Charakterystyka typowych chorób wieku dziecięcego
advertisement
Charakterystyka typowych chorób wieku dziecięcego Spis treści: strona Wprowadzenie................................................................................................. 2 Choroby zakaźne wieku dziecięcego.............................................................. 3 I. Odra............................................................................................. 3 II. Ospa wietrzna – Wiatrówka........................................................ 4 III. Różyczka..................................................................................... 5 IV. Świnka – Zapalenie przyusznic................................................... 6 V. Gorączka trzydniowa – Wysypka nagła...................................... 6 VI. Płonica – Szkarlatyna.................................................................. 7 VII. Czerwonka................................................................................... 7 VIII. Grypa........................................................................................... 7 Choroby dróg oddechowych u dzieci.............................................................. 8 I. II. III. IV. Zapalenie gardła i migdałków (Angina)..................................... 8 Zapalenie tchawicy i oskrzeli....................................................... 9 Zapalenie krtani........................................................................... 9 Zapalenie płuc............................................................................... 9 Choroby przewodu pokarmowego.................................................................. 10 I. II. Robaki.......................................................................................... 10 Zaparcia ...................................................................................... 11 Choroby układu krwiotwórczego.................................................................... 12 I. Niedokrwistość............................................................................ 12 Choroby uszu................................................................................................... 12 I. Zapalenie ucha środkowego......................................................... 12 Choroby skóry................................................................................................. 13 Podsumowanie................................................................................................. 14 Bibliografia...................................................................................................... 15 W WPPR RO OW WA AD DZ ZE EN NIIE E Wiek dziecięcy cechowała zawsze duża zachorowalność i wysoka umieralność. Zwłaszcza w środowiskach pozarodzinnych choroby wieku dziecięcego szerzyły kiedyś spustoszenie. W domach dziecka tylko pojedyncze dzieci, stanowiące znikomy procent wszystkich do tych instytucji przyjmowanych, dożywały okresu dojrzewania i dojrzałości. Umieralność dzieci w warunkach domowych była mniejsza, zawsze jednak stanowiła znaczny procent. Poszukując przyczyn chorób dzieci, zwłaszcza niemowląt, doszukiwano się uwarunkowań w błędach dietetycznych. Autorzy przełomu XIX i XX wieku sądzili, że wiele chorób powstaje na skutek niewłaściwej diety z nadmiarem jakiś składników albo na skutek nietolerancji ustroju w tym zakresie. Tak powstały choroby, których dziś już (w tej formie) nie rozpoznajemy – „szkoda mleczna”, „szkoda mączna” itp. W walce o obniżenie umieralności dzieci dokładano starań mających na chronić je przed infekcją, dokonując licznych działań przesadnych, które nie były dla rozwoju dzieci obojętne. Wiele dzieci izolowano od dorosłych lub rówieśników. Odwiedziny dzieci leżących na oddziałach szpitalnych były surowo wzbronione, gdyż bano się, że rodzice przyniosą z zewnątrz infekcję. Taki reżim wydawał się uzasadniony, tyle że zapomniano o potrzebach psychicznych dzieci i rodziców. 