8. Program ochrony środowiska gminy Sokoły
advertisement
Załącznik do Uchwały Nr III/11/10 Rady Gminy Sokoły z dnia 30.12.2010 roku Program Ochrony Środowiska dla Gminy Sokoły na lata 2010 – 2014 Aktualizacja PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie .................................................................................................................... 5 1.1. Podstawa prawna opracowania ..................................................................................... 9 1.2. Treść dokumentu .......................................................................................................... 9 2. Ogólna charakterystyka gminy Sokoły .......................................................................... 10 2.1. Sytuacja geograficzna ................................................................................................. 10 2.2. Sytuacja demograficzna .............................................................................................. 13 2.3. System komunikacyjny, infrastruktura ....................................................................... 14 2.3.1. Transport drogowy i kolejowy............................................................................... 14 2.3.2. Infrastruktura związana z zaopatrzeniem w energię cieplną ................................. 14 2.3.3. Sieć gazowa i energetyczna ................................................................................... 14 2.4. Przedsiębiorstwa ......................................................................................................... 15 2.5. Finanse ........................................................................................................................ 15 3. Stan środowiska przyrodniczego gminy Sokoły ............................................................ 17 3.1. Krajobraz i rzeźba terenu ............................................................................................ 17 3.2. Budowa geologiczna ................................................................................................... 17 3.3. Warunki klimatyczne .................................................................................................. 18 3.4. Gleby........................................................................................................................... 18 3.5. Zasoby surowców mineralnych .................................................................................. 19 3.6. Zasoby wodne ............................................................................................................. 20 3.7. Środowisko przyrodnicze ........................................................................................... 21 3.7.1. Szata roślinna ......................................................................................................... 21 3.7.2. Lasy........................................................................................................................ 22 3.7.3. Świat zwierząt ........................................................................................................ 24 3.8. Obszary chronione gminy Sokoły .............................................................................. 24 Powiązania w systemie przyrodniczych obszarów chronionych ....................................... 28 4. Infrastruktura techniczna ochrony środowiska ............................................................ 30 4.1. Ujęcia, wodociągi i stacje uzdatniania wody.............................................................. 30 4.2. Oczyszczalnie ścieków wraz z systemem kanalizacji ................................................ 30 4.3. Gromadzenie i unieszkodliwianie odpadów ............................................................... 33 5. Zagrożenia środowiska przyrodniczego ........................................................................ 38 5.1. Zanieczyszczenia wód ................................................................................................ 38 5.1.1. Zanieczyszczenia wód powierzchniowych ............................................................ 38 5.1.2. Zanieczyszczenia wód gruntowych ....................................................................... 38 5.1.3. Zanieczyszczenia wód podziemnych ..................................................................... 39 5.2. Zanieczyszczenia powietrza ....................................................................................... 40 5.3. Zanieczyszczenia powierzchni ziemi ......................................................................... 40 5.4. Inne zagrożenia ........................................................................................................... 41 5.4.1. Hałas i wibracje ..................................................................................................... 41 5.4.2. Awarie.................................................................................................................... 42 6. Analiza SWOT ................................................................................................................. 44 6.1. Czynniki wewnętrzne ................................................................................................. 44 6.1.1. Atuty ...................................................................................................................... 44 6.1.2. Słabości .................................................................................................................. 46 6.2. Czynniki zewnętrzne .................................................................................................. 48 6.2.1. Szanse .................................................................................................................... 48 6.2.2. Zagrożenia ............................................................................................................. 49 2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 6.3. Wnioski z analizy SWOT ........................................................................................... 49 7. Zamierzenia samorządu w zakresie ochrony środowiska ............................................ 51 8. Program ochrony środowiska gminy Sokoły................................................................. 53 8.1. Cel strategiczny i cele ogólne ..................................................................................... 53 8.2. Cele i zadania realizacyjne ......................................................................................... 54 8.2.1. Ochrona przyrody i krajobrazu .............................................................................. 54 8.2.2. Ochrona środowiska naturalnego........................................................................... 55 8.2.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi .............................................. 60 8.2.4. Działania o charakterze systemowym ................................................................... 61 8.3. Program ochrony środowiska na lata 2010 – 2014 ..................................................... 62 9. Zarządzanie programem ochrony środowiska .............................................................. 64 9.1. Instrumenty polityki ochrony środowiska .................................................................. 64 9.2. Finansowanie zadań .................................................................................................... 78 Literatura.............................................................................................................................. 80 Załączniki.............................................................................................................................. 81 Załącznik nr 1. ................................................................................................................... 81 Załącznik nr 2. ................................................................................................................... 92 Spis tabel Tabela 1. Struktura użytkowania terenu na obszarze gminy Sokoły (stan na 31.12.2009 r.) .. 12 Tabela 2. Liczba ludności gminy Sokoły w odniesieniu do powiatu wysokomazowieckiego 13 Tabela 3. Sytuacja finansowa gminy Sokoły (ceny bieżące w tys. zł)..................................... 15 Tabela 4. Klasy bonitacyjne gleb gminy Sokoły...................................................................... 19 Tabela 5. Kompleksy gleb gminy Sokoły ................................................................................ 19 Tabela 6. Złoża kruszywa naturalnego na terenie gminy Sokoły [tys. ton] ............................. 20 Tabela 7. Dane o lasach niestanowiących własności Skarbu Państwa w gminie Sokoły na tle powiatu wysokomazowieckiego w 2008 roku ......................................................................... 23 Tabela 8. Ujęcia wody podziemnej na terenie gminy Sokoły .................................................. 30 Tabela 9. Ilość ścieków bytowo – gospodarczych doprowadzanych do oczyszczalni ścieków w Sokołach [m3/rok]................................................................................................................. 31 Tabela 10. Ilość komunalnych osadów ściekowych wytworzonych w oczyszczalni ścieków – gmina Sokoły w latach 2007-2009 ........................................................................................... 31 Tabela 11. Ilość poszczególnych odpadów zebranych na terenie gminy Sokoły w latach 20072009 przez firmy prowadzące działalność w zakresie odbierania i transportu odpadów komunalnych. ........................................................................................................................... 33 Tabela 12. Zrealizowane i planowane inwestycje z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w gminie Sokoły w latach 2007-2012 (tys. PLN) ....................................................... 51 Tabela 13. Źródła finansowania zadań realizowanych w latach 2008 – 2013 w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w gminie Sokoły.................................................... 51 Tabela 14. Wysokość planowanych nakładów na inwestycje z zakresu ochrony środowiska w gminie Sokoły (w tys. zł) ......................................................................................................... 52 Tabela 15. Środki gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w latach 2007 – 2009 w gminie Sokoły [tys. zł] .................................................................................... 52 Tabela 16. Zadania do realizacji .............................................................................................. 62 Spis ilustracji Rysunek 1. Gmina Sokoły na tle powiatu wysokomazowieckiego ......................................... 10 Rysunek 2. Gmina Sokoły wraz z miejscowościami ............................................................... 11 Rysunek 3. Struktura użytkowania powierzchni w gminie Sokoły ......................................... 