życia przenosiło prasę "podziemia" np. Zygmunt Pieczara z Budzowa. Dla partyzantów Franciszek i Kazimierz Lempartowie skonstruowali odbiorniki radiowe, które powiadamiały partyzantów o sytuacji w walce z "brutalnymi ludobójcami". Wiadomości te płynęły z "wolnego świata". W roku 1944 na terenie Zachełmnej zginął jeden z Niemców. Hitlerowcy w odwecie spalili kilka domów i zagrozili mieszkańcom wsi śmiercią (17-18.10.1944). 17.11.1944 hitlerowcy wrócili do Zachełmnej. Mieszkańcy wsi próbowali uciekać podziemnymi przejściami, jednak kilku dosięgły kule zamachowców. Trzy osoby poniosły śmierć. Dziewiętnastu chłopów wzięto jako zakładników, jednak zwolniono ich po upływie dwóch tygodni, gdyż bardzo się o to starali. W tym samym czasie zginęli także Andrzej i Józef Krupowie, mieszkańcy Budzowa. W Budzowie Dolnym w pewnym domu schroniła się niezidentyfikowana grupa ludzi. Zostali oni zabici przez okupanta. W czasie drugiej wojny światowej na tutejszych terenach zginęło wiele osób. Śmierć ich nastąpiła w różnych okolicznościach. Na tych terenach zdarzały się także nieporozumienia między ruchami oporu. Działo się to w dużej mierze na podłożu 20 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki orientacji politycznej. 22.01.1945 Budzowszczyzna odzyskała wolność dzięki ośmiodniowym bojom na paśmie Mioduszyny i Makowskiej Góry. Te walki frontowe pozbawiły życia wielu ludzi cywilnych i często zniszczyły dorobek ich całego życia. Jednak ludzie przystąpili do rychłej likwidacji skutków wojny.” Sołectwa Gminy Budzów: Budzów (siedziba gminy), Baczyn, Bieńkówka, Jachówka, Palcza, Zachełmna. Gmina Zembrzyce ma obszar 39,9 km², co stanowi 5,82% powierzchni powiatu suskiego. Sołectwa Gminy Zembrzyce7: Zembrzyce (siedziba gminy) - założone zostały w pierwszej połowie XIV wieku, w wyniku kolonizacji przeprowadzonej przez Mikołaja z Benkowic, na terenach nadanych mu przez księcia oświęcimskiego Jana I. Następnie obszar ten wszedł w skład księstwa zatorskiego. Najciekawsza jest historia wsi Zembrzyce, którą w roku 1530 jeden z właścicieli, Jan Zembrzycki, zapisał królowi Zygmuntowi Staremu. Tenże Zembrzycki uzyskał zgodę króla na zmianę nazwy wsi z Zubrzyce na Zembrzyce. Odtąd królewszczyzna zembrzycka dzierżawiona była kolejno przez różnych przedstawicieli drobnej szlachty, aż do roku 1608, kiedy to weszła w skład wielkiego latyfundium Komorowskich – państwa suskiego. Do dóbr suskich należały także Marcówka i Tarnawa. Jedynie Śleszowice od XVI wieku wchodziły w skład starostwa barwałdzkiego. Po rozbiorach wsie dawnego -państwa suskiego utrzymały się w rękach prywatnych aż do 1945 roku, zaś Śleszowice przejął skarb austriacki sprzedając je następnie właścicielom prywatnym. Marcówka - to wieś położona w Beskidzie Makowskim, na południowych stokach Chełmu (604 m n.p.m), częściowo na stokach Sosnówki (538m). Została ona osadzona prawdopodobnie w II połowie XV w. W tym czasie w górnych polaniastych częściach obecnej wsi zaczęli osiedlać się wołosi, zakładając w lasach tzw. zarąbki tj. osiedla powstałe w wyniku wykarczowania lasu. W ciągu wieków wieś często zmieniała właścicieli. W 1493 r. należała ona do Stanisława Słupskiego, właściciela Suchej, Stryszawy i Stryszowa. W 1709 przeszła w ręce Anny Konstancji Wielopolskiej herbu Starykoń z Suchej. Śleszowice - stara królewska wieś powstała w XIV wieku w okresie kolonizacji doliny Skawy przez Mikołaja z Benkowic na terenach ofiarowanych mu przez księcia oświęcimskiego Jana Scholastyka. Śleszowice to nieduża wieś położona na pograniczu Beskidu Małego i Średniego. Wieś dzieli się na Śleszowice Dolne, graniczące z Mucharzem oraz Śleszowice Górne, oddzielające Tarnawę Dolną od Górnej. Tarnawa Dolna - powstała równocześnie ze Śleszowicami tj. w XIV w. podczas akcji kolonizacyjnej Mikołaja z Benkowic. W XVI w. jej posiadaczem był Jan Przypkowski. Na początku XVII w. Tarnawa drogą kupna przeszła w ręce Komorowskich i należała do każdorazowych posiadaczy ziem suskich. W latach 1840-43 wybudowano drewniany 7 informacje ze strony www.zembrzyce.pl 21 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki kościółek parafialny pw. św. Jana Kantego ufundowany przez Jana Wielopolskiego. Obecny kościół, wybudowany w latach 1878-82 w stylu neoromańskim, ufundował Władysław Branicki. Znajdują się w nim dwie kaplice z przełomu XVIII/XIX wieku, a w ołtarzu głównym jest obraz Matki Bożej Przemiany i Uzdrowienia. Podczas II wojny światowej kościół ten został częściowo uszkodzony. Tarnawa Górna - została założona na początku XVII w. w ramach akcji osiedleńczej, prowadzonej pod Leskowcem przez Komorowskich z Suchej, jako typowy zarębek wołoski. W dokumentach osada ta występowała pod nazwą Redz lub Rec. Jest ona położona na pograniczu Beskidu Małego i Makowskiego, wzdłuż lewego dopływu Skawy – Tarnawki. Tabela 3. Demografia Krainy Jeziora Mucharskiego Gmina Populacja ogółem Kobiety Mężczyźni liczba % liczba % Mucharz 3 979 1 979 49,7 2 000 50,3 Stryszów 6 791 3 452 50,8 3 339 49,2 Lanckorona 6 077 3 097 51,0 2 980 49,0 Budzów 8 616 4 303 49,9 4 313 50,1 Zembrzyce 5 636 2 849 50,6 2 787 49,4 Cały obszar 31 099 15 680 50,4 15 419 49,6 źródło: Baza Danych Lokalnych GUS, 2011 22 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 3.2 Analiza potencjału turystycznego Analiza potencjału turystycznego danego obszaru stanowi punkt wyjścia do oceny mającej decydujący wpływ na elementy kształtowania produktu turystycznego na tym obszarze. Na potrzeby niniejszego opracowania poddano inwentaryzacji walory powstałe w wyniku procesów naturalnych takie, jak góry, rzeki, lasy, warunki klimatyczne oraz walory środowiska antropogenicznego takie, jak zabytki, muzea i izby regionalne, galerie, żywe tradycje, wydarzenia itp. Poddano analizie walory turystyczne w rozumieniu elementów miejsca docelowego, które w znacznej mierze określają wybór konsumentów i wpływają na motywacje potencjalnych nabywców, stanowiąc główną siłę przyciągania turystów. W niniejszym dokumencie dokonano inwentaryzacji walorów i atrakcji turystycznych Krainy Jeziora Mucharskiego. Należy tu podkreślić, że w opracowaniu zostały uwzględnione poza atrakcjami należącymi do obszaru 5 gmin również te leżące poza ich granicami administracyjnymi, a mające wpływ na zasięg recepcyjny regionu, na przykład obszar Zawoi i Babiej Góry, Suchej Beskidzkiej, Wadowic, Kalwarii Zebrzydowskiej i Krakowa. Rysunek 3. Otoczenie Krainy Jeziora Mucharskiego. Kraków Kalwaria Zebrzydowska Wadowice Babia Góra. Zawoja Sucha Beskidzka Analiza była prowadzona z wykorzystaniem różnych narzędzi, w celu zebrania maksymalnie bogatego zestawu informacji z różnorodnych źródeł: Materiały dostarczone przez gminy Efekt spotkań w gminach Dostępne źródła internetowe Przewodniki krajoznawcze Wywiady z gestorami bazy i organizatorami turystyki Pokuszono się także o przypisanie poszczególnym atrakcjom gradacji ich ważności dla ruchu turystycznego, udzielając tym samym rekomendacji dla kluczowych kierunków rozwoju obszaru tożsamego z Krainą Jeziora Mucharskiego. 23 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Jezioro Mucharskie Główną atrakcją turystyczną regionu będzie znajdujący się w ostatniej fazie realizacji – planowane zakończenie w 2015 - zbiornik wodny Jezioro Mucharskie z przekrojem piętrzenia w km 26,6 rzeki Skawy, zlokalizowany między miastami Wadowice i Sucha Beskidzka w województwie małopolskim, w powiatach wadowickim i suskim, na terenach gmin Mucharz, Stryszów i Zembrzyce. Parametry techniczne zbiornika są następujące: pojemność całkowita 160 mln m3 w tym pojemność powodziowa 60 mln m3 , wyrównawcza – 86 mln m3, martwa – ok. 15 mln m3 średnia głębokość zbiornika – ok. 15 m powierzchnia zbiornika przy maksymalnym poziomie piętrzenia – 1 035 ha. Rysunek 4. Usytuowanie Zbiornika Świnna Poręba, przyszłego Jeziora Mucharskiego http://miip.geomalopolska.pl/ Przekrój piętrzenia – zapora, znajduje się w miejscowości Świnna Poręba, w odległości ok. 6 km na południe od Wadowic, jadąc drogą krajową nr 28 w kierunku Suchej Beskidzkiej. Należy spodziewać się, że korona zapory będzie dostępna. 24 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Zbiornik będzie posiadał bardzo urozmaiconą linię brzegową i będzie się rozciągał od miejscowości Świnna Poręba do miejscowości Zembrzyce na długości ok.11 km. Poziom maksymalnego piętrzenia wody w zbiorniku znajduje się na poziomicy 312,00 m n.p.m. Przewidywany przeciętny poziom wody to 309,60 m n.p.m. W miesiącach letnich wyniesie on 308,60 m n.p.m. Oddziaływanie na rozwój regionalny – napełnienie zbiornika stanie się impulsem do rozwoju gospodarczego gmin przyległych do zbiornika oraz regionu. Nastąpi rozwój sektora usług turystycznych, a co za tym idzie, powstaną nowe miejsca pracy i nowe potrzeby w zakresie sektora usług związane z przyjmowanie turystów. Jezioro Mucharskie stanowi bardzo silny walor w rozwoju turystycznym obszaru ze względu na możliwości rozwijania różnych ofert turystycznych związanych z aktywnością sportową i rekreacyjną związaną z wykorzystaniem wody. Elementy środowiska naturalnego Elementy środowiska naturalnego (klimat, powietrze, piękne krajobrazy itp.) stanowią naturalny, przestrzenny potencjał turystyczny. Pod względem klimatycznym Kraina Jeziora Mucharskiego należy do regionu Pogórza Karpackiego i znajduje się w obrębie oddziaływania klimatu umiarkowanie ciepłego i wilgotnego z występującymi obszarami inwersyjnych kotlin, o średniej rocznej wartości temperatury powietrza sięgającej od 6 do 8°C i rocznej sumie opadów w przedziale od 700-900 mm. Zgodnie z regionalizacją fizycznogeograficzną Polski w układzie dziesiętnym zawartą w „Geografii regionalnej Polski” Jerzego Kondrackiego(Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009) tereny gmin tworzących Krainę Jeziora Mucharskiego należą do prowincji Karpat Zachodnich (z Podkarpaciem) (51), podprowincji Zewnętrznych Karpat Zachodnich (513). Są usytuowane w dwóch makroregionach: Pogórze Zachodniobeskidzkie (513.3), do którego należy mezoregion Pogórze Wielickie (513.33) Beskidy Zachodnie (513.4-5), do którego należą mezoregiony Beskid Mały (513.47) i Beskid Makowski (513.48). Poniżej znajdują się opisy zaczerpnięte z w.w. pracy J. Kondrackiego: BESKID MAŁY „Beskid Mały (513.47) jest pod względem geologicznym przedłużeniem Beskidu Śląskiego (pasmo Klimczoka), od którego dzieli go niska Brama Wilkowicka (ok. 410 m). Zbudowany jest głównie z gruboławicowego piaskowca godulskiego. Ciągnie się w kierunku równoleżnikowym na długości ponad 30 km, przy szerokości 10 – 15 km 2 i zajmuje powierzchnię około 400 km . Najwyższe wzniesienia przekraczają 900 m n.p.m. (Magurka 909 m, Czupel 933 m, Łamana Skała 929 m, Leskowiec 922 m) i mieszczą się w południowym paśmie gór. Niższe jest zewnętrzne, północne pasmo opadające 400 m progiem do Pogórza Śląskiego (Groniczki 839 m). Osobliwością Beskidu Małego jest prawie prostolinijny przełom Soły, tnący tę zwartą grupę górską na dwie nierówne części: mniejszą, zachodnią (z Kulminacjami Magurki i Czupla) i większą wschodnią (z Łamaną Skałą i Leskowcem). W przełomie wybudowano w latach trzydziestych dwie zapory wodne – wyrównawczą w Czańcu i główną z elektrownią w Porąbce, dzięki 2 której powstało Jezioro Międzybrodzkie (3,8 km pow.); wraz z trzecią zaporą w Tresnej pod Żywcem tworzą one 25 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki tzw. kaskadę Soły. Na górze Żar (761 m) nad Jeziorem Międzybrodzkim wybudowano elektrownię szczytowopompową. Na północno-wschodnim krańcu Beskidu Małego drugą, mniejszą dolinę przełomową ma Skawa, odcinająca Jaroszowicką Górę (544 m). W przełomie tym również powstaje zapora wodna. Wewnątrz Beskidu Małego istnieje kilka dolin podłużnych. W Porąbce poniżej elektrowni wodnej wpada do Soły potok Wielka Puszcza, płynący słabo zaludnioną, zalesioną doliną długości 10 km. Dłuższa jest Dolina Kocierska, biegnąca od Łamanej Skały w kierunku zachodnim i skręcająca na południe do Kotliny Żywieckiej. Leży w niej wieś Kocierz z przysiółkami. Od strony zachodniej uchodzi do Jeziora Międzybrodzkiego Ponikiewka, której parukilometrowa dolina jest prawie w całości zajęta przez osadnictwo. We wschodnie części Beskidu Małego najdłuższa jest dolina dopływu Skawy – Tarnawki, również zajęta przez osadnictwo. Mimo zasiedlenia dolin, grzbiety górskie przeważnie porasta las piętra regla dolnego i występują łąki, na których dawniej uprawiano pasterstwo. Beskid Mały zaliczono do regionów o stosunkowo niskim stopniu zmian antropogenicznych, choć jest zagrożony przez zanieczyszczone masy powietrza, napływającego od północo-zachodu z górnośląskiej aglomeracji przemysłowej. Utworzono trzy rezerwaty przyrodnicze: „Szeroka” 49,5 ha w gminie Gilowice i „Zasolnica” (16,6 ha) w gminie Porąbka, obejmujące fragment karpackiego lasu bukowego, oraz „Madohora” na Łamanej Skale (71,8 ha) z charakterystycznym dla regla górnego płatem świerczyny i piaskowcowymi skałkami. Beskid Mały jest słabo zagospodarowany turystycznie, ale ma znaczenie jako teren wypoczynku weekendowego dla mieszkańców pobliskich miast. Projektowane jest utworzenie parku krajobrazowego Beskidu Małego. (uwaga: Park został utworzony w 1998 r.) BESKID MAKOWSKI Beskid Makowski (513.48) składa się z wielu dosyć rozczłonkowanych pasm zbudowanych z piaskowców magurskich z przewarstwieniem łupków, w których są wypreparowane doliny. Rozciąga się od Kotliny Żywieckiej i doliny Koszarawy na zachodzie po dolinę Raby i jej dopływu Krzczonówki na wschodzie, opadając niezbyt wysokim progiem (150 – 200 m) ku Pogórzu Wielickiego. Granicę od strony Beskidu Małego tworzą: dolina górnej Łękawki (dopływ Soły) oraz Koconki, Lachówki i dolnej Stryszawki (dopływ Skawy). Od strony południowej granicę tworzy dolina Skawy po ujście Skawicy oraz dolina tej ostatniej. W tak wyznaczonych ramach Beskid Makowski zajmuje 2 około 900 km powierzchni przy długości około 60 km i średniej szerokości 15 km. Pomiędzy ujściem Skawicy a miejscowością Skawce dolina Skawy przecina tę mało zindywidualizowaną grupę górską na cześć zachodnią i wschodnią. Najwyższe jest Pasmo Przedbabiogórksie w części zachodniej, zaczynające się w orograficznym węźle góry Mędralowej (1170) na granicznym dziale wodnym bałtycko czarnomorskim, oddzielonej przełęczą Głuchaczki (834 m) od grupy pilszczańskiej w Beskidzie Żywieckim i Przełęczą Jałowiecką (1017 m) od Pasma Babiogórskiego. Pasmo Przedbabiogórskie ciągnie się w kierunku północnym do oddzielonego przełęczą Przegibek (864 m) szczytu Jałowiec (1110 m), gdzie rozgałęzia się na ramiona obejmujące dolinę Stryszawki i dochodzi do doliny Skawy. Równolegle do niego od strony północno-zachodniej przebiegają dwa niższe pasma: Pewelskie (Bąków 766 m), dzielące się w części zachodniej na dwa grzbiety oraz Laskowskie (Lasek 871 m) pomiędzy górną Koszarawą i jej dopływem Pewelką. Strukturalnie do Beskidu Makowskiego należałoby zaliczyć również wzniesienia na północozachód od Suchej (Żurawnica 734 m), ale orograficznie wiążą się one z Beskidem Małym. Pomiędzy dolinami Skawy i Raby zarysowują się dwa pasma: niższe zewnętrzne na północy (Chełm 604 m, Babica 735 m, Sularzówka 624 m) i wyższe wewnętrzne (Bryndzówka nak makowem 699 m, Koskówka 874 m, Parszywka 848 m, wreszcie Kotoń 868 m), rozdzielone podłużnymi dolinami Paleczki (dopływ Skawy) i Trzebuni (dopływ Raby); w południowym odgałęzieniu tego pasma najwyższa jest Stołowa (841 m), inne grzbiety obniżają się stopniowo ku Kotlinie Rabczańskiej. Beskid Makowski jest dosyć gęsto zaludniony. W dolinie Skawy leżą miasta Jordanów na wysokim tarasie (ok. 4,5 tys. mieszk.), Maków (ok. 6 tys.) i Sucha (węzeł kolejowy; ok. 10 tys. mieszk.). W Suchej istnieje zabytkowy zamek i kościół (XVII – XVIII w.), Maków pełni funkcje rekreacyjne i lecznice (sanatorium przeciwgruźlicze). Lasy piętra pogórskiego i częściowo regla dolnego występują na wyższych grzbietach górskich, zrównania śródgórskie i doliny są zajęte pod uprawy rolne. Stopień przekształcenia środowiska jest znaczny. Rezerwatów przyrody brak, ale ma powstać Park Krajobrazowy Beskidu Makowskiego. 26 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki POGÓRZE WIELICKIE Pogórze Wielickie (513.33) rozciąga się od Andrychowa i doliny Wieprzówki po dolinę Raby między Myślenicami a Dobczycami i Gdowem w linii prostej 50 – 55 km przy szerokości 10 – 15 km, zajmując powierzchnię około 600 2 km . Ku północy opada wyraźnym progiem wysokości 50 – 100 m na skraju nasuniętych na osady morskie miocenu płaszczowin śląskich. Granica z Beskidem Małym między dolinami Wieprzówki i Skawy jest bardzo wyraźna, natomiast dalej ku wschodowi, po dolinę Raby pasma Beskidu Makowskiego przewyższają wierzchowinę pogórz tylko o 100 – 150 m, natomiast równoległe do skraju gór wzniesienia Kalwarii Zebrzydowskiej (527 m), Lanckorony (550 m), a także zaliczany do pogórza grzbiet Barnasiówki (566 m) pod Myślenicami niewiele ustępują właściwym górom. Wierzchowinę Pogórza Wielickiego rozcinają płynące na północ do Wisły: Skawa, Skawinka z lewym dopływem Cedronem oraz ich równoleżnikowe dopływy, natomiast płynąca peryferycznie Raba kieruje od Myślenic skośnie na północo-wschód do tzw. zatoki gdowskiej, gdzie brzeg Karpat cofa się na południe, a w obniżeniu tym zalegają osady podkarpackiego morza miocenskiego. (.....) Wierzchowinę Pogórza Wielickiego pokrywają gliny i żwiry plejstoceńskie, a gleby są średnio produktywne. Jednak jest to gęsto zaludniony region rolniczy, osiedla występują nie tylko w dolinach, ale i na wierzchowinach. Stopień przekształcenia krajobrazu jest duży. Na wyższych grzbietach zachowały się płaty lasów mieszanych piętra pogórskiego. Istnieją dwa rezerwaty przyrodnicze: „Kozie Kąty” (24,3 ha) i Cieszynianka (10,7 ha). Region przecina linia kolejowa z Krakowa do Suchej i Zakopanego przez Kalwarię Zebrzydowską oraz z Kalwarii do Bielska- Białej przez Wadowice (ok. 20 tys. mieszk.) i Andrychów, a także szosa z Krakowa do Myślenic i Zakopanego, z odgałęzieniem w Głogoczowie do Bielska-Białej i Cieszyna przez Kalwarię Zebrzydowską (ok. 5 tys.), Wadowice i Andrychów. Oprócz wymienionych miast na północnym skraju Pogórza Wielickiego leż Skawina i Wieliczka, wchodzące w skład aglomeracji Krakowa. Myślenice (18 tys. mieszk.) są położone nad Rabą, u podnóża Beskidy Makowskiego. Prawa miejskie maja od XIV w. Są małym ośrodkiem przemysłowym a jednocześnie turystyczno-wypoczynkowym. Istnieje wyciąg krzesełkowy na Chełm (654 m n.p.m.). Z zabytków wymienić należy późnogotycki kościół (XV w.) i ruiny zamku (XIV w.). Główną rzeką przepływającą przez Krainę Jeziora Mucharskiego jest Skawa. Główne dopływy rzeki Skawy lewe: Potok Toporzyski, Bystrzanka (Bystra), Skawica, Stryszawka, Tarnawka, Ponikiewka, Choczenka, Łowiczanka (gminy Przeciszów i Zator), Wieprzówka (największy lewy dopływ), prawe: Grzechynka, Osielec, Wieprzec, Żarnówka, Paleczka, 27 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Stryszówka, Łękawka, Kleczanka. Główne atrakcje przyrodnicze to pobliski Babiogórski Park Narodowy, w powiecie suskim oraz Park Krajobrazowy Beskidu Małego. Babiogórski Park Narodowy – utworzony rozporządzeniem wydanym przez Radę Ministrów z dnia 30 października 1954 roku o utworzeniu Babiogórskiego Parku Narodowego o powierzchni wynoszącej ponad 1 703ha. W roku 1997 nastąpiło powiększenie Parku o tereny leśne, dawniej użytkowane gospodarczo. Administracyjnie Babiogórski Park Narodowy położony jest na terenie trzech gmin: Zawoja w powiecie suskim orz Lipnica Wielka i Jabłonka w powiecie nowotarskim. Obszar Babiej Góry jest miejscem występowania wielu rzadkich i interesujących gatunków roślin i zwierząt. Babia Góra jest ostoją dla wielu gatunków, które z powodu silnej presji człowieka z trudem znajdują sobie miejsce poza obszarami chronionymi. Park Krajobrazowy Beskidu Małego - został utworzony w 1998 roku na obszarze gmin Andrychów, Bielsko-Biała, Czernichów, Gilowice, Kozy, Łękawica, Łodygowice, Mucharz, Porąbka, Stryszawa, Ślemień, Wadowice, Wilkowice, Zembrzyce i Żywiec. Jego powierzchnia wynosi 25 770 ha, w tym powierzchnia leśna 21 152 ha (82,08%), a nieleśna 4618 ha (17,92%). Wokół parku utworzono strefę ochronną, tzw. otulinę o powierzchni 22 758 ha położoną na obszarach gmin wyżej wymienionych i gminy Sucha Beskidzka. W gminie Mucharz park obejmuje zalesione obszary Jaszczurowej i Kozińca, a otulina obszar pomiędzy granicą parku a Skawą. Powierzchnia parku w gminie Mucharz wynosi 1 020 ha, a otuliny 1 070 ha. Rysunek 5. Park Krajobrazowy Beskidu Małego www.zpkwm.pl 28 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Punkty widokowe Teren przygotowany pod zbiornik, otoczony jest łagodnymi wzniesieniami. Pobliskie wzniesienia mogą stanowić punkty widokowe, przy odpowiednim zorganizowaniu przestrzeni (oznakowanie, wieże widokowe, platformy widokowe). Należą do nich: Góra Upalenisko (Prejska), Góra Chełm, widoki z Bugaja Zakrzowskiego, Kamionki, Strońskaj Góra, Góra Lanckorońska, Góra Tarnawska, Góra Prorokowa, Mioduszyna. Atrakcją turystyczną jest Jaskinia „Mysiorowa Jama”, zwana również Mysiorową Dziurą. Mysiorowa Jama to jaskinia szczelinowa powstała w skałach piaskowca. Położona w miejscowości Zagórze, na zboczu góry Kurczyna, jest pomnikiem przyrody nieożywionej. O jej atrakcyjności świadczy to, że przewija się w opisach kilku gmin ze względu na to, że prowadzi ponoć niezbadanymi korytarzami mającymi wyloty w kliku miejscach krainy. Wyraźny charakter atrakcji turystyki górskiej ma szczyt Leskowiec, 922 m n.p.m., trzeci co do wysokości szczyt Beskidu Małego, w pobliżu którego prowadzone jest schronisko górskie PTTK i który swoją sławę zawdzięcza nie tylko turystyce, ale również związkom z Janem Pawłem II - Groń Jana Pawła II, 890 m n.p.m., szósty co do wysokości szczyt Beskidu Małego, oddalony od Leskowca o ok. 1 kilometr. Punkt widokowy na Beskid Żywiecki, Beskid Makowski, Beskid Wyspowy, Gorce, Tatry, Pogórze Wielickie i Pogórze Śląskie. Walory antropogeniczne Walory antropogeniczne (kulturowe) to obiekty materialne, ściśle związane z działalnością człowieka i przez niego wytworzone, stanowiące przedmiot wartościowy pod względem turystycznym (przedmiot zainteresowania turystów). Walory kulturowe możemy podzielić podobnie ze względu na funkcje lub na grupy zawierające: zabytki archeologiczne, muzea etnograficzne, skanseny i ośrodki twórczości, ludowej, zabytki architektury i budownictwa, muzea sztuki i zbiory artystyczne, muzea biograficzne i literackie, muzea specjalistyczne i obiekty unikatowe, obiekty historyczno-wojskowe, miejsca i muzea martyrologii, zabytki techniki i przemysłu, współczesne imprezy, miejsca pielgrzymkowe) Zabytki Wśród licznych obiektów zabytkowych regionu nie ma wielu o szczególnej wartości w sensie atrakcji turystycznej. Najbardziej uznanym za cenny i wart odwiedzenia jest szesnastowieczny dwór w Stryszowie, filia Zamku Królewskiego na Wawelu. Wiele spośród zabytków, jak liczne kościoły i kapliczki z kościołem św. Wojciecha w Mucharzu, szczycącym się mianem najstarszej parafii, nabiorą wartości jako atrakcja turystyczna po włączeniu ich w jeden spójny produkt turystyczny. Na uwagę zasługuje też drewniana zabudowa lanckorońskiego rynku. Drewniane arkadowe domy parterowe konstrukcji zrębowej, powstałe głównie w latach 1868 - 1872 są obiektem na Szlaku Architektury Drewnianej (SAD) i wspólnie z kościołem parafialnym p.w. św. Jana Chrzciciela pochodzącym z XIV wieku i Górą Lanckorońską z ruinami zamku, zbudowanego przez Kazimierza Wielkiego, pozostałością fosy i fortyfikacji ziemnych z czasów walk konfederatów barskich stanowią o atrakcyjności Lanckorony, której rozpoznawalność wyróżnia się na tle pozostałych gmin. Ponadto północna część Góry Lanckorońskiej wraz z zamkiem na jej szczycie jako element kulturalno29 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki krajobrazowy Kalwarii Zebrzydowskiej został w 1999 r. wpisany na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Obiektem na Szlaku Architektury Drewnianej jest również zabytkowy kościół w Skawinkach, co automatycznie zapewnia mu promocję w ramach Szlaku Architektury Drewnianej – flagowego produktu Małopolski, który to w roku 2013 zdobył Złoty Certyfikat za najlepszy produkt w konkursie Polskiej Organizacji Turystycznej. Liczne pozostałości po konfederatach barskich oraz pojedyncze obiekty - zabytki świadczące o bogatej historii regionu (czasy pogańskie, pierwsza i druga wojna światowa) nie mają samodzielnie większego znaczenia dla turystyki, natomiast po włączeniu ich w produkt typu „szlak” lub ekomuzeum zyskają na atrakcyjności turystycznej, gdyż dzięki „efektowi synergii” będą mogły stać się częścią sieciowego produktu turystycznego. W perspektywie rozwoju regionu spodziewanego po utworzeniu zbiornika wodnego duże szanse na zajęcie miejsca wśród kluczowych atrakcji ma Dwór w Jaszczurowej - w latach świetności istniał tutaj browar produkujący Piwo Pełne Słodowe i