1 Dziecko wychowywane w warunkach zbliżonych do aseptycznych może i mniej chorowało zakaźnie, ale ulegało niekorzystnym zmianom psychicznym. Obecnie największy odsetek zachorowań wśród dzieci, zwłaszcza w wieku przedszkolnym stanowią ostre choroby zakaźne. Niebezpieczne są one zwłaszcza w skupieniach dziecięcych, gdzie zarazki łatwo się przenosi z dziecka na dziecko. Choroby te np. świnka, odra, ospa itp. po przechorowaniu pozostawiają odporność na całe życie. Oznacza to ,że w czasie choroby nastąpiło wytworzenie trwałej odporności przeciw drobnoustrojom jej wywołującym. Odporność taka, jest swoista, dotyczy tylko przebytej choroby. Są również dzieci, które łatwo i często zapadają na przeróżne choroby, a infekcje wywołują u nich chorobę na ogół krótkotrwałą i mającą przebieg łagodny. Zjawisko to dotyczy nie jednej określonej infekcji, ale jest to odporność ogólna, zwana nieswoistą. Na obniżenie odporności nieswoistej wpływa często wadliwe żywienie, a przede wszystkim niedobór białka w pożywieniu. Podobna rolę może odgrywać brak witamin, zwłaszcza A, grupy B oraz witaminy C. Krzywica, która jest wywołana niedoborem witaminy D, także na odporność wpływa niekorzystnie. Dzieci krzywiczne zazwyczaj często i łatwo zapadają na infekcje górnych dróg oddechowych i na zapalenie płuc. Odporność ulega obniżeniu także w przypadku niedokrwistości, gdyż niedobór hemoglobiny to łatwiejsza zapadłość na najróżniejsze choroby infekcyjne, których przebieg jest szczególnie ciężki u małych dzieci. C CH HO OR RO OB BY YZ ZA AK KA AŹ ŹN NE EW WIIE EK KU UD DZ ZIIE EC CIIĘ ĘC CE EG GO O:: I. ODRA (MORBILLI) Jest to bardzo rozpowszechniona wirusowa choroba zakaźna, atakująca zazwyczaj dzieci. Odrę przechodzi się tylko raz w życiu. Jest to choroba wirusowa pojawiająca się epidemicznie. Wirus rozmnaża się w układzie oddechowym po zakażeniu kropelkowym. Do zakażenia tą chorobą dochodzi także przez kontakt bezpośredni np. dotyk, szczególnie w początkowym stadium choroby. Okres wylegania choroby, od chwili zakażenia do momentu pojawienia się początków wysypki, trwa 14 dni, do pierwszych jednak objawów kataralnych – 10 do 11 dni. Chory jest zaraźliwy jeszcze przed wystąpieniem wysypki – około 3 dni. Objawy wczesne odry są bardzo podobne do objawów przeziębienia. Pojawia się suchy kaszel katar, bóle gardła i zaczerwienienie oczu, a silne światło często razi (fotofobia). Mogą wystąpić bóle głowy, chrypka, a także luźne stolce i zwyżka ciepłoty ciała. Wczesne rozpoznanie odry można zwykle ustalić na podstawie pojawienia się po wewnętrznej stronie policzków małych białych plamek, zwanych plamkami Koplika. W tym wczesnym okresie choroba jest najbardziej zaraźliwa. Po początkowym wzroście ciepłoty ciała może powrócić do prawidłowej, by wzrosnąć ponownie do około 40oC wieczorem przed pojawieniem się wysypki skórnej. Początkowo są odrębne różowe plamki, lecz w miarę rozprzestrzeniania się na całe ciało barwa wysypki wysyca się do czerwonopurpurowej, plamki zaś powiększają się i przekształcają w grudki. Grudek tych przybywa i staja się tak liczne, że zaczynają się zlewać, stwarzając obraz wielkich i nieregularnych plam na skórze. Po upływie 48-72 godzin ciepłota ciała stopniowo powraca do normy, a wysypka zaczyna blednąć, pozostawiając rdzawe przebarwienia, które utrzymują się około 7-10 dni, aż wreszcie zajęte obszary skóry drobno się złuszczają. W okresie choroby dziecko sprawia wrażenie ciężko chorego i przeważnie śpi. Odra może dać powikłania: zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, zapalenie dróg moczowych, rzadko bardzo – powikłania ciężkie zapalenie mózgu. Jeżeli po spadku gorączki w okresie wygasania wysypki, co zwykle się dzieje po 6-7 dniu – gorączka znów wraca – liczyć się należy z powikłaniem. Te właśnie powikłania, zwłaszcza u małych dzieci, mogą być groźne i one to dają wypadki śmiertelne. Najczęściej 2 bywa to u małych dzieci około 1-2 roku życia. Dla tego dzieci w tym wieku należy najbardziej chronić przed odrą. Dzięki szczepieniom przeciwko odrze zachorowalność zmalała, a umieralność dzieci z powodu choroby jest niewielka. Dla nie szczepionych dzieci do lat 3 choroba ta niesie ze sobą niebezpieczeństwo. LECZENIE jest głownie objawowe: środki przeciwgorączkowe, wykrztuśne, nasercowe, witaminy. Należy dbać o dobre przewietrzenie pokoju, pozycję dziecka (wysokie ułożenie), podawanie płynów. Zapalenie spojówek można ulżyć stosując przemywanie oczu kwasem bornym albo roztworem sody kilka razy w ciągu dnia. W razie światłowstrętu należy zmniejszyć dopływ światła do pokoju. Jeżeli język jest pokryty nalotem, można go oczyścić płukaniem jamy ustnej. Antybiotyki mogą być stosowane jeśli istnieje wtórne zakażenie bakteryjne. Dziecko po odrze powinno przez 5-7 dni pozostawać w łóżku ze względu na spadek sił i dużą skłonność do chorób dróg oddechowych. W przypadku gdy chcemy przed tą choroba chronić dzieci małe i słabe, chore na gruźlice , albo gdy chcemy zwalczyć grożącą epidemię- możemy podawać zapobiegawczo gamma-globulinę domięśniowo. Gammaglobulina podana do 5 dnia kontaktu, może uchronić dziecko od zachorowania, oraz względnie złagodzić przebieg choroby. W celu zapobiegania tej chorobie stosuje się również szczepienia, które zaleca się wszystkim dzieciom, a wykonuje się je zwykle około 15 miesiąca życia. II. OSPA WIETRZNA- WIATRÓWKA (VARICELLA) Jest to zakaźna choroba wirusowa, które przechodzi prawie każde dziecko. Dla silnych dobrze odżywianych dzieci choroba nie stanowi większego zagrożenia. Inaczej jest w przypadku dzieci wątłych. Jest to choroba wywołana prze wirusa Herpes zoster, tego samego, który po latach utajnienia może spowodować półpasiec. Okres wylęgania ospy wietrznej wynosi 14-23 dni. Pierwsze objawy to niewielka gorączka i bóle głowy, a w następnym dniu wysypka. Chory jest zakaźny począwszy od dnia poprzedzającego wystąpienie wysypki do 6 dnia od jej pojawienia się. Wysypka składa się z czerwonych plamek z pęcherzykiem w środku. Ponieważ pęcherzyki nie pojawiają się jednocześnie, lecz w rzutach, na 3-4 dzień mamy charakterystyczny obraz: na skórze rozrzucone są bez ładu plamki czerwone, świeże pęcherzyki i stare przyschnięte pęcherzyki. Pęcherzyki mogą się tworzyć wszędzie we włosach , na błonie śluzowej jamy ustnej, w uchu, na oku, na tułowiu. Po kilku dniach wykwity przysychają w strupki i stopniowo ustępują. Wysypka ta w okresie schnięcia pęcherzyków wybitnie swędzi. Należy pamiętać, że rozdrapywanie wykwitów może doprowadzić do ich zakażenia i w następstwie spowodować powstawanie blizn. Jest to choroba o łagodnym przebiegu i rzadkich powikłaniach (tj. zapalenie nerek, zapalenie mózgu). Przechodzi ją się tylko raz w życiu. LECZENIE w celu łagodzenia podrażnienia skóry stosuje się zewnętrznie odpowiednie płyny lecznicze oraz pudrownie swędzącej skóry. III. RÓZYCZKA-KUR (RUBEOLA) Jest to zazwyczaj łagodna choroba wysypkowa, często z objawami nie cięższymi niż zwykłe przeziębienie. Okres wylęgania wynosi 14-21 dni. Zakażone dziecko szerz wirusa droga kropelkową podczas mówienia, kaszlu i kichania prawdopodobnie od pierwszych objawów choroby do 3 dnia do ustąpienia wysypki. Głównymi objawami są wysypka i obrzmienie węzłów chłonnych na potylicy i karku. Wysypka pojawia się w przeciągu 24 godzin od początku choroby i składa się z drobnych, płaskich, różowych wykwitów nazywanych plamkami. Powikłania różyczki występują rzadko, może się jednak zdarzyć zapalenie mózgu. 3 Różyczka jest zasadniczo choroba łagodną, jednak zakażenie kobiety ciężarnej może uszkodzić płód. Około 20% dzieci urodzonych z zakażonych matek ma jakieś wrodzone anomalie (głuchota, wada serca, zaćma). LECZENIE przebieg różyczki jest czasem łagodny, że nie wymaga leżenia w łóżku. Czas izolacji trwa około 5 dni. Stosuje się szczepienia przeciw różyczce które są zalecane dla dziewczynek w wieku 11-14 lat, które nie przebyły tej choroby. IV. ŚWINKA – ZAPALENIE PRZYUSZNIC (PAROTITIS EPIDEMICA) Świnka, zwana również nagminnym zapaleniem przyusznic, jest choroba zakaźną atakującą głownie dzieci w wieku szkolnym. Choroba ujawnia się opuchnięciem ślinianek przyusznych oraz okolic przed i pod płatkami małżowiny usznej. Pierwsze niepokojące symptomy to ból uszu, gardła, gorączka oraz bolesne obrzmienie najpierw jednej, a po około dwóch dniach, drugiej części twarzy, co