12 3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Rysunek 4. Struktura wieku ludności w gminie Sokoły w latach 2006 - 2008........................ 13 Rysunek 5. Przychody i wydatki gminy Sokoły ...................................................................... 16 Rysunek 6. Mapa Narwiańskiego Parku Narodowego ............................................................. 25 Rysunek 7. Skład morfologiczny odpadów składowanych na gminnym składowisku w Noskach Śnietnych ................................................................................................................... 34 4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 1. Wprowadzenie Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, przyjęta w 1997 roku stwierdza, że Polska – kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju – zapewnia ochronę środowiska naturalnego. Nakłada ona również na władze publiczne obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.) stanowi, że wymagane jest sporządzanie polityki ekologicznej państwa na najbliższe 4 lata z perspektywą 4-letnią. W 2006 r. Rada Ministrów przedstawiła Sejmowi RP projekt polityki ekologicznej państwa na lata 2007-2010 z perspektywą do roku 2014. Jednak z powodu skrócenia kadencji – parlament nie zdążył jej uchwalić w 2007 r. W związku z nadmierną ogólnikowością, jak również nieaktualnością wielu istotnych elementów konieczna była aktualizacja projektu. Ostatecznie sporządzono Politykę ekologiczną państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016. Opracowanie to jest drugim z rzędu tego rodzaju dokumentem strategicznym wymaganym ustawą – Prawo ochrony środowiska, które przez określenie celów i priorytetów ekologicznych wskazuje kierunek działań koniecznych dla zapewnienia właściwej ochrony środowiska naturalnego. Polityka ekologiczna państwa na lata 2009-2012 w perspektywie do roku 2016 zakłada, że do najważniejszych wyzwań jakie stoją przed Polską należy zaliczyć działania na rzecz zapewnienia realizacji zasady zrównoważonego rozwoju oraz przystosowania do zmian klimatu i ochrony różnorodności biologicznej. Realizację poszczególnych zadań Polityki ekologicznej państwa prezentują kierunki działań w latach 2009-2012 oraz cele średniookresowe do 2016 r. Do działań priorytetowych Polityki ekologicznej państwa na najbliższe 4 lata można zaliczyć: zakończenie w roku 2010 prac nad wyznaczaniem obszarów siedliskowych w ramach ESE Natura 2000, przyjęcie projektu ustawy o organizmach genetycznie modyfikowanych, zgodnie z prawem UE, zamknięcie do końca 2010 roku składowisk nie spełniających wymogów UE, wprowadzenie w życie tzw. zielonych zamówień, wzmocnienie kadry inspekcji ochrony środowiska, która usprawni ochronę środowiska i pozwoli na kontrolę przestrzegania prawa, wspieranie platform technologicznych i ekoinnowacyjności w ochronie środowiska, przywrócenie podstawowej roli miejscowym przestrzennego, jako podstawy lokalizacji inwestycji, 5 planom zagospodarowania PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 zwiększenie retencji wody, opracowanie krajowej strategii ochrony gleb, promocja wykorzystania metanu z pokładu węgla, ochrona atmosfery, ochrona wód, poprawa gospodarka odpadami, modernizacja systemu energetycznego. Do kierunków działań przewidzianych do realizacji w latach 2009-2012 można zaliczyć: Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska Zarządzanie środowiskowe Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska Rozwój badań i postęp techniczny Odpowiedzialność za szkody w środowisku Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Ochrona zasobów naturalnych tj.: ochrona przyrody, ochrona i zrównoważony rozwój lasów, racjonalne gospodarowanie zasobami wody, ochrona powierzchni ziemi, gospodarowanie zasobami geologicznymi Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego realizowana poprzez: współdziałanie pomiędzy środowiskiem a zdrowiem, poprawę jakości powietrza, ochronę wód, poprawę gospodarki odpadami, ochronę przed hałasem i polem elektromagnetycznym, ochronę przed zanieczyszczeniami chemicznymi, Cele średniookresowe do 2016 r. Uruchomienie ekonomicznych i edukacyjnych dokumentów prawnych, prowadzących do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz do świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju; Przystąpienie do systemu EMAS (System Ekozarządzania I Audytu) oraz edukacja i wdrożenie tego systemu wśród społeczeństwa; Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie”, prowadzącą do: proekologicznych zachowań konsumenckich, prośrodowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialności za stan środowiska, organizowanie akcji lokalnych służących ochronie środowiska; 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Zwiększenie roli polskich placówek badawczych we wdrażaniu ekoinnowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska jak również doprowadzenie do zadawalającego stanu systemu monitoringu środowiska; Stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody; Przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego na obszarze całego kraju; Zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej przyrody zarówno na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym) jak i gatunkowym i ponadgatunkowym (ekosystemowym); Kontynuacja prac w kierunku racjonalnego użytkowania zasobów leśnych poprzez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego; Racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową przed deficytem wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi; Maksymalizacja oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniami; Ochrona powierzchni ziemi rozumiana jako: rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i leśnych, zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju, przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogenne, zwiększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracając im funkcje przyrodniczą, rekreacyjną lub rolniczą; Racjonalizacja zaopatrzenia ludności oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochroną przed ilościową i jakościową degradacją; Poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska; Dążenie do spełnienia przez Polskę zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz dwóch dyrektyw unijnych dotyczących ochrony powietrza atmosferycznego. Do 2016 roku zakłada się także całkowitą likwidację emisji substancji niszczących warstwę ozonową przez wycofanie ich z obrotu i stosowania na terytorium kraju; 7 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Zapewnienie do końca 2015 roku 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych kończąc krajowy program budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych dla wszystkich aglomeracji powyżej 2 000 RLM. Osiągnięcie tego celu wiąże się z przywróceniem dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych na terenie całego kraju, a także realizację Bałtyckiego programu Działań dotyczącego walki z eutrofizacją wód Bałtyku; Poprawa gospodarki odpadami tj.: znaczne zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska, zamknięcie wszystkich składowisk, które nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja, sporządzenie spisu zamkniętych oraz opuszczonych składowisk odpadów wydobywczych, wraz z identyfikacją obiektów wpływających znacząco na środowisko, eliminacja kierowania na składowiska zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii i akumulatorów. Ochrona społeczeństwa przed ponadnormatywnym oddziaływaniem hałasu i pola elektromagnetycznego; Zakres szczegółowy celów Polityki ekologicznej państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 przedstawia załącznik nr 1. W związku z koniecznością dokonania harmonizacji polskiego prawa ochrony środowiska z prawem Unii Europejskiej, przepisy zawarte w unijnych aktach prawnych w tym zakresie są automatycznie transponowane do prawa krajowego. Listę ustaw transponujących prawo Unii Europejskiej w obszarze „środowisko” wraz z wykazem odpowiednich aktów prawa wspólnotowego transponowanych przez daną ustawę zawiera załącznik nr 2. Polska jest obecnie sygnatariuszem 35 konwencji, porozumień międzynarodowych oraz protokołów w dziedzinie ochrony środowiska, z których 32 ratyfikowała. Postanowienia większości konwencji mają odzwierciedlenie w przepisach Unii Europejskiej, natomiast postanowienia konwencji ratyfikowanych przez Polskę, do których nie przystąpiły kraje Unii Europejskiej, zgodnie z zasadą klauzul zabezpieczających, mają odzwierciedlenie w postanowieniach polskich przepisów prawnych. 8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 1.1. Podstawa prawna opracowania Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627 z późn. zm.) nakłada na zarządy gmin obowiązek opracowania programów ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Z kolei Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62 poz. 628 z późn. zm.) wprowadza obowiązek opracowania planu gospodarki odpadami. Do opracowania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Sokoły na lata 2010 – 2014 przystąpiono w oparciu o wynik postępowania prowadzonego przez Urząd Gminy w Sokołach, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (tekst jednolity z 2002 r. Dz. U. Nr 72 poz. 664 z późn. zm.). Na jego podstawie w dniu 25.01.2010 roku zawarto umowę pomiędzy Urzędem Gminy w Sokołach, reprezentowanym przez Wójta a Grontmij Polska Sp. z o.o. Zamówienie zostało zrealizowane w postaci dokumentu, którym jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Sokoły na lata 2010 – 2014. W programie tym zawarte są także zagadnienia gospodarki odpadami, opracowane w oparciu o Plan gospodarki odpadami. Przy opracowywaniu Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Sokoły na lata 2010 – 2014 posłużono się aktualnie obowiązującymi przepisami prawnymi w zakresie ochrony środowiska. 1.2. Treść dokumentu Naczelną zasadą przyjętą w programie gminnym jest zasada zrównoważonego rozwoju, umożliwiająca harmonizację rozwoju gospodarczego i społecznego gminy z ochroną jego walorów środowiskowych. Przedstawiono w nim cele i zadania, zgodne z Programem Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego, Programem Ochrony Środowiska Powiatu Wysokomazowieckiego, oraz z Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami, jak również Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Wysokomazowieckiego. Wszystkie te dokumenty wskazują kierunki do stworzenia regionu realizującego podstawowe zasady zrównoważonego rozwoju, czystego we wszystkich wymiarach środowiska naturalnego i o kompletnej infrastrukturze ochrony środowiska, radzącego sobie z problemami zanieczyszczenia pochodzących z różnych źródeł oraz odtwarzającego wartości środowiska naturalnego. W niniejszej pracy opisano aktualny stan środowiska oraz zasobów naturalnych, zagrożenia środowiska wynikające z rozwoju gospodarczego, infrastrukturę techniczną ochrony środowiska, politykę ochrony środowiska dla jego poszczególnych elementów, cele i zadania realizacyjne, oraz szacunkowe koszty wdrożenia działań na rzecz jego ochrony w latach 2010-2014. 