Piwo Zdrój Podhalański, zwłaszcza, jeżeli nowy właściciel zdoła znaleźć ciekawą formułę na jego zagospodarowanie (jako np. centrum konferencyjne, ale „z pomysłem” w atmosferze lokalnych klimatów np. w powiązaniu z Zegadłowiczem. ) Drugi z zabytkowych dworów, Dwór Senator w Stryszowie z XIX w, wymaga również transformacji w kierunku określenia charakteru „niezwykłości”, by wyróżnić się swoją ofertą. Rewitalizacja lanckorońskiego zamku z widokiem na Jezioro Mucharskie stała się priorytetem w kontekście licznych konsultacji społecznych i powstałych strategii. Na terenie gminy Zembrzyce znajdują się ruiny nazywane potocznie „Zamczysko” – kamienne ślady zamku obronnego. (lista zabytków w aneksie) Wydarzenia kulturalne i sportowe w regionie Kalendarium imprez w regionie jest bardzo bogate, co jest wyrazem bogatej kultury, tradycji i potencjału organizacyjnego, ale z drugiej strony wielość wydarzeń daje efekt rozproszenia i nakładania się na siebie podobnych imprez. Imprezy są zróżnicowane – wiele imprez ma charakter ściśle lokalny, niektóre są jednorazowe. Z punktu widzenia możliwości wykorzystania imprez do promowania ruchu turystycznego największy potencjał mają imprezy cykliczne, atrakcyjne dla gości z zewnątrz oraz wyróżniające się wśród imprez w regionie, związane z określonym sezonem. Dla celów promocyjnych należy wyodrębnić najważniejsze imprezy i skoncentrować na nich wysiłek organizacyjny oraz działanie PR i marketingowe. Stosując pewną gradację oraz łącząc poszczególne imprezy przebiegające w podobnym czasie pod podobnym hasłem, można pokusić się o sporządzenie listy najważniejszych wydarzeń (grup wydarzeń) i wyróżnienie pierwszych „Top 11”: styczeń : Korowód Trzech Króli Mucharz + Gminny Przegląd Kolęd i Pastorałek Budzów – Bieńkówka 30 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki marzec: Wyścig w Kolarstwie Przełajowym o Puchar Wójta Stryszowa (co 2 lata w randze Mistrzostw Małopolski w Kolarstwie Przełajowym + Powiatowy Konkurs Potraw i Palm Wielkanocnych Budzów – Bieńkówka + Konkurs Palm Wielkanocnych Budzów – Palcza maj: Cała Polska Biega – ogólnopolska akcja promująca zdrowy tryb życia Zembrzyce – Marcówka + Rodzinny Rajd Majowy Lanckorona – Kalwaria Zebrzydowska + Europejski Tydzień Sportu w Mucharzu maj: Rajd Szlakami Konfederatów Barskich Lanckorona + Rajd Konfederatów Barskich Stryszów – Muzeum w Stryszowie czerwiec: Dzień Ziemi Tarnawskiej – piknik rodzinny Zembrzyce – Tarnawa Dolna + ONUFRALIA – imieniny patrona Gminy Stryszów - LKS „Żarek” w Stroniu + Festyn Jastrzębia Lanckorona - Jastrzębia czerwiec: Dni Ziemi Mucharskiej połączone z Rajdem Samochodów Terenowych „MASAKRA” Mucharz + Dni Gminy Zembrzyce – piknik rodzinny Zembrzyce + Jarmark Świętojański Lanckorona – Rynek/GOK sierpień: Dzień Kubajki – piknik rodzinny na ludowo, Wyścig Kolarski Memoriał Łasaka Zembrzyce – Marcówka + Rombanica – biesiada u Zbójników Zembrzyce + Biesiada w Śleszowicach Zembrzyce – Śleszowice + Dni Gminy Budzów + Piknik „Pożegnanie lata w Stryszowie sierpień: „Romantyczna Lanckorona” – festiwal dla zakochanych Lanckorona październik: Międzynarodowe Halowe Rozgrywki w Piłkę Siatkową – Mucharz + Mistrzostwa Polski w Trialu Rowerowym – Zembrzyce listopad: Wieczór z bajką – Budzów + Bajanie przy kominku Budzów – Palcza grudzień: - „Anioł w Miasteczku” Lanckorona – Rynek Rekomenduje się koordynację imprez pomiędzy gminami i wspólne organizowanie imprez tematycznych, co pozwoli na skoncentrowanie wysiłków organizacyjnych oraz promocyjnych i pozwoli na nadanie wybranym imprezom większego rozmachu. (wykaz wydarzeń kulturalnych i sportowych na rok 2013 w aneksie) Muzea, galerie, izby regionalne, inne zbiory Na terenie Krainy Jeziora Mucharskiego występują pojedyncze muzea, galerie i izby regionalne rozmieszczone w gminach: Gmina Stryszów: "Stryszów” Galeria produktu lokalnego Szesnastowieczny dwór w Stryszowie - filia Muzeum na Wawelu Dąbrówka -sale wystawowe Centrum Kultury i Turystyki (realizacja przy odbudowie zabytkowego dworu na tzw. Grodzisku Gmina Lanckorona Izba Muzealna im. prof. A. Krajewskiego Galeria Ceramiki Budzowscy Galeria Ceramiki Piaskowscy Galeria Produktu Lokalnego Galeria Sztuki Golonka 31 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Galeria Kazimierza Wiśniaka – Cafe Pensjonat Gmina Budzów: Izba Muzealna przy Ochotniczej Straży Pożarnej Baczyn Gmina Zembrzyce : Izba Regionalna w Tarnawie Górnej Na terenie gmin znajdują się niewielkie zbiory zgromadzone w izbach regionalnych w placówkach oświatowych i kulturalnych. Ponadto na terenie regionu występuje Ekomuzeum Lanckorona, Ekomuzeum w Stryszowie „Szlak Przydrożnej Modlitwy” (w oparciu o liczne zabytkowe kapliczki i figury wotywne w części stanowiące „Szlak Modlitwy Ks. Twardowskiego” oraz Podbabiogórskie Ekomuzeum (obejmujące cały Region Babiogórski). Oba ekomuzea zostały stworzone zgodnie z powszechnie w świecie stosowana metodą. (Ekomuzeum to sieć rozproszonych w terenie obiektów, które tworzą „żywą” kolekcję, obrazującą wartości przyrodnicze i kulturowe regionu oraz dorobek jego mieszkańców. Wyjątkowy charakter regionu jest prezentowany jako wypadkowa warunków naturalnych i działalności ludzi, historycznej i obecnej – źródło: B. Kazior, Ekomuzeum – metoda prezentacji lokalnego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego (w:) Dobry start. Centra wspierania i informacji organizacji pozarządowych na obszarach wiejskich nr 5, Warszawa 2013, s. 17). Rysunek 6. Ekomuzeum Lanckorona i Podbabiogórskie Ekomuzeum Inne walory Warto też podkreślić, że obszar Krainy Jeziora Mucharskiego charakteryzuje się bogactwem żywych i wciąż kultywowanych tradycji, które stanowią znaczący potencjał do tworzenia produktów turystycznych związanych z poznawaniem i doświadczaniem kultury lokalnej. W wielu miejscowościach regionu istnieją działające warsztaty i pracownie rzemieślnicze i artystyczne, które pozwalają nie tylko na kreowanie produktów lokalnych i „pamiątek” w oparciu o typowe lokalne 32 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki wzornictwo, ale także tworzenia oferty warsztatów rzemieślniczych czy demonstracji procesu twórczego przez rzemieślników i artystów przy pracy. Ogromnym walorem jest lokalna kuchnia i produkcja tradycyjnych wyrobów spożywczych. Niestety obecnie kulinaria lokalne są dostępnie wyłącznie w gospodarstwach agroturystycznych i przy okazji wydarzeń lokalnych, przygotowywane przez Koła Gospodyń Wiejskich. Oferta lokalnych przysmaków, z wykorzystaniem tradycyjnych produktów może stanowić ważny element uatrakcyjniający pobyt jak również motywację dodatkową dla odwiedzenia regionu – badania wskazują bowiem, że oferta smacznej kuchnia opartej na zdrowych lokalnych produktach i tradycyjnych, specyficznych dla regionu przepisach jest dla wielu turystów ważnym impulsem do wyboru regionu, w którym chcą spędzić wakacje / weekend. Istotna jest dostępność i szeroka oferta lokalnej kuchni w obiektach gastronomicznych. Istnieje szereg produktów i wyrobów charakterystycznych dla miejscowości Krainy Jeziora Mucharskiego – zarówno wyrobów rzemieślniczych czy artystycznych (np. budzowskie wyroby z łuby, koronki i wycinanki lanckorońskie, stryszowskie haftowane woreczki zapachowe, haftowane obrusy i bieżniki, lalka strońska, ozdobne kartki okolicznościowe wyroby ceramiczne, kwiaty z bibuły), jak i spożywczych (np. zembrzyckie bugle - warsztaty wypieku bugli organizowane przez Piekarnię Wyrobów Regionalnych „Bugielek” , jarzębiak izdebnicki i koniferynka, chrzanówka, chleb i szarlotka lanckorońska). Są to typowe przykłady produktów lokalnych, które budują pozytywny wizerunek regionu i wpływają pozytywnie na atrakcyjność miejscowości i dodatkowy motyw przyjazdu. Produkt lokalny – wyrób lub usługa, z którą utożsamiają się mieszkańcy regionu, produkowana w sposób niemasowy i przyjazny dla środowiska, z surowców lokalnie dostępnych. Produkt lokalny staje się wizytówką regionu poprzez wykorzystanie jego specyficznego i niepowtarzalnego charakteru oraz angażowanie mieszkańców w rozwój przedsiębiorczości lokalnej /autor definicji: Olga Gałek w konsultacji z Zespołem ds. produktu lokalnego, działającego w latach 2002-2009 przy Fundacji Partnerstwo dla Środowiska/. Za produkt lokalny uznaje się zatem: produkty spożywcze, rękodzieło, wytwory będące przejawem artystycznych pasji twórców, zakorzenione w tradycji regionów (np. zespoły, stroje ludowe), usługi związane z prezentacją regionu i produktów z nim związanych (np. warsztaty twórcze, usługi przewodnickie, warsztaty edukacji kulturowej i przyrodniczej). Wszystko to tworzy specyficzną ofertę danego regionu, kształtuje patriotyzm lokalny (na podstawie: Olga Gałek - opracowania: „Marka lokalna – narzędzie rozwoju przedsiębiorczości” oraz „Impuls. Turystyka historyczna szansą na rozwój lokalny”, Łódź - Byczyna, Stowarzyszenie Wspierania Rozwoju IM-PULS, 2011. W regionie działają 2 marki lokalne: „4 Żywioły” (sklepik produktów lokalnych w Muzeum w Lanckoronie) oraz „Łączy nas Babia Góra”, pod którą uruchomiono sieć sklepików z produktem lokalnym (Szkoła Podstawowa w Zawoi Przysłop, Gminny Ośrodek Kultury w Stryszawie). LGD „Podbabiogórze” prowadzi również konkurs na Produkt Lokalny Podbabiogórza, prowadzi stronę „Sklepik Podbabiogórski”, gdzie prezentuje produkty lokalne z terenu LGD Podbabiogórze. 33 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Wśród walorów niematerialnych nie można też zapomnieć o historii, historiach, legendach i lokalnych tajemnicach, które mają wysoki potencjał w budowaniu narracji o regionie dla turystów. Mogą one też stanowić podstawę opracowywania questów czy gier terenowych. Quest to forma aktywnego zwiedzania miejsca poprzez zabawę w poszukiwanie skarbu, do którego prowadzą pisane wierszem, rymowane zagadki, na podstawie Barbara Kazior, „Questing – odkrywanie dziedzictwa miejsca przez aktywną zabawę” (w:) Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways, Nałęczów 2012). Infrastruktura turystyczna Na infrastrukturę turystyczną składają się: baza noclegowa, baza gastronomiczna i infrastruktura towarzysząca, w tym szlaki turystyczne i baza sportowo-rekreacyjna. Baza noclegowa Baza noclegowa Krainy Jeziora Mucharskiego jest zróżnicowana a obiekty noclegowe są dość równomiernie rozmieszczone na terenie regionu, z wyjątkiem gminy Zembrzyce, gdzie miejsc noclegowych jest zdecydowanie więcej. Gmina Mucharz: Łącznie 140 miejsc noclegowych w tym 105 miejsc o standardzie turystycznym (sale wieloosobowe) w ośrodkach wypoczynkowych i szkoleniowych, pozostałe 35 miejsc w gospodarstwach agroturystycznych. Gmina Stryszów: Łącznie 242 miejsc noclegowych w tym 44 miejsc w gospodarstwach agroturystycznych, a 120 miejsc o zróżnicowanym standardzie ośrodku wypoczynkowym Caritas w Zakrzowie i 30 miejsc w Harcerskiej Bazie Obozowej w Zalesiu (plus baza letnia pod namiotami) oraz 48 miejsc w Hotelu Senator w Zakrzowie. Gmina Lanckorona: Łącznie 246 miejsc noclegowych, w tym 74 miejsc w pokojach z łazienkami w pensjonatach, 110 miejsc w pokojach z łazienkami w hotelach i 62 w gospodarstwach agroturystycznych. Gmina Budzów: Łącznie 116 miejsc noclegowych w tym 84 miejsc w pokojach z łazienkami w obiektach hotelowych i 32 miejsc w gospodarstwach agroturystycznych. 34 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Gmina Zembrzyce: Łącznie 483 miejsca noclegowe w tym: 363 miejsc w ośrodkach wypoczynkowych w pokojach z łazienkami i 50 miejsc w pokojach wieloosobowych oraz 70 miejsc w gospodarstwach agroturystycznych. Większość pokoi jest o standardzie średnim, pokoje z łazienkami są głównie w pensjonatach i hotelach, częściowo w ośrodkach wypoczynkowych i szkoleniowych. Jeden z hoteli ma standard trzygwiazdkowy, pozostałe nie są skategoryzowane. Baza noclegowa jest wystarczająca, biorąc pod uwagę stan istniejący obecnie, natomiast po napełnieniu jeziora, ze względu na spodziewany wzrost ruchu turystycznego, z pewnością będzie wymagała rozbudowy, zwłaszcza o ośrodki rekreacyjne bezpośrednio nad wodą, ale również klimatyczne pensjonaty i kameralne obiekty noclegowe „ z pomysłem”. (szczegółowy wykaz bazy miejsc noclegowych w aneksie ) Tabela 4. Baza noclegowa Krainy Jeziora Mucharskiego Gmina Hotele Pensjonaty Pokoje gościnne Ośrodki wczasowowypoczynkowe Gospodarstwa agroturystyczne Inne* Razem Mucharz - - - 1 3 3 7 Stryszów 1 - - 1 8 1 11 Lanckorona 1 3 - 1 4 2 11 Zembrzyce - - - 3 8 1 12 Budzów 1 - 1 - 4 - 6 3 3 1 6 27 7 47 Razem * Kategoria obejmuje inne rodzaje bazy noclegowej jak: schroniska młodzieżowe, ośrodki rekolekcyjne, bazy obozowe, wille Łączna ilość miejsc noclegowych: 1 227 Gastronomia W regionie funkcjonuje zaledwie kilka obiektów gastronomicznych całorocznych, o zróżnicowanej ofercie. Poza tym istnieje mała gastronomia, punkty gastronomii sezonowe i o niewielkim znaczeniu. Istnieje potrzeba rozwoju infrastruktury gastronomicznej. Podstawowa baza gastronomiczna na terenie regionu: GRILL-BAR, Jaszczurowa Restauracja SONATA-WADOWICE, Mucharz (http://www.sonata-wadowice.pl) Restauracja BARACUDA, Mucharz Cafe PENSJONAT, Lanckorona (http://www.cafepensjonat.pl) Restauracja ATELIER, Lanckorona (http://modrzewiowka.eu/restauracja) Dwór SENATOR w Zakrzowie (http://www.dwor-senator.pl) Restauracja VERONA, Lanckorona (http://www.veronalanckorona.pl) Cafe ARKA Lanckorona (http://www.arkacafe.pl ) Pizzeria Centrum – Izdebnik I Love Pizza – Izdebnik Zajazd BACÓWKA - Izdebnik Restauracja i Hotel Magnolia, Budzów (http://magnolia-bankiety.com.pl) 35 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki „Greg” Sale Bankietowe i Pokoje Gościnne, Budzów (http://www.bankietygreg.pl) Bar KRZYŚ w Łękawicy Bar TROPIK w Stryszowie Mini-bar AZYL, Ilona Rak Zembrzyce TEQUILA Catering (http://tequila-catering.pl) Pizzeria „Brawo” Budzów Centrum Restauracja „U Sali” Bieńkówka „Magellan” Catering Budzów „Przystań” Catering Budzów Dodatkowo można skorzystać z restauracji przy stacjach benzynowych: Stacja benzynowa Shell - Mucharz Stacja benzynowa Lotos – Mucharz Stacja benzynowa BP - Zembrzyce Infrastruktura towarzysząca I. Szlaki Turystyczne Na terenie 5 gmin znajdują się liczne szlaki turystyczne (piesze i rowerowe), nie mają one jednak jednego operatora zarządzającego (np. PTTK). W przyszłości, przy okazji tworzenia zintegrowanego produktu turystycznego regionu, nastąpi potrzeba jednolitego oznakowania szlaków i ich utrzymywania na odpowiednim poziomie. Ponadto przez teren Krainy Jeziora Mucharskiego przebiegają szlaki ponadregionalne i międzynarodowe: Szlak Architektury Drewnianej, Szlak Maryjny, Szlak Bursztynowy Greenways. Znajduje się tu także fragment trasy rowerowej VELO SKAWA, będącej elementem tworzonego obecnie systemu ścieżek rowerowych, biegowych i narciarskich w Małopolsce. Rysunek 7. Przebieg trasy VELO SKAWA 36 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Gmina Mucharz Zielony szlak prowadzi na Leskowiec (922 m) – z przystanku PKS w Jamniku - Jaszczurowej, Czarny szlak prowadzi na Jaroszowicką Górę (544 m) – od restauracji „Czartak" w Czartaku Żółty szlak prowadzi na Wierchy (544 m) – od kościoła parafialnego w Mucharzu Gmina Stryszów Czarny szlak prowadzi z Wadowice przez Gorzeń Dolny, Gorzeń Górny, Świnną Porębę do Łękawicy. Czerwony szlak prowadzi z Zembrzyce przez G. Starowidz, Dąbrówka, Stryszów, Stronie do Palczy. Zielony szlak prowadzi z Kalwarii Zebrzydowskiej przez Górę Żar, Stronie, Górę Chełm do Zachełmna. Niebieski szlak prowadzi przez Góra Chełm od figury Św. Onufrego Stryszów przez Bugaj Stryszowski, Bugaj Zakrzowski – Górę Żar. Bursztynowy Szlak Rowerowy Gminy Stryszów. Gmina Lanckorona Niebieski szlak biegnący przez Lanckoronę jest fragmentem długodystansowego szlaku zdążającego z Brzeźnicy przez Kalwarię Zebrzydowską, Koskową Górę do Jordanowa, a następnie przez Luboń Wielki, Rabkę na Turbacz, stamtąd zaś do Łopusznej. Żółty szlak prowadzi z Kalwarii Zebrzydowskiej przez Zarzyce Wielkie do Podchybia i dalej do Woli Radziszowskiej. Czerwony szlak prowadzi z Zembrzyc do Zachełmnej i przez górę Chełm (525 m n.p.m.) do Palczy południową granicą Gminy Lanckorona z sąsiednią gminą Budzów. Można nim dotrzeć do Myślenic. Bursztynowa trasa rowerowa. Wjazd na Bursztynowy Szlak Rowerowy Gminy Lanckorona: Wola Radziszowska (przystanki PKP, PKS) koło drewnianego kościółka - początek głównego czerwonego szlaku rowerowego. Małopolski Szlak Architektury Drewnianej – szlak samochodowy. Ekomuzeum Lanckorona (http://www.lanckorona.pl/text,210.html) Trasy spacerowe wokół góry Lanckorońskiej: czerwona: Dawny Trakt Królewski zielona: Aleja Zakochanych niebieska: Droga na Moczary żółta: Aleja Cichych Szeptów brązowa: Droga do Dawnego Kamieniołomu Gmina Budzów Zielony szlak prowadzi z Chełma Wschodniego przez Przełęcz Mysią, Lasek, Budzów, Zmazówkę na Przełęcz pod Makowską Górą. Niebieski szlak prowadzi z Groby przez Przełęcz Sanguszki, Krowią Górę, Hujówkę, Babice Zachodnie, Bieńkówkę na Koskowa Górę. 37 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Czarny szlak prowadzi z Ruskówka przez Dolinę Harbutówki, Chodnikówkę, Babicę Zachodnią do Babicy. Czerwony szlak prowadzi z: Chełma przez Chełm Wschodni, Palczę, Moskalówkę, Hujówkę, Babica Zachodnia do Babicy. Gmina Zembrzyce Czerwony szlak prowadzi w kierunku zachodnim w Beskid Mały na szczyt Jaworzyny (Groń Jana Pawła II – 890 m n.p.m.) i do schroniska PTTK na Leskowcu (922 m n.p.m.), zaś w kierunku wschodnim przez pasmo Chełmu (603 m n.p.m.) i Babicy (727 m n.p.m.) do Myślenic. Czarny szlak z centrum Śleszewic prowadzi na przełęcz nad Tarnawą Górną (1,1/2h) i dalej na Groń Jana Pawła II (2,3/4h). Szlak niebieski prowadzi z Tarnawy Górnej na Makówkę (3/4h) i Groń Jana Pawła II i Leskowiec (2h). II. Baza rekreacyjno-sportowa Boiska sportowe/kluby sportowe: na terenie wszystkich gmin znajdują się kluby sportowe i baza sportowa przy placówkach oświaty. Służą one mieszkańcom, natomiast mają niewielkie znaczenia dla turystów. Do bazy rekreacyjno-sportowej zalicza się kilka kortów tenisowych . Do zadań gospodarzy terenu w pierwszym rzędzie będzie należeć przygotowanie infrastruktury sportowo-rekreacyjnej typu ścieżki zdrowia, siłownie ( w tym tzw. fitness „pod chmurką”, boiska do piłki plażowej czy „ścieżki zdrowia”), kryty basen, czyli bazy z prawdziwego zdarzenia, gotowej przyjąć większą ilość turystów spodziewanych w Krainie Jeziora Mucharskiego. (wykaz klubów sportowych i boisk w aneksie) Otoczenie instytucjonalne A. Samorząd lokalny Samorząd lokalny stanowi ważne zaplecze wspierania działań na rzecz rozwijania turystyki oraz posiada instrumenty do tego celu służące. Ważne, że we wszystkich pięciu gminach kwestia rozwoju turystyki stanowi ważny czynnik rozwoju i wzrost potencjału turystycznego poprzez utworzenie zbiornika postrzegana jest jako ważny impuls rozwojowy. W strukturze administracyjnej gminy należą do dwóch powiatów: powiatu wadowickiego i suskiego. Wśród instytucji samorządowych warto podkreślić znaczenie gminnych ośrodków kultury, które nie tylko animują życie kulturalne mieszkańców, ale kreują też wydarzenia kulturalne, które mogą przyciągnąć turystów. W gminie Stryszów działa ponadto Gminne Centrum Informacji Turystycznej. B. Organizacje pozarządowe Na terenie Subregionu działa wiele lokalnych organizacji pozarządowych, wśród nich są organizacje, których działalność sprzyja do budowania potencjału turystycznego, tworzenia atrakcyjnych ofert 38 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki i produktów turystycznych. Ponadto aktywne są tutaj dwie Lokalne Grupy Działania, których strategie obejmują również rozwijanie turystyki. LGD mają też narzędzia temu służące: środki na 1) rozwój kapitału ludzkiego, 2) fundusz małych dotacji; 3) różnicowanie działalności gospodarczej. Do grupy organizacji aktywnych w sferze wspierania rozwoju i promocji produktu turystycznego można zaliczyć: Lokalne Grupy Działania: LGD „Gościniec 4 Żywiołów” i LGD „Podbabiogórze” – zapisy w strategiach obu Lokalnych Grup Działania w znacznym stopniu dotyczą rozwoju turystyki, dysponują one też instrumentami wsparcia dla realizacji celów tych strategii. Stowarzyszenia działające na rzecz rozwoju lokalnego: m.in. Stowarzyszenie EkologicznoKulturalne „Na Bursztynowym Szlaku”, Stowarzyszenie św. Jana Kantego, Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Stryszowskiej, Stowarzyszenie Muzyczne Śleszowice, Stowarzyszenie Widzieć Więcej, Towarzystwo Przyjaciół Lanckorony, Stowarzyszenie Gmin Babiogórskich do którego należą wszystkie gminy leżące w Krainie Jeziora Mucharskiego. Koła Gospodyń Wiejskich. Orkiestry dęte i zespoły lokalne (np. Orkiestra Dęta z Mucharza, Kapela „Do Oporu", Dziecięca Ludowa Kapela „Kozinianie", Zespół Wokalny „Jaszczurowianki", Orkiestra Dęta przy Ochotniczej Straży Pożarnej w Izdebniku, Orkiestra Dęta „Rytm” w Zembrzycach, Orkiestra Dęta Stryszów, Orkiestra dęta Łękawica, Orkiestra Dęta „Sygnał” w Budzowie, Orkiestra Dęta w Bieńkówce, Zespół Regionalny „Budzowskie Kliszczaki”, Stowarzyszenie Muzyczne Śleszowice). Ochotnicze Straże Pożarne Uczniowskie Kluby Sportowe i Ludowe Kluby Sportowe. PTTK oddział w Suchej Beskidzkiej. Małopolskie Stowarzyszenie Agroturystyczne. C. Biznes i organizacje otoczenia biznesu Na tym terenie działa już wiele podmiotów gospodarczych świadczących usługi turystyczne lub około turystyczne – są to głównie firmy jednoosobowe czy firmy rodzinne. Przedsiębiorcy mogą korzystać ze wsparcia Samorządowego Centrum Przedsiębiorczości i Rozwoju w Suchej Beskidzkiej. Tworzenie produktu turystycznego na obszarze Krainy Jeziora Mucharskiego będzie wymagało zacieśnienia współpracy pomiędzy organizacjami aktywnymi na tym terenie ale również zintensyfikowania współpracy pomiędzy organizacjami, instytucjami publicznymi, szczególnie jednostkami samorządu lokalnego jak i firmami z branży turystycznej i okołoturystycznej. Dostępność komunikacyjna Krainy Jeziora Mucharskiego O pewnym terenie mówimy, że jest łatwo dostępny z miejsca stałego zamieszkania turysty, jeśli można do niego dojechać stosunkowo szybko, bezpiecznie i wygodnie. W zależności od środowiska, w którym porusza się środek transportowy, komunikacja dzieli się na lądową, lotniczą i wodną. W komunikacji lądowej istnieje podział na transport drogowy i kolejowy. Transport drogowy Przeanalizowano dostępność komunikacyjną Krainy Jeziora Mucharskiego, co pozwoliło na sformułowanie poniższej diagnozy: 39 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki w rejonie gmin Mucharz, Stryszów, Budzów, Lanckorona i Zembrzyce występują wszystkie kategorie dróg, a więc: gminne, powiatowe, wojewódzkie i krajowe oraz trasy klasy międzynarodowej, oznaczone literą „E” i odpowiednim numerem ustalonym przez Organizację Gospodarczą ONZ. stan tych dróg jest różny w poszczególnych gminach. W ocenie dróg w skali (dostateczna, dobra, bardzo dobra) średnia dla dróg gminnych wynosi nieco powyżej dostatecznej, również stan dróg powiatowych uznano za dostateczny. Drogi wojewódzkie oceniono jako prawie dobre, podobną ocenę uzyskały drogi krajowe. W żadnej z gmin stan dróg nie jest bardzo dobry. gminy Krainy Jeziora Mucharskiego planują dalszą rozbudowę i modernizację dróg. Istotne znaczenie dla turystów mają miejsca parkingowe. Stan parkingów wydaje się niedostateczny w kontekście rozwoju ruchu turystycznego. stacje benzynowe znajdują się w każdej gminie. Ich stan gminy oceniają jako dostateczny. Przez gminy przebiega sieć dróg głównych i drugorzędnych głównie o nawierzchni twardej oraz drogi o szczególnych walorach krajoznawczych, obejmujące przede wszystkim trasy widokowe przebiegające przez urozmaicone krajobrazowo tereny Poniższe zestawienie przedstawia usytuowanie gmin Krainy Jeziora Mucharskiego względem szlaków komunikacyjnych: Gmina Mucharz – położona jest przy przelotowej drodze krajowej nr 28. Gmina Stryszów – leży w pobliżu drogi krajowej nr 28 i 52 i posiada drogi powiatowe. Gmina Lanckorona – leży przy drodze krajowej nr 52 i posiada drogi powiatowe. Gmina Budzów – położona jest przy drodze wojewódzkiej nr 956. Gmina Zembrzyce – położona jest przy przelotowej drodze krajowej nr 28. Duże znaczenie dla rozwoju Krainy Jeziora Mucharskiego będzie miała budowa dwujezdniowej DK 52 zwanej Beskidzką Drogą Integracyjną Bielsko Biała – Głogoczów, która zdecydowanie ułatwi i przyspieszy bezpieczny dojazd turystów z Krakowa. Na podstawie przeprowadzonej diagnozy można stwierdzić, że gminy mają stosunkowo dobrze rozwiniętą sieć połączeń drogowych, która powinna ulec rozbudowie w związku z planowanym rozwojem turystyki oraz poprawie powinna ulec także jakość dróg. Wokół zbiornika zostanie zamknięta pętla drogowa dzięki planowanym w najbliższym czasie inwestycjom drogowym w gminach Mucharz i Zembrzyce. Na terenie Gminy Mucharz planowana jest budowa drogi odtworzeniowej „Brańkówka – Wodniakówka - Gołębiówka”. Droga ta, łącząca Zagórze ze Świnną Porębą, została wpisana do ZZK (Zbiorcze Założenie Kosztów), w którym ujmuje się konieczne zadania inwestycyjne oraz określa się środki na ich realizację. Według wstępnych szacunków nowa, 3,5-kilometrowa droga ma kosztować ok. 25 mln zł. Powstanie jedna z piękniejszych dróg w rejonie, która przetnie południowe zbocze Jaroszowickiej Góry i zostanie poprowadzona wzdłuż brzegu sztucznego zbiornika w Świnnej Porębie. Na terenie Zembrzyc również powstaną w 2015 r. nowe drogi wraz z mostem łączące Zembrzyce i Stryszów. W dniu 3.11.2011 roku podpisane zostało porozumienie między Gminą Zembrzyce, a Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej w Krakowie (RZGW). Na mocy tego porozumienia w ramach budowy Zbiornika Wodnego Świnna Poręba zostanie zrealizowana inwestycja polegająca na budowie drogi publicznej łączącej Zarębki Skawieckie z Obwodnicą Zembrzyc. Dzięki temu również 40 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki zapewnione zostanie połączenie Stryszowa z Zembrzycami. Inwestycja została podzielona na 2 odcinki. Pierwszy od Zarębek Skawieckich do Starego Mostu. Na tym etapie wybudowany zostanie most na potoku Paleczka o długości 120 metrów oraz droga przebiegająca obok oczyszczalni ścieków do starodroża drogi wojewódzkiej 956 (ul. Kolejowa). Na ten etap inwestycji przygotowana jest już dokumentacja. Drugi etap inwestycji to budowa drogi publicznej wzdłuż obwałowania do nowego mostu. Na tym odcinku aktualnie są prace związane z budową wałów przeciwpowodziowych. Po odbiorze tych prac będzie możliwe uzyskanie pozwolenia na budowę drogi na tym odcinku. Planowany termin budowy dróg wraz z mostem to 2014 rok. Rysunek 8. Planowana droga Zembrzyce - Stryszów Dalekobieżną komunikację autobusową posiadają jedynie miasta Wadowice, Sucha Beskidzka i Kalwaria Zebrzydowska położone na obrzeżach Krainy Jeziora Mucharskiego i w tych miastach znajdują się dworce PKS. Przez Mucharz przebiega trasa linii autobusowych PKS, przystanki PKS są w gminach: Mucharz, Budzów, Zembrzyce i Lanckorona. W gminach rozmieszczone są liczne przystanki komunikacji busowej – transport prywatny, poza nielicznymi wyjątkami brak natomiast połączeń między gminami. Np. Gminę Stryszów obsługują busy linii Wadowice – Stryszów – Kalwaria Zebrzydowska oraz linii Stryszów – Lanckorona – Kraków. W 2014 r. utworzona zostanie linia busowa Sucha Beskidzka - Kalwaria, m.in. na odcinku Stryszów Zembrzyce Brakuje przewoźników z szeroką ofertą, którzy zagwarantowaliby przejazd po całej gminie czy między gminami. 