może być przyczyna bólu przy przełykaniu. Zakażenie dochodzi droga kropelkową, głównie przez zawierającą wirusy ślinę. Czas inkubacji choroby wynosi 2-3 tygodnie, a choroba rozpoczyna się od stopniowego narastania gorączki. Najczęściej zajęte są ślinianki przyuszne (poniżej małżowin usznych), które powiększają się najpierw poza kątem żuchwy i stopniowo w dół i ku przewodowi. Niekiedy obrzmienie pojawia się początkowo po jednej stronie, a następnie po przeciwnej stronie szyi w odstępstwie 1-3 dni. Nie u wszystkich chorych występują jednak opisane objawy. Około połowa pacjentów przechodzi świnkę bez widocznych symptomów lub z niewielkim tylko opuchnięciem jednej ze ślinianek przyusznych. We wszystkich przypadkach jednak istniej groźba zakażenia innej osoby. Zakładając, że nie występują żadne powikłania ciepłota ciała powraca do normy po około 4 dniach, a obrzmienie ślinianek cofa się stopniowo w ciągu 7-10 dni. Wśród możliwych powikłań należy wymienić ból i obrzmienie jąder, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie trzustki. LECZENIE polega na utrzymaniu ślinianek w cieple i jeżeli to potrzebne , na podawaniu środków przeciwgorączkowych. Dziecku podajemy często pić dla zwilżenia błony śluzowej i jamy ustnej. V. WYSYPKA NAGŁA-GORĄCZKA TRZYDNIOWA (EXANTHEMA SUBITUM) Gorączka trzydniowa, zwana potocznie trzydniówką, jest choroba zakaźną, która atakuje niemal wyłącznie dzieci w wieku od 0,5 do 3 lat. Pierwszym objawem jest gwałtowny atak wysokiej gorączki, przekraczający nierzadko 400C . Może wystąpić także lekki katar. Gorączka utrzymuje się przez pełne 3 dni – jak sama nazwa mówi trzydniówka. Czwartego dnia nagle ustępuje i pod koniec choroby na ciele głównie na tułowiu, rzadziej na twarzy pojawia się wysypka w postaci jasnoczerwonych plamek, które znikają, nie zostawiając przebarwień po upływie jednego lub dwóch kolejnych dni. Gorączka trzydniowa jest chorobą stosunkowo łagodną i zazwyczaj nie pozostawia po sobie żadnych trwałych następstw, a jednorazowy atak zapewnia już dożywotnią odporność na te chorobę. Choroba ta często jest mylona z odrą, chociaż nie ma typowych objawów odry. LECZENIE – nie ma specjalnego leczenia. W okresie gorączki wystarczą środki przeciwgorączkowe: aspiryna itp. VI. PŁONICA –SZKARLATYNA (SCARLATINA) Wywołują ją szczepy paciorkowca Streptococcus pyogenes. Miejscem zakażenia jest zwykle gardło. Gdy paciorkowce znajdują się w ustroju ludzkim, wytwarzają jad, który dostaje się do krwiobiegu. Po 2-4-dniowym okresie wylęgania występują objawy: wysoka gorączka, bóle gardła, dreszcze, bóle głowy, a także niekiedy wymioty. Migdałki są 4 powiększone i często pokryte żółtawym nalotem, powiększają się także węzły chłonne na karku. Następnego dnia pojawia się uogólniona czerwona wysypka, na której tle widoczne są bardziej czerwone plamki ustępujące przy ucisku. W tym okresie gorączka zaczyna opadać, a język staje się żywo czerwonym. Wysypka ustępuje przez około 7 dni z następowym łuszczeniem skóry (łuszczenie płatowe na opuszkach palców). Powikłania występują rzadko i dotyczą gorączki reumatycznej oraz kłębkowego zapalenia nerek. LECZENIE w leczeniu szkarlatyny antybiotyki (penicylina) są skuteczne, a większość dzieci zdrowieje całkowicie. VII. CZERWONKA (DYSTERIA) Schorzenie to wywołane jest grupa podobnych do siebie zarazków (Shiga-Kruse, Flexner, Sonne i inne) i występują dość często nawet u najmłodszych dzieci. Okres wylęgania trwa koło 2 tygodni. Przebieg bywa najrozmaitszy: od banalnej biegunki do typowych ciężkich, nieraz śmiertelnych przypadków. W przeciętnych średnio ciężkich przypadkach występuje zwykle gorączka, silne parcie, częste oddawanie z początku wolnych, śluzoworopnych wypróżnień, potem krwistych, wreszcie samej ropy i krwi. Po pomyślnym zejściu choroby dziecku wraca apetyt, stolce stają się prawidłowe, gorączka mija, parcie ustępuje. Czasem czerwonka przechodzi w postać przewlekłą. LECZENIE polega na stosowaniu właściwej diety leczniczej, preparatów sulfonamidowych oraz antybiotyków (chloromecytyny). VIII. GRYPA (INFLUENZA) Jest to jedno z najczęstszych