Apologetyka - Betania Katowice

Apologetyka
Dr Sławomir Witkowski
Czym zajmuje się apologetyka
• Apologetyka (łac. apologeticum, z gr. ἀπολογία) — dział teologii
(teologia fundamentalna, której apologetyka jest wymiarem
praktycznym) lub literatury zajmujący się obroną wiary, w
szczególności chrześcijańskiej, przed zarzutami przeciwników oraz
uzasadniający podstawowe prawdy wiary. Termin ten również
dotyczyć może twórczości pisarskiej apologetów Mianem tym
określa się pisarzy wczesnochrześcijańskich z II w. działających w
okresie po Ojcach Apostolskich Zaliczani są do nich m.in. św.
Justyn Męczennik, Atenagoras z Aten, Arystydes z Aten Teofil z
Antiochii, Tertulian, Klemens Aleksandryjski, Meliton z Sardes,
Tacjan Syryjczyk, Kwadratus
• Apologetyka stawia sobie za zadanie obronę przekonań religijnych
za pomocą argumentacji historycznej i racjonalnej, bardzo często na
podstawie Biblii Celem jej jest m.in. wykazanie braku konfliktów
między nauką a religią oraz między rozumem a wiarą.
Elementy apologetyki
1. Kontekst
2. Punkt widzenia
3. Punkt wyjścia:
• musimy zrozumieć aby uwierzyć (np.
Justyn Męczennik, Tomasz z Akwinu)
• Musimy uwierzyć aby zrozumieć(św.
Augustyn, Anzelm, Jan Kalwin, Blaise
Pascal)
Pytania dotyczące apologetyki
1. Czego właściwie broni chrześcijanin?
2. Czy chrześcijaństwo naprawdę wymaga obrony?
3. Czy grzech nie sprawia czasem, że nie możemy
polegać na swoim rozumie?
4. Komu potrzebna jest apologetyka
„ Skoro bowiem świat przez mądrość swoją nie
poznał Boga[…] przeto upodobało się Bogu zbawić
wierzących przez głupie zwiastowanie (1 Kor. 1:21).
5. Jakie miejsce w apologetyce zajmuje objawienie –
rola Ducha Świętego?
Apologeci
• Św. Paweł Apostoł:
Nawrócenie św. Pawła(obraz
Caravaggio: nawrócenie św. Pawła
pod Damaszkiem)
Justyn Męczennik
Orygenes (182 – 254r.n.e.)
Dzieła Justyna Męczennika
1. Apologia pierwsza skierowana do
cesarza Antoninusa Piusa
2. Apologia druga zaadresowana do senatu
rzymskiego
3. Dialog z Żydem Tryfone
Tertulian (ok. 150/160 – ok.
218/220r.n.e.)
Wybrane traktaty Tertuliana
• Do pogan
- Atakował rozkład moralny i religijny
pogaństwa
• Apologetyk
„Cóż mają wspólnego Ateny i Jerozolima? Cóż
Akademia i Kościół? Nauka nasza pochodzi z
portyku Salomona, który nauczał że w
prostocie serca Pana szukać należy. Tym
gorzej dla tych, którzy tworzą sobie platońskie,
stoickie lub dialektyczne chrześcijaństwo”.
Św. Augustyn(354-430r.)
Wybrane dzieła Augustyna
• 1. Wyznania
• 2. O państwie Bożym
Argumenty na rzecz istnienia Boga
mogą mieć charakter aprioryczny
lub aposterioryczny
• Aposterioryczny – gdy przynajmniej
jedna z przesłanek argumentacji dotyczy
faktu w świecie (kosmologiczny).
• Aprioryczny – gdy nie zawiera tego
rodzaju przesłanek; wychodzi od
ontologicznego pojęcia Boga
(ontologiczny).
Ontologiczny dowód istnienia Boga
– XI w., św. Anzelm z Canterbury,
Proslogion.
• 1. Maksymalnie wielki byt (taki, ponad który
nic większego pomyśleć nie można) istnieje
w intelekcie (możemy go pomyśleć)
• 2. Czymś większym jest istnieć w
rzeczywistości niż istnieć jedynie w intelekcie.
• 3. Ergo: Gdyby maksymalnie wielki byt istniał
jedynie w intelekcie, to nie byłby
maksymalnie wielki. Musi więc istnieć tak w
myśli, jak i w rzeczywistości. Tym bytem jest
Bóg.
Autorem dowodów aposteriorycznych
był św. Tomasz z Akwinu
Tomasz z Akwinu
•
•
•
•
•
1225-1274
Dominikanin
Doktor Anielski
Jeden z najważniejszych myślicieli katolickich
Twórca pięciu dróg, za pomocą których
argumentował za teizmem.