9 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 2. Ogólna charakterystyka gminy Sokoły 2.1. Sytuacja geograficzna Gmina Sokoły położona jest w południowo-zachodniej części województwa podlaskiego, oraz w północno-wschodniej części powiatu wysokomazowieckiego. Analizowany obszar stanowi część mezoregionu Wysoczyzny Wysokomazowieckiej oraz częściowo Doliny Górnej Narwi, wchodząc w skład makroregionu Niziny Północnopodlaskiej. Gmina od północnego – wschodu graniczy z gminą Choroszcz, od północnego – zachodu z gminą Kobylin Borzymy, od wschodu z gminą Łapy, od południa z gminą Nowe Piekuty, od południowego – zachodu z gminą Wysokie Mazowieckie, a od zachodu z gminą Kulesze Kościelne. Analizowany obszar ma dogodne połączenie z Wysokiem Mazowieckiem i Białymstokiem. Rysunek 1. Gmina Sokoły na tle powiatu wysokomazowieckiego Źródło: www.gminy.pl 10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Powierzchnia gminy wynosi 156 km2 (12,10 % powierzchni powiatu wysokomazowieckiego). Według danych statystycznych na dzień 31.12.2009 r., analizowany obszar zamieszkiwało 6094 mieszkańców. Rysunek 2. Gmina Sokoły wraz z miejscowościami Źródło: www.sokoly.podlaskie.pl Siedzibą Urzędu Gminy jest miejscowość Sokoły, niegdyś miasto, obecnie duża wieś, która mimo utraty w 1950 r. praw miejskich, w dalszym ciągu utrzymała charakter miasteczka rolniczo – przemysłowego. Sokoły są zamieszkiwane przez około 1515 osób. Strukturę użytkowania gruntów gminy przedstawia tabela nr 1. 11 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Tabela 1. Struktura użytkowania terenu na obszarze gminy Sokoły (stan na 31.12.2009 r.) Powierzchnia w hektarach Użytki rolne: Lasy Wody grunty łąki i sady orne pastwiska 15560 8462 85 2355 3043 21 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Sokołach Ogółem Grunty zabudowane i zurbanizowane 831 Nieużytki Inne 760 3 Gmina Sokoły jest obszarem typowo rolniczym, charakteryzującym się wysoką jakością rolniczej przestrzeni produkcyjnej i wysokim poziomem intensywności produkcji rolnej. Dobrze rozwinięty jest tu chów bydła mlecznego i trzody chlewnej. Największą część gminy stanowią grunty orne (54,4%). Ponadto, duży obszar zajmują lasy (19,6%) oraz łąki i pastwiska (15,1%) – rysunek nr 3. Rysunek 3. Struktura użytkowania powierzchni w gminie Sokoły Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Sokołach Gmina Sokoły leży w regionie bardzo cennym pod względem przyrodniczym. Jej północno-wschodnia część stanowi fragment Narwiańskiego Parku Narodowego i jego otuliny. W granicach Parku leżą grunty wsi Waniewo, natomiast w granicach otuliny – grunty wsi Jeńki. Ta część obszaru gminy objęta jest ochroną prawną. 12 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 2.2. Sytuacja demograficzna Według stanu na koniec grudnia 2009 roku gmina liczyła 6094 mieszkańców. W tym okresie, na 100 mężczyzn w gminie przypadało 100 kobiet – tak samo jak na terenach wiejskich województwa podlaskiego. Gęstość zaludnienia w gminie jest znacznie niższa od średniej terenów wiejskich powiatu wysokomazowieckiego (59 osób/km2) i wynosi 38 osób/km2. Tabela 2. Liczba ludności wysokomazowieckiego Lokalizacja 2006 gmina Sokoły 6112 powiat 60035 wysokomazowiecki Źródło: Dane Urzędu Gminy Sokoły gminy Sokoły w Liczba ludności 2007 2008 odniesieniu do powiatu 31.12.2009 r. Udział % na 31.12.2009 6104 6093 6094 10 59843 59731 60270 100 Strukturę wieku ludności w latach 2006 – 2008, według danych statystycznych, na terenie gminy Sokoły przedstawia rysunek nr 4. Rysunek 4. Struktura wieku ludności w gminie Sokoły w latach 2006 - 2008 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl 13 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 2.3. System komunikacyjny, infrastruktura 2.3.1. Transport drogowy i kolejowy Gmina Sokoły posiada dobre warunki komunikacyjne. Przez jej teren przebiega linia kolejowa: Warszawa – Białystok. Sokoły posiadają dobre połączenie z Wysokiem Mazowieckiem, Kuleszami Kościelnymi, Białymstokiem i Starym Jeżewem. Sieć drogowa gminy ukształtowana jest w układzie promienistym z węzłem w Sokołach. Przez obszar gminy przebiega 18 km dróg wojewódzkich: droga nr 678 Wysokie Mazowieckie – Sokoły – Roszki Wodzki – Białystok, droga nr 671 Sokoły – Stare Jeżewo – Tykocin – Knyszyn – Korycin. Ponadto, przez teren gminy przebiega 76 km dróg powiatowych (wszystkie są utwardzone), oraz 68 km dróg gminnych, z czego 52 km to drogi utwardzone. Drogi dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych to 591 km. 2.3.2. Infrastruktura związana z zaopatrzeniem w energię cieplną Na terenie gminy, obecnie wykorzystywane źródła energii cieplnej stanowią: węgiel kamienny (99%), oraz olej opałowy (1%) i drewno. Odnawialnych źródeł takich jak np. energia słoneczna nie stosuje się. 2.3.3. Sieć gazowa i energetyczna Większość miejscowości w gminie Sokoły nie jest zgazyfikowana. Jedynie bardzo mały obszar analizowanego terenu zasilany jest w gaz przewodowy (8 przyłączy o łącznej długości 215 m). Źródłem zasilania jest gazociąg wysokiego ciśnienia, o średnicy 250 mm, przebiegający przez gminę na długości 8,3 km, relacji Zambrów – Ostrów Mazowiecka. Gmina zasilana jest gazociągami rozdzielczymi średniego ciśnienia o łącznej długości 1965m. W miejscowości Dworaki Staśki zlokalizowana jest stacja redukcyjno – pomiarowa o przepustowości 3200 m³/h. Gmina Sokoły posiada opracowaną „Koncepcję gazyfikacji gminy”. Ponadto, przez obszar gminy przebiega gazociąg tranzytowy o średnicy 1400 mm relacji Rosja – Niemcy. Na obszarze gminy Sokoły, zaopatrzenie obiektów w elektryczność wynosi 100%. Gmina zasilana jest w energię elektryczną ze stacji transferowych w Wysokiem Mazowieckiem i Jeżewie. Przez analizowany teren przebiega napowietrzna linia elektryczna Wysokie Mazowieckie – Białystok. 14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 2.4. Przedsiębiorstwa Na terenie gminy Sokoły nie ma większych zakładów przemysłowych. Występuje tu kilka zakładów produkcyjno-usługowych – materiały rolne i budowlane. Na terenie gminy występują 3 tartaki, brak jest przetwórstwa rolno-spożywczego. Największe przedsiębiorstwa, na terenie gminy Sokoły to: Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Sokołach – eksploatacja wodociągów i kanalizacji, stacja diagnostyczna, odbiór nieczystości stałych, skup zbóż, Trans – Rol Andrzej Remisiewicz Kruszewo Wypychy Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska Bank Spółdzielczy w Sokołach Zakład mięsny ,,Smakowita” Roleks Sokoły Marcin Kruszewski ZIEMPOL Kruszewo Brodowo SEGROMET Kruszewo Brodowo 2.5. Finanse Przychody i wydatki gminy Sokoły w poszczególnych latach przedstawiono w tabeli 3. Tabela 3. Sytuacja finansowa gminy Sokoły (ceny bieżące w tys. zł) 2009 r. Plan 2010 r. GMINA 2006 r. 2007 r. 2008 r. PRZYCHODY OGÓŁEM: 10931,0 11581,6 13565,5 15499,9 15375,9 w tym przychody własne 3178,5 3708,60 4296,4 4554,2 4789,5 WYDATKI OGÓŁEM: 10089,3 10821,3 13295,7 15780,9 15947,9 w tym inwestycje bieżące 1788,6 1033,6 2346,7 3987,10 4272,10 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Sokołach Analizując sytuację finansową gminy Sokoły można stwierdzić, że do 2009 r. przychody były większe od wydatków. Natomiast wg danych z 2009 r. wynika, że wydatki gminy Sokoły są nieco wyższe niż jej przychody (rysunek nr 5). Podobną sytuację przewiduje plan budżetu na 2010 r. Przedstawiona na rysunku 5 prognoza do 2016 r. pokazuje niewielki, ale stały wzrost dochodów i wydatków w kolejnych latach, przy czym wydatki będą w tym okresie wyższe od przychodów. 15 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Rysunek 5. Przychody i wydatki gminy Sokoły Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji z Urzędu Gminy w Sokołach 16 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 3. Stan środowiska przyrodniczego gminy Sokoły 3.1. Krajobraz i rzeźba terenu Gmina Sokoły położona jest w obrębie wschodniej części mezoregionu Wysoczyzny Wysokomazowieckiej, oraz częściowo mezoregionu Doliny Górnej Narwi, stanowiąc fragment makroregionu Niziny Północnopodlaskiej. Analizowany obszar ma rzeźbę bardzo urozmaiconą, z licznymi wyniesieniami morenowymi, często przekraczającymi 150 m n.p.m. Jedynie północno-wschodnia część gminy położona jest niżej, na wysokości do 140 m n.p.m. Najwyższy punkt analizowanego terenu wynosi 164,1 m n.p.m. i zlokalizowany jest w południowej części gruntów wsi Sokoły. Najniższy punkt terenu znajduje w dolinie Narwi i wynosi 113 m n.p.m. Deniwelacja obszaru gminy wynosi 51,1 m. Krajobraz gminy Sokoły ma charakter staroglacjalny, związany ze zlodowaceniem środkowopolskim. Dominują tu formy moreny dennej falistej, jak również – na mniejszych obszarach – pagórki moreny czołowej. Pagórki kemowe, występujące na terenie gminy są niewielkie, o wysokościach względnych od 5 do 7 m i niewielkich nachyleniach stoków. Jedynie w okolicach wsi Perki kemy osiągają większe wysokości – do 20m. Dolina rzeki Narwi ma charakter zatorfionego obniżenia terenowego. 3.2. Budowa geologiczna Obszar gminy Sokoły leży w obrębie prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej. Podrzędną jednostką tektoniczną w tej części platformy jest antekliza mazursko-białoruska. Gmina Sokoły położona jest w strefie powierzchniowego występowania utworów stadiału północnopolskiego zlodowacenia środkowopolskiego. Najstarszym utworem tego wieku są utwory zastoiskowe (iły, mułki, piaski) odsłaniające się na powierzchni na północ od miejscowości Truskolasy – Lachy oraz w dolinie Awissy koło miejscowości Roszki – Ziemaki. W północnej, północno – wschodniej i południowej części gminy występują gliny zwałowe. Są to gliny szarobrązowe, piaszczyste. Spotkać w nich można cienkie, nieregularne przerosty i soczewki piasków i żwirów zaglinionych. W północno – wschodniej części gminy, w rejonie miejscowości Kowalewszczyzna i Jeńki na powierzchni glin występują piaski, żwiry i piaski, oraz głazy lodowcowe. Towarzyszą im rozległe formy czołowomorenowe zróżnicowanego materiału. 17 zbudowane z bardzo PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 W południowo-wschodniej części gminy duży udział w rzeźbie powierzchni mają kemy zbudowane z mułków i piasków. Nieliczne kemy występują również w rejonie Sokół. Piaski i żwiry wodnolodowcowe pokrywają większe obszary na południe od miejscowości Sokoły. Niewielkie płaty tych utworów występują też na wschód od miejscowości Jamiołki, oraz na północ od miejscowości Jabłonowo – Kąty. Ze zlodowaceniem północnopolskim związane jest występowanie piasków i żwirów rzecznych. Występują one w dolinie Narwi koło Jeńków, tworząc taras akumulacyjny. W holocenie, w dolinach rzek, powstały tarasy zalewowe, zbudowane z mułków, piasków i żwirów. Dość duże rozprzestrzenienie mają także namuły, zwłaszcza w północnej części gminy, w rejonie Truskolasów. Na nieco mniejszym obszarze zalegają torfy. Występują one głównie w dolinie Narwi oraz w rejonie miejscowości Mojsiki. 3.3. Warunki klimatyczne W podziale klimatycznym Polski, gmina Sokoły zaliczana jest do dzielnicy podlaskiej. Obszar ten charakteryzuje się średnią roczną temperaturą 6,5ºC. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec z temperaturą 17,3ºC, natomiast najzimniejszym – luty, ze średnią temperaturą 6,2ºC. W ciągu roku średnio 65 dni jest mroźnych, z temperaturą poniżej 0ºC i 26 dni gorących z temperaturą powyżej 25ºC. Okres wegetacyjny trwa około 210 dni (IV-X). Wielkość opadów atmosferycznych, na analizowanym obszarze, wynosi średnio 573 mm w skali roku, z czego na okres wegetacyjny przypada 361 mm opadów. Pokrywa śnieżna zalega przeciętnie przez 94 dni, od listopada do kwietnia. Na analizowanym obszarze przeważają wiatry zachodnie, południowo-zachodnie i południowe. Średnia prędkość wiatru wynosi 3,2 m/s. 3.4. Gleby Gleby gminy Sokoły odznaczają się dobrą jakością. Na analizowanym obszarze dominują gleby IV klasy bonitacyjnej, zajmując ponad 63% powierzchni gruntów ornych. Podobna sytuacja przedstawia się w przypadku użytków zielonych, gdzie prawie 50% powierzchni użytków stanowią gleby IV klasy bonitacyjnej. 18 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Tabela 4. Klasy bonitacyjne gleb gminy Sokoły KLASY BONITACYJNE Użytki zielone [ha] Grunty orne [ha] IIIa IIIb IVa IVb V 115 1115 2927 2448 1713 VI VIz II III IV V VI VIz 167 31 2 131 1155 829 230 6 Źródło: Wojewódzki Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Wydział Gleboznawstwa Na analizowanym obszarze najwięcej jest gleb kompleksu 4 żytniego bardzo dobrego (27,5%). Ponadto duży obszar zajmowany jest przez gleby kompleksu 2 pszennego bardzo dobrego (18%). W przypadku użytków zielonych, największy obszar zajmują gleby kompleksu 2z (55%). Powierzchnia gleb kompleksu 1z jest znikoma (0,09%). Resztę obszaru stanowią gleby kompleksu 3z. Kompleksy glebowe gruntów ornych i użytków zielonych przedstawia tabela nr 5. Tabela 5. Kompleksy gleb gminy Sokoły KOMPLEKSY GLEBOWE Użytki zielone [ha] Grunty orne [ha] 1 2 3 - 1534 34 4 5 6 2340 1414 1405 7 8 9 1z 2z 3z 783 677 318 2 1273 1052 Źródło: Wojewódzki Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Wydział Gleboznawstwa Powierzchnia gleb marginalnych na obszarze gminy jest niewielka w porównaniu ze średnią powiatu wysokomazowieckiego (6,3%) i wynosi 4% powierzchni użytków rolnych. 3.5. Zasoby surowców mineralnych Na terenie gminy Sokoły znajduje się złoże kruszywa naturalnego, oraz złoże torfu. Zasoby i wydobycie kruszywa naturalnego na analizowanym terenie przedstawia tabela nr 6. 19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Tabela 6. Złoża kruszywa naturalnego na terenie gminy Sokoły [tys. ton] Nazwa złoża Stan zagosp. złoża Kowalewszczyzna* R Zasoby Geologiczne Przemysłowe 116 - Wydobycie - R – złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo * złoża zawierające piasek ze żwirem Źródło: Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2009 Na gruntach w miejscowości Kowalewszczyzna Folwark i Dworaki Pikaty znajdują się złoża kruszywa naturalnego, które są eksploatowane. Udokumentowane zasoby złoża torfu, na terenie gminy Sokoły, wynoszą 406 ha (4,5 mln m3). Nie obserwuje się tu złóż zasobów naturalnych typu: węgiel kamienny, brunatny, ropa naftowa, czy też gaz ziemny. 3.6. Zasoby wodne Gmina Sokoły położona jest w zlewni rzeki Narwi. Na terenie gminy, głównymi rzekami są Ślina i Awissa, odprowadzające wody do Narwi. Ślina przepływa przez zachodnią część gminy, z północy na południe, uchodząc w okolicach Zawad do Narwi. Ślina płynie tu naturalnym korytem, tworząc liczne zakola. Dolina Awissy została w znacznym stopniu zmeliorowana, podobnie jak i doliny pozostałych drobnych strumieni. Naturalny charakter zachowała tu dolina Narwi, która na odcinku Suraż – Rzędziany jest objęta najwyższą formą ochrony prawnej, stanowiąc Narwiański Park Narodowy. Główną charakterystyczną cechę stanowi tu silne rozczłonkowanie Narwi na wiele koryt tworzących gęstą sieć cieków wodnych obejmujących prawie całą dolinę. Spadek rzeki Narwi jest bardzo niewielki i wynosi średnio 0,15‰. Dolina Narwi, płynąca tu naturalnym korytem, jest korytarzem ekologicznym, wchodzących w skład krajowego ekologicznego systemu obszarów chronionych. Na terenie gminy nie ma większych zbiorników wodnych. W paru wsiach można spotkać stawy i zbiorniki przeciwpożarowe (m. in. Truskolasy-Olszyna, Nowe Racibory oraz Perki Franki). Ponadto w dolinie Narwi zachowały się starorzecza, stanowiące pozostałości dawnego koryta rzeki. Przez obszar gminy przebiega dział wodny rozdzielający zlewnię rzek Narwi i Śliny. Zasoby wód podziemnych stanowią główne źródło zasilania gminy w wodę. Wody podziemne na tym obszarze odznaczają się wysoką jakością. 20 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 3.7. Środowisko przyrodnicze 3.7.1. Szata roślinna Północno-wschodnia część gminy Sokoły, znajdująca się w zasięgu Narwiańskiego Parku Narodowego, jest terenem bardzo cennym pod względem przyrodniczym. Dolina rzeczna Narwi zajmowana jest przez lasy olsowe, w których głównym składnikiem drzewostanu jest olsza czarna Alnus glutinosa. W podszycie występuje kruszyna pospolita Frangula alnus, szakłak pospolity Rhamnus catharticus, leszczyna pospolita Corylus avellana, jarzębina Sorbus acuparia, trzmielina zwyczajna Euonymus europaea, oraz porzeczka czerwona Ribes spicatum i czarna Ribes nigrum. W runie występuje karbieniec pospolity Lycopus europaeus, zachylnik błotny Thelypteris palustris, psianka słodkogórz Solanum dulcamara, tojeść pospolita Lysimachia vulgaris, kosaciec żółty Iris pseudoacorus, krwawnica pospolita Lythrum salicaria, turzyca długokłosa Carex elongata, wietlica samcza Athyrium filix-femina, chmiel zwyczajny Humulus lupulus, i inne. W ostatnich latach, w dolinie Górnej Narwi, obserwuje się niekorzystne zmiany w składzie florystycznym lasów olsowych. Są one zjawiskiem negatywnym, gdyż objawiają się zubożeniem i uproszczeniem struktury zbiorowisk olsowych. Czynnikiem wpływającym na degenerację olsów są zmiany w bilansie wodnym, wywołane czynnikami antropogenicznymi: melioracją części koryta Narwi na odcinku Rzędziany – Tykocin w latach 70-80, funkcjonowaniem zbiornika Siemianówka, oraz zmianami meteorologicznymi – zmniejszającą się liczbą opadów atmosferycznych, obserwowaną w ciągu ostatnich dziesięcioleci. Czynniki te spowodowały przesuszanie torfowisk niskich, na których występują olsy, a tym samym nieodwracalne zmiany w składzie florystycznym tych zbiorowisk. W dolinie bardzo obficie występuje roślinność łąkowa i bagienna. Na terenie gminy Sokoły, według danych statystycznych na koniec 2009 roku, było 1607 ha łąk, co stanowi 10,3% analizowanego obszaru. Obok łąk, na siedliskach o wyższym poziomie wód gruntowych, występuje roślinność bagienna, którą tworzą głównie szuwary turzycy i trzciny pospolitej. 21 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 3.7.2. Lasy Lesistość gminy Sokoły jest nieco wyższa od lesistości powiatu wysokomazowieckiego (18,5%) i wynosi 19,6%. Analizowany obszar odznacza się małą lesistością, w porównaniu z lesistością województwa (30,3 %) i krajową (28,8%). W północnej części gminy (Czajki, Waniewo, Jeńki), we wschodniej części gminy (Idźki, Truskolasy Wola, Jamiołki) oraz środkowej części (Kruszewo Wypychy, Kruszewo Brodowo) występują większe kompleksy borów sosnowych. Na analizowanym obszarze dominuje siedlisko boru mieszanego świeżego z sosną oraz domieszką dębu i brzozy. Małe powierzchnie zajmują siedliska boru świeżego i lasu świeżego. W dolinie rzeki Narwi dominującym typem siedliskowym jest ols i las łęgowy. Drzewostan buduje tu głównie olsza czarna, z domieszką brzozy, jesionu i czeremchy. 22 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Tabela 7. Dane o lasach niestanowiących własności Skarbu Państwa w gminie Sokoły na tle powiatu wysokomazowieckiego w 2008 roku - 1185 - 18225,2 18225,2 - 2833,0 2833,0 - Uproszczone plany Inwentaryza cja stanu lasów Powierzchnia gruntów leśnych Powierzchnia lasów ochronnych Objęta dokumentacją urządzeniową razem ochronnych Pozyskanie drewna Wspólnot gruntowych Osób fizycznych razem Powierzchnia lasów w hektarach Powiat 18894,4 3,1 11,6 13057 wysokomazowiecki 2872,7 0,2 W tym Inwentaryza -cja stanu lasów Uproszczone plany razem Ochronnych Objęta dokumentacją urządzeniową Odnowienia sztuczne i naturalne Zalesienia gruntów nieleśnych Powierzchnia gruntów leśnych w hektarach Sokoły Lasy gminne Lasy prywatne Powierzchnia lasów Pozyskanie drewna (grubizny w m3) Odnowienia sztuczne i naturalne Zalesienia gruntów nieleśnych Wyszczegól-nienie Powierzchnia gruntów leśnych Ogółem w hektarach 18874,4 18623,5 234,2 3,1 11,6 13057 - 18224,2 18224,2 - 2872,7 2833,0 2869,7 2,0 0,2 - Źródło: Urząd Statystyczny w Białymstoku – „Ochrona Środowiska i Leśnictwo w województwie podlaskim w 2008 r.”. 23 1185 - 2833,0 - 20 - - - 3.7.3. Świat zwierząt Część gminy Sokoły wchodzi w skład Narwiańskiego Parku Narodowego, który jest ostoją wielu gatunków ptaków. Wśród nich występuje wiele gatunków zagrożonych, tj.: wodniczka, derkacz, błotniak stawowy, żuraw, rybitwa czarna, podróżniczka, droździk i brzęczka. Gatunki ptaków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt, występujące na terenie Parku to: bąk, bączek, bocian czarny, cyraneczka, rożeniec, błotniak zbożowy, błotniak łąkowy, orlik krzykliwy, kropiatka, zielonka, dubelt, kulik wielki, sowa błotna, kraska i wąsatka. Na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego występują następujące ssaki, objęte ochroną gatunkową: jeż wschodni, kret, rzęsorek rzeczek, ryjówka aksamitna, ryjówka malutka, nocek łydkowłosy, nocek rudy, wiewiórka pospolita, bóbr europejski, wilk, wydra, norka europejska, gronostaj i łasica. 3.8. Obszary chronione gminy Sokoły Gmina charakteryzuje się wysokimi walorami środowiska przyrodniczego. Północnowschodnia część obszaru gminy Sokoły, o powierzchni 730 ha, stanowi fragment Narwiańskiego Parku Narodowego i jego otuliny. W otulinie parku, tuż za jego granicami zlokalizowana jest miejscowość Waniewo należąca do gminy Sokoły. Narwiański Park Narodowy W roku 1996, funkcjonujący od 10 lat Narwiański Park Krajobrazowy, został przekształcony w Narwiański Park Narodowy. Park obejmuje obszar 7350 ha, a strefa ochronna parku – 15408 ha. Rzeka Narew znacznie się różni się od innych rzek nizinnych. Narew jest rzeką anamostozującą (z licznymi korytami). Rzeki tego typu są bardzo rzadkie, a Narew jest jedyną dobrze zachowaną rzeką tego typu w Europie. Dolina Narwi jest płaska i zabagniona, o szerokości od 2 do 4 km. Narew płynie tu wieloma korytami, które rozdzielają się i łączą tworząc nieregularną i skomplikowaną sieć. Zagęszczenie koryt oraz ich szerokość w dolinie jest różna, wahając się w granicach od kilku do 35 metrów. Podobnie jak w innych rzekach anastomozujących, wszystkie aktywne koryta mają dużą głębokość, od 3 do 4 metrów, miejscami przekraczając nawet 6 m. Pozakorytowe obszary doliny są silnie zarośnięte, głównie przez trzcinę pospolitą. Ponadto występują tu szuwary turzycowe, oraz łąki mannowo - mozgowe. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Rysunek 6. Mapa Narwiańskiego Parku Narodowego granice Narwiańskiego Parku Narodowego granice otuliny Narwiańskiego Parku Narodowego Źródło: www.npn.pl 25 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Flora W dolinie Narwi wytworzył się unikatowy układ bardzo różnorodnych środowisk: wodnych, wodno-lądowych, lądowo-bagiennych i lądowych, co stwarza warunki występowania w bezpośrednim sąsiedztwie bardzo różnorodnych ekosystemów, często o mozaikowym układzie. W Narwiańskim Parku Narodowym występuje prawie 50% wszystkich zespołów roślinności wodnej i szuwarowej z terenu Polski. W granicach Parku roślinność reprezentowana jest przez 41 zespołów roślinnych w tym: roślinność wodną – 12 zespołów roślinnych, roślinność szuwarową 18 zespołów roślinnych, roślinność łąkową 4 zespoły roślinne, roślinność zarośli wierzbowych – 2 zespoły roślinne, roślinność kserotermiczną – 2 zespoły roślinne, oraz roślinność leśną – 3 zespoły roślinne. Na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego występują gatunki roślin objęte ochroną gatunkową. Ochroną ścisłą objęte zostały następujące gatunki: grzybień biały Nymphea alba, grążel żółty Nuphar luteum, grążel drobny Nuphar pumili, irys syberyjski Iris sibirica, wielosił błękitny Polemonium coeruleum, storczyk krwisty Dactylorhiza maculata, storczyk szerokolistny Dactylorhiza majalis, rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia, mieczyk dachówkowaty Gladiolus imbricatus, goździk pyszny Dianthus superbus, podkolan biały Planthera bifolia; natomiast ochroną częściową: kalina koralowa Vibrum opulus, konwalia majowa Convalaria maialis, kruszyna pospolita Frangula alnus, porzeczka czarna Ribes nigrum, oraz kocanki piaskowe Hielichrsum arenarium. Na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego występują następujące gatunki figurujące na czerwonej liście roślin zagrożonych w Polsce: irys syberyjski Iris sibirica, storczyk krwisty Dactylorhiza maculata, rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia, goździk pyszny Dianthus superbus, groszek błotny Lathyrus palustris, oraz narecznica grzebieniasta Dryopteris cristata. Najbardziej rozpowszechnionymi zbiorowiskami roślinnymi na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego są zabagniane szuwary wielkoturzycowe, które zajmują około 32% ogólnej powierzchni Parku. Szuwary te reprezentowane są głównie przez szuwar turzycy sztywnej Caricetum elatae, zespół turzycy zaostrzonej Caricetum gracilis oraz turzycy tunikowej Caricetum appropinquatae. Drugimi, co do zajmowanej powierzchni są zespoły roślinne związku Phragmition (około 16% powierzchni Parku) reprezentowane prawie wyłącznie przez szuwary trzcinowe. Ponadto, na terenie Parku występują następujące zbiorowiska roślinne: zbiorowiska turzycowo-mszyste, zbiorowiska zdegradowane z dominacją ostrożenia polnego i pokrzywy pospolitej, zarośla wierzbowe lasy bagienne, suche grądy z roślinnością kserotermiczną. 26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 W latach 60-tych bagienna dolina Narwi wykazywała ogromne zróżnicowanie, oraz mozaikowość i bogactwo roślinności szuwarowej i wodnej. W ciągu ostatnich 30-40 lat nastąpiły istotne zmiany w szacie roślinnej, powodujące zubożenie składu florystycznego Parku. Jednym z objawów jej przemian jest ekspansja trzciny pospolitej Phragmites australis, spowodowana głównie zaprzestaniem koszenia wcześniej użytkowanych rolniczo łąk turzycowych, oraz krótkimi i płytkimi zalewami powierzchniowymi. Ekspansja trzciny pospolitej na siedliska zajmowane wcześniej przez inne zbiorowiska roślinne, powoduje ubożenie ich składu gatunkowego, oraz zmniejszanie się ich powierzchni. W rezultacie prowadzi to do zmniejszenia bioróżnorodności w Parku. Ponadto przemiany sukcesyjne tj. trzcinowienie oraz rozprzestrzenianie się zakrzaczeń i zadrzewień mają aspekt ornitologiczny, gdyż z tych właśnie powodów, na przestrzeni ostatnich lat, wyraźnie zmniejszyła się liczba ptaków związanych z wodami otwartymi i rozlewiskami oraz ze strefą szuwarów wielkoturzycowiskowych, jak również liczebność siewkowatych gnieżdżących się na łąkach i pastwiskach na obrzeżach doliny. Awifauna Bagienna Dolina Narwi jest ważną ostoją ptaków o randze europejskiej. Na terenie ostoi, do której zalicza się obszar Narwiańskiego Parku Narodowego wraz z otuliną, zanotowano dotychczas 200 gatunków ptaków, z tego 154 to gatunki lęgowe, oraz te, których gniazdowanie można uznać za prawdopodobne lub możliwe. Pozostałe 46, to gatunki zalatujące. Wśród ptaków zagrożonych, gniazdowało tu 67 gatunków ptaków, w tym: wodniczka - 50 par i derkacz - 70 par. Kolejne 15 gatunków, znajdują się w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Są to: bąk, bączek, bocian czarny, cyraneczka, rożeniec, błotniak zbożowy, błotniak łąkowy, orlik krzykliwy, kropiatka, zielonka, dubelt, kulik wielki, sowa błotna, kraska i wąsatka. Spośród innych gatunków zagrożonych wymienia się: błotniaka stawowego, żurawia, rybitwę czarną, podróżniczka, droździka i brzęczkę. W ciągu ostatnich kilkunastu lat, liczba gatunków lęgowych na obszarze Narwiańskiego Parku Narodowego znacząco zubożała. Przyczyną są zmiany warunków siedliskowych, które wynikają z przesuszenia doliny na skutek melioracji, przekształceń siedlisk wynikających z braku użytkowania łąk w dolinie, trzcinowienie, a ostatnio pogorszenie jakości wód rzeki, które są związane z funkcjonowaniem zbiornika Siemianówka. Od przełomu lat 70-80 zauważono drastyczny spadek liczebności występujących tu gatunków ptaków. Utrzymanie doliny Górnej Narwi w randze ostoi ptaków o znaczeniu międzynarodowym wymaga wielu działań ochronnych. W 1998 roku Północnopodlaskie 27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Towarzystwo Ochrony Ptaków opracowało kompleksowy program ochrony doliny, który miał na celu zapobiegnięcie zmniejszaniu się liczebności występujących tu gatunków ptaków wodno-błotnych. Pomniki przyrody Pomniki przyrody są to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska chronione ze względu na szczególne wartości naukowe, kulturowe, historycznopamiątkowe oraz swoiste cechy krajobrazu. Na terenie gminy Sokoły znajduje się jeden pomnik przyrody – aleja lipowa, którą tworzy 21 lip w miejscowości Krzyżewo. Powiązania w systemie przyrodniczych obszarów chronionych Narwiański Park Narodowy, wraz z otuliną wchodzi w skład Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET PL, stanowiąc jednocześnie fragment Europejskiej Sieci Ekologicznej EECONET. Sieć ECONET została utworzona w celu zintegrowania obszarów chronionych występujących w krajach europejskich i potencjalnych obszarów przewidzianych do ochrony, w spójny system, zgodnie z międzynarodowymi kryteriami i standardami. Narwiański Park Narodowy stanowi obszar węzłowy o znaczeniu międzynarodowym. Ponadto, fragment gminy Sokoły, leżący w zasięgu Narwiańskiego Parku Narodowego, znajduje się w zasięgu europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000. Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 to sieć obszarów chronionych na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem wyznaczania tych obszarów jest ochrona cennych pod względem przyrodniczym i zagrożonych składników różnorodności biologicznej w państwach Unii Europejskiej. W skład sieci Natura 2000 wchodzą: obszary specjalnej ochrony (OSO) - (Special Protection Areas - SPA) wyznaczone na podstawie Dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków, tzw. "Ptasiej", dla gatunków ptaków wymienionych w załączniku I do Dyrektywy: obszary specjalnej ochrony ptaków na terenie Gminy Sokoły: BAGIENNA DOLINA NARWI (PLB 200001) specjalne obszary ochrony (SOO) - (Special Areas of Conservation - SAC) wyznaczone na podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, tzw. "Siedliskowej", dla siedlisk 28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 przyrodniczych wymienionych w załączniku I oraz siedlisk gatunków zwierząt i roślin wymienionych w załączniku II do Dyrektywy. projektowany specjalny obszar ochrony na terenie Gminy Sokoły: NARWIAŃSKIE BAGNA (PLH 200002) 29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 4. Infrastruktura techniczna ochrony środowiska 4.1. Ujęcia, wodociągi i stacje uzdatniania wody Na terenie gminy Sokoły znajduje się w 10 ujęć wody podziemnej (tabela nr 8). Tabela 8. Ujęcia wody podziemnej na terenie gminy Sokoły Rodzaje ujęć Liczba [szt.] Ujęcie wód podziemnych w Sokołach Ujęcie wód podziemnych w Drągi Ujęcie wód podziemnych w Bruszewo Ujęcie wód podziemnych w Truskolasy Olszyna Ujęcie wód podziemnych w Jeńki Pobór wody [m3/dobę] Zasoby eksploatacyjne [m3/godz.] rok 2007 2008 2009 2 96 265 298 248 2 76 327 366 354 2 85 154 171 193 2 106 111 122 128 2 72 46 86 90 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Sokołach Na analizowanym terenie około 98% (5650) mieszkańców jest obsługiwanych przez sieć wodociągową. Do sieci wodociągowej podłączonych jest 1506 gospodarstw domowych. Długość sieci wynosi 113,21 km. Sieć wodociągowa oparta jest na pięciu wodociągach: Sokoły – 15,8 km; Drągi – 45 km; Truskolasy Olszyna – 17,7 km; Bruszewo – 14,9 km i Jeńki – 18,91 km. W 2010 roku planowane jest spięcie wszystkich wodociągów z wyjątkiem wodociągu w Jeńkach, natomiast w 2011 roku kompleksowa modernizacja stacji uzdatniania wody w Sokołach. 4.2. Oczyszczalnie ścieków wraz z systemem kanalizacji W gminie Sokoły jak w większości gmin wiejskich z województwa podlaskiego istnieje problem rozwiązania gospodarki ściekowej. Do odprowadzania ścieków komunalnych na terenie gminy służą głównie indywidualne zbiorniki bezoodpływowe (szamba). Często zdarza się, iż szamba są nieszczelne i ścieki mogą przesączać się w głąb Na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Białymstoku, Ochrona Środowiska i Leśnictwo w województwie podlaskim w 2008 r. 1 30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 profilu glebowego, stwarzając zagrożenie dla środowiska. Zbiorczy system odprowadzania ścieków (kanalizacja) istnieje tylko we wsi: Sokoły, Kruszewo Brodowo i Kruszewo Głąby. Całkowita jej długość wynosi 18,42 km. Do sieci kanalizacyjnej podłączonych jest 333 gospodarstw domowych. W latach 2009 – 2011 planowana jest budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Kruszewo Wypychy. Ponadto w miejscowości Sokoły istnieje mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków o przepustowości Q=471 m3/d, która w 2003 roku została rozbudowana i zmodernizowana. Eksploatatorem oczyszczalni jest Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Sokołach, a właścicielem gmina Sokoły. Obecnie oprócz ścieków z kanalizacji dopływają do niej ścieki dowożone pochodzące ze zbiorników bezodpływowych z okolicznych miejscowości. Tabela 9. Ilość ścieków bytowo – gospodarczych doprowadzanych do oczyszczalni ścieków w Sokołach [m3/rok] Lata oczyszczalnia ścieków w Sokołach 2007 ilość ścieków doprowadzanych [m3/rok] 73500 77060 80530 w tym ilość ścieków dowożonych [m3/rok] 2720 2008 1720 2009 1250 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Sokołach Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rów