i najdokuczliwszych schorzeń wieku dziecięcego. Wywołują ją zarazki przesączalne, z których wyodrębnione są dotychczas trzy typy zarazka grypy - typ A, typ B i typ C. Dają różne schorzenia dróg oddechowych, przy czym występują razem z innymi zarazkami, np. pneumokokami, paciorkowcami, pałeczką Pfeiffera itd. Zależnie od wieku dziecka, jego odporność, warunków klimatycznych i innych przyczyn – choroba może ograniczyć się do zwykłego nieżytu nosa, albo może dać ciężkie zapalenie płuc i wiele powikłań, jak zapalenie ucha środkowego, zapalenie węzłów chłonnych, zapalenie dróg moczowych, opon, mózgu itd. Obecnie chorobę tą skutecznie zwalcza się zarówno przez realizację zarządzeń higienicznoepidemiologicznych, jak i dzięki szczepieniom. LECZENIE jest objawowe. Podaje się antybiotyki oraz można się zaszczepić przeciw grypie. C CH HO OR RO OB BY YD DR RÓ ÓG GO OD DD DE EC CH HO OW WY YC CH HU UD DZ ZIIE EC CII W miarę jak dziecko przechodzi z okresu wieku niemowlęcego do dziecięcego, wybitnie maleje częstość chorób przewodu pokarmowego, zmniejsza się jednak nieznacznie częstość chorób dróg oddechowych. Przyczyna tego zjawiska leży zarówno w zwiększających się możliwościach zakażenia – wobec coraz większej styczności z otoczeniem, jaki i z powodu mniejszej nadal odporności dziecka na zakażenie wobec gorszych fizjologicznie warunków pracy narządów oddechowych. Dołącza się do tego nieumiejętne wychowanie dzieci, lęk przed „świeżym powietrzem”, przegrzewanie, lekkomyślność wobec chorób w otoczeniu itd. Różne mogą być postacie schorzeń dróg oddechowych, począwszy od banalnego kataru nosa, kończąc na ciężkich przypadkach zapalenia płuc powikłanych zapaleniem opłucnej czy ropieniem płuca. Najczęstsza przyczyna tych schorzeń są drobnoustroje: zarazki przesączalne, bakterie, rzadziej uczulenie, ciała obce czy wady wrodzone. 5 I. ZAPALENIE GARDŁA I MIGDAŁKÓW (ANGINA) Stan zapalny błony śluzowej nosa rzadko przebiega u dzieci jako sprawa odosobniona, najczęściej proces zapalny rozszerza się na całą jamę nosowo-gardłową. Gardło jest mniej lub bardziej zaczerwienione, a powierzchnia błona śluzowe jest rozpulchniona. Widać też często spływające po tylnej ścianie jamy nosowo-gardłowej śluzu z nosa. Kaszel jest suchy i bolesny. Połykanie zwłaszcza płynów, sprawia ból. Łuki podniebienne mogą być tylko przekrwione, migdałki przekrwione i obrzęknięte. Często jednak w migdałkach lub na migdałkach pojawiają się czopy, plamy czy naloty. Mamy wtedy typowy obraz zapalenia migdałów: nieżytowego, kataralnego- gdy jest tylko obrzęk i przekrwienie – czy anginy ropnej, gdy są czopy lub naloty włóknikowo-ropne. Stan zapalny migdałów często łączy się z zapalnym stanem pobliskich węzłów chłonnych. Przebieg anginy nie powikłanej jest zwykle dość krótki (3-5 dni), towarzyszy mu jednak wysoka gorączka, a przed gorączką lub jej początkiem występują nieraz wymioty. Do powikłań towarzyszących anginom należy zaliczyć możliwość zapalenia nerek, chorobę gośćcową, ropień okołomigdałkowy. LECZENIE zapalenia gardła –anginy- opiera się głownie na podawaniu środków przeciwzakaźnych i przeciwgorączkowych. Pożądane jest podawanie doustnie witaminy C w tabletkach. II. ZAPALENIE KRTANI (LARYNGITIS) Podczas zapalenie krtani występuje charakterystyczny „szczekający” głośny kaszel, ostra nieraz duszność. Widać, jak walczące z niedostatecznym dopływem tlenu do płuc dziecko uruchamia zarówno mięśnie klatki piersiowej, jak i brzucha, „ciągnie” z wysiłkiem powietrze. Napad duszności występuje czasem dość niespodziewanie, najczęściej w nocy. LECZENIE środki lecznicze w postaci gorących okładów na szyję i dolną część klatki piersiowej, środki napotne, uspokajające. III. ZAPALENIE TCHAWICY I OSKRZELI (TRACHEOBRONCHITIS) Banalny katar, zapalenie krtani – wszystko to może być wstępem do coraz dalej posuwającej się wzdłuż dróg oddechowych choroby. Gorączka utrzymuje się lub podnosi, zjawia się kaszel, pierwotnie suchy, dość bolesny i męczący, z czasem śluzowy lub śluzoworopny. Może zjawić się duszność, osłabienie narządu krążenia, a stąd osłabienie dziecka – czasem