41 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Transport kolejowy Na terenie „Krainy Jeziora Mucharskiego” znajdują się 4 stacje kolejowe na trasie kolejowej KrakówSucha Beskidzka: Stronie, Stryszów, Skawce (stacja w likwidacji) i Zembrzyce.. W związku z realizacją budowy Zbiornika Wodnego Świnna Poręba w Zembrzycach nastąpi zmiana lokalizacji przystanku kolejowego. Powstaje również most kolejowy biegnącym nad taflą jeziora. Rysunek 9. Przebieg linii kolejowych w rejonie Krainy Jeziora Mucharskiego Na trasie kolejowej Kraków- Bielsko Biała znajduje się 6 stacji kolejowych w miejscowościach, które przylegają do interesującego nas regionu a to: Kalwaria Zebrzydowska - Lanckorona, Barwałd Górny, Barwałd Średni, Klecza Górna, Klecza Dolna i Wadowice. Transport lotniczy Transport lotniczy odgrywa niewielką rolę dla interesujących nas gmin, ale można spodziewać się, ze wraz ze wzrostem jakości produktu „Jezioro Mucharskie”, klienci krajowi i zagraniczni przylatujący do Krakowa skorzystają z oferty turystycznej 5 gmin biorących udział w projekcie. Port lotniczy Kraków - Balice obsługuje 72 destynacje, w tym 4 krajowe, obsługiwane przez ok. 20 przewoźników, łączna ilość pasażerów to ok. 3 mln rocznie. Lotnisko Balice w Krakowie leży praktycznie w sąsiedztwie interesującej nas destynacji. Najbliższa miejscowość - Lanckorona oddalona jest od lotniska o ok. 40 km a najdalsza miejscowość - Mucharz o ok. 54 km. Obecnie głównym użytkownikiem dróg są samochody osobowe. Własne samochody osobowe ma połowa gospodarstw domowych w Polsce i są one najbardziej popularnym środkiem transportu przy wyjazdach turystycznych. Środkiem transportu publicznego o najbardziej rozległej sieci i największej liczbie przystanków są busy. Sieć tych linii jest dość równomiernie rozmieszczona obsługując wszystkie 5 gmin. Brak natomiast połączeń miedzy miejscowościami gmin. Brak połączeń skutkuje tym, że czasem do pobliskiej miejscowości trzeba jechać przez Wadowice. Wymaga to koordynacji rozkładów jazdy z prywatnymi przewoźnikami. Na potrzeby turystów rekomenduje się stworzenie turystycznych linii dowożących turystów do miejsc rekreacyjnych ( przykład bezpłatnych kursów dla turystów 42 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki z Zakopanego do Białki Tatrzańskiej) oraz przedłużenie organizowanych z Krakowa „City Tours” do Wadowic czy Kalwarii Zebrzydowskiej o program nad Jeziorem i w regionie. Wnioski z analizy dostępności komunikacyjnej : Na przyszłość, w perspektywie powstania dużej atrakcji turystycznej – Jeziora Mucharskiego, obecne połączenia drogowe okażą się niewystarczające. Z pewnością należy poprowadzić drogi dojazdowe do głównych punktów recepcji turystów (centrów rekreacyjnych). Konieczne będzie połączenie głównych centrów nad Jeziorem Mucharskim tj. Jaszczurówki w gminie Mucharz i Dąbrówki w gminie Stryszów oraz miejscowości Zagórze, by uzyskać płynność ruchu samochodowego nad jeziorem. Zwłaszcza, że na podstawie badań inwentaryzacyjnych można wnioskować, że zdecydowana większość turystów przyjeżdża do tych gmin własnymi samochodami . Lokalizacja przyszłej stacji PKP po zmianie trasy linii kolejowej w miejscu jak najbliższym terenom turystycznym będzie miała istotne znaczenie dla przyszłego ruchu turystycznego w regionie i należy podjąć starania w zakresie korzystnej lokalizacji przystanku. 43 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 3.3 Wnioski z analizy potencjału turystycznego Wszechstronna analiza zasobów lokalnych i potencjału turystycznego pokazuje, że region jako obszar turystyczny może być bardzo interesujący dla odwiedzających, posiada dużo atrakcji turystycznych, ale bardzo rozproszonych i o niewielkim znaczeniu. Obecne zasoby i infrastruktura mogą stanowić bardzo dobry potencjał do rozwinięcia markowego produktu turystycznego w oparciu o Jezioro Mucharskie dla zróżnicowanej grupy turystycznej, atrakcyjnego niezależnie od sezonu i stanu pogody. Stan infrastruktury jest w zasadzie wystarczający na chwilę obecną, natomiast po powstaniu Jeziora Mucharskiego z pewnością będzie wymagał rozbudowy w kierunku bazy wypoczynkowej i hoteloworekreacyjnej, rozbudowy dróg dojazdowych i parkingów z zapleczem sanitarnym i usługowym. Jezioro Mucharskie będzie z pewnością stanowiło ważny magnes, przyciągający na ten teren turystów, co powinno stworzyć warunki do rozwoju w pierwszym rzędzie produktów turystycznych bazujących na zasobach samego Jeziora. Równocześnie pozwoli to na tworzenie produktów komplementarnych, których podstawą będą bogate zasoby dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, ulepszona infrastruktura szlaków (pieszych, rowerowych, konnych, wodnych), uzupełniona o system wypożyczalni, ekomuzea, sieci questów. Ważnym zasobem regionu jest bogata, wciąż żywa tradycja, zróżnicowane rzemiosło i produkcja specyficznych wyrobów spożywczych oraz wyróżniająca się kuchnia lokalna. Spotkania z mieszkańcami udowodniły też, że ważnym zasobem obszaru są sami mieszkańcy, wśród których wiele jest osób interesujących się lokalną historią, kultywujący lokalne tradycje (zwyczaje, rzemiosło, sztuka, produkcja spożywcza, kuchnia), których autentyczna pasja może mieć istotne znaczenie dla jakości i atrakcyjności oferty turystycznej. W oparciu o informację i wiedzę pozyskaną w trakcie spotkań warsztatowych z mieszkańcami, na podstawie analizy potencjału turystycznego gmin, z uwzględnieniem różnorodnych publikacji, materiałów i aktualnej oferty turystycznej oraz w oparciu o doświadczenia innych regionów o podobnym potencjale, wyodrębniono następujące grupy / segmenty turystyki, które mają szanse rozwoju w regionie 1. turystyka aktywna: rekreacyjna i specjalistyczna (w tym zwłaszcza wodna, dla dzieci, dla osób starszych) – powinna być rozwijana priorytetowo, w oparciu o zasoby Jeziora Mucharskiego i uwzględniać różne formy rekreacji i sportów wodnych, z wykorzystaniem istniejących i nowo tworzonych szlaków, uzupełnionych o system wypożyczalni sprzętu; 2. turystyka kulturowa (w tym szczególnie historyczna oraz religijna) – wykorzystująca bogactwo dziedzictwa kulturowego, tradycji i historii, bazująca na już istniejących produktach i ofertach (ekomuzea, questy, obiekty zabytkowe i historyczne, żywe tradycje, lokalne rzemiosło, sztuka i produkcja, kuchnia lokalna, historie i legendy)i tworząca nowe oferty 3. turystyka na terenach wiejskich ( eko- i agroturystyka) – to nie tylko pobyt w sielskim krajobrazie, ale też możliwość zdobycia nowej wiedzy i umiejętności (pszczelarstwo, zielarstwo, prace gospodarskie, przetwory, wykorzystanie runa leśnego, tradycyjne pieczenie chleba, wyrób sera), dodatkowym walorem jest gościnna, domowa atmosfera i bycie nieanonimowym gościem. Na obszarze Krainy Jeziora Mucharskiego już dziś 44 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki funkcjonują liczne gospodarstwa przede wszystkim agroturystyczne, które dostarczają tego typu oferty. 4. turystyka kulinarna – Kraina Jeziora Mucharskiego to obszar, gdzie występuje dużo lokalnych specjałów, produkowanych z lokalnych, tradycyjnie uprawianych roślin i hodowanych zwierząt. Turystyka kulinarna jest prężnie rozwijającą się gałęzią turystyki, a badania wskazują, że coraz częstszym motywem wyboru miejsca „na wakacje” jest możliwość smakowania lokalnych przysmaków. Wyróżnienie kluczowych na obszarze regionu form turystyki implikuje wyodrębnienie typów osób zainteresowanych i uprawiających określonym rodzajem aktywności i zdefiniowanie tych grup jako potencjalnych adresatów promocji. Analiza potencjału turystycznego regionu oraz pozwala wskazać na grupy, co do których szczególnie uzasadnione będzie kierowanie działań promocyjnych jako do odbiorców produktu turystycznego. Są to następujące grupy turystów: Turysta spędzający czas na uprawianiu sportów Rodziny, osoby wypoczywające z małymi dziećmi Turysta poszukujący atrakcji kulturowych (religijne, historyczne) i kulinarnych Turysta poszukujący spokoju i ciszy Dla wszystkich wymienionych grup ważne są takie cechy produktu, jak: Atrakcyjność: ciekawe położenie geograficzne, walory przyrodnicze, widokowe, wysoki standard noclegów i usług, możliwość uczestniczenia w ciekawych wycieczkach, wydarzeniach kulturalnych, możliwość zawarcia ciekawych znajomości, Dostępność: rozsądne ceny, brak kolejek, dogodne godziny dostępności usług, możliwość skorzystania z parkingów, komunikacji lokalnej, łatwy dojazd, bezpłatny powszechny internet, bankomaty, Oryginalność: możliwość zapoznania się z niespotykanymi gdzie indziej zabytkami, przebywanie w niepowtarzalnej atmosferze kreowanej przez lokalną architekturę, regionalną kuchnię, dostęp do niewystępujących gdzie indziej muzeów, galerii, elementów lokalnych tradycji. Dla turysty korzystającego z aktywnych form spędzenia czasu niezbędne są: infrastruktura, urządzenia rekreacyjne i sportowe, zwłaszcza związane z wodą wypożyczalnie sprzętu (zintegrowana sieć wypożyczalni i serwisów sprzętu dla różnych form sportu i rekreacji) instruktorzy i szkółki – dla dorosłych i dzieci, zainteresowanych profesjonalnym instruktażem oznakowane trasy Dla turysty poszukującego atrakcji kulturowych należy przygotować ofertę z elementami zawierającymi informacje o poniższych atrakcjach: szlaki historyczne (m.in. prehistoria, Konfederaci Barscy, czasy św. Wojciecha) szlaki religijne (m.in. kapliczki, szlak przydrożnej modlitwy w Stryszowie, Szlak Maryjny, kościoły, święci, obrzędy i święta religijne) Szlak Architektury Drewnianej 45 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki szlak kulinarny (m.in. gospody regionalne, tradycyjna kuchnia w agroturystyce, inkubatory kuchenne, warsztaty kulinarne, edukacja kulinarna) osobliwości kultury i sztuki niegdyś i obecnie związanych z miejscowościami wokół jeziora, o kulturze miejscowej, tzw. genius loci ekomuzea sieć questów gry terenowe z wykorzystaniem lokalnej historii i legend wydarzenia kulturalne Dla turysty z małymi dziećmi ważne jest: bezpieczeństwo zajęcia ( kąciki , place zabaw, ścieżki edukacyjne) możliwości skorzystania z profesjonalnej opieki nad dziećmi Istotne jest, żeby tworzona oferta była wyjątkowa i bazowała na specyficznych zasobach regionu. 46 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 4 Analiza SWOT Analiza SWOT stanowi swoistego rodzaju podsumowanie diagnozy potencjału turystycznego regionu w kontekście rozwoju produktu turystycznego. Prezentuje ona mocne i słabe strony , które należy wziąć pod uwagę przy rozważaniu wariantów rozwoju turystyki, jak również szanse i zagrożenia, które mają lub mogą mieć wpływ na rynek turystyczny, determinując rozwój produktu turystycznego, w tym turystyki zdrowotnej, aktywnej i kulturowej. Jest to powszechnie stosowana technika analityczna, służąca do uporządkowania informacji na temat regionu, w tym zwłaszcza czynników mających największy wpływ na ofertę turystyczną oraz jej komunikację marketingową. Wskazuje na silne (strenghts) i słabe (weaknesses) strony regionu, a także szanse (opportunities) i zagrożenia (threats) związane ze zmianami w otoczeniu. Tabela 5. Mocne i słabe strony Krainy Jeziora Mucharskiego MOCNE STRONY SŁABE STRONY: Wartościowe i interesujące zasoby kulturowe, szczególnie historyczne, duża ilość atrakcyjnych miejsc z klimatem Niska rozpoznawalność produktu turystycznego regionu, brak spakietowanej oferty turystycznej Dziedzictwo kulturowe oraz tradycje ludowe jako baza do kreowania i do rozwoju produktów turystyki kulturowej Słaba promocja turystyczna, brak wspólnego portalu www dla regionu Występowanie naturalnych walorów krajobrazowych i klimatu oraz wykorzystanie ich do budowy produktu turystycznego Brak współpracy pomiędzy środowiskami zainteresowanymi rozwojem turystyki i promocji regionu Duży potencjał przyrodniczy (w tym górski typ środowiska, wysoki stopień zalesienia regionu – warunki dobre do budowy produktów turystyki aktywnej) Mało znacząca rola sektora turystycznego w porównaniu z potencjałem Niewielki udział turystów zagranicznych w ogólnej liczbie przyjazdów Brak zintegrowanej oferty kulturowej w tym kulinarnej & rzemiosło Brak wystarczającej sieci punktów Informacji turystycznej (istnieją punkty w Stryszowie i Jachówce oraz infokioski na terenie gmin Budzów i Zembrzyce) Markowe atrakcje turystyczne w pobliżu znane w kraju i na świecie wizytówki regionu: metropolitarny Kraków, Wieliczka, AuschwitzBirkenau, Zakopane, Babia Góra, Wadowice, Kalwaria etc. Gospodarstwa rolne produkujące żywność ekologiczną i naturalną, silne tradycje kuchni lokalnej Zwiększająca się świadomość znaczenia produktu turystycznego oraz duża ilość pomysłów na ich wdrażanie. Mały kapitał inwestycyjny w bazie turystycznej, w tym w gospodarstwach agroturystycznych Zasoby ludzkie: dobrze wykształcone pokolenie, duży potencjał intelektualny w zakresie kreacji produktów turystycznych. Niewystarczająca infrastruktura turystyczna i paraturystyczna, zwłaszcza obiektów infrastruktury niezależnej od pogody. Bliskość wyższych uczelni turystycznych, ( w tym w Suchej Beskidzkiej ) przydatna do obsługi ruchu turystycznego. Brak koordynacji działań w zakresie ładu przestrzennego i estetyki przestrzeni turystycznej, brak oznakowania komunikacyjnego atrakcji w subregionie . Bardzo duża ilość lokalnych imprez rozproszonych po terenie, co utrudnia ich popularyzację Grupy mieszkańców ( silne Koła Gospodyń 47 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Wiejskich ) zachowujących odrębność kultury i tradycji Duża aktywność organizacji działających na szczeblu lokalnym, szczególnie w aspekcie promocji i marketingu produktu lokalnego (silne LGD-y) Duża ilość ciekawych imprez o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym Lepsza niż przeciętna dostępność komunikacyjna, znaczenie lotniska w Balicach, położenie tranzytowe Sieć szlaków turystycznych, w tym flagowego produktu Małopolski - Szlaku Architektury Drewnianej i tras pieszych PTTK Dostrzeganie przez samorządy gmin znaczenia turystyki dla rozwoju regionu, zapisy dotyczące produktów turystycznych zawarte w dokumentach strategicznych szczebla lokalnego. Istnienie porozumienia 5 gmin jako naturalnego lidera inicjatyw produktowych Jeziora Mucharskiego Brak integracji działań i współpracy na rzecz tworzenia produktów turystycznych pomiędzy różnymi interesariuszami produktu turystycznego Brak sieci Wi-Fi dla turystów Słaba znajomość języków obcych wśród gospodarzy bazy noclegowej Tabela 6. Szanse i zagrożenia Krainy Jeziora Mucharskiego SZANSE Trendy i tendencje w turystyce - rosnąca aktywność turystyczna seniorów i osób z dziećmi , wzrost zainteresowania aktywnym wypoczynkiem, turystyką kulturową i poznawczą ZAGROŻENIA Konkurencja ze strony innych obszarów w kraju i za granica - aktywność marketingowa konkurentów Niski poziom dochodów przeciętnej polskiej rodziny – niski poziom wydatków na cele turystyczne i zdrowotne. Wzrost zainteresowania Europą Środkową i Wschodnią jako celem podróży, Migracja młodych, zdolnych ludzi za granicę. Szybko rozwijająca się turystyka biznesowa (przemysł spotkań) Synergia działań promocyjnych regionu, integracja środowiska zajmującego się turystyką wokół wspólnej promocji wokół jeziora Brak zainteresowania dużych touroperatorów kreacją i umieszczaniem w swoich ofertach nowych produktów lokalnych Brak w subregionie biur turystyki przyjazdowej i organizatorów turystyki krajowej. Marginalizacja obszarów turystycznych województwa poza Krakowem i standardowymi atrakcjami (takimi, jak Wieliczka, Auschwitz, Zakopane). Wzrost świadomości „prozdrowotnej” społeczeństwa (w tym aktywności fizycznej, dbania o zdrowie i urodę) Możliwość wykorzystania środków unijnych na rozwój produktów turystycznych, globalizacja gospodarki światowej – transfer know-how, możliwość korzystania z międzynarodowych wzorców Coraz większa obecność w ofertach 48 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki turystycznych regionalizmu, odrębności kulturowych, twórczości ludowej (Małe Ojczyzny) – co przekłada się na atrakcyjność turystyczną regionu Położenie regionu w województwie o dużej atrakcyjności turystycznej Krakowa i hitów turystycznych Małopolski Współpraca trzech sektorów na rzecz organizacji silnego zaplecza turystycznego Podsumowanie analizy SWOT Przedstawione w strategii elementy diagnozy stanu aktualnego upoważniają do stwierdzenia istnienia perspektyw znaczącego rozwoju turystycznego Krainy Jeziora Mucharskiego, a co za tym idzie, prognozy zwiększania się liczby turystów w nadchodzących latach. Istnieje pilna potrzeba tworzenia bogatej zintegrowanej oferty turystyki w subregionie, w tym głównie oferty turystyki aktywnej i kulturowej, oferty dla osób starszych i dzieci. Przesłanką ich tworzenia powinna być także przedstawiona powyżej synteza potencjału produktowego i wstępna inwentaryzacja produktów. Z analiz tych wynikają następujące wnioski: w zakresie stanu istniejącego: 1) istnienie ogromnych możliwości turystyki w subregionie w połączeniu z turystyką aktywną, kulturową (historyczną, religijną) i kulinarną; 2) funkcjonowanie niewielu produktów spełniających niezbędne warunki w zakresie standardu (stała obecność i dostępność) i kompletności produktu (przygotowanie merytoryczne i organizacyjne); 3) istnienie wielu koncepcji, pomysłów, inicjatyw ze strony podmiotów działających na rzecz rozwoju regionalnego, instytucji i organizacji pozarządowych, które mogą być podstawą wyłonienia unikalnych i atrakcyjnych produktów, jednakże pod warunkiem koordynacji i współpracy tychże podmiotów. w zakresie potrzeb: 1) istnieje szczególna potrzeba rozwoju infrastruktury turystycznej, a wraz z nią kształtowania oferty zintegrowanego produktu turystycznego; 2) niezbędne jest skupienie wysiłków na tworzeniu grupy odpowiedzialnej za zarządzanie produktem turystycznym. w zakresie spełnienia niezbędnych warunków: 1) brak wieloletnich, spójnych planów operacyjnych w odniesieniu do całego subregionu wspólnych dla wszystkich gmin; 2) zbyt małe współdziałanie różnych podmiotów, których inicjatywy mogą dopiero złożyć się na wspólny wartościowy produkt; 49 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 3) brak koordynatorów i menedżerów (zarówno instytucjonalnych jak i firm prywatnych), którzy podejmowaliby systematyczną działalność w celu uzyskania przez produkt właściwego standardu i kompletności. 50 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 5 Zdefiniowanie głównych problemów i sposoby ich rozwiązania Zidentyfikowane poniżej problemy dotyczą kwestii najbardziej istotnych dla rozwoju turystyki w Krainie Jeziora Mucharskiego. Powinny im odpowiadać obszary wsparcia. Istotne dla tworzonego programu jest takie podejście do zarządzania rozwojem produktu turystycznego, które pozwoli w perspektywie krótkookresowej zachować jego atuty (mocne strony) i ograniczyć elementy negatywne. W prowadzonych analizach położono nacisk na wskazanie takich kierunków tworzenia oferty turystycznej, które są przyrodniczo, gospodarczo i kulturowo dopasowane do zasobów i możliwe do wdrożenia w poszczególnych gminach. Poniżej zestawiono obszary tematyczne, które traktowane winny być jako priorytetowe z uwagi na bardzo duże znaczenie dla całego regionu w zakresie kształtowania przestrzeni turystycznej w perspektywie powstania Jeziora Mucharskiego. Tabela 7. Sugerowane kluczowe obszary wsparcia w ujęciu problemowym PROBLEM SPOSÓB ROZWIĄZANIA Słaba infrastruktura w bezpośredniej bliskości jeziora Budowa parkingów, dróg dojazdowych, zaplecza sanitarnego Pozorna tylko „czystość wody” Kanalizacja dorzecza Skawy, zwłaszcza powyżej Jeziora Mucharskiego System zachęt i gratyfikacji dla mieszkańców, którzy instalowaliby ekologiczne oczyszczalnie Pozorna tylko „czystość powietrza” Zmiana systemu ogrzewania i wykorzystanie przyjaznych dla środowiska materiałów opałowych System zachęt i gratyfikacji dla mieszkańców, którzy instalowaliby ekologiczne rozwiązania Powszechny Internet Wi-fi w miejscach atrakcyjnych turystycznie np. „free internet” w centrum miejscowości, miejscach rekreacyjnych nad jeziorem Bezpłatny wolny dostęp do internetu w bazie noclegowej, w tym w agroturystyce Brak miejsc - hitów „musi się zobaczyć” Utworzenie centrów - parków tematycznych dla każdej z gmin, uzupełniających ofertę turystyczną jeziora Rozproszenie niewielkich atrakcji turystycznych Tworzenie produktów turystycznych - szlaków łączących miejsca 51 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Wielość imprez o małym znaczeniu lokalnym Gradacja, selekcja imprez, wsparcie kilku dużych imprez i ich promocja Brak współpracy między gminami w tworzeniu wspólnego produktu turystycznego i zarządzaniu nim Utworzenie Lokalnej Organizacji Turystycznej wokół produktu turystycznego Brak myślenia kategoriami regionu wśród lokalnych społeczności Promocja wewnętrzna: konkursy, edukacja, praca z mieszkańcami ( przedszkola, szkoły, seniorzy, organizacje) oraz decydentami Brak zintegrowanej oferty powiązanej z kapitałem inwestycyjnym, chaotyczne pomysły inwestorów Praca z inwestorami, doradztwo 52 | S t r o n a Stworzenie oferty inwestycyjnej przez gminy Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 6 Rozpoznawalność Regionu i konkurencja na rynku turystycznym 6.1 Rozpoznawalność Regionu Analiza przewodników turystycznych po Polsce pozwala wysnuć wniosek o bardzo małej rozpoznawalności regionu. Brak jest wzmianek o atrakcyjności turystycznej regionu w większości przewodników po Polsce, jeśli już się taką spotyka, to wymieniana jest spośród 5 gmin raczej tylko Lanckorona, a z atrakcji powiązanych z subregionem, a nie leżących bezpośrednio na terenie 5 gmin: Kalwaria Zebrzydowska , Wadowice, Zawoja. Rysunek 10. Przykłady przewodników. W przewodnikach tematycznych lub dedykowanych Beskidom – występuje Beskid Mały jako całość. W innych przewodnikach (przewodniki dla kobiet , pod hasłem Polska z dzieckiem, Polska według internautów, przewodniki z zakresu turystyki aktywnej ) – brak regionu. Przewodniki po szlakach – jest Szlak Architektury Drewnianej, na którym zlokalizowany jest układ urbanistyczny Lanckorony wraz z zabudową oraz kościół w Skawinkach. Rysunek 11. Przykłady przewodników cd. Szlaki konne, rowerowe: Polska na dwóch kółkach – brak. 53 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Istnieją wydawnictwa, powstałe z inspiracji lokalnych działaczy i pasjonatów uzupełniają tę lukę, jednak ich zasięg jest ograniczony, nie są rozpowszechniane w sieciach księgarni czy empikach Należą do nich np.: Przewodnik – „Podbabiogórskie Ekomuzeum”, 2007 P. Pochopień, U. Slósarczyk, D. Waligórski - „Babia Góra – Przewodnik Turystyczny” , Kraków 2013 A. Matuszczyk - „Beskid Mały”, Wadowice 2003 i 2004 D. Dyląg, P. Sadowski - „Beskid Myślenicki, Przewodnik” Pruszków 2005 R. Truś - „Beskid Mały. Przewodnik”, Pruszków 2008 J. Zinkow - „Wokół Kalwarii Zebrzydowskiej i Lanckorony. Przewodnik monograficzny”, Kalwaria Zebrzydowska 2000 J. Zinkow - „Wadowice i okolice – monograficzny przewodnik turystyczny” Powszechnie dostępne są przewodniki z serii Bezdroża, dotyczące największych atrakcji regionu. Rysunek 12. Przewodniki Wydawnictwa Bezdroża 54 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 6.2 Regiony konkurencyjne w województwie małopolskim Tabela 8. Charakterystyka regionów konkurencyjnych w Małopolsce Nazwa regionu Charakterystyka Atrybuty Przewaga konkurencyjna Krainy Jeziora Mucharskiego (pożądana) Beskid Żywiecki Sąsiedni rejon, położony w Beskidzie Żywieckim, na terenie województwa Śląskiego. Podobne położenie geograficzne, obecność dużego zbiornika wodnego - Jeziora Żywieckiego Folklor górali żywieckich, zbójnictwo, kuchnia regionalna, obrzędowość Wielość atrakcji wokół Jeziora Mucharskiego, komplementarność oferty turystycznej (baza, szlaki) Podhale Najbardziej rozpoznawalny region Polski, Tarty i Podtatrze, bliskość Jeziora Czorsztyńskiego, wody termalne Oferta turystyki górskiej, baseny termalne, wyrazisty folklor góralski Brak tłumów, kameralność, atmosfera wyjątkowości Sądecczyzna W bliskiej odległości, ze zbiornikiem Jezioro Rożnowskie, otoczona pasmami Beskidu Sądeckiego, Wyspowego, Gorców Kuchnia owocowa, dziedzictwo kulturowe Górali i Lachów Sądeckich, Nowy i Stary Sącz – miasta dużych festiwali Spójność oferty, bliskość atrakcji, szlaki łączące główne punkty regionu Gorlickie Wschodnia część województwa, zbiornik Klimkówka , pasmo Beskidu Niskiego, Bogata kulturowość (Łemkowszczyzna), zabytki Szlaku Architektury Drewnianej, tradycja nafciarstwa ciekawi ludzie Bliska odległość od Krakowa Wszystkie te obszary, podobnie jak obszar objęty niniejszą strategią, stawiają na rozwój i promocję produktów turystycznych z zakresu aktywności, kultury, kulinariów + folkloru, mają więc podobny profil oferty, jak w przypadku Krainy Jeziora Mucharskiego. Pod względem zagospodarowania turystycznego są to tereny podgórskie i górskie z dogodnymi warunkami do uprawiania turystyki aktywnej, posiadają na swoim terenie jeziora rekreacyjne lub duże kąpieliska. Działania komunikacyjne prowadzone są głównie przez Internet, chociaż same strony www nie są promowane w sposób konsekwentny. Promocja ma charakter zdecydowanie lokalny i skierowana jest do osób, które już przybyły do regionu. W tym zakresie przewaga konkurencyjna Krainy Jeziora Mucharskiego powinna opierać się na zbudowaniu spójnej, zintegrowanej oferty opartej o dobrze przygotowany i zarządzany produkt turystyczny, będący sumą spakietowanych produktów oraz o bogatą i różnorodną ofertę rekreacyjną z dobra infrastrukturą. Dodatkowym atutem jest bliskość do dużych centrów, jak Kraków czy aglomeracja śląska i dobry dojazd – pod warunkiem ustanowienia korzystnych połączeń PKP i komunikacji autobusowej. 