melioracyjny, oddalony o około 7 km od rzeki Awissy. W oczyszczalni ścieków powstają osady ściekowe, które są składowane na gminnym składowisku odpadów w Noskach Śnietnych. Na terenie gminnej oczyszczalni ścieków w Sokołach gospodarka ściekowa rozwiązana jest poprzez odwodnienie osadów w workach hydrofobowych. Ilościowe zestawienie komunalnych osadów ściekowych przedstawiono w tabeli 10. Tabela 10. Ilość komunalnych osadów ściekowych wytworzonych w oczyszczalni ścieków – gmina Sokoły w latach 2007-2009 Ilość wytworzonych osadów ściekowych Lata 2007 Uwodnionych [Mg/rok] sucha masa osadów ściekowych [Mg s. m./rok] 84 9 Na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Białymstoku, Ochrona Środowiska i Leśnictwo w województwie podlaskim w 2008 r. 2 31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Ilość wytworzonych osadów ściekowych Lata Uwodnionych [Mg/rok] sucha masa osadów ściekowych [Mg s. m./rok] 2008 91 14 2009 102 18 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Sokołach Bardzo ważnym krokiem w rozwiązaniu gospodarki ściekowej na terenie gminy Sokoły jest budowa przyzagrodowych oczyszczalni ścieków opartych o filtr roślinny i staw denitryfikacyjny. W 2004 roku gmina Sokoły jako pierwsza w województwie podlaskim wykonała pierwszych 9 pilotażowych oczyszczalni ścieków przy udziale Instytutu Ekologii Stosowanej. W chwili obecnej (stan na koniec 2009 roku) na terenie Gminy wybudowano 95 szt. tego typu oczyszczalni, a do roku 2013 zostanie wykonanych łącznie ok. 200 szt. Z doświadczeń gminy Sokoły w zakresie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków skorzystało wiele gmin z województwa podlaskiego jak również z innych województw, min. łódzkiego i wielkopolskiego. Można stwierdzić, że opisane wyżej rozwiązanie gospodarki ściekowej w postaci indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków jest korzystniejsze od budowy zbiorczej kanalizacji na terenach o rozproszonej zabudowie ze względu na: dziesięciokrotnie niższe koszty inwestycyjne i eksploatacyjne, skuteczną redukcję zanieczyszczeń, łatwość budowy i eksploatacji, możliwość ponownego wykorzystania wody pościekowej, powiększenia walorów estetycznych działki, pozytywny wpływ na środowisko przyrodnicze. Gmina Sokoły planuje także budowę dwóch poletek osadowych (poletko trzcinowe i poletko z roślinnością bagienną) do odwadniania osadów powstających z przydomowych oczyszczalni ścieków i osadów ściekowych z gminnej oczyszczalni ścieków. 32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 4.3. Gromadzenie i unieszkodliwianie odpadów Odpady komunalne i ich składowanie Ze względu na rolniczy charakter na terenie gminy Sokoły powstają głównie odpady komunalne. Odpady odbierane są od mieszkańców przez firmy prowadzące działalność w zakresie odbierania i transportu odpadów komunalnych tj. Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Sokołach oraz MPO Sp. z o.o. w Białymstoku. Ilość poszczególnych odpadów zebranych przez wyżej wymienione firmy w poszczególnych latach zestawiono w tabeli 11. Tabela 11. Ilość poszczególnych odpadów zebranych na terenie gminy Sokoły w latach 2007-2009 przez firmy prowadzące działalność w zakresie odbierania i transportu odpadów komunalnych. Ilość odpadów [Mg] Rodzaj odpadów Odpady zmieszane składowane na składowisku Tworzywa sztuczne Metale Odpady niebezpieczne Szkło Papier + makulatura 2007 2008 2009 448,95 478,30 480,22 123,90 4,2 54,60 3,10 70,60 2,49 5,4 3,09 3,25 3,0 2,70 3,2 2,8 5,52 4,39 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Sokołach W skład odpadów komunalnych, powstających na analizowanym terenie, wchodzą głównie odpady z gospodarstw domowych, oraz obiektów użyteczności publicznej. W odpadach komunalnych można znaleźć wiele składników zaliczanych do odpadów niebezpiecznych, zawierających substancje toksyczne, palne, wybuchowe lub mikroorganizmy chorobotwórcze (m.in. zużyte baterie, akumulatory, świetlówki, termometry, opakowania po farbach, rozpuszczalnikach, lakierach, smary, oleje przepracowane, niewykorzystane leki, przeterminowane środki i opakowania po środkach chemicznych, oraz nawozach stosowanych w rolnictwie). Szacuje się, że wyżej wymienione odpady stanowią około 0,5% ogólnej masy odpadów. Odpady powstające na terenie gminy Sokoły gromadzone są na gminnym składowisku odpadów komunalnych stałych, w miejscowości Noski Śnietne, na działce geodezyjnej Nr 33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 54/3 obręb wsi Racibory Nowe oraz na składowisku odpadów w miejscowości Karcze gmina Sokółka należącego do ZZO Euro-Sokółka. Składowisko w Noskach Śnietnych zlokalizowane jest w odległości około 3 km na południe od miejscowości Sokoły. Właścicielem i zarządcą składowiska jest Urząd Gminy Sokoły. Składowisko to zostało zamknięte, a termin przyjmowania odpadów na to składowisko minął 12.04.2010 r. W związku z powyższym mieszkańcy gminy Sokoły nie mogą indywidualnie deponować odpadów na składowisku. Zgodnie z decyzją Nr RA.7623-65/09 z dnia 29.12.2009 r. składowisko odpadów w Noskach Śnietnych musi zostać zrekultywowane do 31.12.2012 r. Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Sokołach, która posiada umowę dzierżawy niniejszego składowiska będzie w wydzielonej części czasowo magazynować odpady zebrane od mieszkańców Gminy Sokoły. Część z zebranych odpadów będzie odzyskiwana, a pozostała ilość odpadów tzw. balast przekazywana na składowisko odpadów, które posiada odpowiednie zezwolenie. Gminne składowisko odpadów zajmuje powierzchnię 0,9 ha, do składowania odpadów wykorzystywana jest cała powierzchnia. W chwili obecnej, ilość nagromadzonych odpadów wynosi 10 414,60 m3 co daje ok. 2603,65 Mg. Ilość odpadów corocznie deponowanych na składowisku w Noskach Śnietnych w ciągu ostatnich 3 lat przedstawia się następująco: 539,05 Mg – 2007 rok 490,68 Mg – 2008 rok 523,80 Mg – 2009 rok Na gminnym składowisku odpadów deponowane są jedynie odpady z obszaru gminy – obiekt nie przyjmuje odpadów spoza analizowanego terenu. W skład odpadów składowanych na składowisku wchodzą: gleba i ziemia, drewno, szkło, tworzywa sztuczne, gruz, kamienie, tekstylia, odzież oraz popiół (Rysunek 8). Rysunek 7. Skład morfologiczny odpadów składowanych na gminnym składowisku w Noskach Śnietnych 34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 5% 10% gleba i ziemia 15% drewno szkło 25% 20% tworzywa sztuczne gruz, kamienie 22% tekstylia, odzież popiół 3% Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji z Urzędu Gminy w Sokołach Składowisko jest urządzone i legalne, lecz nie spełnia norm ochrony środowiska (brak geomembrany, systemu ujmowania odcieków, instalacji odgazowywania). Ekranizację składowiska stanowi podłoże gliniaste. Na terenie składowiska nie prowadzi się segregacji odpadów. Dzierżawca składowiska tj. Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Sokołach prowadzi monitoring niniejszego składowiska w postaci badania wpływu składowiska na wody podziemne poprzez pobór wód z piezometrów. Prowadzone są także badania osiadania składowiska odpadów w oparciu o zamontowane repery jak również ewidencję przyjmowanych odpadów. Odpady niebezpieczne Odpady niebezpieczne to odpady zawierające w swoim składzie substancje toksyczne, palne, wybuchowe itd. Z wyżej wymienionych odpadów, na analizowanym obszarze występują: zużyte baterie, akumulatory, odpady zawierające rtęć (lampy rtęciowe, termometry), pozostałości oraz opakowania po farbach i lakierach, rozpuszczalniki organiczne ( w tym chlorowcoorganiczne), środki czyszczące, pestycydy oraz opakowania po nich, zbiorniki po aerozolach, pozostałości domowych środków do dezynfekcji i dezynsekcji, odpady zawierające oleje, częściowo wykorzystane leki, materiały budowlane zawierające azbest (np. eternit), odpady wielkogabarytowe – przede wszystkim agregaty chłodnicze (lodówki), w których znajdują się freony, wraki samochodowe, w których znajdują się oleje czy płyny hamulcowe. 35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 W okresie 2007 – 2008 Wójt Gminy Sokoły wydał 3 postanowienia opiniujące program gospodarki odpadami niebezpiecznymi wytwarzanymi na terenie gminy Sokoły. W roku 2008 następujące szkoły i instytucje z terenu gminy Sokoły weszły do programu organizowanego przez Organizację Odzysku REBA dotyczącego zbiórki baterii i akumulatorów małogabarytowych: Zespół Szkół w Sokołach Szkoła podstawowa w Bruszewie Szkoła Podstawowa w Kowalewszczyźnie Niepubliczna Szkoła w Nowych Raciborach Warsztaty Terapii Zajęciowej w Starych Raciborach Urząd Gminy w Sokołach W 2008 r. w w/w szkołach zebrano 58 kg zużytych baterii z których 48 kg przekazano organizacji odzysku REBA. W 2009 r. Urząd Gminy w Sokołach, na terenie którego znajdują się również pojemniki do zbiórki w/w baterii i akumulatorów przekazał dla organizacji REBA 14 kg odpadów oraz Zespół Szkół w Sokołach przekazał ich 17 kg co daje łącznie 31 kg. W 2009 roku na terenie analizowanej Gminy miała także miejsce akcja związana ze zbiórką zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego od mieszkańców. Akcja zorganizowana została przy współpracy z STS Elektronik OPTIMUS S.A. Partner Sakowicz Stanisław 15 – 399 Białystok ul. Składowa 10. Podczas tej akcji zebrano łącznie 9,284 Mg. Wszystkie te odpady zostały odebrane przez STS Elektronik OPTIMUS. Największe zagrożenie dla środowiska naturalnego, wśród odpadów powstających na terenach wiejskich stanowią opakowania po nawozach oraz opakowania po pestycydach i innych środkach stosowanych powszechnie w produkcji rolnej. Takie odpady często są składowane w bezpośrednim sąsiedztwie gruntów, na których były stosowane, co stanowi źródło skażenia gleby, oraz produktów rolnych pozyskiwanych z tego terenu. Jednak o wiele większe zagrożenie dla środowiska stanowi niekontrolowane spalanie tego typu odpadów w ogniskach, piecach węglowych lub centralnego ogrzewania na terenie gospodarstw. Skutkiem takiego postępowania jest tak zwane zjawisko niskiej emisji, m. in. dioksyn i furanów, powstających wskutek spalania związków chemicznych w trakcie niekontrolowanych procesów w niskich temperaturach. Z Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Podlaskiego na lata 2009 – 2012 wynika, iż ilość składników niebezpiecznych w odpadach komunalnych z rejonów wiejskich w 2007 roku wynosił 0,5% ogólnej masy odpadów. Odpady te nie powinny trafiać do odpadów komunalnych – powinny być selektywnie zbierane w gospodarstwach domowych, 36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 następnie odbierane od mieszkańców i przechowywane okresowo, np. w specjalnym hermetycznym kontenerze typu KP-7, do czasu uzyskania partii wysyłkowej. Istnieje również możliwość czasowego magazynowania tych odpadów w komorach żelbetowych obudowanych konstrukcją z dachem z blach trapezowych. Odbiorem odpadów zwierzęcych na terenie gminy Sokoły zajmują się specjalistyczne firmy, a następnie przekazują te odpady do firm odpowiedzialnych za ich utylizację. Odpady zawierające azbest Od 1997 roku istnieje zakaz stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. nr 161 poz. 628). W maju 2002 roku Rada Ministrów przyjęła „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski”. Uwzględniając żywotność wyrobów cementowo – azbestowych program zakłada realizację usuwania tych wyrobów z budynków i budowli do 2032 r. Rada Gminy Sokoły 26.06.2007 roku uchwaliła „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Gminy Sokoły na lata 2007 – 2032”. Gmina prowadzi ewidencję odpadów azbestowych, których ilość na terenie analizowanej gminy wynosi 3218058 Mg co daje 20685,59 Mg/km/rok (stan na 31.12.2009 r.). Zbiór informacji o wyrobach zawierających azbest dostepny jest także na stronie internetowej www.bazaazbestowa.pl. Urząd Gminy Sokoły nie poniósł jeszcze żadnych nakładów finansowych na usunięcie wyrobów zawierających azbest. Gnojowica i obornik Na terenie gminy Sokoły występuje 25 większych ferm hodowlanych, z czego 18 z nich to fermy bydła (ponad 50 sztuk), 4 to fermy trzody chlewnej, oraz 1 ferma drobiu (50000 sztuk drobiu). Główne odpady powstające na terenie ferm zwierzęcych to gnojowica i obornik, które mogą stanowić wartościowy nawóz organiczny. Problem powstaje, gdy na danym terenie produkcja odpadów zwierzęcych przewyższa możliwość ich wykorzystywania, ponieważ nadmierne nawożenie gnojowicą powoduje trwałe, nieodwracalne zmiany w środowisku glebowym. Ponadto źle składowana gnojowica może prowadzić do skażenia wód powierzchniowych i gruntowych. Z powyższych względów odpady zwierzęce stanowią duży problem, wynikający z braku rozwiązań ich utylizacji. 