zblednięcie lub sinica.. Do silnych wymiotów mogą dołączyć wymioty, biegunka. Dość łatwo dołącza się u małych dzieci do choroby zapalenie ucha środkowego. Przebieg choroby zleży od wieku dziecka, odporności, leczenia, a zwłaszcza pielęgnowania. LECZENIE oparte jest zwykle na środkach nasercowych, wykrztuśnych i przeciwzakaźnych. Należy dostarczyć dziecku czystego, chłodnego powietrza, właściwie ułożyć dziecko w łóżku, dbać o czystość jamy ustnej i drożność nosa, zapobieganiu wzdęcia brzuszka, dostarczaniu odpowiedniej ilości płynu i pożywienia. IV. ZAPALENIE PŁUC (PNEUMONIA) Zapalenie płuc u dzieci może być wywołane najróżnorodniejszymi zarazkami, jak zarazki grypy, dwoinki zapalenia płuc – pneumokoki, paciorkowce, ziarenkowce itd. Choroba może wystąpić samoistnie lub powikłać już przebiegającą sprawę chorobową, np. grypę, odrę, krztusiec itd. Łatwo dołącza się do dzieci wątłych , krzywicznych, wyniszczonych. Z klinicznego punktu widzenia rozróżnia się trzy główne postaci zapalenia płuc: Zapalenie płuc płatowe, zapalenie płuc wieloogniskowe i zapalenie płuc nietypowe. 6 Podczas tej choroby występuje wysoka gorączka około 39-400C, utrzymuje się do tygodnia. Dziecko jest osłabione fizycznie, „rozpalone”, ma zaczerwieniona buzię. Kaszel jest suchy, krótki. Na wargach występuje często opryszczka. Tętno jest szybkie, twarz jest lekko sina. Czasem występują bóle brzucha w dolnej prawej części. LECZENIE opiera się głównie na stosowaniu preparatów sulfonamidowych, penicyliny, środków nasercowych. Należy wietrzyć pokój dziecka, a temperatura w pokoju nie powinna przekraczać 180C. należy podawać dziecku płyny i dbać o drożność nosa. C CH HO OR RO OB BY Y PPR RZ ZE EW WO OD DU U PPO OK KA AR RM MO OW WE EG GO O Schorzenia przewodu pokarmowego u dzieci nie stanowią już poważniejszych groźby dla ich życia – z wyjątkiem może jeszcze wieku między pierwszym, a drugim rokiem życia. Główna przyczyną przeważnie są drobnoustroje chorobotwórcze. Objawami chorób przewodu pokarmowego są wymioty, bóle brzucha, biegunka, obłożony język, brak apetytu, czasem krótkotrwała wysoka gorączka. Leczenie opieramy na krótkotrwałej głodówce wodnej, leżeniu w łóżku, diecie oszczędzającej, ale nie głodowej, ewentualnie na podawaniu sulfomanidów. Stosuje się dietę jabłkową, marchwiową. Unikamy podawania w pierwszych dniach środków zapierających. Błędem jest trzymanie dzieci czas dłuższy na kleikach, odwarach ryżu i diecie bezbiałkowej. I. ROBAKI Zakażenie jajami pasożytów przewodu pokarmowego następuje u dzieci, zależnie od typu pasożytów, przeważnie przez wprowadzenie do buzi palców zabrudzonych ziemią zakażona jajami pasożytów, albo też wskutek spożycia nie domytych owoców, jarzyn czy zakażonego mięsa. Najczęściej spotykane rodzaje chorób wywołane przez robaki obłe to: Owsica jest szeroko rozpowszechnioną , najczęściej występującą robaczycą, zwłaszcza wśród dzieci. Wywołuje ją owsik, niewielki nicień (5-10mm) przypominający nitkę bawełny. Owsik bytuje w końcowym odcinku jelita cienkiego, w wyrostku robaczkowym i jelicie grubym. Zarażenie następuje przez połknięcie jaj inwazyjnych od osób zakażonych lub od siebie (autoinwazja). Jaja pasożyta mogą znajdować się w kurzu, na rękach, za paznokciami. Zarażenie następuje bardzo łatwo. Jajo staje się inwazyjne po 2-4 godzinach od złożenia, cykl rozwoju pasożyta wynosi 4-6 tygodni. Samica wydala jaja kształtu owalnego w okolicy odbytu, skąd wskutek swędzenia i drapania się rękami zostają przenoszone na pokarmy, a z nimi do ust i żołądka. Choroba wywołana owsikami (owsica) jest trudna do leczenia, szczególnie u dzieci, jeśli ktoś stale nie może czuwać nad ich higieną osobistą. Owsica rzadko przebiega bezobjawowo, a z reguły wywołuje u dzieci przykry swąd odbytu, szczególnie w nocy, moczenie nocne i zaburzenia układu nerwowego pod wpływem substancji toksycznych, produkowanych przez owsiki. Wynikiem tego działania jest bezsenność, pobudliwość, bóle głowy, rozdrażnienie, brak łaknienia, niechęć do wysiłków fizycznych. Glistnica – czynnikiem wywołującym tą chorobę jest glista ludzka- nicień pasożytujący