55 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 6.3 Przykłady działań innych miejsc i regionów Przykłady na wspólne działanie sąsiednich gmin dla uzyskania efektu promocyjnego A. Beskidzka 5 Beskidzka 5 to pięć gmin, które wspólnie promują się pod hasłem: „Beskidzka 5 to pięć gmin, z których każda zapewni ci inny rodzaj pozytywnej energii”: Brenna – siła spokoju, Istebna – siła tradycji, Szczyrk – siła energii, Ustroń – siła zdrowia, Wisła - siła źródeł. Co warte podkreślenia, współpraca ta ma solidne fundamenty, m.in. takie jak wygodny w nawigacji i na bieżąco aktualizowany serwis internetowy oraz karta lojalnościowa. W swoim pozycjonowaniu Beskidzka 5 w naturalny sposób nawiązuje do marki parasolowej całego województwa - „Śląskie. Pozytywna energia”, obiecując odbiorcy, „że każda z pięciu gmin zapewni ci inny rodzaj pozytywnej energii”. Hasło to skorelowane jest z marką województwa śląskiego: „Śląskie. Pozytywna energia” B. „Odkryj Beskid Wyspowy” Operatorem tego produktu turystycznego jest Forum Gmin Beskidu Wyspowego – niesformalizowana platforma porozumienia, do której należy 15 gmin z 5 powiatów. Wspólne działania dotyczą popularyzacji regionu Beskid Wyspowy, a gminy partycypują finansowo w działaniach promocyjnych. 56 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki C. Stowarzyszenie „ Na Śliwkowym Szlaku” Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania – Stowarzyszenie „Na Śliwkowym Szlaku” skupia 7 małopolskich gmin: Czchów, Gnojnik i Iwkowa (powiat brzeski), Łososina Dolna i Gródek nad Dunajcem (powiat nowosądecki), Lipnica Murowana (powiat bocheński), Laskowa (powiat limanowski). Stowarzyszenie bardzo konsekwentnie i z powodzeniem (liczne nagrody) promuje atrakcje regionu posługując się marką śliwki „suska sechlońska”, która jest produktem regionalnym zarejestrowanym w Unii Europejskiej. Przykłady na myślenie produktowe na dobrze zorganizowany - segmentowany produkt turystyczny i jego konsekwentną promocję D. Lokalna Organizacja Turystyczna „Serce Kaszub” - wokół jeziora Wdzydze Kiszewskie Produkt wokół jeziora Wdzydze Kiszewskie jest podzielony na rodzaje turystyki: Aktywna Historyczna Kulinarna Kulturowa 57 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Link do każdego z segmentów turystyki jest aktywny i po kliknięciu pokazują się atrakcje zakwalifikowane do danego rodzaju turystyki. Osobną część zawartości strony stanowią szlaki turystyczne: te z kolei dzielą się na: kajakowe rowerowe nordic walking piesze Taki podział produktu ukierunkowany na segmenty i takie poprowadzenie turysty poprzez wielość i różnorodność atrakcji pozwala w sposób łatwy i czytelny dotrzeć do tych atrakcji, które są dla zainteresowanego najbardziej pożądane. Strona jest jasna i przejrzysta, a pod segmenty turystyki może podpiąć odpowiednie treści w taki sposób, jaki nam odpowiada. E. Lokalna Organizacja Turystyczna na Słowacji „Północny Spisz - Pieniny” Podobny schemat promocji prezentuje Lokalna Organizacja Turystyczna na Słowacji „Północny Spisz Pieniny”. To doskonały przykład na przejrzysty i skondensowany przekaz. Wszystkie atrakcje turystyczne podzielono na cztery segmenty i przypisano im znaczek w odpowiednim kolorze : Sport i relaks – niebieskie kółko (hasło: ciesz się krajobrazem) Historia- zielona tarcza (hasło: tradycje na żywo) Religia – żółte kółeczko (hasło: miejsce objawienia) Zdrowie – czerwone serduszko (hasło: dotyk natury) Hasło promocyjne regionu : Jeden dzień to za mało Te piktogramy i kolory są stosowane konsekwentnie w wydawnictwach i gadżetach promocyjnych, spotach reklamowych i stronach: www.visitspis.sk, www.visitpieniny.sk. 58 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Ales Solar dyrektor słowackiej Lokalnej Organizacji Turystycznej „Północny Spisz Pieniny” – wydawnictwo produktowe i markowy krawat na wystąpieniu na targach turystycznych. F. Kraina rowerowa przy Bursztynowym Szlaku Greenways na Lubelszczyźnie Kraina rowerowa przy Bursztynowym Szlaku Greenways to licząca ponad 500 km sieć powiązanych ze sobą szlaków rowerowych. Jednolicie oznakowane szlaki rowerowe prowadzą przez malownicze tereny parków krajobrazowych: Kazimierskiego i Kozłowieckiego, a także wzdłuż przełomu środkowej Wisły i pradoliny Wieprza. Turyści na szlakach mogą nie tylko podziwiać piękno przyrody i wyjątkowe walory krajobrazowe ale mają możliwość zwiedzenia wielu ciekawych zabytków, mogą posmakować wyśmienitych produktów regionalnych, spotkać autentycznych lokalnych twórców, wędrować trasami questów w poszukiwaniu skarbów, wziąć udział w imprezach kulturalnych. Na szlakach znajdują się miejsca wypoczynkowe dla turystów – wiaty ze stołami i ławami, miejsca na grill, stojaki na rowery, tablice informacyjne, kosze na śmieci. Na aktywnych turystów oczekuje ponadto sieć 7 parków nordic walking (210 km), szlaki ornitologiczne (100 km,) szlak kajakowy w „Pradolinie Wieprza” (130 km) wraz z wypożyczalniami kajaków, sieć ekomuzeów, bogata baza noclegowa o standardach dopasowanych do zasobności i preferencji odwiedzających (sieć hoteli, gospodarstw agroturystycznych). Planując pobyt w Krainie Rowerowej (indywidualny lub grupowy) wystarczy skontaktować się ze specjalnie do tego powołanym tour operatorem „Turystyczna Lubelszczyzna”, gdzie w jednym miejscu, kontaktując się telefonicznie lub e-mailowo można zaplanować i zorganizować cały pobyt. Zaplanowanie pobytu ułatwiają przygotowane specjalne kilkudniowe pakiety pobytowe, które w różnych opcjach można dostosować do potrzeb turystów. W ramach pakietów pobytowych można ponadto zamówić odbiór turystów z lotniska, dworca z przywiezieniem do miejsca rozpoczęcia podróży, zamówić rowery, które będą czekały w umówionym miejscu, podczas wędrówki rowerami można skorzystać z przewożenia bagaży, co także jest oferowane. Wszystkie sprawy związane z planowanym pobytem w Krainie rowerowej można załatwić w jednym miejscu, uzyskując upusty których nie da się osiągnąć planując pobyt na własną rękę. Do dyspozycji turystów stworzono unikalną sieć 20 wypożyczalni rowerów z ok. 200 rowerami topowych zachodnich marek (takich jak Batavus, Gazelle, Sparta, Altra itp.). Każdy rower ma aluminiową ramę (damską lub męską), minimum 6 biegów zabudowanych w tylnej piaście, prądnicę w przedniej piaście oraz oczywiście oświetlenie. Rowery posiadają amortyzację i wzmacniane obręcze kół. Wypożyczalnie rowerów ze sobą współpracują tworząc sieć. Dla przeciętnego turysty oznacza to możliwość nie tylko zwiedzania tzw. trójkąta turystycznego (Kazimierz Dolny – Puławy - Nałęczów) oraz pełnych wielu atrakcji, okolicznych miejsc na rowerze, który będzie można wypożyczyć i zwrócić 59 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki w danej wypożyczalni. Będzie też możliwość wypożyczenia roweru w jednym miejscu i zwróceniu go na końcu zaplanowanej wycieczki w wypożyczalni należącej do danej sieci, podczas gdy turysta zechce kontynuować podróż innym środkiem transportu. Krótko mówiąc można wypożyczyć rower w punkcie A, a oddać w pkt. B, C lub D. Pakiety pobytowe np. „Quest-tour” czy „Rowerem po produkt lokalny” umożliwiają zwiedzanie Krainy rowerowej w interesujący poznawczo i ciekawy sposób. „Quest-tour” to zaproszenie na rowerowe przejażdżki po subregionie, ale w poszukiwaniu skarbów ukrytych w różnych miejscowościach. Podczas wyprawy rowerem goście zaproszeni są do zabawy w odkrywców zachęcając do rozwiązywania questów i poznawania ciekawych historii miejsc i ludzi związanych z danymi miejscami. Turyści w ramach pakietu „Rowerem po produkt lokalny” podróżując po wyznaczonej trasie odwiedzają lokalnych wytwórców i kolekcjonują do wiklinowego koszyczka różnorodne smakołyki z regionu. Np. u młynarza otrzymują woreczek mąki, u pszczelarza – miód, w olejarni – olej tłoczony na zimno, w agrokwaterze – swojską wędlinę itd. Dla Turystów przygotowano specjalny przewodnik po Krainie rowerowej z propozycją kilkunastu wypraw rowerowych z opisami przebiegu tras i stopnia trudności, informacjami o walorach przyrodniczych, historii zwiedzanych miejsc, zabytkach i ludziach. Przewodnikowi towarzyszą szczegółowa mapa w skali 1:100000 oraz paszport, z którym po zgromadzeniu odpowiedniej liczby pieczątek, można zdobyć Odznakę Krainy Rowerowej przy Bursztynowym Szlaku Greenways na Lubelszczyźnie. Już wkrótce ruszy portal www.krainarowerowa.pl, gdzie podana zostanie lista pozostałych pakietów oraz szczegółowa lista wypożyczalni rowerowych biorących udział w projekcie. Na stronie pojawi się także ponad 100 wirtualnych wycieczek, filmy prezentujące atrakcje Krainy Rowerowej, a także praktyczny i ciekawy wirtualny przewodnik dla turystów wraz z mapą wykorzystującą GPS. Aplikację będzie można nieodpłatnie ściągnąć z strony i zainstalować na telefonie lub tablecie z systemem android. W najbliższym sezonie turystycznym dostępna będzie także aplikacja umożliwiająca rozwiązanie na swoim telefonie lub tablecie ( IPhony i sprzęt z systemem android) 21 questów – wypraw odkrywców. 60 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Na potrzeby turystów przeszkolono przewodników turystycznych, posiadających uprawnienia na obszar trójkąta turystycznego Kazimierz Dolny – Puławy – Nałęczów, przeprowadzono szkolenia dla organizatorów turystyki rowerowej i kajakowej oraz instruktorów nordic walking. W Kośminie malowniczo położonym nad rzeką Wieprz już w 2014 roku powstanie Centrum Promocji i Obsługi Ruchu Turystycznego, które będzie rozwijało dotychczasowe i tworzyło nowe produkty turystyczne na obszarze Krainy rowerowej. Turystyka 3R – od atrakcji do produktu Turystyka 3R to szansa na poznawanie wyjątkowych, a zarazem wciąż jeszcze mało znanych miejsc na południu Polski, w towarzystwie pasjonatów lokalnej tradycji, kultury, historii i przyrody. 3R to: REGIONY - wyjątkowe na mapie Polski miejsca, pełne ciekawych i wciąż nieodkrytych zabytków, dzikiej przyrody, bogate w jedyne w swoim rodzaju rękodzieło, smakowite lokalne potrawy, żywe wciąż historie i legendy, a także tradycje kultywowane przez ich mieszkańców. ROZWÓJ - oferta turystyczna tworzona przez lokalnych pasjonatów, właścicieli niewielkich kwater i pensjonatów, a także twórców rękodzieła i miłośników lokalnej kuchni, którzy w turystyce upatrują szansę na zrównoważony rozwój swojego miejsca zamieszkania... ROZRYWKA - poznawanie miejsc w sposób interaktywny, poprzez gry (takie jak np. questy - czyli "wyprawy odkrywców" szlakiem wierszowanych zagadek w poszukiwaniu ukrytego skarbu), "dotykanie" tradycji (np. samodzielne robienie garnków podczas warsztatów ekomuzealnych) czy po prostu ruch na świeżym powietrzu (dzięki licznym szlakom pieszym, rowerowym, konnym, kajakowym i in.). 3R to także 3 REGIONY - oferta stworzona wokół trzech znanych i lubianych przez turystów miejsc, w których warto zatrzymać się jeszcze dłużej, by odwiedzić ich okolice. W każdym regionie specyfika oferty jest nieco inna: Nałęczów, woj. lubelskie: turystyka poznawcza; Bałtów, woj. świętokrzyskie: park rozrywki/przygoda; Kraków, woj. małopolskie: turystyka dziedzictwa. 61 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Turystyka 3R to nie tylko zachęta do odwiedzenia atrakcyjnych miejsc, ale przede wszystkim możliwość skorzystania z szerokiego wachlarza konkretnych ofert, zgodnie ze potrzebami i zainteresowaniami turystów. Za każdą ofertą stoi tour-operator. Atrakcje z terenu Małopolski zostały dodatkowo wprowadzone do systemu aplikacji na smartfony i można podróżować korzystając z przewodnika w telefonie. Turystyka 3R powstała w ramach partnerskiego projektu Fundacji Miejsc i Ludzi Aktywnych, Lokalnej Grupy Działania „Zielony Pierścień” i Lokalnej Grupy działania „Krzemienny Krąg”. Przykład: ŻEGLARSTWO – sport elitarny i specyficzny segment turystyki Na uwagę zasługuje produkt turystyczny w okolicy Borów Tucholskich, w miejscowości Swornegacie. Powstała tu przystań Mateusza Kusznierewicza, mistrza olimpijskiego w żeglarstwie. Mateusz Kusznierewicz na swojej stronie umieścił odnośniki do atrakcji turystycznych regionu, gdzie można dotrzeć do informacji o dojeździe i godzinach zwiedzania. Osoba tak znana jest magnesem dla turystów, a z ich przyjazdu a korzysta cały subregion. Posiadanie patrona przystani – osoby znanej o dużym dorobku - jest to też duży komfort w sensie ułatwienia organizacji prestiżowych regat żeglarskich, zlotów i imprez, które stanowią o marce lokalnej i są automatycznie promocją miejsca, pozwalając dotrzeć do odbiorców mediów specjalistycznych jak magazyn „ Żagle” czy telewizja Żagle TV. Promocja w ramach projektów dotyczących Karpat Subregion Jeziora Mucharskiego poprzez swoje położenie geograficzne w paśmie Beskidów i bliskość miejsc tradycyjnie związanych z kulturą karpacką (Podbabiogórze) ma szansę włączyć się w nurt promocji turystycznej Karpat, który obecnie ma tendencje rozwojowe w ramach kliku dużych międzynarodowych projektów. 62 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 7 Kierunki i trendy w turystyce a rozwój produktu turystycznego Regionu 7.1 Trendy w turystyce Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Turystyki (United Nations World Tourism Organization, UNWTO) turystyka jest to ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, zawodowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem, z wyłączeniem wyjazdów, w których głównym celem jest aktywność zarobkowa. Turystyka to także forma czynnego wypoczynku poza miejscem stałego zamieszkania. Pragnąc stworzyć konkurencyjną, atrakcyjną i przede wszystkim dopasowaną do potrzeb współczesnego odbiorcy ofertę turystyczną należy uwzględnić w niej panujące aktualnie trendy kształtujące style życia i sposoby spędzania czasu. Zgodnie z danymi WTO, od 2007 roku wzrost przyjazdów znacznie przekracza zakładany stopień wzrostu, osiągając 6%. Europa nadal pozostaje najpopularniejszym miejscem przyjazdów turystycznych, przyjmując ponad 50% wszystkich przyjazdów (480 milionów), notując roczny wzrost o 4 %. Ta pozytywna tendencja wzrostu ruchu turystycznego obserwowana jest pomimo wielu niekorzystnych zjawisk, takich jak zagrożenie terrorystyczne, wzrastające ceny paliwa, a co za tym idzie koszty transportu, niekorzystne wahania kursów walut czy też niestabilna sytuacja społeczna i gospodarcza wielu krajów. Polska należy do krajów europejskich dynamicznie rozwijających się, jeśli chodzi o ich udział w rynku przyjazdów turystycznych, których odnotowała wzrost o ponad 10 % Opierając się na prognozach UNWTO na lata 2007 - 2020, należy stwierdzić, że ta pozytywna tendencja wzrostu ilości przyjazdów międzynarodowych, w tym do Europy, będzie się utrzymywać, wynosząc średniorocznie ok. 3%, dając liczbę 540 mln w 2013 r. i 664 mln w 2020 (to jest ponad 60% wzrost w stosunku do roku 2004). To z kolei stanowi szansę dalszego rozwoju polskiej turystyki, w tym turystyki uzdrowiskowej. Analizując trendy pozwalające prognozować kierunki rozwoju turystyki i priorytety konsumentów, łatwo dostrzec kilka głównych tendencji, dotyczących grup wiekowych wyraźnie dominujących wśród odbiorców oferty turystycznej. Senior aktywny – docelową grupą rozwijającej się turystyki są z jednej strony seniorzy, którzy są aktywni społecznie, fizycznie, umysłowo niezależnie od upływu lat. Pod względem zachowania, stroju i zainteresowań podobni do młodszych pokoleń. Seniorzy obecnie stanowią na tyle poważna grupę, że powstało specjalne określenie dla tych tendencji: agefriendly czyli „przyjazne wiekowi”. Specjalnie dla nich konstruuje się międzynarodowe programy wsparcia turystyki seniorów w wieku 55+. Należą do nich „Europe Senior Tourism – Calypso” oraz „TOURAGE – Wsparcie dla Turystyki Seniorów w Regionach Peryferyjnych”, które mają za zadanie przyczynić do rozwoju sektora turystyki osób starszych w krajach Unii Europejskiej. W 2000 roku ponad 600 milionów osób na świecie miało ponad 60 lat. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia do 2025 roku będzie ich 1,2 miliarda, a do 2050 roku – prawie 2 miliardy. Ten 63 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki demograficzny trend już teraz pociąga za sobą ewolucję ludzkich potrzeb i oczekiwań. Seniorzy mogą i chcą dbać o swoje zdrowie, zaś stale rozwijana sieć połączeń tanich linii lotniczych, sieć autostrad czynią uzdrowiska bardziej dostępnymi dla nich. Ludzie młodzi – na drugim biegunie stoją młodzi ludzie, poświęcający wiele czasu swojej pracy i oczekujący szybkiej regeneracji sił do dalszych zmagań. Grupa ta wymusza zmiany w podejściu do turystyki, polegające na odchodzenia od typowego pasywnego relaksu 3s: (sun, sea, sand) na rzecz aktywności wspomaganej turystyką aktywną i kulturową 3e: (education, excitement, entertainment) . Wykształciła się nowa formuła aktywności turystycznej : Edutainment – czyli nauka poprzez zabawę, nowoczesna forma aktywnej turystyki „z pomysłem”. Wśród wyborów tej grupy przeważają wyjazdy weekendowe i kilkudniowe, które w krótkim czasie pozwalają naładować akumulatory dzięki przeżyciu czegoś niezwykłego. Nowe technologie informatyczne wszechobecne w życiu, zwłaszcza wśród ludzi młodych i aktywnych, uzależniające ich od ciągłego pozostawania w sieci, noszą nazwę „smartfonizacja”. Ten trend powoduje też tendencje odwrotną, czyli potrzebę „cyfrowego detoksu”. Stąd bierze się poszukiwanie miejsc odciętych od świata, tzw. „bez zasięgu”. Należy tu podkreślić, że brak zasięgu akceptowany przez turystę musi wynikać z jego świadomego wyboru i wyrzeczenia się kontaktu, a nie z braku technicznych możliwości połączenia z siecią na danym terenie. W turystyce widoczne jest to we wzroście interaktywnych, multimedialnych atrakcji, a z drugiej strony organizatorzy turystyki zaczynają tworzyć oferty, których walorem jest odcięcie od świata, czas na refleksję, zajrzenie w głąb siebie, bez nadmiaru bodźców z zewnątrz. W tym kontekście wykształciła się moda na „spowalnianie czasu”, postulat Slow – w opozycji do narastającego tempa życia właściwego współczesnym społecznościom i odczuwalnej na co dzień presji czasu. Stad biorą się inicjatywy takie jak „Festiwal spowalniania czasu”, sieć slow food czy sieć miast promujących się pod marką slow city. Ważnym w kontekście turystycznego potencjału regionu trendem jest poszukiwanie „autentycznej swojskości” – lokalnych smaczków, związanych z miejscową historią, tradycją i kulturą. Zaglądanie do podwórek i za uchylone drzwi, w poszukiwaniu niezwykłych wrażeń. Odpowiednie tu jest hasło „nie ma miejsc nieciekawych, są tylko nieodkryte”. Odkrywane proste zajęcia, jak gotowanie, udział w pracach domowych, rękodzielnictwie, stają się pożądaną forma spędzania czasu podczas wypoczynku. Z drugiej strony następuje duże zaangażowanie w proces poznawczy, tzw. profesjonalizacja hobby, czyli rozwijanie prywatnych zainteresowań (np. blogi tematyczne, bieganie, fotografia) poprzez pogłębianie wiedzy, uczestnictwo w specjalistycznych szkoleniach, tworzenie społeczności tematycznych itp.) . 64 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 7.2 Rynki docelowe wg badań ruchu turystycznego w Małopolsce W dokumencie „Badanie ruchu turystycznego w województwie małopolskim w 2012 roku. Raport końcowy” zawarto szereg istotnych informacji, do których warto się odnieść się w kontekście oferty turystycznej regionu: Małopolska jest najczęściej odwiedzanym w celach turystycznych województwem w kraju. Wśród przyjezdnych dominują mieszkańcy trzech województw: śląskiego (silna tendencja wzrostowa), mazowieckiego oraz małopolskiego, następnie podkarpackie i lubelskie. Stanowiły one prawie 58% (co jest 5% wzrostem w stosunku do roku poprzedniego) udziałów w kategorii Polaków odwiedzających nasze województwo. Prezentowany rozkład przestrzenny odwiedzających krajowych nie jest zaskoczeniem. Małopolska, w tym Kraków, posiada silne powiązania historyczne i komunikacyjne z Górnym Śląskiem oraz terenami historycznej Małopolski (obecne województwa: małopolskie, podkarpackie i część województw: lubelskiego, świętokrzyskiego oraz śląskiego). Przyjazdy z województwa mazowieckiego (w tym głównie z Warszawy) są determinowane związkami kulturalno -gospodarczo-społecznymi. Najrzadziej do Małopolski przyjeżdżają goście z województw o najsłabszych więziach gospodarczokomunikacyjnych i najdalej położonych. Przeważnie ludzie młodzi: do 35. roku życia 51% próby, a do 45. roku 73,8%. Znacznie lepiej wykształceni od średniej krajowej, 67,5% z nich ma poczucie satysfakcji z własnej sytuacji materialnej. Wypoczynek i zwiedzanie zabytków należą do dwóch wiodących celów przyjazdu do Małopolski. Absolutna dominacja podróży indywidualnych (94,6%), trzy czwarte polskich turystów po Małopolsce podróżuje samochodem. Najczęściej wybieraną opcją noclegową jest kwatera prywatna lub agroturystyczna (43,6%). Zanotowano bardzo wysoki poziom zadowolenia z oferty turystycznej Małopolski. Atmosfera, życzliwość, gościnność, atrakcje turystyczne oraz góry to najczęściej wskazywane atuty tej oferty. Największym problemem jest zły stan dróg lokalnych (aż 61% odpowiedzi). W pierwszej ósemce najczęściej odwiedzanych miejscowości i atrakcji turystycznych województwa nie ma wprawdzie atrakcji Krainy Jeziora Mucharskiego, ale są wśród nich atrakcje pobliskie, jak Kalwaria Zebrzydowska . W opinii autorów raportu dominacja w tym zestawieniu Starego Miasta w Krakowie, Kopalni Soli Wieliczka, Kalwarii czy Muzeum w Auschwitz jest efektem umieszczenia ich na Światowej Liście Dziedzictwa UNESCO. Co prawda Góra Lanckorońska wraz z ruinami zamku znajduje się również na tej liście (w kompleksie z Kalwarią Zebrzydowską) – ale informacja na ten temat nie jest wystarczająca rozpropagowana. W celu zbudowania jednolitej polityki promocyjnej Krainy Jeziora Mucharskiego konieczne jest uprzednie zdefiniowanie, do jakich grup odbiorców oferta powinna trafić. Określenie grupy docelowej promocji turystycznej Krainy Jeziora Mucharskiego może nastąpić wg szeregu kryteriów, np. geograficznych, psychograficznych, typów turystyki, istniejącej (ew. planowanej) oferty obszaru (produktów turystycznych). Na podstawie analizy przyjazdów turystycznych można wyodrębnić następujące grupy docelowe biorąc pod uwagę kryterium geograficzne 65 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki województwo małopolskie – mieszkańcy regionu wydają się być szczególnie interesującą grupą, zwłaszcza w kontekście turystyki krótkookresowej, w tym weekendowej; ci, którzy mają najbliżej, potencjalnie mogą znacząco wpłynąć na intensyfikację ruchu turystycznego w subregionie; województwa sąsiednie Małopolski - przede wszystkim śląskie, ale również świętokrzyskie, łódzkie; województwo mazowieckie z Warszawą; główne aglomeracje (Wrocław, Łódź, Poznań, Trójmiasto); rynki zagraniczne – przede wszystkim turyści, którzy odwiedzają Kraków, Kalwarię Zebrzydowską, Wadowice i Oświęcim: Wlk. Brytania, Niemcy, Francja, Włochy, Hiszpania – ale również ze względu na możliwości uprawiania tych typów turystyki, które oferuje subregion wraz z Jeziorem Mucharskim, będzie to: Skandynawia, Ukraina, Rosja, Słowacja (np. turystyka aktywna, kulturowa, także zdrowotna). Do tych rynków powinna zostać skierowana promocja ukierunkowana na bezpośrednie stymulowanie przyjazdów turystycznych, promocja wizerunkowa, ukierunkowana na wywołanie rozgłosu wokół marki, budowanie jej świadomości, co w dłuższej perspektywie może przełożyć się na realne efekty pod względem ruchu turystycznego. 