Spis treści Wykaz skrótów ............................................................................................................XIII Bibliografia ..................................................................................................................XV Wykaz tabel .................................................................................................................XXV Wykaz wykresów ........................................................................................................XXIX Wprowadzenie ............................................................................................................1 Rozdział I. Ewolucja postępowania ze skazanymi uzależnionymi od środków odurzających lub substancji psychotropowych w izolacji penitencjarnej .........................................................................................................13 § 1. Okres XX-lecia międzywojennego .............................................................13 § 2. Lata 1945–1970 ...............................................................................................15 § 3. Postępowanie ze skazanymi uzależnionymi w świetle Kodeksu karnego wykonawczego z 1969 r. ...............................................................17 § 4. Postępowanie ze skazanymi uzależnionymi w pracach kodyfikacyjnych nad Kodeksem karnym wykonawczym z 1997 r. ......31 Rozdział II. Wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym ......................................................................................................41 § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6. § 7. Uwagi wprowadzające ..................................................................................41 Kryteria kierowania skazanych do systemu terapeutycznego ...............47 Organy kierujące skazanych do systemu terapeutycznego .....................52 Tryb umieszczenia skazanego uzależnionego w systemie terapeutycznym ..............................................................................................56 Wykonywanie kary pozbawienia wolności w oddziale terapeutycznym i poza oddziałem terapeutycznym ...............................62 Indywidualne programy terapeutyczne jako podstawa terapii osób uzależnionych .................................................................................................67 I. Treść indywidualnych programów terapeutycznych oraz tryb ich opracowywania ............................................................................68 II. Kontrola i ocena indywidualnych programów terapeutycznych .69 III. Rola badań osobopoznawczych w tworzeniu indywidualnych programów terapeutycznych ............................................................70 „Dobrowolny przymus” w terapii skazanych uzależnionych .................74 IX Spis treści Rozdział III. Skazani uzależnieni od środków odurzających lub substancji psychotropowych w świetle danych statystycznych ........................................79 § 1. Skazani odbywający karę pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym ..............................................................................................79 I. Populacja skazanych odbywających karę pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym w latach 1999–2013 ...........................79 II. Skazani uzależnieni od środków odurzających lub psychotropowych zakwalifikowani do odbywania kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym w oddziałach terapeutycznych przebywający poza tymi oddziałami w latach 1999–2013 .82 1. Skazani zakwalifikowani do odbywania kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym w oddziałach terapeutycznych przebywający poza tymi oddziałami wg przyczyn ...................................................................................83 2. Skazani zakwalifikowani do odbywania kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym poza oddziałem terapeutycznym .............................................................................85 § 2. Kierowanie skazanych do systemu terapeutycznego w latach 1999–2013 ........................................................................................86 Rozdział IV. Charakterystyka badanej populacji ...............................................89 § 1. Dobór próby i sposób realizacji badań .......................................................89 § 2. Charakterystyka respondentów .................................................................93 I. Charakterystyka badanej populacji skazanych ............................93 II. Socjodemograficzna charakterystyka populacji personelu oddziałów terapeutycznych ..............................................................115 Rozdział V. Wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym w świetle badań ........................................................................119 § 1. Rodzaje i typy jednostek penitencjarnych .................................................119 § 2. Personel oddziałów terapeutycznych dla skazanych uzależnionych od środków odurzających lub substancji psychotropowych ..................122 § 3. Liczebność grup skazanych w oddziałach terapeutycznych ...................125 § 4. Oddziały terapeutyczne ................................................................................127 I. Charakterystyka oddziałów terapeutycznych ...............................127 II. Program oddziału terapeutycznego ................................................131 III. Metody pracy ze skazanymi uzależnionymi w oddziałach terapeutycznych .................................................................................134 IV. Rodzaje zajęć terapeutycznych w oddziałach terapeutycznych ..137 § 5. Indywidualne programy terapeutyczne .....................................................139 I. Diagnoza poprzedzająca opracowanie indywidualnego programu terapeutycznego ...............................................................142 II. Analiza indywidualnych programów terapeutycznych ...............143 X Spis treści Rozdział VI. System terapeutyczny w percepcji skazanych i personelu więziennego .............................................................................................................151 § 1. Stan zdrowia skazanych ...............................................................................152 § 2. Wcześniejsze leczenia odwykowe a sposób umieszczenia skazanego w oddziale terapeutycznym .........................................................................154 § 3. Problemy osobiste skazanych ......................................................................156 § 4. Stosunek skazanych do popełnionego przestępstwa oraz do orzeczonej kary ..............................................................................................162 § 5. System terapeutyczny w opiniach i poglądach kadry oddziałów terapeutycznych oraz skazanych .................................................................164 I. Celowość wprowadzenia systemu terapeutycznego i zasadność stosowania przymusowego kierowania skazanych uzależnionych do oddziałów terapeutycznych ..............................164 II. Uwagi i opinie personelu oddziałów terapeutycznych na temat wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym wobec skazanych uzależnionych od środków odurzających ........................................................................................172 III. Motywy wyrażenia przez skazanych zgody na wykonywanie kary w systemie terapeutycznym w opiniach skazanych i personelu oddziałów terapeutycznych ..........................................178 § 6. Uczestnictwo skazanych w opracowywaniu indywidualnego programu terapeutycznego ..........................................................................182 § 7. Motywacja skazanych w opracowywaniu indywidualnego programu terapeutycznego .............................................................................................184 I. Motywacja skazanych w opracowywaniu indywidualnego programu terapeutycznego w opinii personelu oddziałów ........185 II. Realizacja i modyfikacja oddziaływań zawartych w indywidualnym programie terapeutycznym ............................186 III. Ocena oddziaływań zawartych w indywidualnym programie terapeutycznym ...................................................................................188 § 8. Poziom aktywności skazanych w zajęciach terapeutycznych w ocenie personelu oddziałów terapeutycznych .......................................................189 § 9. Postawa skazanego wobec wykonywania kary pozbawienia wolności w oddziale terapeutycznym .........................................................................192 § 10. Skuteczność terapii skazanych ...................................................................194 § 11. Funkcjonowanie skazanego w oddziale terapeutycznym .......................198 § 12. Pomoc postpenitencjarna dla skazanych uzależnionych od środków odurzających lub psychotropowych po opuszczeniu zakładu karnego .200 Podsumowanie ............................................................................................................203 Aneks .............................................................................................................................213 Indeks rzeczowy .........................................................................................................215 XI