Najważniejsze zrealizowane zadania/podjęte działania

Nr wniosku: 167534, nr raportu: 13239. Kierownik (z rap.): dr hab. Aleksander Marian Jamsheer
Najważniejsze zrealizowane zadania/podjęte działania
Podstawowym celem projektu była identyfikacja nowych, nieopisanych dotychczas w piśmiennictwie
medycznym zmian genetycznych, stanowiących przyczynę występowania wrodzonych wad kończyn (WWK)
u człowieka. Pomimo postępu w zakresie genetyki rozwoju człowieka oraz szybkiego doskonalenia metod
diagnostyki genetycznej, przyczyna molekularna (zależnie od typu wady) pozostaje nieustalona w ok. 40-70%
przypadków WWK, co uzasadnia prowadzenie badań naukowych w tej dziedzinie i stwarza stosunkowo
wysokie szanse identyfikacji nowych, nieopisanych przyczyn molekularnych tychże wad. Podjęte przez nas
badania prowadzone były z wykorzystaniem nowoczesnych metod genetyki molekularnej i pozwoliły na
identyfikację m. in. kilku nowych, patogennych wariantów liczby kopii (CNVs). Zmiany typu CNVs,
zaburzając otoczenie regulatorowe przyległych genów lub genu, skutkują najczęściej zmianami w ich
działaniu. W niniejszym projekcie przebadaliśmy grupę 121 probandów dotkniętych obustronnymi WWK (32
przypadki rodzinne i 89 sporadycznych), u których w kompleksowych badaniach genetycznych
wykluczyliśmy wszystkie znane przyczyny wady. Ponieważ na badania z zastosowaniem nowoczesnych
technik kwalifikowaliśmy jedynie pacjentów z negatywnymi wynikami wstępnych testów przesiewowych,
przebadana w ramach projektu grupa obejmowała de facto ok. 200 probandów z obustronnymi WWK. U ok.
80 z nich zidentyfikowaliśmy mutacje w znanych genach i regionach powiązanych z WWK, co umożliwiło
zdiagnozowanie przyczyny zaburzenia rozwojowego i udzielenie rodzicom chorego dziecka porady
genetycznej.
Najważniejszymi osiągnięciami naukowymi niniejszego projektu, udokumentowanymi w momencie składania
raportu dziewięcioma recenzowanymi publikacjami, było zidentyfikowanie kilku nowych przyczyn WWK
oraz udoskonalenie algorytmów diagnostycznych dla określonych typów wad kończyn/chorób genetycznych
układu kostnego człowieka. Poza identyfikacją nowych przyczyn genetycznych WWK, celami projektu było
także powołanie nowego zespołu badawczego oraz stworzenie nowego warsztatu badawczego. Zrealizowano
wszystkie w/w cele projektu, powołując zespół badawczy, wykorzystujący w swej pracy najnowocześniejsze
metody diagnostyki i badań naukowych dostępnych w dziedzinie genetyki człowieka.
Wpływ na dyscyplinę
Zrealizowane w ramach niniejszego projektu badania i osiągnięte wyniki mają znaczący wpływ na rozwój
reprezentowanej przez nas dyscypliny naukowej. Identyfikacja nowych czynników genetycznych
(kodujących, a w szczególności niekodujących) odpowiedzialnych za morfogenezę kończyn stanowi istotny
wkład w dziedziny genetyki klinicznej, biologii rozwoju i genetyki rozwoju. Wyniki projektu poszerzyły
wiedzę dotyczącą etiologii wad rozwojowych człowieka, jak również pozwoliły uzyskać wgląd w procesy
regulacji genów rozwojowych oraz embriogenezy kończyn człowieka. Na przykładzie WWK wykazaliśmy
istotny udział mutacji regulatorowych w etiologii wrodzonych wad rozwojowych, co wytycza kierunki
dalszych badań w tej dziedzinie genetyki klinicznej. Dodatkowo, dzięki przeprowadzonym badaniom i ich
wynikom, pacjenci z WWK i ich rodziny uzyskały lepszą opiekę medyczną i bardziej wiarygodne poradnictwo
genetyczne. Wyniki projektu umożliwiły także opracowanie nowych testów genetycznych (np. dla
kościozrostu śródręcza 4/5, tj. MF4), jak również nowych, bardziej efektywnych ekonomicznie algorytmów
diagnostycznych (SHFM, tj. w odniesieniu do rozszczepu rąk/stóp oraz mnogich wyrośli kostnych), co
dodatkowo poprawi efektywność diagnostyki genetycznej i poradnictwa genetycznego dla tych konkretnych
grup zaburzeń kostnych. Podsumowując, wyniki zakończonego projektu pozwoliły na lepsze poznanie
etiologii genetycznej WWK, i oprócz istotnego wkładu w rozwój nauk podstawowych, przyczyniły się do
poprawy stanu opieki genetycznej nad chorymi oraz umożliwiły skuteczniejszą diagnostykę, prognozowanie i
poradnictwo genetyczne w tej heterogennej grupie zaburzeń rozwojowych.