66 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 7.3 Charakterystyka grupy docelowej Ogólny profil pożądanej - dla tworzącego się obszaru recepcji turystycznej, wokół powstającego Jeziora Mucharskiego atrakcji – grupy docelowej można określić po uwzględnieniu profilu produktów turystycznych regionu i danych obrazujących ruch turystyczny w województwie małopolskim ( za lata 2006-2012) oraz trendach w turystyce. Do uszczegółowienia tego profilu wykorzystano wyniki projektu badawczego TGI (Target Group Index), prowadzonego przez Instytut SMG/KRC Poland Millward Brown, polegający na analizie zachowań konsumenckich. TGI jest badaniem ciągłym, a jego najważniejszą zaletą jest jednoźródłowy charakter gromadzonych danych (Single Source Data). Oznacza to, że ci sami respondenci udzielają informacji zarówno o konsumpcji dóbr i usług, jak i wykorzystaniu mediów. Poniższe wyniki pochodzą z 12 fal (styczeń-grudzień 2012, wielkość próby: 33 402). Wielkość (ważona): 1 106 578 (1 227 przypadków, 3,7% całej próby). Dane demograficzne, geograficzne i psychograficzne grupy docelowej oraz rodziny z dziećmi. Posiadają stałą pracę. W gronie tym są m.in. dyrektorzy, przedstawiciele wolnych zawodów, specjaliści, pracownicy administracyjno-biurowi, prywatni przedsiębiorcy, urzędnicy i kierownicy przedsiębiorstw. Turyści z tej grupy posiadają wykształcenie średnie i wyższe, wiek 25-54 lat. Miesięczny dochód gospodarstwa przekracza 2 751 zł netto. Członkowie grupy docelowej uważają, że powodzi im się „znośnie lub średnio”, „raczej dobrze” oraz „dobrze” (w tej grupie są też młode osoby mieszkające u rodziców – dlatego dochody rodziców w połączeniu z ich własnymi przychodami mogą wpływać na lepszą opinię o swojej sytuacji materialnej). Są mobilni, podróżują własnymi samochodami (tak samo jak większość polskich turystów zwiedzających województwo małopolskie). Mieszkańcy miast powyżej 50 tys. z pięciu województw, z których pochodzi najwięcej turystów odwiedzających Małopolskę – śląskie, małopolskie, mazowieckie, podkarpackie oraz łódzkie (w zestawieniu tym świadomie pominięto województwo dolnośląskie ze względu na obecność podobnych atrakcji na jego terenie). Niezwykle ważne jest występowanie w tej grupie dwóch segmentów psychograficznych - Spełnionych oraz Poszukujących - które są pożądane dla takich produktów turystycznych, jakimi może się poszczycić Subregion Jeziora Mucharskiego. To ludzie, aktywni, poszukujący różnorodności i wartości duchowych, podkreśla się ich indywidualizm i samorealizacja. Korzyści emocjonalne, które oferują produkty turystyczne regionu, typu „jestem oryginalny, preferuję wartościowe, a nie tylko modne miejsca”, „odkrywam prawdziwe perły”, „odczuwam wewnętrzny spokój, wyciszenie”, odpowiadają potrzebom tej grupy docelowej. Spędzanie czasu wolnego, turystyka W ciągu ostatniego roku wszystkie osoby należące do grupy docelowej wyjechały przynajmniej raz na urlop/wakacji (to samo dotyczy już tylko 35% ogółu Polaków). 27% z tych wyjazdów dotyczyło terenów górskich – to także wynik znacznie przewyższający średnią krajową, wynoszącą jedynie 7%. 67 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Rysunek 13. Urlopy/wakacje: liczba wyjazdów w ciągu 12 miesięcy Przebadani chętniej niż ogół Polaków nocują w pensjonatach, kwaterach prywatnych, w wynajętych domkach letniskowych oraz w hotelach z pełnym wyżywieniem, dwukrotnie częściej również wybierają wieś jako miejsce pobytu urlopowego. Od gospodarstwa agroturystycznego wymagają jednak zapewnienia standardów odnoszących się do zakwaterowania oraz dodatkowych atrakcji dostępnych w samym gospodarstwie jak i w jego najbliższym otoczeniu. Rysunek 14. Urlopy/wakacje: kategorie użytkowników 68 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Rysunek 15. Wyjazdy na weekend: wyjazdy w ciągu ostatnich 3 miesięcy 45% respondentów z grupy docelowej (w porównaniu z 18% ogółu udzielonych odpowiedzi) stwierdziło, że w trzech miesięcy poprzedzających badanie wyjechało na weekend. Głównymi celami takich wyjazdów były turystyka, wypoczynek oraz wizyty u krewnych i znajomych. W sytuacji grupy docelowej wyjazdy urlopowe nie zawężają się tylko dwóch miesięcy roku (lipiec i sierpień), jak ma to miejsce w przypadku większości mieszkańców Polski, popularne są też inne terminy, głównie czerwcowe i wrześniowe (co stwarza szansę na wydłużenie sezonu w subregionie). Wyjazdy poza wakacyjnym szczytem są dla nich gwarancją uniknięcia tłumów na szlakach turystycznych. Rysunek 16. Liczba dni urlopowych w trakcie ostatnich wakacji W każdym przedziale liczbowym dni urlopowych mieszkańcy Polski ustępują grupie docelowej, szczególnie jest to zauważalne przy pobytach trwających od 7 do 14 dni. 69 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Rysunek 17. Opinie: wolę spędzać wakacje w miejscach nie objętych masową turystyką Ponad połowa osób zaklasyfikowanych do grypy docelowej (52%) preferuje spędzanie wakacji w miejscach nie opanowanych przez masową turystykę. Przy wyborze destynacji turystycznych w Polsce decydują się na te, które mogą im zapewnić ciszę i spokój - oderwanie się, chociażby na chwilę, od (wielko)miejskiego stylu życia, jednak przy jednoczesnym zapewnieniu różnorodnych atrakcji (przyrodniczych, krajoznawczych i kulturalnych). Podczas pobytu na przemian odpoczywają i aktywnie spędzają czas. Jednak nie szukają ekstremalnego wysiłku (takie pasma górskie jak Beskid Makowski czy szczególnie Beskid Mały, pod względem trudności są dla nich odpowiednie ). Chętnie poznają zabytki i inne atrakcje najbliższego sąsiedztwa. Deklarują zainteresowanie innymi kulturami, dziedzictwem materialnym i duchowym. 53% grupy docelowej nie zgadza się ze stwierdzeniem „Kiedy wyjeżdżam na wakacje, to chcę tylko jeść pić i leżeć na słońcu”, tego samego zdania jest tylko 36% Polaków. Rysunek 18. Opinie: Ćwiczę przynajmniej raz w tygodniu Dla grupy docelowej dominującymi formami aktywnego wypoczynku są: spacerowanie (52% wskazań), jazda na rowerze, pływanie, narciarstwo oraz chodzenie po górach. 39% z nich twierdzi, że przynajmniej raz w tygodniu uprawia ćwiczenia fizyczne (to o 12% więcej niż ogół Polaków). 70 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 7.4 Szacunkowa wielkość grupy docelowej Turyści: mając na uwadze dostępne badania ruchu turystycznego i dane GUS dotyczące Małopolski (jednak nie odnoszące się bezpośrednio do przedmiotowego obszaru), wielkość grupy docelowej można szacować na ok. 09, - 1,1 mln potencjalnych turystów. Z kolei w aspekcie wizerunkowym, poprzez wdrożenie rekomendowanych w końcowej części niniejszego materiału form promocji turystycznej regionu i uzyskanie odpowiedniego efektu promocyjnego, liczbę odbiorców, do których ma szansę dotrzeć przekaz można szacować w przedziale od około kilkuset tysięcy do nawet 2-2,5 mln osób. 71 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki W przypadku pozostałych z wyszczególnionych grup oddziaływania szacunki kształtują się następująco: Promocja wewnętrzna: społeczność lokalna Biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców regionu ( łącznie w 5 gminach ok 30,5 tysiąca) w kontekście promocji wewnętrznej, liczbę odbiorców – w zależności od działań szczegółowych można szacować na ok. 10 -20 tys. osób; Branża turystyczna: touroperatorzy i agenci Szacować można ich liczbę na ok. 100 podmiotów Decydenci – władze, osoby opiniotwórcze To ok 50 podmiotów, za ich pośrednictwem dotarcie do kilku milionów odbiorców Opracowanie: Szacunki własne, dane GUS 72 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 8 Tworzenie produktu turystycznego w Regionie Spośród scharakteryzowanych w „Analizie potencjału turystycznego Krainy Jeziora Mucharskiego” planowanych produktów turystycznych cztery otrzymały najwyższe oceny pod względem wartości marketingowej: turystyka aktywna: rekreacyjna i specjalistyczna (w tym zwłaszcza wodna, dla dzieci, dla osób starszych), turystyka kulturowa (w tym szczególnie historyczna oraz religijna), turystyka na terenach wiejskich ( eko- i agroturystyka) turystyka kulinarna Rysunek 19. Planowane obszary tematyczne do rozwoju turystyki w regionie Aktywność, rekreacja Tereny wiejskie ekoagroturystyka Kultura: historia, religia Kulinaria Produkty te wymagają uporządkowania, zintegrowania wewnątrz regionu, wskazania grup docelowych i bezpośrednich konkurentów, a także określenia ich obecnego statusu. 73 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Tabela 9. Turystyka aktywna, rekreacyjna i specjalistyczna Turystyka aktywna: wodna i rekreacyjna Charakterystyka dziedzictwo: Jezioro Mucharskie, pasma górskie (Beskid Mały, Makowski, Pogórze Wielickie), Babiogórski Park Narodowy, Park Krajobrazowy Beskidu Małego, rezerwaty i pomniki przyrody, leśne krajobrazy, rzeka Skawa istniejące szlaki: piesze, rowerowe (Velo Skawa, Szlak Bursztynowy Greenways) planowane szlaki: narciarstwa biegowego, nordic walking, konne wydarzenia: Europejski Dzień Sportu, Motocyklowe, infrastruktura: istniejące: szlaki piesze, boiska, korty planowane: bazy sportów wodnych, wyciąg wodny wakeboard (ew. narciarski), stadniny i ośrodki konne, tramwaj wodny, kąpieliska, centrum nurkowe, parki linowe, zjeżdżalnia grawitacyjna, siłownie na świeżym powietrzu, kryty basen ludzie: Rafał Kumorowski i Paula Gorycka (mistrzowie w konkurencjach rowerowych), Piotr Ogrodnik z Krakowa (wicemistrz świata w żeglarstwie) symbole: Jezioro Mucharskie, Leskowiec, Upalenisko, Mysiorowa Jama, Góra Lanckorońska, Babia Góra aktywności: sporty wodne: żeglarstwo, nurkowanie, kajaki, windsurfing, wakeboarding wędrówki górskie, wycieczki i dyscypliny rowerowe, jeździectwo, narciarstwo zjazdowe i biegowe, nordic walking, trendy: aktywność fizyczna, kult młodości, profesjonalizacja hobby Grupa docelowa Mieszkańcy średnich i dużych miast, aktywni, rodziny z dziećmi, turyści weekendowi, spełnieni Konkurencja Regiony górskie: Tatry i Podhale, Beskid Śląski, Sądecczyzna z Gorlickim Status produktu Korzystny mikroklimat, lasy i tereny górskie, wysoka jakość krajobrazu. Najsilniejszym skojarzeniem z subregionem, a mającym związek z turystyką aktywną, będzie Jezioro Mucharskie, a otaczające go tereny dają możliwości do uprawiania różnych form aktywności, przyciągając do regionu duże rzesze turystów. Oferta wymaga jednak dużych nakładów finansowych w podniesienie jakości infrastruktury Bez nich coraz trudniej będzie wygrać rywalizację z innymi ośrodkami. Na dzień dzisiejszy brakuje zintegrowanych tras i szlaków. 74 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Tabela 10. Turystyka kulturowa: historyczna i religijna Turystyka kulturowa: historyczna i religijna Charakterystyka dziedzictwo: turystyka historyczna: ślady pradawnych kultur (odkrycia archeologiczne), nawiązanie do pierwszych wieków chrześcijaństwa (św. Wojciech), silne powiązania z Konfederacja Barską, miejsca upamiętniające I i II Wojnę Światową. Obecność obiektów należących do Szlaku Architektury Drewnianej: zabytkowy układy urbanistyczny Lanckorony i kościół w Skawinkach. Ruiny zamków (Lanckorona – lista światowego dziedzictwa UNESCO) Dwory: Stryszów (Filia Zamku Królewskiego na Wawelu) i Zakrzów (Dwór Senator), dwór w Dąbrówce (w trakcie odtwarzania), Mucharz (odzyskany przez spadkobierców właścicieli - do renowacji). Lokalne rzemiosło. Ekomuzeum Lanckorona i Podbabiogórskie Ekomuzeum. Muzeum Zegadłowicza w Gorzeniu Górnym, Izby Regionalne, Muzeum Straży Pożarnej w Budzowie, questy w Mucharzu, Lanckoronie i Stryszowie (w oparciu o aplikacje mobilne). turystyka religijna: silna tradycja autentycznej religijności w subregionie Bliskość znaczącego sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej (lista UNESCO) i miejsc papieskich: Wadowice. Leskowiec. Bardzo duża ilość kapliczek we wszystkich gminach. Tradycje pielgrzymkowe. Obecność świętych: św. Wojciech, św. Jan, św. Onufry, Ekomuzeum Szlak Przydrożnej Modlitwy w Stryszowie. Kilka ośrodków wypoczynkowych (baza noclegowa i gastronomiczna) prowadzonych przez instytucje kościelne (m.in. Ośrodek Wypoczynkowo Rekolekcyjny Totus Tuus w Zembrzycach miejsce spotkań z charyzmatykami, przyjeżdżają tłumy na uzdrowienia i rekolekcje), 1000 letnie tradycje początków chrześcijaństwa, status najstarszej parafii przy kościele w Mucharzu główne szlaki tematyczne: istniejące: Szlak Papieski, Małopolska Trasa UNESCO, Szlak Architektury Drewnianej, Szlak Rzemiosła Tradycyjnego Małopolski, Małopolska Trasa Smakoszy, Szlak Maryjny, Małopolski Szlak Owocowy. planowane: Szlak historyczny: Konfederaci Barscy – król Madagaskaru Szlak historyczny: Od pradziejów po pradziadków Szlak dworów, parków i ogrodów Wokół Zegadłowicza Zbójnicy i powsinogi Wioski tematyczne Szlak religijny: Ekomuzeum w Stryszowie „Szlak przydrożnej modlitwy” (do rozwinięcia i połączenia z innymi gminami) Produkt religijny : Święci i Pątnicy Sieć questów wydarzenia: Anioł w Miasteczku, Romantyczna Lanckorona, Onufralia, Rombanica, Piknik – Pożegnanie Lata, Przeglądy kulinarne, Festiwal Gitarowy, odpusty, pielgrzymki, pozostałe wydarzenia kulturalne i religijne organizowane w gminach infrastruktura: zabytki, muzea, galerie sztuki, izby regionalne, kościoły, kapliczki, ośrodki instytucji religijnych, ekomuzea i questy ludzie: 75 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki związani z Lanckoroną: Marek Grechuta, Skaldowie, Kazimierz Wiśniak związani z Mucharzem: Emil Zegadłowicz, Jędrzej Wawro, Powsinogi Beskidzkie związani z lokalną tradycją: zbójnicy z Marcówki – Włodkowa. związana z historią: Maurycy Beniowski, Jan Sałapatek, (partyzant). związani z religią: Papież bł. Jan Paweł II (Pobliskie Wadowice, Leskowiec) święci: Jan, Wojciech, Onufry, ksiądz egzorcysta w Budzowie, kandydatka na błogosławioną Celakówna z Jachówki związani ze sztuką: Jan Talaga członek ruchów artystycznych Młodej Polski i Secesji Wiedeńskiej symbole: zamki, dwory, odkrycia archeologiczne, drewniane świątynie, kapliczki, krzyże, cmentarze, rzemiosło (łuba, stolarstwo, bibułkarstwo, zabawkarstwo), drzwi kościoła w Mucharzu (legenda), religijność konfederatów Barskich, aktywności: zwiedzanie, uczestnictwo w wydarzeniach artystycznych, rozrywka, wędrówki szlakami religijnymi, gry terenowe, udział w wydarzeniach religijnych trendy: autentyzm, lokalność, pielgrzymkowa Grupa docelowa Konkurencja Status produktu slow, edutainment, turystyka poznawcza, mistyczna, Mieszkańcy miast dużej i średniej wielkości, wykształceni, poszukujący i spełnieni, osoby w wieku średnim i starsze, młodzież – oazy, turyści odwiedzający Wadowice i Kalwarię Zebrzydowską – uzupełnienie oferty sanktuariów Podhale, Beskid Sądecki, Kraków Sanktuaria Krakowa (Łagiewniki), Podhala (Ludźmierz), Śląska ( Piekary Śląskie - Góra Kalwaria) Duży potencjał produktu, przede wszystkim ze względu na spore nagromadzenie na stosunkowo niewielkim obszarze obiektów historycznych, w tym jeden wpisany na listę UNESCO. Szlak Architektury Drewnianej wymaga jeszcze komercjalizacji, dostosowania do standardów obowiązujących na szlakach tematycznych oraz trendów spotykanych we współczesnym muzealnictwie. Lanckorona jest mocnym punktem na mapie regionu, reszta pozostaje miejscem nieodkrytym przez współczesnego turystę. Znacznie lepiej pod tym względem wygląda sytuacja pobliskich Wadowic, Kalwarii Zebrzydowskiej czy Suchej Beskidzkiej („Mały Wawel”) Potrzeba zorganizowania imprez kulturalnych o randze ponad regionalnej. Turystyka religijna to specyficzna cecha regionu, wynikająca z lokalnych uwarunkowań. Dość odporna na sezonowość. Wymaga działań budujących wizerunek regionu jako miejsca turystyki religijnej 76 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Tabela 11. Turystyka na terenach wiejskich/agroturystyka Turystyka na terenach wiejskich/agroturystyka Charakterystyka dziedzictwo: kultura i sztuka ludowa, bogaty folklor, produkty regionalne. Gospodarstwa agroturystyczne specjalizujące się w uprawie ziół i roślin, pasieki, „wionki” z tematycznej „Wioski Trzech Wionków” w Jastrzębi, silnie działające Lokalne Grupy Działania, zespoły ludowe, orkiestry dęte, główne szlaki tematyczne: Szlak Tradycyjnego Rzemiosła Małopolski, Trasa Smakoszy, Szlak Architektury Drewnianej, Ekomuzeum Lanckorona, Podbabiogórskie Ekomuzeum i Szlak Przydróżnej Modlitwy - Ekomuzeum Stryszów, wydarzenia: wydarzenia o charakterze lokalnych świąt, dożynki, święta obrzędowe, infrastruktura: gospodarstwa agroturystyczne, zabytki architektury drewnianej, inkubatory kuchenne, baza noclegowo-gastronomiczna, questy, ekomuzea ludzie: twórcy ludowi i rzemieślnicy, Koła Gospodyń Wiejskich symbole: krajobraz, atmosfera sielskości, gościnność, przyjaźni gospodarze, smakowita kuchnia aktywności: wypoczynek, wycieczki piesze i rowerowe, jazda konna, obcowanie ze zwierzętami, udział w uroczystościach lokalnych trendy: autentyzm, lokalność, swojskość, slow, eko, powrót do korzeni Grupa docelowa Rodziny z dziećmi, osoby starsze i niepełnosprawne, ludzie młodzi, poszukujący Konkurenci Regiony górskie - w Małopolsce Podhale, Beskid Sądecki i Niski, Pasmo Babiogórskie; poza województwem Beskid Śląski, Bieszczady Status produktu Rolniczy charakter gmin w połączeniu z wciąż żywymi na tym terenie tradycjami rzemiosła ludowego oraz walorami przyrodniczymi stwarza duże szanse dla rozwoju tej formy turystyki. Powinien on iść w stronę produktowej specjalizacji gospodarstw. Konieczność wdrożenia systemowego rozwiązania dla promocji turystyki wiejskiej. 77 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Tabela 12. Turystyka kulinarna Turystyka kulinarna Charakterystyka dziedzictwo: kuchnia regionalna: inkubatory kuchenne, produkty lokalne, kultura i sztuka ludowa, potrawy regionalne i tradycyjne (m.in. bugle zembrzyckie, jarzębina z Izdebnika, polewka lanckorońska, czosnek niedźwiedzi), dania kuchni lokalnej - kuchnia Podbabiogórza. główne szlaki tematyczne: Szlak Tradycyjnego Rzemiosła Małopolski, Trasa Smakoszy, Szlak Architektury Drewnianej wydarzenia: Małopolska – Małopolski Festiwal Smaku, lokalne święta, wydarzenia kulinarne infrastruktura: siedziby kół gospodyń wiejskich, gospodarstwa agroturystyczne, inkubatory kuchenne, oferta kuchni regionalnej i lokalnej w obiektach gastronomicznych i sklepikach lokalnych ludzie: twórcy ludowi i rzemieślnicy, Koła Gospodyń Wiejskich, Lokalne Grupy Działania, działacze lokalni - pasjonaci symbole: produkty lokalne, zioła, jarzębiak izdebnicki, miód, czosnek niedźwiedzi, bogate dziedzictwo kulturowe, sztuka ludowa aktywności: warsztaty kulinarne, pokazy, produkcja i sprzedaż potraw i produktów udział w uroczystościach lokalnych trendy: autentyzm, lokalność, swojskość, slow, eko, powrót do korzeni Grupa docelowa Rodziny z dziećmi, młodzież, poszukujący, smakosze, osoby starsze, poszukujący i spełnieni Konkurenci Regiony w Małopolsce: Podhale, Beskid Sądecki i Niski, Śląsk, Podkarpacie Status produktu Bogate tradycje kulinarne wpisane w charakter gmin w połączeniu z wciąż żywym na tym terenie przywiązaniem do tradycji oraz silne trendy widoczne wśród mieszkańców ( KGW, LGDy) do zajmowania się sprawami gastronomii regionalnej stwarza duże szanse dla rozwoju tej formy turystyki. Rozwój tej formy turystyki powinien być skierowany na budowę sieci gastronomii lokalnej wraz z systemem sprzedaży produktów lokalnych. 78 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 9 Warianty strategii rozwoju turystyki CHARAKTERYSTYKA REGIONU Kraina Jeziora Mucharskiego wyróżnia się klimatem podgórskim z dużą liczbą dni słonecznych w roku, kojarzony jest z obecnością czystego powietrza - „zero przemysłu”. Wyróżnikiem jest też możliwość uprawiania sportów aktywnych w oparciu o Jezioro Mucharskie i bliskość gór oraz bogactwo tradycji historycznych, regionalna kuchnia i zwyczaje, rzemiosło tradycyjne, wyrazisty folklor i dziedzictwo kulturowe regionu. Każda z 5 gmin regionu ma swoją specyfikę i jest kojarzona z pewnymi cechami, zarówno w sensie krajoznawczym, jak i kulturowym – głównie przez mieszkańców regionu i turystów odwiedzających ten obszar. Podstawowe skojarzenia mieszkańców i osób odwiedzających region: Mucharz: Zegadłowicz & Poeci Czartaka, najstarsza parafia, korona Jeziora Mucharskiego Lanckorona: miejsce kreujące się na elitarne, tradycje goszczenia artystów i znaczących polityków okresu międzywojennego; aspiracje artystyczne, galerie, lokale z klimatem; zabudowa rynku – domy podcieniowe. Podkreślanie tradycji miejskich (strój mieszczki lanckorońskiej) i związków z Krakowem, Ekomuzeum Lanckorona Stryszów: malowniczość krajobrazu, silny produkt lokalny (Galeria Produktu Lokalnego),inkubator kuchenny, folklor, zespoły, dwór – oddział Zamku Królewskiego na Wawelu, Szlak Przydrożnej Modlitwy, gospodarstwa ekologiczne Budzów: gmina kojarzona z przedsiębiorczością z Podbabiogórzem, rzemiosło, łuba, szachy mieszkańców, tradycyjnie związana Zembrzyce: brama do Beskidu Żywieckiego, zbójnicy (Rombanica w Marcówce), tradycje saneczkarstwa, garbarstwo, zamożność (Kanada), bugle zembrzyckie We wszystkich gminach funkcjonują zespoły folklorystyczne, izby regionalne, orkiestry dęte, ludowe zespoły sportowe, koła gospodyń wiejskich. W subregionie działają dwie Lokalne Grupy Działania: „Gościniec 4 żywiołów„ i „Podbabiogórze”, które odgrywają dużą role w kreowaniu wizerunku regionu i rozwoju produktu turystycznego. Na terenie trzech gmin: Lanckorony, Stryszowa i Mucharza powstały questy w formie aplikacji mobilnej na telefon komórkowy (system android)8 Główną atrakcją przyciągającą turystów będzie samo jezioro 8 https://play.google.com/store/apps/details?id=pl.treespot.questy . 