• Gł. dzieła: Summa teologiczna i Summa
filozoficzna
5 dowodów na istnienie Boga wg.
Tomasza z Akwinu
• Tomasz z Akwinu jest autorem dowodów
wysnutych ze struktury świata, w postaci pięciu
tez. Tomaszowy Bóg musi istnieć jako absolutnie
pierwotna przyczyna ruchu wszechświata (1) i
jego istnienia (2). Poza tym, jeżeli wszechświat
jest czymś niekoniecznym, musi istnieć coś, co
istnieje koniecznie, a więc Bóg (3). Obserwowane
we wszechświecie stopnie doskonałości wskazują
na istnienie stopnia najwyższego, absolutnego,
czyli Boga jako punktu odniesienia (4). I wreszcie
Bóg musi istnieć jako ostateczny cel wszystkiego,
spełnienie wszystkich celów mniejszych (5).
Droga pierwsza: z ruchu
Skoro istnieje ruch, musi być też jego
przyczyna. By uniknąć regresu w
nieskończoność, należy przyjąć istnienie
pierwszego nieruchomego poruszyciela.
Droga druga: z istnienia przyczyny
sprawczej
• Świat jest grą przyczyn i skutków. Przyczyna
tworzy skutek, sama będąc skutkiem jakiejś
przyczyny. Np. kamień porusza się, gdyż
popycha go kij, którym porusza z kolei ręka
człowieka. Podobnie wszystko ma swoją
przyczynę. W pewnym momencie musimy się
jednak zatrzymać i przyjąć istnienie pierwszej
przyczyny sprawczej, udzielającej siły i mocy
przyczynom wtórnym – przyczyny wszystkich
przyczyn.
Droga trzecia: z istnienia rzeczy
niekoniecznych (przygodnych)
• Każdy przygodny byt zaczął swe istnienie
w pewnym czasie.
• 2. Dlatego musiał istnieć czas, w którym
pierwszy przygodny byt zaczął istnieć.
• 3. Byty przygodne nie mogą zaistnieć bez
przyczyny.
• 4. Dlatego musi istnieć byt konieczny,
który jest przyczyną przygodnych bytów.
• Nazywamy go Bogiem.
Droga czwarta: ze stopni
doskonałości
• Niedoskonałość świata, tzn. to, że rzeczy
są mniej lub bardziej dobre, prawdziwe i
szlachetne, zakłada istnienie czegoś
doskonałego (pod względem dobra,
prawdy, szlachetności), a ostatecznie coś
bezwzględnie doskonałego.
• Bytem bezwzględnie doskonałym może
być tylko Bóg.
Droga piąta: z celowości i ładu w
świecie (argument teleologiczny)
• W świecie istnieje porządek, który ma swoją
rację; jest odblaskiem Tego, który w porządku
dochodzi do największego szczytu. Również
celowość panująca w przyrodzie zakłada
inteligentne kierownictwo, a ostatecznie coś,
co samo nie jest już celowo kierowane, lecz
jest czystą zdolnością kierowania – czystą
inteligencję.
• „Świat nie jest źle napisaną tragedią, to nie
są bezładne strzępy, tylko harmonijna całość”
(Arystoteles).
Tomaszowa koncepcja Boga
• Podczas gdy wszystkie byty przygodne składają
się z istoty i istnienia, tak istotą (naturą) Boga jest
istnienie. W wypadku Boga to złożenie ginie, Bóg
jest samym istnieniem, czystym aktem, istnieniem
samoistnym (ipsum esse subsistens), źródłem
wszystkiego, co istnieje w sposób niedoskonały.
Pełnią urzeczywistnienia (nie ma w Nim możności,
jako czynnika konstytuującego byt stworzony).
• Zdanie „Bóg istnieje” nie jest oczywiste. Istnienie
Boga może być dane tylko w doświadczeniu
mistycznym, które nie ma nic wspólnego z
oczywistością empiryczną czy logiczną.
Elementy apologetycznej
argumentacji
1. Czy chrześcijaństwo zgadza się z faktami
• Porządek naturalny wynikiem działania nadnaturalnej
mocy Bożej
• Świadectwo historii
• Noszę w sobie koncepcję doskonałej Istoty, a zatem
Istota ta musi istnieć(Anzelm)
• Doświadczam przyczyn wszystkiego, a więc musi
istnieć praprzyczyna (Tomasz z Akwinu)
• Stworzona rzeczywistość zmierza do jakiegoś końca,
a zatem musi istnieć cel ostateczny(Tennant)
• Mam w sobie poczucie moralności, musi więc istnieć
prawodawca (Carnell)