w jelicie cienkim. W Polsce glista pasożytuje u około 2% populacji, w największej liczbie u dzieci w wieku 3-10 lat. Długość glisty mieści się w przedziałach 15-20 cm, samica jest zawsze większa i znosi charakterystyczne, okrągłe lub owalne jaja, wytwarza ich około 200 000 sztuk. Wydostają się one wraz z odchodami ludzkimi do kanalizacji lub otwartego otoczenia. Z jaj połkniętych z pokarmem, z surowymi jarzynami lub owocami, które rosną na ziemi nawożonej ludzkimi fekaliami – wylęgają się w jelicie cienkim larwy, które penetrują ścianę jelita, dostając się do krwioobiegu i wędrując 7 następnie do wątroby, serca, płuc – siedliska ich dalszego rozwoju. Z płuc wędrują poprzez oskrzela i oskrzeliki do tchawicy i gardzieli, a przez przełyk zostają wtórnie połknięte. Podczas tej wędrówki, zanim larwy dotrą znów do jelita, spowodować mogą poważne zaburzenia w organiźmie , polegające m.in, na zaczopowaniu naczyń krwionośnych i pęcherzyków płucnych. Charakterystyczna jest leukocytoza z eozynofilią, gorączka, kaszel, zahamowanie rozwoju fizycznego i umysłowego dzieci (działanie toksyczne), wysypki zapalne spojówek, napady dychawicy oskrzelowej (działanie alergiczne). Glisty podrażnione kwaśnymi, ostro przyprawionymi pokarmami, mogą skupić się, co prowadzi do mechanicznej niedrożności. LECZENIE w początku choroby polega na stosowaniu środków przeczyszczających. Środki przeciwbólowe, nasercowe. II. ZAPARCIE (OBSTIPATIO) Poza przyczynami anatomicznymi najczęstszymi przyczynami zaparcia bywają: błędy dietetyczne, wychowawcze, osłabienie dziecka. Zbyt mała ilość płynów tez prowadzi do zaparcia. Przyczyna nie oddawania kału może być lęk przed bólem towarzyszącym parciu twardych kawałków kału, zwłaszcza gdy wytworzą się pęknięcia koło odbytu. U dzieci słabych z krzywicą, świeżo po chorobie, leżących w łóżku też łatwo występuje zaparcie. C CH HO OR RO OB BY YU UK KŁ ŁA AD DU UK KR RW WIIO OT TW WÓ ÓR RC CZ ZE EG GO O Układ krwiotwórczy u dzieci jest bardziej czuły na bodźce szkodliwe, toteż częściej dochodzi w tym wieku do tego typu schorzeń. I. NIEDOKRWISTOŚĆ Najpospolitszym schorzeniami u dzieci są różnego typu niedokrwistości. Niedokrwistość (anemia) może powstać u dzieci albo w skutek zmniejszenia ilości krwinek czerwonych, albo zmniejszenia się w nich ilości hemoglobiny, czy tez zmniejszenia się obu tych składników. Choroba ta powstaje najczęściej w wyniku przebytych wyniszczających chorób uszkadzających szpik, w schorzeniach przewodu pokarmowego. Jest ona wynikiem niedoboru żelaza w organizmie. C CH HO OR RO OB BY YU USSZ ZU U I. ZAPALENIE UCHA ŚRODKOWEGO (OTITIS MEDIA) W przebiegu wielu chorób ostrych lub przewlekłych dochodzi u dzieci dość często do stanu zapalnego ucha środkowego. Sprzyja temu u dziecka, zwłaszcza młodszego, krótkości i szerokości kanału Eustachiusza. Objawami stanu zapalnego jest ostra bolesność ucha, lekka głuchota, szum w uszach i tętnienie. Choroba przebiega zwykle z gorączką, nieraz wysoką, i albo wysięk cofa się, albo dochodzi do przebicia błony bębenka i samoistnego opróżnienia ropnia. Dziecko odczuwa wtedy odczuwa dużą ulgę, ból ustaje, gorączka mija. Niebezpiecznymi powikłaniami zapalenia ucha środkowego jest przejście stanu zapalnego na wyrostek sutkowy, co może doprowadzić do konieczności zabiegu operacyjnego na tymże wyrostku. LECZENIE poza grzaniem ucha(okłady), podaje się sulfonamidy, penicylinę, i inne antybiotyki. 8 C CH HO OR RO OB BY Y SSK KÓ ÓR RY Y Istnieje wielka liczba schorzeń skóry u dzieci. Większa wrażliwość skóry oraz brak jeszcze dostatecznie utrwalonych przyzwyczajeń higienicznych naraża dziecko bardziej na te schorzenia. Chorobami skóry występującymi u dzieci jest: wszawica, świerzb. Świerzb jest to pasożytnicza choroba zakaźna wywołana przez roztocze zwane świerzbowcem ludzkim. Tylko samiczka wnika w naskórek. Zapłodniona na powierzchni skóry drąży nory i korytarze w naskórku w którym składa jaja. Z jaj wylęgają się larwy, które przedostają się na powierzchnię skóry. Drążenie wywołuje znaczne swędzenie skóry, zwłaszcza w nocy. Dzieci drapią się i dochodzi do