79 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Wokół jeziora powinny powstać atrakcje związane z samym jeziorem, uzupełnione o atrakcje turystyczne rozmieszczone w oddaleniu od linii brzegowej, korzystające z walorów turystycznych całego regionu. Ruch turystyczny powinien być skanalizowany w zróżnicowanych tematycznie centrach turystycznych: 1. Wodne – priorytetowe do realizacji – jako główna atrakcja 2. Rzemiosła – wymaga utworzenia centrum, które zintegruje wszystkie istniejące na całym obszarze warsztaty i pracownie rzemieślnicze i artystyczne 3. Kulinarne – podstawowy punkt jest tworzony – centrum kulinarne, istotne jest wprowadzenie lokalnych potraw do restauracji i innych obiektów gastronomicznych oraz organizacja innych ofert 4. Szlaki zintegrowane + wypożyczalnie z serwisami – na początek nożna wykorzystać sieć istniejących szlaków, docelowo poszerzyć infrastrukturę, szlaków , można łączyć szlaki różnego typu (piesze, rowerowe wodne) – istotne jest stworzenie sieci współpracujących ze sobą wypożyczalni sprzętu rowery, kajaki, kijki do nordic walking, narty biegowe) 5. Saneczkarstwa – wymaga zaprojektowania, wdrożenia infrastruktury, można nawiązywać do tradycji, organizować imprezy saneczkarskie. Centra będą ponadto posiadały pełną informację na temat wszystkich atrakcji związanej z danym tematem w całym subregionie, będą się też zajmowały organizacją pobytów i spędzania czasu. Centra wodne: ich lokalizacja uzależniona jest od linii brzegowej i stanu wody. W centrach będą się koncentrować różnorodne atrakcje związane z wodą (przystanie, rowery wodne, kajaki, plaże, mała gastronomia, tratwy, przystań kajakowa, rowery wodne, podesty dla wędkarzy itp. Jaszczurówka w gminie Mucharz u ujścia rzeki Jaszczurówki: przystań, place rekreacyjne, amfiteatr Brańkówka w gminie Mucharz na cyplu: centrum szkoleniowo-żeglarskie Skawce w gminie Mucharz (obecny kamieniołom): centrum nurkowe Dąbrówka w gminie Stryszów: przystań, riwiera, restauracja na wodzie Centra będą połączone linią tramwaju wodnego (mola, przystanki, tablice informacyjne). Park Rzemiosła: Bieńkówka w gminie Budzów Połączenie funkcji edukacyjnych, rozrywkowych i biznesowych. Muzeum rzemiosła i ginących zawodów, nawiązujące do tradycji lokalnych, przedstawione w sposób multimedialny: rysunki, plansze interaktywne, odgłosy prac rzemieślników. Bazar ze sprzedażą wyrobów rzemieślników (łuba, wiklina, szachy, zabawki drewniane, garbarstwo inne rodzaje rzemiosła) ze sprzedażą. Pokazy i warsztaty, interaktywne gry dla odwiedzających. Centrum Kulinarne: Łękawica w gminie Stryszów Połączenie funkcji edukacyjnych, rozrywkowych i biznesowych. Wyrób produktów lokalnych w inkubatorach kuchennych prowadzonych przez LGD 4 żywioły (istniejący już w miejscowości Stronie inkubator kuchenny), muzeum kulinarne prezentujące sprzęty i dawne sposoby produkcji , biblioteka kulinarna, infokiosk z recepturami z możliwością wydruku w formie pamiątki z regionu; gospoda z kuchnią lokalną, imprezy kulinarne: warsztaty, biesiady, prezentacje obrzędów i tradycji 80 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki lokalnych. Sprzedaż produktów lokalnych (np. w formie spółdzielni socjalnej). Miejsca do grillowania, pola biwakowe. Sieć szlaków: rowerowe, konne, biegowe z wypożyczalniami – zintegrowana sieć – omówione szerzej w komponencie „Turystyka aktywna”. Ponadto pola namiotowe, ścieżki do nordic walking, punkty widokowe (np. Nizień, Rówieniec, Tarnawska Góra, Koźle, Zarębki) punkt startowy paralotni, ścieżki edukacyjne, sieć tras rowerowych. Centrum Saneczkarstwa – Park Tematyczny – Tarnawa Dolna w gminie Zembrzyce: Połączenie funkcji edukacyjnych, rozrywkowych i biznesowych: Muzeum sanek, nawiązujące do tradycji sanek w różnych czasach i w różnych krajach, np. bajki z różnych stron świata nawiązujące do sanek, historia lokalnego stolarstwa (jest już w Izbie Regionalnej sporo sprzętów stolarskich) w sposób multimedialny: rysunki, plansze interaktywne, odgłosy prac stolarskich). Zjeżdżalnia grawitacyjna i tor saneczkowy. Dzieje sportów saneczkowych, olimpiady zimowe, sylwetki mistrzów sportu i opis dyscyplin. Sprzedaż sanek, prezentacja produkcji i tradycji saneczkarskich wraz z osobami producentów i ich osiągnięć. Hasło: „Zembrzyce stolica saneczkarstwa”. W zimie wypożyczalnia sanek. W gminie Zembrzyce, sanki są wyrobem regionalnym, wykonywanym przez mieszkańców od lat 20. XXw. W latach 30. W miejscowości Śleszowice powstał wzór sanek dziecięcych z oparciem zwanych sankami „Śleszowskimi” . Dzisiaj są to sanki tradycyjnie dostępne w handlu na terenie całego kraju. Od lat 20. sanki są nieprzerwalnie wykonywane na terenie wiosek Tarnawa Górna, Śleszowice, Tarnawa Dolna, Zembrzyce, a od lat 70-tych w Krzeszowie i Kukowie. W chwili obecnej zarejestrowanych jest dwudziestu dwóch producentów, którzy łącznie wytwarzają około 120 tys. sanek rocznie. Sanki wytwarzają również rolnicy, które są dla niech dodatkowym źródłem utrzymania (Źródło: Szlak Tradycyjnego Rzemiosła). Saneczkarstwo może też być uzupełnione o narciarstwo - wypożyczalnia nart, wyciąg narciarski w Tarnawie Dolnej, trasy biegowe dla narciarzy. 9.1 Przestrzenne rozmieszczenie planowanych przedsięwzięć Produkty turystyczne będą tworzone w ramach poszczególnych rodzajów turystyki, będą z nich następnie kreowane oferty jednorodne tematycznie lub mieszane. I. TURYSTYKA AKTYWNA w tym rekreacja – formy aktywności Możliwe formy uprawiania turystyki aktywnej: turystyka wodna: żeglarstwo, windsurfing, kit surfing, kajaki, canoe, wake-boarding, nurkowanie turystyka rowerowa: rekreacyjna, konkurencje górskie, szlaki rowerowe turystyka konna: nauka jazdy, szlaki konne, rajdy konne turystyka zimowa: żeglarstwo lodowe - bojery, rakiety śnieżne, narty biegowe, psie zaprzęgi, sanki formy rekreacji: nordic walking, wędrówki piesze, siatkówka plażowa specjalistyczne: paralotniarstwo, wędkarstwo (np. muchowe, pod lodem), szachy 81 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Turystyka aktywna: utworzenie kilku Centrów Rekreacji (nazwa robocza).Wśród nich będą wymienione wyżej centra turystyki wodnej. Wśród nich należy rozróżnić dwa rodzaje: bezpośrednio nad jeziorem, w oddaleniu od jeziora Zasady tworzenia Centrów Rekreacji Każde centrum będzie wyposażone w: informację turystyczną (najlepiej w formie punktu informacji turystycznej, ew. tablicy informacyjnej, plansz, infokiosku) - – infokioski znajdują się w gminie Zembrzyce i Budzów9 punkt gastronomiczny (sieć z lokalną kuchnią, zaopatrywana centralnie przez inkubatory kuchenne, nawiązująca do tradycji lokalnych) wraz ze sprzedażą produktów lokalnych wypożyczalnie sprzętu sportowego wraz z serwisem i instruktorami: wodnego (kajaki, rowery wodne, etc.) oraz lądowego (rowery, kije do nordic walking, zimą biegówki, rakiety śnieżne etc.) – system wypożyczalni powinien być zintegrowany tzn. można sprzęt wypożyczyć w jednym miejscu, oddać w innym) Idea rozprowadzania turystów po regionie i zatrzymywania ich na dłużej jest taka, by trafiali oni do centrów, a tam dowiadywali się o tym, gdzie mogą skorzystać o oferty turystycznej i w jaki sposób. Istotne jest by centra współpracowały ze sobą oraz z centrami oferującymi innego rodzaju atrakcje (park rzemiosła, centrum saneczkarstwa, centrum kulinarne). Ważne jest uwzględnienie potrzeb osób niepełnosprawnych przy projektowaniu centrów i terenów rekreacyjnych. I. Centra turystyki nad jeziorem: Jaszczurówka w gminie Mucharz – funkcje centrum rekreacyjnego: plaża, amfiteatr, tereny rekreacyjne, basen, restauracja oraz funkcje techniczne na rzecz całego Jeziora Mucharskiego: Straż Pożarna, Policja, WOPR; Dabrówka w gminie Stryszów – riwiera, restauracja, przystań; Brańkówka w gminie Mucharz – funkcje ośrodka szkoleniowo-żeglarskiego (zarządzanie przez Stowarzyszenie Przyjaciół Harcerstwa z Krakowa); Skawce - Centrum nurkowe w gminie Mucharz w miejscu po kamieniołomie. 9 Infokioski w Zembrzycach i Budzowie spełniają funkcję elektronicznych punktów informacji turystycznej, zapewniających całodobową informację, również w wersjach językowych: angielskiej i słowackiej. Każdy zainteresowany znajdzie podstawowe wiadomości dotyczące naszego regionu, rozkłady jazdy, informacje o bazie noclegowej, zabytkach, szlakach turystycznych, itp. Projekt stworzony przy współudziale Gminy Zembrzyce i pozostałych Gmin Powiatu Suskiego jest również realizowany w partnerstwie ze słowackim Zdruzeniem Babia hora, a jego głównym celem jest powstanie transgranicznego systemu informacji turystycznej po polskiej i słowackiej stronie Babiej Góry. Zasoby zgromadzone na platformie dostępne są również pod adresem: http://visit.powiatsuski.pl/pl/ 82 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Zembrzyce - tereny rekreacyjne z grillem u ujścia Paleczki, pole namiotowo-campingowe na wyspie, pole do mini golfa, kąpielisko na potoku Paleczka, deptak z terenem rekreacyjnym nad rzeką Skawą obok obwałowania. Przy tych centrach należy zlokalizować przystanki tramwaju wodnego. Tramwaj wodny: obsługiwany przez operatora (np. wyłonionego w drodze przetargu) - może to być mały statek, łodzie motorowe lub inne jednostki o małym zanurzeniu). Przystanki tramwaju powinny być zaopatrzone w solidne i utrzymywane na bieżąco tablice informujące o atrakcjach w terenie. II. Centra turystyki poza jeziorem: Z centrów można kierować się na szlaki wytyczone w terenie Góra Lanckorońska w gminie Lanckorona „Szachowisko” w gminie Budzów Ośrodek Caritas w gminie Stryszów Riviera Śleszowska, pole namiotowe pod Leskowcem, park szachowy w Śleszowicach, parking z terenem rekreacyjnym, Ośrodek rekreacyjny z miejscami noclegowymi w Marcówce, parking w Tarnawie Dolnej, plac rekreacyjny w Tarnawie Dolnej przy Zespole Szkół. Tabela 13. Zadania dla turystyki aktywnej Lp. I. II. Zadania dla turystyki aktywnej Organizacyjne Szkoleniowe Planowane działania Oferta dla turystów Stworzenie sieci wypożyczalni i serwisów Szlaki rowerowe, biegowe, konne, nordic walking, rakiety śnieżne, narty biegowe Wytyczenie, oznakowanie, utrzymanie szlaków Szlaki piesze, rowerowe, biegowe, konne, nordic walking Organizacja zawodów w różnych dyscyplinach sportowych Rajdy piesze, rowerowe, konne, biegi Nawiązanie współpracy z organizacjami specjalistów Zaprzęgi psie, paralotniarstwo Punkt sprzedaży i wypożyczania sanek Jazda na sankach Szkolenie instruktorów, organizatorów turystyki Instruktorzy od turystyki rowerowej, konnej, nordic walking, narciarstwa biegowego, sportów wodnych Przewodnicy terenowi Animatorzy zajęć ruchowych III. Infrastrukturalne Miejsca do grillowania Korty tenisowe Ścieżki zdrowia Miejsca do rekreacji i uprawiania sportów 83 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Park linowy Skate park Stoły do ping-ponga Siłownie pod chmurką Fitness na brzegu jeziora Szachowiska (w tym szachy dla 3 osób) Boiska do siatkówki plażowej Wake-board Tor saneczkowy II. AGRO- i EKOTURYSTYKA: OFERTA W GOSPODARSTWACH Przygotowanie produktów turystycznych w oparciu o gospodarstwa agro- i ekoturystyczne – poszerzenie oferty noclegowej i produkcyjnej. Tabela 14. Zadania dla agro- i ekoturystyki. Lp. I. II. Zadania dla agro- i ekoturystyki Organizacyjne Szkoleniowe Rodzaj działań Narzędzia Tworzenie profilów w istniejących gospodarstwach wiejskich System zachęt – promocja takich gospodarstw Dbałość o estetykę krajobrazu i architektury (szyldy - zgodne z lokalną stylistyką) Wzory szyldów, detali architektonicznych, dyscyplinowanie poprzez wydawanie zezwoleń Szkolenia z zakresu obsługi turystów Obsługa ruchu turystycznego, Informacja turystyczna Przygotowanie właścicieli do prowadzenia warsztatów i zajęć dla turystów takich jak: Przygotowanie warsztatów i zajęć dla turystów w gospodarstwach: - rzemiosło - wakacje ze zwierzętami - przetwory - gotowanie, - pieczenie chleba - wina, nalewki Przygotowanie do specjalizacji tematycznej gospodarstw Przygotowanie wyspecjalizowanych gospodarstw o różnej specyfice: - ziołowe: kuchnia, SPA ziołowe, uprawa, rozpoznawanie - pszczelarskie - stawy rybne - wikliniarstwo - inne III. Wspieranie specjalizacji 84 | S t r o n a Szkolenia z zakresu obsługi turystów Zawód: opowiadacz Pomoc w organizacji pokazów Rzemiosło np. kowalstwo, Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki w gospodarstwach garncarstwo, praca z drewnem, ginące zawody Pomoc w nawiązaniu współpracy z gestorami bazy gastronomicznej (zbyt produktów w punktach sprzedaży produktu lokalnego) oraz z organizatorami turystyki (włączanie od oferty biur podróży) Mini browary, pszczelarstwo, ryby, runo leśne, wiejskie SPA, nalewki, winiarstwo, wyroby rzemiosła i twórczości artystycznej Efektem działań organizacyjnych i szkoleniowych będzie bogata i zróżnicowana, ale zorganizowana w sposób planowany i promowana konsekwentnie oferta turystyki wiejskiej (ważne, by uniknąć chaotycznych działań). Powstaną atrakcje dla turystów: pokazy, warsztaty, sprzedaż produktów Ważnym wsparciem będzie zbyt produktów lokalnych w powiązaniu z gastronomią lokalną i punktami informacji oraz centrami rekreacji w sposób zorganizowany (otwieranie placówek gastronomi lokalnej i sprzedaży produktu lokalnego w systemie typu „ franchising” pod hasłem Jeziora Mucharskiego. III. TURYSTYKA KULTUROWA Produkty turystyki historycznej i religijnej z elementami przygodowymi i edukacyjnymi Proponowane produkty turystyczne: Szlak historyczny: Konfederaci Barscy, król Madagaskaru (historia Maurycego Beniowskiego) Szlak historyczny: od pradziejów po pradziadków Szlak dworów, parków i ogrodów Wokół Zegadłowicza Zbójnicy i powsinogi Wioski tematyczne Szlak religijny: Szlak przydrożnej modlitwy Produkt religijny: Święci i Pątnicy Sieć questów 85 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Tabela 15. Produkty turystyczne w turystyce kulturowej Lp. 1 2 Produkt Miejsce realizacji Konfederaci Barscy – Historia Maurycego Beniowskiego, króla Madagaskaru Wszystkie gminy: początek i centrum szlaku w Lanckoronie Od Pradziejów do Pradziadków Wszystkie gminy: początek i centrum wykopaliska archeologiczne koło zapory, Upalenisko, ślady konfederatów, I i II wojny, Sposób realizacji Zwiedzanie: Izba Regionalna w Lanckoronie Gry terenowe Questing Zwiedzanie: Izby Regionalne w gminach Ekomuzeum Lanckorona Gry terenowe Questing 3 Wokół E. Zegadłowicza Dwór w Jaszczurowej + Młyn Jacka we współpracy z Muzeum Zegadłowicza, Plener: plaża, amfiteatr w Jaszczurówce. Festiwal filmów „trudnych”, konkurs poezji, plenery artystyczne, wieczory literackie, inscenizacje, imprezy plenerowe 4 Zbójnicy i Powsinogi Gmina Zembrzyce- Marcówka Szlak tematyczny, wydarzenia, biesiady zbójnickie z napadem, gry terenowe np. „szlak miedziany”, Zbójniczka Włodkowa, questing, 5 Wioski tematyczne Jastrzębia w gminie Lanckorona „Wioska Trzech Wionków” „Wioska rzemiosła i umiejętności” 6 Szlak Przydrożnej Modlitwy Stryszów – Ekomuzeum Wędrówka piesza, Gry terenowe Questing 7 Święci i Pątnicy Parafia w Mucharzu – najstarsza parafia, legenda o drzwiach kościoła Źródło św. Wojciecha w Stryszowie 8. Questing Cały subregion Szlak tematyczny – przygodowa gra terenowa oferta dla dzieci np. dzień w czasach pierwszej parafii i św. Wojciecha Sieć questów, wspólna publikacja IV.TURYSTYKA KULINARNA Miejsce realizacji Lp. Produkty turystyczne Działanie 1. Szlak kulinarny – mapa lokali gastronomicznych i produktów lokalnych 5 gmin Wydawnictwo, strona www, promocja 2. Centrum Kuchni Lokalnej Gmina Stryszów Organizacja sieci dostawców Promocja, zastosowanie w kuchni, warsztaty, edukacja Uprawa roślin charakterystycznych dla regionu: lubczyk, jarzębina, chrzan, czosnek niedźwiedzi, dziurawiec Biblioteka kulinarna, muzeum kuchni 86 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 3. Sieć małej gastronomi lokalnej 5 gmin Standaryzacja: dostawy, przepisy, nazwy, estetyka 4. Warsztaty z degustacją 5 gmin Organizacja warsztatów – w gospodarstwach 5. Imprezy kulinarne, festiwale Gmina Stryszów Organizacja, promocja 6. Inkubatory kuchenne Stryszów, ew. inne gminy Organizacja, koordynacja produkcji i zbytu 87 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 9.2 Wdrażanie strategii Oferty atrakcji turystycznych należących do 5 gmin mają się przede wszystkim uzupełniać, bo lokalne uwarunkowania są różne i razem dają siłę różnorodności. Portal www regionu - połączenie informacji, funkcji rezerwacyjnych ze społecznościowymi (dzielenie się), dwie wersje: zwykła i mobilna, mapa regionu z zaznaczonymi atrakcjami. Obrendowanie regionu w sposób jednolity. Wykorzystujemy potencjał narracyjny regionu, jego opowieści, legendy, tradycje, znane postaci o lokalnym rodowodzie – blogerzy, zdjęcia, konkursy, spoty. Wskazujemy miejsca warte pójścia obejrzenia („tylko tu”, „jedynie tu”, „jedynie”, najlepsze” itp.). System zachęt i zniżek połączony z informacją i promocją regionu Przykłady: Karty nieodpłatne – rabatowe (Karta Tatry, Karta Liptov, Karta Mszana), Karta Szlaku Przygody w woj. świętokrzyskim Karty odpłatne (Karta Karyntia) Produkt wymaga zarządcy !!! Lokalna Organizacja Turystyczna łącząca samorządy + organizacje + przedsiębiorców Klaster - włączanie społeczności lokalnych (ekonomia społeczna, spółdzielnie socjalne) 88 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 10 Budowanie marki Regionu 10.1 Marka miejsca Budowanie marki wiąże się z zaistnieniem silnej relacji pomiędzy produktem a klientem. W wyniku przenikania się ich wartości, cech i osobowości tworzy się wspólny świat produktu i użytkownika, opisany marką. Szczególnie jest to ważne w turystyce, promocji regionu, gdy klient (turysta) kupuje ofertę u konkretnego przedsiębiorcy, a staje się gościem regionu. Definicji marki i różnorodnych podejść do jej tworzenia nie sposób policzyć i wymienić. Najbliższa specyfice marketingu terytorialnego jest definicja marki Artura Gnata, twórcy pierwszego na świecie domu marki. Stawia on „obietnicę” jako podstawę konstrukcji marki10. Marka to niepowtarzalna obietnica zaspokojenia potrzeb istotnych z punktu widzenia założonego użytkownika. W swej koncepcji Miejsca Markowego A. Gnat podkreśla, że „tworząc markę miejsca musimy zbudować wiarygodną i niepowtarzalną obietnicę. Wiarygodną czyli powtarzalną i sprawdzoną, wyjątkową czyli dającą się łatwo zidentyfikować na polu wielu różnych konkurencyjnych marek. Zaspokajającą potrzeby założonej grupy interesariuszy, czyli nie wszystkich”. Bardzo ważne jest zatem aby po określeniu wizji/idei, atrybutów marki eksponować wartości w odniesieniu do konkretnych jej użytkowników. W przypadku produktów turystycznych, produktów lokalnych spełnienie obietnicy złożonej klientowi sprawia, że staje on się użytkownikiem marki i fanem naszej Krainy – naszego regionu. Marka spełnia w odniesieniu dla konkretnej grupy odbiorców specyficzne, ważne dla niego (jego świata wartości, świata marzeń) korzyści: zaspokajanie marzeń klientów (udział w warsztatach kulinarnych, warsztatach rękodzielniczych – uczestniczenie w tworzeniu prezentu dla ukochanej, pamiątki z regionu), dostarczenie zdrowia dla klientów i ich rodzin (natura, czyste powietrze, czysta woda, produkty ekologiczne, produkty naturalne), dostarczenie niepowtarzalnych przeżyć niedostępnych dla wszystkich (odkrywanie skarbu – questing, smak chleba z pieca chlebowego), dostarczanie wiedzy lub wspomnień o regionie: poznawanie regionu, powrót do świata z dzieciństwa, ze wspomnień, tworzenie atmosfery elitarności – miejsce dla ludzi aktywnych, dla ludzi interesujących się dziedzictwem, tworzenie ofert i produktów dla wybranych, na zamówienie („krótkie serie”). Przy takim podejściu do budowania marki tworzy się mocna relacja pomiędzy klientem a regionem (produktem) – zauroczony regionem turysta wyjeżdża i w imieniu Krainy składa obietnicę (ofertę) swoim znajomym, kolejnym klientom. 10 „Firma społeczna w rozwoju lokalnym”, Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, Kraków, 2008 89 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 10.2 Budowanie tożsamości marki Osobowość marki Krainy Jeziora Mucharskiego na tle marki Małopolski Kraina Jeziora Mucharskiego posiada swoją specyfikę, na którą składa się wiele czynników, m.in. dziedzictwo regionu, jego potencjał, położenie, otoczenie, a nade wszystko mieszkańcy. To ich postawa, dążenia i potrzeby są najistotniejsze i zdecydują o przyszłości i rozwoju miejsca wokół Jeziora Mucharskiego. To społeczność lokalna musi uwierzyć w wartość miejsca, aby stało się ono markowe, pożądane dla osób z zewnątrz. Budowanie marki lokalnej wiąże się z określeniem tożsamości regionu – wartości przyrodniczo-kulturowych, specyfiki oraz cech, z którymi identyfikują się jego mieszkańcy. Subregion stworzony przez 5 gmin wokół Jeziora Mucharskiego nie stanowi odrębnej krainy geograficznej, nie jest jeszcze kojarzony z żadnymi specyficznymi funkcjami, cechami przez osoby z zewnątrz, co jest z jednej strony wadą, z drugiej zaś zaletą. Stwarza to bowiem możliwość przygotowania oferty dla „określonego” przez twórców tego subregionu odbiorcy. Bazę to tego stanowi bogate dziedzictwo regionu, istniejąca infrastruktura, umiejętności, pasje i dążenia mieszkańców. Informacje zebrane na etapie analizy danych (w tym wnioski ze spotkań, wnioski z badania eksperckiego, wnioski z konsultacji z wybranymi liderami opinii ) oraz analiza dokumentów powiązanych bezpośrednio lub pośrednio z budowaniem marki Jeziora Mucharskiego, w tym strategicznych dokumentów programowych, dostępnych opracowań i materiałów informacyjnych, raportów z badan i analiz pozwoliły na skonstruowanie założeń marki Jeziora Mucharskiego Na obecnym etapie prac stanowią one zestaw wytycznych strategicznych, na bazie których możliwe będzie zaprojektowanie programu działań marketingowych służących budowaniu marki subregionu w świadomości mieszkańców i innych jej użytkowników (założonych odbiorców).Zakres marki będzie obejmował bardzo spójną grupę produktów (usług turystycznych, produktów lokalnych, pakietów) spełniających oczekiwania założonego klienta. Produkty będą bazować na wykorzystaniu lokalnego potencjału przy poszanowaniu walorów jego natury, krajobrazu i dziedzictwa. Mówiąc o klientach mamy do czynienia z „prosumentami”, ponieważ produkt, który oferowany będzie pod tworzoną marką – aktualnie nie istnieje. Potencjalni odbiorcy nie wiedzą czego się spodziewać, oczekują na „obietnicę” (ofertę) Krainy Jeziora Mucharskiego. Scenariusze rozwoju, plan promocji, zaproponowane elementy małej architektury i system zarządzania produktem turystycznym wokół Jeziora Mucharskiego będą stanowić istotne elementy procesu budowania marki (drogi produktu turystycznego do konkretnego odbiorcy). Tłem do tworzenia marki subregionu jest marka Małopolski, nad którą pracowano ponownie w 2013 r. W opracowaniu „11Odkrywanie tożsamości marki MAŁOPOLSKA” zapisano: „Dziedzictwo – jest elementem siły tożsamości marki i powodem by w nią uwierzyć. Region bogaty w „zasoby” w wielu aspektach (historia, kultura, przyroda, nauka, itp.), różnorodny, silny i wyróżniający kapitał ludzki, 11 „Odkrywanie tożsamości marki MAŁOPOLSKA. Raport z warsztatów strategicznych” Europejski Instytut Marketingu Miejsc BEST PLACE, czerwiec 2013 90 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki atrakcyjne turystycznie miejsca (…)”. Jako główne filary marki Małopolska wskazano: SZCZEROŚĆ i KOMPETENCJĘ, uzupełniająco ekscytację, wyrafinowanie i szorstkość. Rys. Źródło: http://malopolskie.pl/Pliki/2013/RAPORT_BESTPLACE_MALOPOLSKA.pdf Tożsamość marki Małopolska dobrze koresponduje z wizją subregionu: stworzenia markowej (kompetencja) oferty dla turystów opartej o potencjał regionu (szczerość: zaoferujemy to co mamy, ekscytacja: nasze dziedzictwo i produkty które na jego bazie zaproponujemy, wyrafinowanie: dla wybranych, szorstkość: pozostawimy „coś” do samodzielnego odkrywania, przestrzeń do aktywności, wolności) Potrzeba jednego, pojemnego, kompleksowego produktu pod wspólną nazwą. Nazwa ma intrygować, zwrócić uwagę, skłonić do zainteresowania się miejscem. Pod tym szyldem każda z gmin w odpowiednich segmentach turystyki będzie promować swoje treści zgodnie ze swoją specyfiką. Hasło ma być na tyle pojemne, że zmieści wszelkie proponowane segmenty turystyki. Takie ujęcie tematu powoduje konsekwencje w postaci sygnału angażującego odwiedzającego i mobilizującego go do związania się z produktem. Komunikat słowny marki: komunikat podstawowy + slogan/slogany uzupełniający/e Jako komunikat podstawowy wykorzystany zostanie zlepek słów Jezioro Mucharskie: JEZIORO MUCHARSKIE. Slogan uzupełniający powinien zawierać do cechę/y wyróżniającą/e ofertę (obietnicę dla turysty). Komunikat podstawowy Jezioro Mucharskie w chwili obecnej nie jest rozpoznawalny, dlatego koniecznie musi być uzupełniony dodatkowym komunikatem. Zlepek słów „Jezioro Mucharskie” można zarejestrować w Urzędzie Patentowym RP jako hasło, zlepek słów uprzednio nie stosowany przez nikogo. Organizacja zarządzająca w przyszłości produktem turystycznym subregionu może określić zasady posługiwania się nazwą Jezioro Mucharskie w komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej regionu. 91 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Propozycje komunikatów słownych marki: 1. JEZIORO MUCHARSKIE – pełne przyjemności 2. JEZIORO MUCHARSKIE – musisz tu być 3. JEZIORO MUCHARSKIE – przyjemności po brzegi 4. JEZIORO MUCHARSKIE – akwen atrakcji 5. JEZIORO MUCHARSKIE – jasne! pełne! 6. JEZIORO MUCHARSKIE – pełne Skawy 7. JEZIORO MUCHARSKIE – jasne, że pełne 8. JEZIORO MUCHARSKIE – mucha nie siada W przypadku komunikatu Jezioro Mucharskie – pełne przyjemności – można je uzupełniać dodatkiem, w zależności od rodzaju atrakcji (np. zgodnie z zaproponowanymi w strategii centrami): … pełne przyjemności kulinarnych … pełne przyjemności sportowych … pełne przyjemności i relaksu. Intrygujący komunikat: „Jezioro Mucharskie – mucha nie siada” stwarza możliwość wykorzystania wieloznaczności słowa mucha i pobudzenia wyobraźni odbiorcy. Wzmocniony odpowiednimi rekwizytami i narracją wskaże wartości dodane marki. Muszka kojarzy się z ekskluzywnością, elegancją – ofertą dopasowaną do każdego klienta. „Łowienie na muchę” może określać jedną z funkcji jeziora (pełne ryb, natury) lub symbolizować łowienie klienta – przyciąganie go atrakcyjnymi ofertami przygotowanymi specjalnie dla niego. Mucha może odbywać lot - przygotowując film promocyjny regionu „z lotu muchy” (z lotu ptaka jest już wiele, z lotu muchy będzie to pierwszy film na świecie). Planując infrastrukturę jej nazwy mogą również być związane z muchą – tramwaj wodny MUCHOLOT. Strategia promocji produktu turystycznego dla subregionu Jezioro Mucharskie będzie stanowić odrębny dokument. Podstawowym jej zadaniem będzie wyróżnienie się wśród innych regionów oferujących atrakcje turystyczne, tworzących produkty turystyczne. Podstawowe założenia to: Wyróżnić się mówiąc to, czego nie mówią inni; Wyróżnić się wykorzystując kanały komunikacji, z których inni nie korzystają; Wyróżnić się tworząc symbole i komunikaty, których inni nie stosują; Wyróżnić się poprzez pokazanie pozornych wad jako unikatowych zalet ; Wyróżnić się poprzez wprowadzenie lub sposób zaoferowania co najmniej 1 atrakcji jako pierwsi; Wyróżnić się obietnicą złożoną konkretnemu odbiorcy (odważne profilowanie). 92 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 10.3 Promocja wewnętrzna – identyfikacja lokalnej społeczności z marką Budowa świadomości marki turystycznej regionu odbywa się na dwóch płaszczyznach: w komunikacji zewnętrznej jest procesem scalania dotychczasowych indywidualnych działań poszczególnych gmin i wyznaczaniem nowej jakości wspólnych przedsięwzięć w komunikacji wewnętrznej jest budowaniem identyfikacji z nią osób mieszkających i pracujących w subregionie Szczególną kategorią są lokalni użytkownicy marki. Działania promocyjne skierowane do tej grupy nastawione są na kształtowanie poczucia lokalnej tożsamości oraz wyznaczanie wspólnych wartości i standardów działania: Lokalna branża turystyczna (przedsiębiorcy) – kierowanie do niej działań promocyjnych uzasadnione jest tym, iż to właśnie przedsiębiorcy finalnie, w praktyce tworzą ofertę turystyczną i obsługują ruch turystyczny. Powinni być świadomi istnienia potrzeby marki turystycznej regionu a także zaangażowani w jej współtworzenie. Lokalna branża turystyczna definiowana będzie bardzo szeroko: gospodarstwa agroturystyczne lokalni producenci serów, mięs, wędlin, ryb i innych produktów spożywczych; rolnicy posiadający własne uprawy warzyw, sprzedający produkty nieprzetworzone; rękodzielnicy; artyści; organizatorzy imprez lokalnych; oferujący warsztaty artystyczne, kulinarne, wytwórcze; stowarzyszenia realizujące inicjatywy lokalne; firmy turystyczne; hotele; punkty informacji turystycznej (formalne i nieformalne); zarządzający zabytkami; Koła Gospodyń Wiejskich. Rekomendacja odnośnie sposobu użytkowania marki: zasady użytkowania dla tej grupy powinien określać: Regulamin Znaku Promocyjnego oraz Strategia marketingowa skierowana do konkretnych klientów (kanały dystrybucji/miejsca sprzedaży). Społeczności lokalne (mieszkańcy) - subregion jest słabo identyfikowany na samym jego obszarze 5 gmin, dlatego jego tożsamość definiowana była podczas spotkań przy okazji tworzenia strategii. Włączenie przedstawicieli społeczności lokalnej w budowanie marki na każdym jej etapie jest bardzo ważne. Region na tyle jest markowy na ile kochają go i wierzą w jego powodzenie jego mieszkańcy. Wśród mieszkańców regionu można wyróżnić: pozostających bez pracy lub poszukujący nowego zajęcia, wyjeżdżających na studia lub „za pracą” poza region. Stanowią oni potencjał osobowy do rozwoju produktów, wykorzystania aktywności, pasji, niepowtarzalnych umiejętności do tworzenia własnego miejsc pracy. 93 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Jest to bardzo istotna grupa z punktu widzenia rozwoju regionu – osoby te odpowiednio zaktywizowane nie będą pozostawały bez pracy, nie wyemigrują lub wrócą do regionu, tym samym nie będą pobierać zasiłku z opieki społecznej, nie zostaną wykluczone z życia społecznego i zawodowego. Stworzenie spójnej markowej oferty regionu stymulowanej przez samorząd i społeczność sprzyja powstawaniu podmiotów ekonomii społecznej (podmiotów które profesjonalnie działają na rynku, a wszystkie wypracowane zyski przeznaczają na realizację celów społecznych). Sposób użytkowania: uczestniczenie w imprezach, spotkaniach promujących i pokazujących dobre wzorce (możliwość dołączenia się do grupy przedsiębiorców lokalnych). Media: dziennikarze, blogerzy dla których ważny jest rozwój regionu, produktów lokalnych, turystyki przyjaznej dla środowiska, chętni do pobudzania zmian, poruszania ważnych tematów (których nie poruszają inni). Stanowią grupę odbiorców komunikacji wewnętrznej, którą włączamy w proces budowania marki, by w przyszłości stanowiła narzędzie w komunikacji zewnętrznej. Sposób użytkowania: poruszanie tematów istotnych społecznie, mówienie o pozytywnych zmianach w społeczności lokalnej (nowe miejsca pracy), pokazanie sylwetek aktywnych mieszkańców, wydarzeń (np. pustego jeziora pełnego obietnic), unikatowych produktów i POWODÓW DO DUMY. Decydenci (władze) – osoby opiniotwórcze. Pozytywne relacje tej grupy z marką oraz dzięki wspólnej marce to potencjalna możliwość korzystnego uplasowania się produktu turystycznego regionu w planach i programach regionalnych, premiowane pozyskaniem środków finansowych dla realizacji spójnej wizji - rozwoju turystyki i infrastruktury. Wydaje się to istotne w szczególności w kontekście nowej perspektywy budżetowej UE, w której premiowane będą inicjatywy wykraczające poza 1 gminę i wielosektorowe. Jest wiele czynników sprzyjających dobrej komunikacji wewnętrznej pomiędzy gminami Krainy Jeziora Mucharskiego: wspólna przynależność do projektu, położenie w obrębie jednego regionu, podobne uwarunkowania historyczne i kulturowe, wspólna wizja podniesienia jakości życia mieszkańców dzięki zbiornikowi wodnemu. Te czynniki powinny pozwolić na poprawne kontakty między władzami gmin i ich mieszkańcami. Dobra komunikacja wewnętrzna sprzyja realizacji wspólnych planów dotyczących rozwoju i promocji produktu turystycznego oraz zbudowania produktu markowego typu „szlak”. Przy wszelkich wymienionych wyżej przesłankach dobra komunikacja wewnętrzna dotąd w niewielkim stopniu skutkowała wspólnymi działaniami promocyjnymi. Proces integracji gmin, wypracowania zasad partnerskiego działania wymaga czasu. Gminy czasem postrzegają siebie nawzajem jako konkurencję, co jest naturalne. Dopiero budując wspólny produkt dla regionu znajdują motywację do współpracy licząc na konkretne wspólne i indywidualne korzyści. Tylko spójna komunikacja 5 gmin przełoży się na czytelny komunikat marki i pozwoli znaleźć partnerów do realizacji planów, osiągnąć założone efekty. 94 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Takie możliwości daje program edukacji regionalnej począwszy od edukacji przedszkolnej, poprzez szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły oraz wśród seniorów. Zgodnie z obowiązującymi standardami kształcenia regionalnego program zawiera takie elementy, jak wycieczki po najbliższej okolicy, opracowywanie przez uczniów własnych albumów lokalnych atrakcji, dzienników. Na potrzeby realizacji strategii promocji regionu proponuje się wprowadzenie systemu zachęt aktywizujących młodzież, takich jak: konkursów na opracowanie ciekawej historii związanej z najbliższą okolicą, legendarną postacią, scenariusz sztuki lub filmu, warsztaty pisania utworów dotyczących historii miejsca związanego z subregionem. Takie akcje należy poprzedzić szkoleniem dla nauczycieli połączonym z opracowaniem programu dydaktycznego dla regionu na kilkuletni okres kształcenia. Taki program realizować można we współpracy z bibliotekami, ośrodkami kultury i muzeami, Dobre praktyki: gimnazjum w Mucharzu – własna strona internetowa www.gimmucharz.iap.pl , zawierająca opisy baśni opartych na lokalnych zwyczajach, tradycjach i historii. Atrybuty i korzyści marki Do dalszej pracy nad strategią, a zwłaszcza szczególnie podczas pozycjonowania marki regionu oraz przy ustalaniu strategii komunikacji, pomocne jest wyróżnienie miękkich i twardych atrybutów, a także przypisanych im korzyści marki. Atrybutami są zebrane cechy i wyróżniki regionu, charakteryzujące jego mocne strony. Tabela 16. Atrybuty twarde i miękkie marki regionu: ATRYBUTY TWARDE MARKI KORZYŚCI MARKI Natura: woda (Jezioro Mucharskie), góry, przyroda piękno krajobrazu, regeneracja sił, wypoczynek, kontakt z naturą, przestrzeń, spokój Tradycja: rzemiosło, sztuka, autentyczna twórczość lokalna wrażliwość, pracowitość, talent, poszanowanie dziedzictwa Zdrowa żywność: kuchnia regionalna, inkubator kuchenny, producenci żywności – rolnicy obfitość, sytość, zdrowie, świeżość Architektura drewniana: zabudowa drewniana, kapliczki, miejsca kultu, naturalne piękno, kunszt, wejrzenie w głąb, medytacja Babia Góra – Podbabiogórze energia, wysiłek fizyczny, spełnienie, rywalizacja Lanckorona – „ Miasteczko z klimatem” kameralność, atmosfera, artyzm Wadowice-Kalwaria Zebrzydowska mistycyzm, harmonia, religijność, Magiczne miejsca: ślady historii śledzenie imponującej poszanowanie przodków przeszłości, dociekliwość, 95 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki ATRYBUTY MIĘKKIE MARKI KORZYŚCI MARKI Kameralność niewielkie odległości między atrakcjami, niespieszność życia, delikatność, harmonia, intymność, Bliskość zogniskowanie wokół Jeziora centrów rekreacji i tras turystycznych, bliskość ludzi, brak wyzwań, relacje przyjacielskie, wspólne smakowanie Duchowość wiara i autentyczna religijność mieszkańców, tradycyjna obrzędowość, szacunek dla wartości, miejsca pielgrzymkowe i Szlak Papieski, kontakt z absolutem Zmysłowość smakowanie wszystkimi zmysłami dzieł sztuki przyrody, kuchni , wsłuchiwanie się w naturę, korzystanie z form regeneracji ciała ( sport, zdrowie i uroda) 96 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 11 Instrumenty działań promocyjnych 11.1 Założenia do strategii komunikacji: Sytuacja wyjściowa – stan obecny Obszar nierozpoznawalny, nie kojarzony z atrakcajmi turystycznymi. Oczekiwana sytuacja docelowa Subregion – ważne miejsce w Małopolsce, obszar obfitujący w atrakcje turystyczne dużego kalibru, pełen znaczących miejsc, kojarzonych z wartościowym i autentycznym wypoczynkiem. Znajduje się na liście „top atrakcji” Małopolski i Polski południowej Subregion powinien być prezentowany jako obszar jednolity, skumulowany wokół Jeziora Mucharskiego, o wyrazistych cechach, ze wskazaniem na to, co go łączy i wewnętrznie spaja, tak, że można mówić o jednym obszarze pod nazwą np. „ Jezioro Mucharskie: kraina pełna przyjemności ”. Należy podkreślić, że niemal wszystkie atrybuty, zarówno twarde, jak i miękkie mają swoje uzasadnienie dla wszystkich gmin w zintegrowanym produkcie turystycznym regionu . Proces tworzenia marki regionu można zapewnić przede wszystkim dzięki narzędziom systemowym, takim jak serwis turystyczny, aplikacja mobilna, czy karta turystyczna. Zastosowaniu takich instrumentów pozwoli na efektywne wykorzystanie oferty turystycznej: Inspiracja (dreaming) – znajdzie odzwierciedlenie w portalu internetowym i questingu, zawierających opisy miejsc i rekomendacje internautów, historie i opowieści narracyjne oraz aplikacje mobilne i profile w mediach społecznościowych Planowanie (planning) – zawarte na stronie internetowej informacje, takie jak kalendarium wydarzeń, mapki szlaków czy prognoza pogody Zakup (booking) – rezerwacje dokonywane u touroperatorów i na portalach rezerwacyjnych Doświadczenie (experiencing) – w trakcie zwiedzania korzystanie z aplikacji mobilnej, informacji turystycznej prezentujących turystom walory historyczne, kulturowe i przyrodnicze regionu, pomogą doświadczyć wrażeń Dzielenie się (sharing) – portal internetowy dzięki zintegrowaniu z mediami społecznościowymi jest platformą wymiany doświadczeń, komentarzy i materiałów multimedialnych 97 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 11.2 Działania systemowe i kampania promocyjna Działania systemowe Rysunek 20. Elementy działań systemowych portal internetowy aplikacja mobilna oznakowanie system lojalnościowy wprowadzenie nowej marki terytorialnej, wdrożenie systemu identyfikacji wizualnej (np. logotyp regionu w serwisach www wszystkich gmin regionu), nawiązanie współpracy z organizatorami i promotorami turystyki w regionie, przygotowanie serwisu internetowego, opracowanie kompletu materiałów promocyjnych oznakowanie obiektów zabytkowych, kulturalnych, rekreacyjnych nowym symbolem regionu (elementy małej architektury stanowić będą opracowanie uzupełniające do strategii). Dopiero mając to wszystko można przystąpić do kampanii promocyjnej. Kanały dotarcia do potencjalnych klientów wyznaczane są przez informacje o stylu życia grup docelowych oraz o ich preferencjach mediowych. Wiodącym przekazem w działaniach promocyjnych jest Internet – ze względu dla dopasowanie do nawyków grupy docelowej oraz wysoką efektywność dotarcia. Internet, jak i działania ambientowe oraz questing bardzo dobrze odzwierciedlają charakter marki regionu (bliskość, bezpośredni kontakt). Komunikacja powinna być prowadzona do dwóch rodzajów odbiorców. Pierwszą grupą są ci, którzy będąc w swoich miejscach zamieszkania dopiero szukają pomysłu na udany weekend lub cały urlop. Dotrzeć do nich można poprzez kampanię promocyjną w Internecie ze wsparciem PR-owym oraz ambient mediów. Do drugiej grupy zaliczają się ci, którzy już przyjechali do którejś z miejscowości Krainy Jeziora Mucharskiego, jednak nie mają świadomości istnienia zintegrowanej oferty turystycznej regionu, skarbów światowego dziedzictwa zlokalizowanych w najbliższym otoczeniu, ani udogodnień związanych z ich poznawaniem (karta turystyczna, aplikacja mobilna). 98 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Kampania Promocyjna Rysunek 21. Elementy kampanii promocyjnej internet PR ambient media wydawnictwa + gadżety Internet – podstawowe narzędzie promocyjne. Osoby związane z subregionem - ambasadorzy marki Ich cechy i zaangażowanie zawodowe nawiązywać powinny do charakteru marki regionu. Takie osoby mogą być angażowane do kampanii reklamowych, działań PR (np. filmy, spoty reklamowe, wydarzenia ). Mistrzowie w sporcie: Turystyka rowerowa Rafał Kumorowski – wielokrotny mistrz świata w cyklotrialu, (mieszka w Stryszowie) Paula Gorycka – uczestniczka olimpiady w Londynie (olimpijka w kolarstwie górskim), brązowa medaliska w mistrzostwach świata (mieszka w Suchej Beskidzkiej) Patron przystani żeglarskiej – Piotr Ogrodnik z Krakowa, wicemistrz świata w klasie micro. Lanckorona: Marek Grechuta i Piwnica pod Baranami „Anioł w Miasteczku” Jacek Zieliński – Zespół Skaldowie skomponował muzykę do ballady o aniołach pt. „Lankoroński Anioł” Kazimierz Wiśniak – malarstwo, rysunek, piewca Lanckorony Innym motywem jest osoba Emila Zegadłowicza, który mógłby być twarzą regionu, z legendą zbudowana wokół poetów grupy Czartaka. Muzeum działające w Gorzeniu Wielkim współpracuje z hotelem „ Młyn Jacka” (powiązane z nim historie). Opowieści związanego z Zegadłowiczem Jędrzeja Wawro czy Beskidników – Powsinogów Beskidzkich są dobrym materiałem do storytellingu, czyli sztuce oddziaływania na emocje i wyobraźnię odbiorcy za pomocą niezwykłych opowieści. 99 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 11.3 Plan działań marketingowych Tabela 17. Plan działań marketingowych Koordynacja działań i zarządzanie produktem turystycznym Działanie Koordynacja działań promocyjnych gmin Powołanie Komisji Wspólnej samorządów i środowisk gospodarczych gmin ( stałego zespołu ds. promocji ) Powołanie klastra turystycznego regionu Zarządzanie produktem turystycznym Powołanie Lokalnej Organizacji Turystycznej Standaryzacja usług i produktów turystycznych Wprowadzenie wspólnego wewnętrznego systemu standaryzacji i certyfikacji usług turystycznych w subregionie Stały nadzór i prace nad rozwojem produktu Spotkania sprawozdawcze monitorujące realizację strategii Promocja wewnętrzna Działanie Działania w zakresie aktywizacji środowisk lokalnych Wprowadzenie modułu dot. lokalnych kształcenia regionalnego w szkołach Działania w zakresie aktywizacji biblioteki i ośrodki kultury Wolontariat, aktywizacja osób starszych tradycji prowadzone do przez Realizacja działań promocyjnych Tworzenie i aktualizacja portalu internetowego dla regionu Współpraca z placówkami szkolnymi Konkursy, akcje promocyjne Działanie Opracowanie zawartości merytorycznej portalu Prowadzenie portalu i wprowadzanie nowych funkcjonalności Aplikacje mobilne Skoordynowanie urządzeń mobilnych z portalem Projektowanie i realizacja systemu identyfikacji wizualnej Opracowanie graficznej formy elementów identyfikacji wizualnej Wydawnictwa produktowe ( np. turystyka aktywna, kulturowa, religijna, zdrowotna) Drukowane materiały wspólne dla gmin 100 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Skatalogowanie i wprowadzenie oznakowania atrakcji w subregionie Oznakowanie szlaków tematycznych, kody QR, witacze na drogach dojazdowych Opracowanie i realizacja promujących subregion Koordynacja w 5 gminach jednolitej linii gadżetów Prowadzenie działalności promocyjnej na targach imprezach promocyjnych – krajowych i zagranicznych i Public relations i współpraca z mediami Działanie Wizyty studyjne dziennikarzy i touroperatorów Pozyskiwanie ekip filmowych do wyboru filmowych w subregionie – CITY PLACEMENT Współpraca z MOT i POT Dobór mediów, monitoring efektów plenerów Współpraca z Cracow Film Comission – zapraszanie ekip filmowych do regionu Konferencje prasowe, w tym doroczna konferencja poświęcona tematyce regionu dla prasy branżowej Kompleksowa obsługa konferencji Realizacja aplikacji mobilnych skoordynowanych z serwisem internetowym Cykliczna weryfikacja treści Prowadzenie działań aktywizujących internautów i turystów odwiedzających uzdrowiska: Konkursy fotograficzne rankingi atrakcyjności, questy, gry terenowe. Redakcja periodyku elektronicznego - newslettera Redakcja treści, pozyskiwanie odbiorców newslettera Wprowadzenie nowego formatu corocznego wydarzenia odbywającego się w subregionie na skale krajową ( festiwal) Festiwal filmowy z imprezami towarzyszącymi we wszystkich gminach Realizacja działań promocyjnych w mediach, przygotowanie i emisja spotów Tv i audio, oraz z kanałami TV zajmującymi się turystyka i sportem i zdrowiem Umowy o współpracy, sponsoring i patronaty 101 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 12 Zarządzanie produktem turystycznym Strategiczne zarządzanie rozwojem produktu turystycznego wymaga sprawnej komunikacji wewnętrznej. To z kolei implikuje tworzenie gremiów wypracowujących decyzje wykonawcze. Najbardziej sprawdzoną formą funkcjonowania gremium samorządów terytorialnych i gospodarczych są lokalne organizacje turystyczne, tworzone na terenie obejmującym zasięgiem określony produkt turystyczny (zespół atrakcji turystycznych). 12.1 Lokalne Organizacje Turystyczne Kodeks dobrych praktyk – opracowany przez Polską Organizację Turystyczną określa strukturę trójstopniową zarządzania i promocji turystycznej: Polska Organizacja Turystyczna – Regionalne Organizacje Turystyczne – Lokalne Organizacje Turystyczne Trójstopniowy system zarządzania promocją polskiej turystyki ma na celu przede wszystkim skoordynowanie działań promocyjnych w zakresie najlepszej alokacji zasobów oraz osiągnięcia efektu działań promocyjnych poprzez synergię. Dlatego też niezmiernie istotną kwestią przy podejmowaniu wszelkich inicjatyw jest system obiegu informacji i koordynacja prowadzonych działań z zachowaniem następujących zasad: LOT odpowiadają za spójność działań związanych z kreacją produktu turystycznego na szczeblu lokalnym i czuwają nad właściwym i efektywnym przebiegiem działań promocyjnych – dobrą praktyką jest opracowywanie kalendarzy imprez i wydarzeń wraz ze szczegółowymi programami i przekazywanie ich z odpowiednim wyprzedzeniem do ROT. ROT i LOT tworzone są na podstawie Ustawy o Polskiej Organizacji Turystycznej i Ustawy – Prawo o stowarzyszeniach. Ustawa o Polskiej Organizacji Turystycznej z dnia 25 czerwca 1999 r. (Dz.U. z 1999r. Nr 62, poz.689 z późn. zm.), w Art. 4, mówi, że do tworzenia i działania Regionalnych i Lokalnych Organizacji Turystycznych stosuje się przepisy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach. Członkiem tych organizacji mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, w szczególności jednostki samorządu terytorialnego i organizacje zrzeszające przedsiębiorców z dziedziny turystyki, w tym samorządu gospodarczego i zawodowego, oraz stowarzyszeniami działającymi w tej dziedzinie. Nadzór nad tymi organizacjami sprawuje minister właściwy do spraw turystyki. Organizacje te mogą prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji ich celów i w przedmiocie określonym w ich statutach. Ustawa o POT określa następujące zadania ROT i LOT: promocja turystyczna obszaru ich działania, wspomaganie funkcjonowania i rozwoju informacji turystycznej, inicjowanie, opiniowanie i wspieranie planów rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej, 102 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki współpraca z Polską Organizacją Turystyczną. W strukturze LOT powinni znaleźć się przedstawiciele następujących podmiotów: Samorząd gminny i powiatowy, zainteresowany promocją własnego obszaru poprzez turystykę powinien stać się członkiem LOT. Dobrą praktyką jest zarówno delegowanie zadań związanych z promocją do LOT, jak i łączenie promocyjnych zadań własnych tychże samorządów w ramach działalności LOT. Podmioty gospodarcze turystyczne i paraturystyczne – (w tym osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą) stanowią ważną grupę w strukturze LOT, odpowiadając za komercjalizację produktu turystycznego obszaru, a przez to rozwój gospodarczy regionu. Dobrą praktyką jest, aby członkami LOT była możliwie jak najszersza, pod względem oferty, grupa przedsiębiorców z obszaru, także podmiotów okołoturystycznych. Stowarzyszenia, fundacje i inne organizacje turystyczne i paraturystyczne – mają dowolność wstępowania do LOT. Dobrą praktyką jest, aby członkami LOT była możliwie jak największa liczba organizacji z obszaru, zapewniając tym samym szerszy zasięg i kompleksowość oddziaływania LOT. Uczelnie i szkoły kształcące kadry turystyczne – mają dowolność wstępowania do LOT. Dobrą praktyką jest, by jednostki edukacyjne angażowały się w możliwie najszerszy sposób w wykorzystywanie, transfer i zarządzanie wiedzą w ramach działalności LOT. Osoby fizyczne – mogą być członkami zwykłymi LOT i często od ich charyzmy, autorytetu, wiedzy i zaangażowania zależy skuteczne funkcjonowanie LOT. 12.2 Klastry W nowej perspektywie finansowej Unii Europejskiej wskazany jest klaster turystyczny jako pożądany model współpracy w subregionach. Taka forma współpracy otwiera przed organizacjami, instytucjami i podmiotami gospodarczymi działającymi w subregionie szerokie możliwości związane z dofinansowaniem zewnętrznym prowadzonej działalności (m. in. programy PARP, Regionalny Program Operacyjny, europejskie fundusze promujące partnerstwo publiczno-prywatne). Klaster definiowany jako powiązanie kooperacyjne z udziałem samorządów lokalnych, przedsiębiorców oraz jednostek naukowych podejmowałby działania wspierające rozwój zintegrowanego produktu turystycznego. 103 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 13 Ewaluacja i monitoring Wskaźniki Ruch turystyczny liczba turystów odwiedzających subregion; liczba uczestników wydarzeń kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych; dochody lokalnej branży turystycznej; liczba osób odwiedzających atrakcje turystyczne regionu Źródło wskaźników raporty samorządów lokalnych, regionalnych organizacji turystycznych, Małopolskiej Organizacji Turystycznej, Urzędu Marszałkowskiego, Instytutu Turystyki, dane z Głównego Urzędu Statystycznego, wyniki finansowe podmiotów lokalnej branży turystycznej, badania ruchu turystycznego w regionie Szlaki liczba wyznaczonych szlaków sprawozdania samorządów lokalnych i organizacji turystycznych Oznakowanie liczba miejsc oznakowanych raporty lokalnej organizacji turystycznej Portal turystyczny, aplikacja mobilna, liczba użytkowników (real users) oraz odsłon; raporty z panelu administracyjnego portalu oraz serwisów społecznościowych średni czas i liczba odsłon w podziale na użytkownika; liczba pobrań aplikacji mobilnej; liczba komentarzy i lajków; Wizerunek regionu mediach 104 | S t r o n a liczba i wydźwięk doniesień medialnych na temat atrakcji turystycznych regionu; opinie o subregionie w mediach społecznościowych; liczba przewodników i portali turystycznych, które zamieściły informacje o atrakcjach regionu, wydźwięk tych informacji raporty mediowe, przewodniki turystyczne, media społecznościowe Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 14 ANEKSY 105 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki I. ZABYTKI Gmina Mucharz Kościół p.w. Św. Wojciecha BM - wybudowany w latach 1835-1868 Dwór w Jaszczurowej - w latach świetności istniał tutaj browar produkujący Piwo Pełne Słodowe i Piwo Zdrój Podhalański Kaplica Knezków i Thetschlów Kaplica w Kozińcu Figura Św. Wojciecha - pochodząca prawdopodobnie z XIX wieku Kapliczka NMP - kapliczka Najświętszej Marii Panny, ufundowana w 1773 roku, Kapliczka MB Różańcowej - stoi na osiedlu pod Borowiną Kapliczka MB Różańcowej Gmina Stryszów Szesnastowieczny dwór w Stryszowie, filia Zamku Królewskiego na Wawelu. Osiemnastowieczny kościół w Stryszowie z wyposażeniem w stylu baroku. W kapliczce na przykościelnym cmentarzu znajduje się cenna późnogotycka rzeźba z warsztatu Wita Stwosza " Modlitwa w Ogrójcu ". Dwór w Zakrzowie z końca wieku dziewiętnastego, obecnie użytkowany jako hotel "Dwór Senator". Kościół w Zakrzowie, choć jest stosunkowo nowym budynkiem - powstał w 1935 roku - we wnętrzach kryje bardzo cenno zabytki: drewnianą rzeźbą Anny Samotrzeć z Najświętszą Marią Panną z XV wieku, późnorenesansowy ołtarz z XVI wieku i wiele innych. Kapliczka w miejscowości Stronie z końca XVIII wieku z posągiem Chrystusa upadającego pod krzyżem. Prehistoryczne grodzisko na stokach Góry Kurczyna. Liczne kapliczki oraz krzyże przydrożne umiejscawiane przy rozdrożach dróg lub chatach. Figura Św. Onufrego umiejscowiona na szczycie góry Chełm, ma ponad czterysta lat Osiemnastowieczna figura Św. Onufrego stojąca pod lipą w Stroniu Dziewiętnastowieczna Pieta w Dąbrówce Kapliczka Św. Wojciecha w Leśnicy. Gmina Lanckorona Prostokątne, drewniane domy parterowe konstrukcji zrębowej, powstałe głównie w latach 1868 – 1872. Układ urbanistyczny wpisany do rejestru zabytków. 