wtórnych zakażeń ropnych i spryszczenia. Źródłem zakażenia jest człowiek, droga zakażenia kontaktowa. Zakażenie najczęściej występuje w środowiskach dziecięcych i rodzinnych. Świerzb umiejscawia się na bocznych powierzchniach palców rąk w fałdach międzypalcowych, w okolicach nadgarstków, zgięciach łokciowych, w okolicach pępka, narządów płciowych i na pośladkach. U dzieci często występują również wykwity na dłoniach i podeszwach. Wszawica są to zmiany skórne wywołane przez wszy ludzkie. Występuje we wszystkich regionach świata, zwłaszcza u dzieci przedszkolnych, szkolnych i młodzieży. Odróżnia się u dzieci wszawicę głowową i odzieżową . Wszy żywią się krwią ludzką, a przez ukłucie powodują na skórze grudki lub bąble pokrzywkowe i bardzo nasilony świąd. Wszy głowowe atakują skórę głowy, zwłaszcza potylice głowy i skronie. Na skórze obserwuje się liczne grudki, bąble, ślady zadrapań i strupy. Zwykle dochodzi do wtórnych zakażeń ropnych. Wszy odzieżowe są przyczyną licznych zadrapań, bąbli pokrzywkowych i grudek na tułowiu, zwłaszcza w miejscach przylegania fałdów ubrań i szwów bielizny. W miejscach zadrapań powstają nadżerki, strupki i drobne blizny. Przy długotrwałej wszawicy odzieżowej tworzą się charakterystyczne brunatne przebarwienia skóry. Często dołączają się zmiany ropne i wypryskowe. Trzeba również pamiętać, że wesz odzieżowa jest przenosicielem duru plamistego oraz gorączki powrotnej. Jak zawsze przy chorobach, najskuteczniejsze są środki profilaktyczne, zapobiegające rozwojowi i szerzeniu się zarażeń. PPO OD DSSU UM MO OW WA AN NIIE E Każda osoba wychowująca dziecko, czy to będzie matka, wychowawca lub nauczyciel powinni sięgać do źródeł, czasopism, by poznać drogi wtargnięcia pasożytów. Powinni również być świadomi jak wielkie zniszczenia w organiźmie małego dziecka mogą spowodować pasożyty. Ważne jest, by przy pierwszych objawach choroby udać się z dzieckiem do specjalisty. Wielu ludzi bagatelizuje sprawę, myśląc , że objawy same ustąpią, jeszcze inni wstydzą się przyznać , że ich dziecko jest nosicielem różnych pasożytów. Dlaczego tak się dzieje? Przecież powinniśmy być ludźmi oczytanymi, tolerancyjnymi, jednak w nas nadal tkwi ignorancja i wstyd. Przez to wiele dzieci cierpi, nie są leczone lub zbyt późno przyprowadzane do lekarzy. Wówczas potrzebna jest hospitalizacja, długi okres leczenia, a można by tego uniknąć, posiadając choć minimum chęci popartej naszą świadomością i odrobiną wiedzy merytorycznej. Często wiele rodziców popełnia również inny błąd tj. w celu podniesienia odporności dzieci na własną rękę stosuje najrozmaitsze leki z antybiotykami włącznie. Należy podkreślić, że antybiotyki nie wpływają na podniesienie odporności, a w większych dawkach ją obniżają, gdyż zakłócają stan równowagi między drobnoustrojami i człowiekiem, niszcząc florę bakterii nie tylko chorobotwórczych, ale także i saprofitów oraz bakterii mających korzystny wpływ na ustrój. 9 Tak więc antybiotyki, które są wielką zdobyczą medycyny i ważnym narzędziem w walce z chorobami, stosowane nieumiejętnie, lekkomyślnie mogą więcej szkodzić niż pomagać. W celu zapobiegania chorób u dzieci oprócz środków farmakologicznych obecnie stosuje się także szczepienia. W przeciwieństwie do leczenia farmakologicznego danej choroby, szczepienia zapobiegają jej wystąpieniu. Dzięki nim organizm uodparnia się na czynnik chorobotwórczy. Cały czas są produkowane i testowane nowe szczepionki. Dzięki temu istniej coraz więcej metod zapobiegania chorobom dziecięcym. Poza poprawą higieny, przede wszystkim szczepienia spowodowały, że niektóre choroby wieku dziecięcego , które jeszcze niedawno były przyczyną zgonu wielu dzieci, obecnie należą do rzadkości. Przykładem może być np. błonica (diphteria). B Biibblliiooggrraaffiiaa:: 1. J. Bogdanowicz, Z. Lejmbach, I. Sunderland „Choroby wieku dziecięcego” W-wa 1962 2. pod red. N. Wolańskiego i A. Siniarskiej „Biomedyczne podstawy rozwoju człowieka” PWN 1983r. 3. Domowy Poradnik Lekarski 10 4. J. Kopczyńska-Sikorska „O wybranych zaburzeniach i chorobach” (Wychow. w Przedszk. 1982 Nr 6)x60 11