106 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Murowany kościół parafialny p.w. św. Jana Chrzciciela pochodzi z XIV wieku, z tego okresu pozostały gotyckie mury z charakterystycznymi przyporami. Kaplica różańcowa z barokowym ołtarzem i obrazem Wojciecha Eliasza przedstawiającym Matkę Bożą z Dzieciątkiem. Nagrobna XIX wieczna figura św. Teresy, pochodząca z miejscowego cmentarza. Góra Lanckorońska, na której znajdują się ruiny zamku, zbudowanego przez Kazimierza Wielkiego, także pozostałości fosy i resztki fortyfikacji ziemnych z czasów walk konfederatów barskich – obiekt wpisany na światową Listę Dziedzictwa Natury i Kultury UNESCO wraz z zespołem Kalwarii Zebrzydowskiej w roku 1999. Cmentarna kaplica p.w. św. Krzyża, znajdująca się na rzymsko-katolickim cmentarzu założonym w XVII wieku. Kaplica Konfederatów Barskich, murowana, wzniesiona w 1910 roku, w pięćsetną rocznice zwycięstwa bitwy pod Grunwaldem, upamiętniająca poległych pod Lanckoroną konfederatów. Izdebnik - Stara Poczta - zajazd z przełomu XVIII i XIX wieku oraz XIX-wieczny neogotycki kościół św. Małgorzaty. Jastrzębia - XIX-wieczny zespół dworski. Podchybie - zespół dworski z przełomu XVIII i XIX stulecia, obecnie zachowany dwór – własność prywatna. Skawinki - osiemnastowieczny drewniany kościół p.w. św. Joachima (przeniesiony do Skawinek w 1956 roku z Przytkowic) oraz murowana kapliczka - Dzwonek, nakryta cebulastą kopułą. Gmina Budzów Baczyn - Kapliczka murowana „Trzeci Upadek Chrystusa”, 1 poł. XIX wieku. Bienkówka - Kościół parafialny p.w. Św. Trójcy, murowany z 1793 r. Figura kamienna Najświętszej Maryi Panny z 1828 roku. Figura kamienna Pieta z 1820 roku. Budzów - Kościół parafialny p.w. MB Pocieszenia z 1914 roku. Figura kamienna – kolumna z latarnią z 1770 roku. Jachówka - Kościół parafialny p.w. Najświętszego Serca Jezusa, murowany z 1938 r. Palcza - Mogiła konfederatów barskich z 1771 roku. Kościół parafialny p.w. MB Wspomożenia Wiernych, murowany z 1932 roku. Zechełmna - Kapliczka murowana „Trzeci Upadek” z 1876 roku. 107 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Gmina Zembrzyce Zembrzyce: Kościół parafialny z początku XX wieku, wewnątrz wyposażenie ze starszego kościoła z XVII wieku. Dwór z XIX wieku, odnowiony. Ślady obronnego zamku nad Skawą. Kapliczka z posągiem Chrystusa upadającego pod krzyżem z 1798 roku. Figura pochodzi najprawdopodobniej z 1808 roku. Początkowo usytuowana przy drodze Sucha BeskidzkaWadowice, na terenie zalewowym Zbiornika Wodnego Świnna Poręba. Obecnie przeniesiona na Osiedle Nosale. Kapliczka z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej wzniesiona w 2 połowie XIX wieku. Kapliczka z oleodrukiem i figurą gipsową Matki Bożej z końca XIX wieku. Kapliczka z figurą Świętego Antoniego Padewskiego wzniesiona w 2 połowie XIX wieku mieszcząca się na zboczu Prorokowej Góry. Kapliczka z figurką Chrystusa Frasobliwego wzniesiona w 2 połowie XIX wieku. Kolumna kamienna z figurką Chrystusa Frasobliwego nazywana Latarnią umarłych wzniesiona w 1748 roku. Kapliczka z figurą Matki Bożej Niepokalanie Poczętej ufundowana w 1867 roku. Kapliczka z figurką Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej ufundowana w 1910 roku. Śleszowice: Dwór z początku XIX wieku. Dwie zabytkowe kaplice. Willa Mracznego, w której obecnie mieści się przychodnia zdrowia. Budynek wzniesiony został na miejscu dawnego dworu z 1809 roku. Obecnie willa posiada modernistyczną odnowioną elewację. Willa „Plutówka” rodziny Gałuszków wzniesiona w 1933 roku. Budynek o cechach drewnianego budownictwa uzdrowiskowego inspirowanego architekturą tyrolską charakterystyczną dla uzdrowisk karpackich. Budynek dawnej szkoły ludowej z 1911 roku. Tarnawa Dolna: Murowany, wielokrotnie remontowany (m.in. po zniszczeniach II wojny światowej) kościół pw. Św. Jana Kantego wzniesiony w stylu neoromańskim w latach 1878-1882. Tarnawa Górna: Kaplica bielona, murowana, typu domkowego, z 1818 roku z figurą Chrystusa Upadającego pod Krzyżem z przełomu XVIII i XIX wieku, posągiem i obrazem Matki Bożej Częstochowskiej. Kapliczka zlokalizowana przy drodze do osiedla Mikołajki, powyżej ostatniego przystanku BUS w Tarnawie Górnej, przy niebieskim szlaku turystycznym prowadzącym na Leskowiec i Groń Jana Pawła II. 108 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Murowana Kapliczka przydrożna w osiedlu Jony. Kapliczka została wybudowana jeszcze przed I wojną światową. Początkowo drewniana. Po I wojnie światowej została zniszczona. Dzięki staraniom mieszkańców została ponownie odbudowana po 1946 roku. Wewnątrz ołtarzyk z obrazem Matki Bożej, sygnowany przez J. Żarkowskiego, 1888 r., oraz drugi Serce Jezusa również jego autorstwa. Ponadto umieszczono w kapliczce obraz darowany przez rodzinę Gibasów oraz obraz z wizerunkiem Matki Bożej. W kapliczce znajduje się Akt poświęcenia napisany w języku łacińskim, z oryginalnym podpisem kardynała Adama Sapiehy, 1948 r., Na zewnątrz nad drzwiami kapliczki znajduje się Chrystus Ecce Homo. 109 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki II. BAZA NOCLEGOWA Baza noclegowa Krainy Jeziora Mucharskiego Ilość obiektów noclegowych Gmina Hotele Pensjonaty Pokoje gościnne 1 1 1 3 3 3 1 1 Mucharz Stryszów Lanckorona Zembrzyce Budzów Razem Ośrodki wczasowowypoczynkowe 1 1 1 3 6 Łączna ilość miejsc noclegowych: 1 227 Gmina Mucharz Ośrodek Duszpastersko-Charytatywny w Mucharzu 34-106 Mucharz 177 tel. (33) 876 14 00 Zgromadzenie Sióstr Pasjonistek 34-106 Mucharz 95 tel. (33) 876 14 25 Gospodarstwo Agroturystyczne Maria Fluder 34-106 Mucharz, Jaszczurowa 66 tel. (33) 876 14 17 Kwatery Prywatne Sylwia Ramenda Świnna Poręba 197 tel.503947303; [email protected] Krystyna Prorok ul. Koziniec 150 34-106 Koziniec Tel. 504 045 686 110 | S t r o n a Gospodarstwa agroturystyczne Inne* Razem 3 8 4 8 4 27 3 1 2 1 8 7 11 11 12 6 47 Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Apartament w Mucharzu Osiedle Nad Potokiem 4 34-106 Mucharz Tel. 606 365 205, 606 365 057 Szkoła Podstawowa z zapleczem gastronomicznym i rekreacyjno-sportowym Świnna Poręba 34-106 Mucharz tel. (33 )876 12 24 Łącznie 140 miejsc noclegowych w tym 105 miejsc o standardzie turystycznym (sale wieloosobowe), pozostałe 35 miejsc w gospodarstwach agroturystycznych Gmina Stryszów Ekocentrum ICPPC , Jadwiga Łopata Stryszów 156 34 - 146 Stryszów Tel. (033) 879 71 14 Maria i Jerzy Baca Dąbrówka 30 34-146 Stryszów tel. (33) 879-70-93 Lucyna i Stanisław Nicieja Dąbrówka 9 34-146 Stryszów tel. (33) 879-70-54 Lesława i Andrzej Gębala Stryszów 260 34-146 Stryszów tel. kont. (33) 879-71-14 Anna i Tadeusz Porębski Stryszów 547 tel. (33) 879-70-17 Lidia Zadora i Stanisław Potoczny Łękawica 178 34-124 Klecza Górna tel. (33) 879-71-14 111 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Helena i Szczepan Master Łękawica 38 34-124 Klecza Górna tel. (33) 879-79-14 Natalia i Henryk Bienkiewicz Stronie 10 34-145 Stronie tel.(33) 879-72-18, (12) 267-42-98 Dwór SENATOR w Zakrzowie - Hotel, Restauracja, Kawiarnia Zakrzów 34-145 Stronie tel. 33 8797426, fax: 33 879 75 09, e-mail [email protected] www.dwor-senator.pl Ośrodek Wczasowo-Rekolekcyjny „CARITAS” w Zakrzowie Zakrzów 76 34-145 Stronie tel: 33 873 92 15, fax: 33 879 75 69, e-mail: [email protected] www.zakrzow.caritas.pl Gmina Stryszów: Łącznie 242 miejsc noclegowych w tym 44 miejsc w gospodarstwach agroturystycznych, a 120 miejsc o zróżnicowanym standardzie ośrodku wypoczynkowym Caritas w Zakrzowie i 30 miejsc w Beskidzkiej bazie noclegowej w Zalesiu oraz 48 miejsc w Hotelu Senator w Zakrzowie. Gmina Lanckorona Gospodarstwo Agroturystyczne - AGA Lanckorona ul. Konfederatów Barskich 556 tel. (33) 876-32-87, 696-686-391 Gospodarstwo agroturystyczne - Dorota Stępień 34-143 Lanckorona ul. Lanckorona 310 tel. 668 735 606 Gospodarstwo agroturystyczne - W ARONIACH - Alicja Sikora, Izdebnik 495 tel. (33) 876 33 15, 0609 135 601 112 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Hotel*** Modrzewiówka 34-143 Lanckorona ul. Legionistów 57, tel. (33) 870-24-24. Ośrodek Szkolenia i Wychowania Korona 34-143 Lanckorona .ul. Krakowska 513 tel. (33) 876-64-01, faks (33) 876-31-14 Pensjonat JUSTYNA ul. K. Wielkiego 549 34-143 Lanckorona tel. (33) 876-35-56 Pensjonat ZAMEK ul. Zamkowa 40 34-143 Lanckorona tel. (33) 876-35-15 Ranczo Ostoja Gospodarstwo Agroturystyczne Lucyna i Marek P. Krzemień ul. Legionistów 75 34-143 Lanckorona, (33) 876-35-29, 605-681-575, 605-891-347 Willa BAJKA ul .Zamkowa 36, 34-143 Lanckorona tel.606443529, Willa TADEUSZ, Alicja Lorenz - Łomnicka ul Legionistów 46 34-143 Lanckorona tel. (33) 876-35-92, 506-453-424, 502-898-340. Pensjonat LEŚNY OGRÓD ul. Św. Jana 15 34-143 Lanckorona Łącznie 246 miejsc noclegowych w tym 74 miejsc w pokojach z łazienkami w pensjonatach, 110 miejsc w pokojach z łazienkami w hotelach i 62 w gospodarstwach agroturystycznych. 113 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Gmina Budzów Gospodarstwo agroturystyczne - Helena Ręćkowska 34-211 Budzów 220 tel. 600 968 331 Gospodarstwo agroturystyczne - Teresa Leśko-Talaga 34-211 Budzów 110 tel. (33) 874 00 17 Gospodarstwo agroturystyczne - Krzysztof Guzik Jachówka 35 34-211 Budzów tel. 608-403-874 Gospodarstwo agroturystyczne - Marcin Ręćkowski 34-211 Budzów 220 tel. 600 968 331 Restauracja i Hotel Magnolia 34-211 Budzów 661 tel. (33) 876 76 76 Greg, Sale Bankietowe i Pokoje Gościnne 34-211 Budzów 503 tel. 608 651 815 Łącznie 116 miejsc noclegowych w tym 84 miejsc w pokojach z łazienkami w hotelach i 32 miejsc w gospodarstwach agroturystycznych Gmina Zembrzyce Dwór Zembrzyce 34-210 Zembrzyce 1 tel. (33) 874 67 37 Dom Wczasowo-Rehabilitacyjny 34-201 Zembrzyce 433 tel. (33) 877 07 65 Ośrodek Wypoczynkowo-Rekolekcyjny Totus Tuus 34-201 Zembrzyce 503 tel. (33 874 41 86) 114 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Gospodarstwo Agroturystyczne Bacówka u Harnasia 34-201 Marcówka 84 tel. 504 390 197 Ośrodek Kolonijno-Wczasowy „Jędruś” 34-201 Marcówka 120 tel. (33) 874 60 23 Gospodarstwo Agroturystyczne - Barbara Haszczyc-Krautter 34-201 Tarnawa Dolna 210 tel. 502 090 140 Gospodarstwo Agroturystyczne - Halina Ziomek 34-210 Śleszowice 188 tel. (33) 874 62 88 Domki Letniskowe „Pod Dębem” - Urszula Schmitz 34-210 Tarnawa Dolna 172 tel. 668 312 910 Gospodarstwo Agroturystyczne „Cichy Zakątek” - Antoni Nosal 34-210 Tarnawa Dolna 186 tel. (33) 874 64 11 Gospodarstwo Agroturystyczne - Michał Gęsikowski 34-210 Tarnawa Dolna 335 tel. 511 190 163 „Kominkowy Spichlerz” ośrodek warsztatowo-treningowy 34-210 Tarnawa Dolna 73 tel.502 292 869 Łącznie 483 miejsca noclegowe w tym: 363 miejsc w ośrodkach wypoczynkowych w pokojach z łazienkami i 50 miejsc w pokojach wieloosobowych oraz 70 miejsc w gospodarstwach agroturystycznych. 115 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki III. BOISKA I KLUBY SPORTOWE Gmina Mucharz Uczniowski Klub Sportowy „ZALEW" Świnna Poręba Uczniowski Klub Sportowy „TOP” Koziniec Ludowy Klub Sportowy „Czarni” Koziniec Ludowy Klub Sportowy „Spartak” Skawce Orlik 2012 w Mucharzu, Szkoła Podstawowa w Mucharzu, 34-106 Mucharz nr 238 Stadion sportowy w Skawcach (pełnowymiarowe boisko do piłki nożnej z nawierzchnią trawiastą oraz kort tenisowy ze sztuczną nawierzchnią) Hala sportowa z kompleksem boisk przy Szkole Podstawowej w Świnnej Porębie 216. (wewnątrz pełnowymiarowe boisko do piłki siatkowej, ręcznej, koszykówki i do halowej piłki nożnej) Sala gimnastyczna w Jaszczurowej przy Zespole Szkół oraz boisko do piłki nożnej i korty tenisowe z naturalna nawierzchnią Gmina Stryszów Ludowy Klub Sportowy ŻAREK Stronie Ludowy Klub Sportowy CHEŁM Stryszów Parafialny Uczniowski Klub Sportowy BURZA Zakrzów Centrum Rekreacji i Sportu w Dąbrówce Gmina Lanckorona Boisko sportowe w Jastrzębi, korty tenisowe, boisko do siatkówki i koszykówki Boisko sportowe w Lanckoronie Stadion Sportowy w Izdebniku, boisko do piłki plażowej przy szkole Ludowy Klub Sportowy „CDO JUBILAT” w Izdebniku ,Ludowy Klub Sportowy „ZRYW” w Lanckoronie Ludowy Klub Sportowy „JASTRZĘBIANKA” w Jastrzębi Ludowy Klub Sportowy „KORONA” w Skawinkach Klub Siatkarski „ALPS” Gmina Budzów Ludowy Klub Sportowy „Strzelec Budzów” Ludowy Klub Sportowy w Bieńkówce, Ludowy Klub Sportowy w Bieńkówce Stadion Sportowy w Budzowie Stadion Sportowy w Bieńkówce Boisko Sportowe „Orlik” w Baczynie Boisko Sportowe „Orlik” w Palczy Boisko do piłki plażowej w Jachówce 116 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Boisko sportowe z kortem do gry w tenisa w Jachówce Gmina Zembrzyce Ludowy Klub Sportowy Garbarz Zembrzyce Ludowy Klub Sportowy Tarnawianka Ludowy Klub Sportowy Błyskawica Marcówka 117 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki IV. KALENDARIUM 2013 Kalendarium wydarzeń kulturalnych i sportowych w subregionie na rok 2013 – przykład liczebności i różnorodności imprez na obszarze Krainy Jeziora Mucharskiego. Styczeń 06.01.2013: Korowód Trzech Króli Mucharz 11.01.2013: IV Gminny Przegląd Kolęd i Pastorałek Budzów – Bieńkówka Luty Walentynkowe warsztaty taneczne dla młodzieży - salsa Lanckorona – GOK Lanckorona 16.02.2013: IV Parafialny Turniej Tenisa Stołowego Budzów – Palcza Marzec 9.03.2013: Dzień kobiet – występ koła teatralnego działającego przy ZS w Izdebniku Lanckorona – GOK Lanckorona Warsztaty Terra Artis Lanckorona – GOK Lanckorona 18-25.03.2013: Konkurs wielkanocny Lanckorona – GOK Lanckorona 23.03.2013: IX Powiatowy Konkurs Potraw i Palm Wielkanocnych Budzów - Bieńkówka 24.03.2013: Konkurs Palm Wielkanocnych Budzów – Palcza Kwiecień Wieczornica z okazji śmierci Jana Pawła II, godz. 21.00 Lanckorona - Parafia Lanckorona 23.04.2013: VII Gminny Przegląd Teatrzyków Szkół Podstawowych Budzów 29.04.2013: Gminny Konkurs Recytatorski ZS Lanckorona/GOK Lanckorona Cała Polska Biega – ogólnopolska akcja promująca zdrowy tryb życia Zembrzyce – Marcówka Rodzinny Rajd Majowy Lanckorona – Kalwaria Zebrzydowska Lanckorona – Kalwaria Zebrzydowska Gminne obchody Dnia Strażaka w Lanckoronie 3.05.2013: Gminne obchody Święta Konstytucji 3 Maja Lanckorona – GOK Lanckorona 8-15.05.2013: Tydzień Bibliotek - Biblioteka w Lanckoronie Turniej Brydża Lanckorona – GOK Lanckorona 18.05.2013: „Co może jeden człowiek” – występ Jana Nowickiego i Marka Stryszowskiego z zespołem De Profundis, Stryszów - Kaplica w Ośrodku Wczasowo – Rekolekcyjnym w Zakrzowie 19.05.2013: Otwarcie Stadionu Sportowego w Skawcach – Międzynarodowy Turniej Piłki Nożnej połączony program artystyczny Mucharz – Stadion Sportowy w Skawcach 21.05.2013: IX Gminny Konkurs dla Przedszkoli „Od Przedszkola do Opola” Budzów - Palcza 25.05.2013: VI Rajd Szlakami Konfederatów Barskich Lanckorona Maj 118 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 25.05.2013 VIII Gminny Konkurs Piosenki Dziecięcej i Młodzieżowej Budzów - Jachówka 25.05-01.06.2013: Europejski Tydzień Sportu Mucharz 26.05.2013: Rajd Konfederatów Barskich i wernisaż wystawy „Wiara i wolność – dziedzictwo historyczne Konfederacji Barskiej na terenie Gościńca 4 Żywiołów Stryszów – Muzeum w Stryszowie maj/czerwiec Dzień Matki/Dzień Dziecka – piknik rodzinny Zembrzyce Czerwiec Czerwiec 2013 Cała Polska Czyta Dzieciom Lanckorona – Biblioteka/GOK 1-2.06.2013: Piknik Rodzinny organizowany przez Stowarzyszenie im. Jana Kantego w Stryszowie, Stryszów - LKS „Chełm” 15.06.2013: Dzień Ziemi Tarnawskiej – piknik rodzinny Zembrzyce – Tarnawa Dolna 16.06.2013: ONUFRALIA – imieniny patrona Gminy Stryszów - LKS „Żarek” w Stroniu 16.06.2013: Festyn Jastrzębia Lanckorona 20.06.2013: Karuzela Twórczości – impreza integracyjna dla osób niepełnosprawnych Zembrzyce 22-23.06.2013: Dni Ziemi Mucharskiej połączony z Rajdem Samochodów Terenowych „MASAKRA” Mucharz 22-23.06.2013: Dni Gminy Zembrzyce – piknik rodzinny Zembrzyce 22-23.06.2013: Jarmark Świętojański Lanckorona – Rynek/GOK 30.06.2013: Odpust Parafialny Lanckorona, Lanckorona – Parafia Lanckorona Lipiec 6.07-7.07.2013: Koło Łowieckie – „Festiwal muzyki myśliwskiej” Lanckorona - Rynek 11.07-21.07.2013: Międzynarodowe Warsztaty Gitarowe Lanckorona „Pracownia Muz” 13.07-14.07.2013: Festyn OSP Izdebnik Lanckorona 13-14.07.2013: Gminne Święto Sportu Stryszów - LKS „Chełm” w Stryszowie 26-27.07.2013: Piknik charytatywny - organizowany przez Stowarzyszenie im. Jana Kantego w Stryszowie Stryszów - LKS ”Chełm” w Stryszowie Sierpień 10.08.2013: Dzień Kubajki – piknik rodzinny na ludowo, Wyścig Kolarski Memoriał Łasaka Zembrzyce – Marcówka 17.08.2013: Rombanica – biesiada u Zbójników Zembrzyce 17.08.2013: VI Biesiada w Śleszowicach Zembrzyce - Śleszowice 17-18.08.2013: Dni Gminy Budzów - Budzów „Romantyczna Lanckorona” – festiwal dla zakochanych Lanckorona 24.08.2013: Dożynki Gminne Zembrzyce 25.08.2013: Piknik „Pożegnanie wakacji” Stryszów - LKS „Chełm” w Stryszowie Wrzesień wrzesień 2013: Wernisaż wystawy Czesława Jałowieckiego Stryszów - Muzeum w Stryszowie 119 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki wrzesień 2013: Festiwal Dilettante – teatr w ruchu Lanckorona 1.09.2013: Dożynki Gminne Stryszów - Zakrzów 1.09.2013: Gminne obchody rocznicy wybuchu II Wojny Światowej Lanckorona Dożynki Gminne Lanckorona 16.09.2013: UKS Zalew Świnna Poręba „Turniej starosty wadowickiego” - Turniej siatkówki Małopolski Zachodniej - Mucharz – SP Świnna Poręba 21.09.2013: Gminne Zawody Sportowo-Pożarnicze w Mucharzu Mucharz Październik 3-6.10.2013: Festiwal Filmowy TPL (w zależności od pozyskania funduszy) Lanckorona 05.10.2013: Międzynarodowe Halowe Rozgrywki w Piłkę Siatkową - Mucharz 06.10.2013: Mistrzostwa Polski w Trialu – Zembrzyce Międzynarodowe Warsztaty Filmu Animowanego w Lanckoronie Listopad 11.11.2013: Gminne obchody Święta Niepodległości – Lanckorona i Skawinki 21.11.2013: Wieczór z bajką - Budzów 22.11.2013: Bajanie przy kominku Budzów – Palcza Grudzień Festiwal „Anioł w Miasteczku” Lanckorona – Rynek/GOK Festiwal Pierogów - Mucharz 120 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki V. ZAMIERZENIA INWESTYCYJNE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO Gminy zlokalizowane w Krainie Jeziora Mucharskiego podejmują szereg działań związanych ze stworzeniem infrastruktury służącej mieszkańcom i turystom a związanych z bliskim już napełnieniem Jeziora Mucharskiego. Poniższe informacje mają charakter wstępny i związane są z przygotowywaniem przez Małopolską Agencję Rozwoju Regionalnego (na zlecenie Zarządu Województwa Małopolskiego) dokumentacji dla niektórych zamierzeń inwestycyjnych związanych z zagospodarowaniem turystycznym Jeziora Mucharskiego. GMINA MUCHARZ 1. Centrum Rekreacyjne „Jaszczurówka” obejmujące : Budynek wielofunkcyjny z przeznaczeniem na informację turystyczną, sklepik regionalny, baro-kawiarnię, administrację, bazę dla bezpieczeństwa wodnego (siedziba WOPR, Policji, Straży Pożarnej), pomieszczenia magazynowe, m.in. hangar na łodzie; Przystań dla łodzi z obsługi i turystów; Plażę piaszczysta i trawiastą; Wypożyczalnię kajaków, rowerów, itp.; Basen na wodzie; Miejsce na plac rozrywki dla dzieci i fitness pod chmurką dla dorosłych; Boisko sportowe wielofunkcyjne; Ścieżki rowerowo-spacerowe, z wyznaczonymi miejsca na piknik Parking dla obsługi; Muszlę koncertową. 2. Parking z małą architekturą dla Centrum Rekreacyjnego „Jaszczurówka” Parking umożliwiający wygodne i bezpieczne parkowanie dla turystów, głównie tych korzystających z Centrum Rekreacyjnego. 3. Przystań „Pod Tatrami” białej floty w Jaszczurowej Przystań białej floty. 4. Ośrodek żeglarski Brańkówka – Zagórze Baza dla harcerzy wypoczynkowe. spełniająca funkcje szkoleniowe, sportowe i rekreacyjno 5. Przystań białej floty – Skawce przystań dla turystów bez samochodów przyjeżdżających transportem kolejowym, autobusowym czy rowerem. 6. Centrum rekreacji i wypoczynku w Mucharzu Infrastruktura do organizacji plenerowych wydarzeń artystycznych (muszla koncertowa); Urządzenie terenów zielonych z alejkami, ławeczkami, grillem; 121 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki Plac zabaw dla dzieci, fitness dla dorosłych, stoliki, ławeczki; Fontanna; Muszla koncertowa; Izba regionalna w budynku p. Sokalskiej. GMINA STRYSZÓW 1. Centrum sportowo – rekreacyjne Dąbrówka Budynek wielofunkcyjny (pomieszczenia biurowe, magazyny, natryski, toalety, szatnie, ambulatorium i świetlica); Marina dla żaglówek, łodzi i innego sprzętu wodnego; Hangar na sprzęt wodniacki; Slip12 (zjeżdżalnia dla pojazdów transportujących żaglówki i łodzie); Przystań białej floty; Trapy, mola; Basen na wodzie; Plaża piaszczysta i trawiasta; Fitness pod chmurką; Boisko do piłki plażowej; Boisko wielofunkcyjne typu Orlik; Korty tenisowe, mini golf; Bulodrom; Park linowy; Plac zabaw dla dzieci; Parkingi; Tereny zielone i mała architektura. 2. Centrum Kultury i Turystyki - Dąbrówka zostanie odtworzony zabytkowy dwór, w którym będzie siedziba Centrum Kultury i Turystyki z dwoma salami wystawowymi, w tym zbiory archeologiczne z dna zbiornika, sale wykładowe, zaplecze sanitarne, pomieszczenia biurowe; obok dworu amfiteatr na 1500 miejsc, parking, zagospodarowanie terenu ze stoiskami handlowymi i do grillowania. 3. Aqua Centrum - Dąbrówka marina z hangarami na sprzęt wodniacki, ze slipem, pomostami wraz z przystanią białej floty, molem, plażą trawiastą i piaskową, z boiskiem do siatkówki plażowej, parkingi, mała architektura. Centrum Nurkowe (platformy nurkowe, komora hiperbaryczna), zaplecze użytkowe (biuro, szatnie- sucha i mokra, kadzie do płukania, natryski), 12 Slip, wyciąg stoczniowy – mała pochylnia, budowla hydrotechniczna w postaci równi pochyłej schodzącej z lądu w głąb wody, służąca do wodowania lub wyciągania na brzeg niewielkich jednostek pływających poprzez przewożenie ich na wózku kołowym, którym można wjechać do wody na głębokość większą niż zanurzenie jednostki 122 | S t r o n a Kraina Jeziora Mucharskiego – Strategia Rozwoju Turystyki 4. Tor BMX - Stryszów tor BMX z trybunami; tor przeszkód do cyklotrialu i pantracku; budynek biurowo-socjalny (pomieszczenie biurowe, szatnie, biuro zawodów, spikera i sędziowskie, loże dla mediów, zawodników, ambulatorium, zaplecze techniczne); stanowisko dla kamperów; parking. GMINA ZEMBRZYCE 1. Tereny rekreacyjne u ujścia Paleczki do Skawy. przy ujściu Paleczki do Skawy zostaną stworzone tereny rekreacyjne o bogatym i różnorodnym wyposażeniu. GMINA BUDZÓW 1. Modernizacja i rozbudowa szlaków turystycznych. zagospodarowanie szlaków, w tym w rejonie Babicy, w oparciu o istniejące drogi dojazdowe do pól oraz przygotowanie małej architektury na szlakach. 2. Tereny rekreacyjne nad potokiem Drożdżyna. zagospodarowanie potoku Drożdżyna (lewy dopływ Paleczki) i stworzenie terenów rekreacyjnych. 3. Modernizacja i dostosowanie do pełnienia funkcji turystycznej lokalnej drogi Budzów Centrum – Makowska Góra. położenie asfaltu, wyznaczenie szlaku i stworzenie miejsc widokowych i wypoczynkowych dla turystów. 4. Stworzenie miejsca wypoczynkowo – widokowego na Przełęczy Sanguszki wytyczenie i zagospodarowanie miejsca wypoczynkowo – widokowego na Przełęczy Sanguszki we współpracy ze Starostwem Suskim. GMINA LANCKORONA 1. Odbudowa Zamku Kazimierzowskiego na Górze Lanckorońskiej i dostosowanie go do pełnienia funkcji turystycznych. na zamkowym wzgórzu górującym nad miejscowością i stanowiącym punkt widokowy na przyszłe Jezioro Mucharskie planowana jest częściowa odbudowa XIV-wiecznego zamku, dawnych koszar – drewnianego blokhauzu i fortyfikacji ziemno-drewniane; w odbudowany zabytek wkomponowany zostanie amfiteatr i zbudowane zaplecze socjalno-bytowe dla obsługi ruchu turystycznego; ponadto stworzone zostanie muzeum zamkowe, baszta widokowa, restauracja i park historyczny. 123 | S t r o n a