37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 5. Zagrożenia środowiska przyrodniczego 5.1. Zanieczyszczenia wód Istotnym źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych na obszarach rolniczych, takich jak gmina Sokoły, są spływy powierzchniowe z pól, oraz niekontrolowane zrzuty ścieków. Ponadto, ważnym zagrożeniem dla wód są zrzuty ścieków z oczyszczalni, których odbiornikiem są wody powierzchniowe gminy Sokoły. Dużym problemem są nieszczelne szamba, z których część zanieczyszczeń może migrować w głąb profilu glebowego, do wód gruntowych. Ponadto poważne zagrożenie stanowi możliwość skażenia wód gnojowicą. 5.1.1. Zanieczyszczenia wód powierzchniowych Na terenie gminy Sokoły główną rzeką jest Narew oraz jej dopływy – Ślina i Awissa. Według badań przeprowadzonych w punkcie pomiarowo-kontrolnym w Rzędzianach, rzeka Narew niesie wody II klasy czystości. Badania rzeki Śliny w punkcie pomiarowo-kontrolnym w Witach pozwoliły zakwalifikować jej wody jako pozaklasowe. Pozostałe cieki z obszaru gminy Sokoły nie są objęte badaniami kontrolno-pomiarowymi. Jak wcześniej wspomniano, głównym zagrożeniem dla wód powierzchniowych na terenach rolniczych, takich jak obszar gminy Sokoły, są spływy powierzchniowe z pól oraz niekontrolowane zrzuty ścieków bytowo-gospodarczych. Poważne zagrożenie stanowi gnojowica, która źle składowana może prowadzić do skażenia wód powierzchniowych i gruntowych. Analizowany obszar leży w zlewni rzeki Narwi. Źródłem zanieczyszczeń zlewni tej rzeki na terenie gminy Sokoły, są zrzuty oczyszczonych ścieków z gminnej oczyszczalni do rowu melioracyjnego, będącego dopływem Awissy w zlewni Narwi. 5.1.2. Zanieczyszczenia wód gruntowych Ze względu na rolniczy charakter gminy Sokoły, główne zagrożenie dla wód gruntowych stanowi nieracjonalne nawożenie mineralne i organiczne, jak również niewłaściwy sposób przechowywania nawozów, a zwłaszcza gnojowicy. Ponadto duże zagrożenie stanowią nieszczelne szamba, z których ścieki mogą przedostawać się do gleby oraz niekontrolowany wywóz ścieków na pola zanieczyszczając wody gruntowe. Bardzo ważnym czynnikiem, który w przyszłości powinien zmniejszyć zagrożenie dla jakości wód, jest planowana w latach 2009 – 2011 budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości 38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Kruszewo Wypychy oraz budowa przydomowych oczyszczalni ścieków opartych o filtr roślinny i staw denitryfikacyjny. W chwili obecnej tj. wg stanu na koniec 2009 roku na terenie gminy Sokoły wybudowano 95 szt. oczyszczalni roślinno – stawowych. Na terenie województwa podlaskiego opisywana gmina była pierwszą, która zajęła się tym sposobem rozwiązania gospodarki ściekowej. Z doświadczeń gminy Sokoły skorzystało już ok. 25 gmin budując ok. 1000 oczyszczalni. Inwestycja ta jest bardzo ważna dla poprawy stanu środowiska naturalnego, gdyż pociągnie za sobą likwidację części nieszczelnych szamb. W zamierzeniach Gminy jest także budowa dwóch poletek osadowych do odwadniania osadów ściekowych z gminnej oczyszczalni ścieków i osadów powstających z przydomowych oczyszczalni ścieków, które mają powstać na terenie gminnej oczyszczalni ścieków w Sokołach. Budowa poletka trzcinowego i poletka z roślinnością bagienną pozwoli rozwiązać problem z powstającymi na terenie gminy Sokoły osadami ściekowymi co również pozytywnie wpłynie zarówno na wody gruntowe, jak i całe środowisko przyrodnicze analizowanego terenu. 5.1.3. Zanieczyszczenia wód podziemnych Wody podziemne płytkiego krążenia płytko zalegają w profilu glebowym, dlatego są one bardzo podatne na zanieczyszczenia antropogeniczne. Zagrożenie dla wód płytkiego krążenia stwarza: występowanie „dzikich” wysypisk odpadów, nie posiadające odpowiednich zabezpieczeń stacje paliw, oraz magazyny produktów ropopochodnych i innych substancji chemicznych, sieć szlaków komunikacyjnych (głównie drogi wojewódzkie nr 671, 678), nieracjonalne nawożenie nawozami mineralnymi i organicznymi (gnojowicą), oraz stosowanie pestycydów i herbicydów, fermy zwierząt, wprowadzanie do gleb surowych lub niedostatecznie oczyszczonych ścieków, rolnicze wykorzystywanie ścieków, niewłaściwe zabezpieczanie nieeksploatowanych studni wierconych, emisja zanieczyszczeń gazowych i pyłowych. Zanieczyszczenia pochodzące z wyżej wymienionych źródeł, wraz z opadami atmosferycznymi mogą przemieszczać się w głąb profilu glebowego, powodując zanieczyszczenia wód podziemnych płytkiego krążenia. 39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Długotrwały dopływ stężonych, czy toksycznych zanieczyszczeń, może stanowić zagrożenie dla wód podziemnych wgłębnych. Tego typu zagrożenie stanowią: „dzikie” wysypiska odpadów, fermy zwierząt, nie posiadające odpowiednich zabezpieczeń stacje paliw, magazyny produktów ropopochodnych i innych substancji chemicznych, wprowadzane do gleb surowe lub niedostatecznie oczyszczone ścieki, nie eksploatowane, źle zabezpieczone studnie wiercone. 5.2. Zanieczyszczenia powietrza Na jakość powietrza atmosferycznego gminy Sokoły, bardzo duży wpływ ma tzw. emisja niska, czyli emisja z lokalnych kotłowni oraz gospodarstw indywidualnych. Stanowi ona duży problem, ponieważ źródłem tego rodzaju emisji jest niekontrolowane spalanie odpadów, w trakcie którego powstają silnie toksyczne związki chemiczne. Na terenie gminy Sokoły, oraz w całym powiecie wysokomazowieckim, dominują niewielkie źródła emisji zanieczyszczeń powietrza. Są to głównie kotłownie grzewcze i przemysłowe, które emitują do powietrza zanieczyszczenia powstające w wyniku spalania węgla, gazu ziemnego i paliw płynnych. Największe z nich zlokalizowane są na terenie miasta Wysokie Mazowieckie. Na terenie gminy emisja przemysłowa nie występuje. Na jakość powietrza atmosferycznego na danym obszarze wpływa kierunek przeważających wiatrów (zachodnie), gdyż mogą one przenosić zanieczyszczenia z dalszych, bardziej uprzemysłowionych, a co za tym idzie – bardziej zanieczyszczonych obszarów w Polsce i Europie. Ponadto, na obszarze gminy zachodzi emisja z liniowych źródeł zanieczyszczeń, tj. trasy komunikacyjne. Największe znaczenie mają tu drogi wojewódzkie nr 671 i 678. Na terenie gminy Sokoły nie ma większych źródeł emisji, stąd też jakość powietrza na analizowanym terenie jest dobra. 5.3. Zanieczyszczenia powierzchni ziemi Zanieczyszczenia powierzchni ziemi stanowią odpady stałe i płynne, osady ściekowe, oraz odcieki ze składowisk. Szczególnie niebezpieczne są odpady niebezpieczne. 40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Na terenie gminy Sokoły znajduje się składowisko odpadów komunalnych, zlokalizowane w miejscowości Noski Śnietne. Składowisko jest urządzone i legalne, ale nie posiada geomembrany oraz systemu ujmowania odcieków i instalacji odgazowywania. Ze względu na fakt, iż ekranizację składowiska stanowi podłoże gliniaste oraz na jego terenie prowadzony jest monitoring w postaci badania wpływu odcieków na wody podziemne poprzez pobór wód z piezometrów można stwierdzić, iż prawdopodobieństwo skażenia gleb odciekami jest zmniejszone Dużym problemem są „dzikie” wysypiska odpadów, z których odcieki, wraz z wodami opadowymi, bez żadnych przeszkód mogą infiltrować w głąb profilu glebowego. Jednym z głównych odpadów powstających w oczyszczalniach ścieków są osady ściekowe. Odpady te są bardzo groźne dla środowiska i człowieka, ze względu na obecność w ich składzie mikroorganizmów chorobotwórczych oraz jaj pasożytów. Osady ściekowe muszą być odpowiednio unieszkodliwione w celu zmniejszenia ich zagniwalności (stabilizacja osadu), wyeliminowania organizmów chorobotwórczych (higienizacja osadu) oraz zmniejszenia ich objętości i masy (odwadnianie, suszenie i/lub spalanie). Ilość komunalnych osadów ściekowych powstałych w 2009 roku w gminnej oczyszczalni ścieków jest szacowana na 1250 m3. Osady składowane są na gminnym składowisku odpadów w Noskach Śnietnych. Największym zagrożeniem, powodującym degradację powierzchni ziemi na terenie gminy, była dotychczas nielegalna eksploatacja kopalin, prowadzona bez rozpoznania geologicznego złóż oraz planów rekultywacji powstałych wyrobisk. Na analizowanym terenie znajduje się 46 wyrobisk poeksploatacyjnych. 5.4. Inne zagrożenia 5.4.1. Hałas i wibracje Na terenie gminy Sokoły za hałas odpowiadają głównie środki transportu. Większość pojazdów emituje hałas na poziomie 85 – 94 dB, przy czym dopuszczalne natężenie hałasu w środowisku i w otoczeniu budynków mieszkalnych w porze dziennej wynosi od 40 do 65 dB, natomiast w porze nocnej od 35 do 55 dB. Najbardziej uciążliwe są pojazdy ciężkie, z których ponad ¾ emituje hałas o poziomie dźwięku większym od 80 dB. Największe natężenie hałasu odnotowuje się wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 671 Sokoły – Korycin, oraz drogi nr 678 Wysokie Mazowieckie – Białystok. Ponadto, w okresie prac żniwnych i wykopów, źródłem hałasu są maszyny rolnicze. 41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Hałas przemysłowy na terenie gminy stanowi zagrożenie o charakterze lokalnym, punktowym i dotyczy jedynie nielicznych obiektów produkcyjno-usługowych, tj. np. tartaki, czy zakłady blacharskie. 5.4.2. Awarie Gmina Sokoły jest gminą typowo rolniczą na terenie której nie ma zakładów przemysłowych stwarzających zagrożenie dla środowiska. Awarie mogące zagrozić środowisku gminy Sokoły, mogą powstać w wyniku wypadków kolejowych i drogowych z udziałem cystern i autocystern przewożących materiały niebezpieczne, oraz na skutek rozszczelnień rurociągów transportujących gaz ziemny. Zdarzenia te charakteryzują się specyficznymi cechami takimi jak: niepewność ich wystąpienia, złożoność przyczyn, różnorodność bezpośrednich skutków, indywidualnym i niepowtarzalnym przebiegiem. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży prowadzi „Rejestr potencjalnych sprawców poważnych awarii”. W rejestrze tym nie znajduje się żaden z podmiotów położonych na terenie gminy Sokoły. Stacja paliw Na terenie gminy Sokoły znajdują się 2 stacje paliw. Główne zagrożenie dla środowiska z tej strony, stanowi transport paliw na jej zaopatrzenie. Również eksploatacja stacji, związana jest z zagrożeniem dla środowiska, gdyż zawsze istnieje możliwość wystąpienia awarii zbiorników, czy pożaru. Transport Istotnym źródłem zagrożeń na analizowanym obszarze, ze względu na możliwość wystąpienia katastrofy kolejowej, czy wypadku, są środki transportu przewożące materiały niebezpieczne. Szczególnie niebezpieczne mogą być awarie na mostach, gdyż grożą one bezpośrednim skażeniem rzek. Linią kolejową Warszawa – Białystok przewozi się chlor, gaz propan-butan, paliwa płynne i inne chemikalia, natomiast drogą wojewódzką nr 678 Wysokie Mazowieckie – Białystok przewozi się głównie paliwa płynne. Drogą wojewódzką nr 671 Sokoły – Korycin nie przewozi się materiałów niebezpiecznych. Przewoźników materiałów niebezpiecznych, obowiązuje zgłaszanie do Komend Wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej, przewozów kolejowych i drogowych 42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 przewozów autocysternami tzw. „śledzonych” substancji niebezpiecznych. Ponieważ obowiązek ten nie zawsze jest przestrzegany, stąd też nie są dokładnie znane ilości transportowanych materiałów. Gazociągi Gazociągi są poważnym źródłem zagrożeń, ze względu na możliwość wystąpienia ich awarii. Obszar gminy Sokoły jest w niewielkim stopniu zgazyfikowany. Źródłem zasilania jest gazociąg wysokiego ciśnienia, o średnicy 250 mm, przebiegający przez gminę na długości 8,3 km, relacji Zambrów – Ostrów Mazowiecka. Gmina zasilana jest gazociągami rozdzielczymi średniego ciśnienia o łącznej długości 1965 m. Ponadto, przez obszar gminy przebiega gazociąg tranzytowy o średnicy 1400 mm relacji Rosja – Niemcy. Gazociągi te stanowią potencjalne źródło zagrożeń dla gminy Sokoły. W roku 2009, na obszarze gminy Sokoły nie wystąpiły żadne poważne awarie, ani nadzwyczajne zanieczyszczenia środowiska. 43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 6. Analiza SWOT Analiza SWOT jest analizą słabych i mocnych stron gminy wynikających z uwarunkowań wewnętrznych oraz szans i zagrożeń wynikających z uwarunkowań i regulacji zewnętrznych. Przedstawiona poniżej analiza SWOT określa uporządkowane według znaczenia (od najważniejszych do najmniej ważnych) czynniki wewnętrzne i zewnętrzne. 6.1. Czynniki wewnętrzne 6.1.1. Atuty Stan przyrody i środowiska 1. Stosunkowo duża różnorodność gatunków i ekosystemów na obszarze gminy; szczególnie cenna pod względem przyrodniczym jest północno-wschodnia część gminy – obszar ten stanowi fragment Narwiańskiego Parku Narodowego, 2. Położenie gminy w zasięgu europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000 (Bagienna Dolina Narwi PLB 200001, projektowany obszar Narwiańskie Bagna PLH 200002), 3. Czyste środowisko naturalne – gmina charakteryzuje się czystym powietrzem atmosferycznym i niedużym zanieczyszczeniem środowiska, co decyduje o jej znaczeniu w całości makroregionu funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski", 4. Stosunkowo dobra jakość gleb; dominują tu gleby kompleksu 4 żytniego bardzo dobrego (27,5%), oraz gleby kompleksu 2 pszennego bardzo dobrego (18%), 5. Brak gruntów zdegradowanych i zdewastowanych, 6. Stosunkowo niski poziom chemizacji środowiska naturalnego. Stan infrastruktury służącej ochronie środowiska 1. Gmina posiada oczyszczalnię ścieków, 2. Skanalizowane miejscowości: Sokoły, Kruszewo Brodowo oraz Kruszewo Głąby (sieć kanalizacyjna o długości 18,4 km) jak również planowana jest budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Kruszewo Wypychy, 3. Gmina Sokoły posiada 95 sztuk przydomowych roślinno – stawowych oczyszczalni ścieków jak również będzie kontynuowana ich budowa w latach kolejnych, 44 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 4. Wszystkie miejscowości z terenu Gminy są zwodociągowane (stopień zwodociągowania wynosi 98%), 5. Modernizacja 5,267 km dróg gminnych w roku 2007 oraz 4,648 km dróg gminnych w 2008 roku służąca ochronie przed hałasem i promieniowaniem, 6. Uchwalenie „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla gminy Sokoły na lata 2007 – 2032” oraz prowadzenie ewidencji azbestu i jego wyrobów zlokalizowanych na terenie Gminy, 7. Promowanie i stopniowe wdrażanie (rozstawienie 7 pojemników na selektywną zbiórkę na terenie Gminy) selektywnej zbiórki odpadów uwzględniając selektywną zbiórkę odpadów biodegradowalnych poprzez przydomowe kompostowniki. Sfera gospodarcza 1. Brak większych zakładów przemysłowych, w tym szczególnie degradujących środowisko, 2. Tradycyjna gospodarka rolna, nie ingerująca w środowisko przyrodnicze, rozwój form gospodarowania przyjaznych środowisku, 3. Niski stopień urbanizacji, obszar stanowi teren wiejski, 4. Wdrażanie zasad gospodarki leśnej, które sprzyjają zachowaniu bioróżnorodności, stopniowa „ekologizacja” gospodarki leśnej, 5. Sprzyjające warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego, predyspozycje do produkcji zdrowej żywności, 6. Sprzyjające warunki dla rozwoju ciepłownictwa na bazie odnawialnych źródeł energii, szczególnie pochodzącej z biomasy – spalanie energetyczne trzciny, której ekspansje obserwuje się w dolinie Narwi, 7. Walory turystyczne gminy: rzeka Narew, z licznymi starorzeczami, i korytami, zwana polską Amazonką, turystyczny szlak samochodowy, na trasie Łomża – Zambrów – Wysokie Mazowieckie – Sokoły – Łapy – Białystok, szlak wodny Narwi, funkcjonowanie 9 gospodarstw ekologicznych o łącznej powierzchni 155 ha użytków rolnych, szlak rowerowy Waniewo – Sokoły – Nowe Racibory – Dworaki Pikaty – Dworaki Staśki, 45 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 na terenach szkół w gminie Sokoły znajduje się ok. 550 m ścieżek dendrologicznych, na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego występuje kładka edukacyjna z pływającymi pomostami łącząca Waniewo (gmina Sokoły) ze Śliwnem (gmina Choroszcz), funkcjonowanie w miejscowościach Waniewo i Jeńki (otulina Narwiańskiego Parku Narodowego) 9 kwater agroturystycznych, które odwiedziło w 2008 roku ok. 450 osób. Sfera społeczna 1. Rosnące kwalifikacje oraz doświadczenie administracji obszarów chronionych, lasów państwowych oraz kadr ochrony środowiska, 2. Działalność edukacyjna prowadzona przez pracowników obszarów chronionych oraz członków prośrodowiskowych organizacji pozarządowych (konkursy, wydawnictwa, zajęcia aktywnej edukacji terenowej, akcje prośrodowiskowe – „Sprzątanie Świata”, „Dzień Ziemi”, itp.), jak również edukacja ekologiczna w szkołach podstawowych, 3. Zwiększenie świadomości ekologicznej poprzez akcje informacyjno – promujące, dotyczące selektywnej zbiórki odpadów przez mieszkańców gminy Sokoły, 4. Stosunkowo niska gęstość zaludnienia (38 osób/km2) – znacznie niższa od średniej zagęszczenia terenów wiejskich powiatu wysokomazowieckiego (59 osób/km2), 5. Szkolenie rolników w zakresie dobrej praktyki rolniczej przez Ośrodek Doradztwa Rolniczego. 6.1.2. Słabości Stan przyrody i środowiska 1. Niska jakość wód płynących Śliny (wody pozaklasowe), 2. Bardzo mała powierzchnia obszarów prawnie chronionych – jedynie 4,7% wobec 31,9% w województwie podlaskim i 33,1 % w Polsce, 3. Mała lesistość gminy wynosząca 19,6%, przy lesistości województwa 30,3%, oraz lesistości Polski 28,8%, 4. Niska odporność drzewostanów, w kompleksach leśnych silnie przekształconych gospodarczo, na działanie czynników biotycznych, w szczególności na gradacje owadów, 46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 5. Zanikanie oraz dewastacja drobnych zbiorników wodnych na obszarach użytkowanych rolniczo, oraz cennych przyrodniczo enklaw śródpolnych, 6. Wpływ tras komunikacyjnych na dużą śmiertelność zwierząt, zwłaszcza na odcinkach dróg przebiegających przez tereny leśne, 7. Wysoka podatność gleb na czynniki erozyjne. Stan infrastruktury służącej ochronie środowiska 1. Dysproporcja sieci wodociągowej (113,2 km) w stosunku do sieci kanalizacyjnej (18,4 km), 2. Brak poprawnie działającego systemu segregacji i zagospodarowania odpadów, 3. Brak urządzeń do neutralizacji zanieczyszczeń gazowych. Sfera gospodarcza 1. Ograniczony dostęp do środków na rozbudowę i modernizację infrastruktury służącej ochronie środowiska, 2. Wzrost zanieczyszczeń komunikacyjnych, hałasu i wibracji, związany ze zwiększającą się ilością samochodów na drogach Polski, oraz brakiem wyraźnej poprawy stanu nawierzchni dróg. Sfera społeczna 1. Zbyt wolno postępujący wzrost świadomości społecznej, dotyczącej konieczności postępowania w sposób przyjazny dla przyrody i środowiska, brak indywidualnych nawyków i postaw prośrodowiskowych tj. segregacja odpadów, oszczędność wody, nie zaśmiecanie lasów itp., 2. Niedostatecznie rozpowszechniona wiedza na temat technicznych i organizacyjnych rozwiązań służących ochronie środowiska – niedostateczna ilość szkoleń w zakresie prawa, zarządzania, technik ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego, źródeł finansowania ochrony środowiska, Sfera prawna i polityczna 1. Brak inwentaryzacji i waloryzacji stanu przyrody gminy, 2. Niepełny zakres monitoringu stanu środowiska (stanu czystości gleb, częstotliwości badań stanu czystości wód powierzchniowych, stanu czystości powietrza), 3. Niedostateczna ewidencja i monitoring gospodarki odpadami, 47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 4. Niedostateczne finansowanie czynnej ochrony przyrody oraz monitoringu środowiska, 5. Mała skuteczność egzekwowania obowiązujących przepisów, zwłaszcza w zakresie gospodarki odpadami, 6. Niedostateczna znajomość przepisów ochrony przyrody i środowiska. 6.2. Czynniki zewnętrzne 6.2.1. Szanse Sfera prawna i polityczna 1. Nowe przepisy ochrony środowiska, w tym przepisy związane z koniecznością wykonywania ocen oddziaływania inwestycji na środowisko i monitoringu stanu środowiska, 2. Wdrożenie instrumentów prawno-ekonomicznych mobilizujących do realizacji inwestycji prośrodowiskowych wynikających ze strategii krajowych oraz przyjętych zobowiązań międzynarodowych, 3. Wprowadzenie nowych zasad finansowania inwestycji i działań prośrodowiskowych (preferencyjne kredyty, ulgi podatkowe, dotacje z budżetu państwa), 4. Możliwość uzyskiwania dotacji i pożyczek z funduszy krajowych i zagranicznych na inwestycje zmniejszające uciążliwość gospodarki dla środowiska oraz na rozwój infrastruktury, 5. Prawny nakaz opracowywania programów ochrony środowiska przez jednostki administracji samorządowej oraz planów ochrony parków narodowych, krajobrazowych i rezerwatów przyrody, 6. Wzrost uspołecznienia procesów podejmowania decyzji mających wpływ na stan środowiska, 7. Doskonalenie krajowego systemu formalnej edukacji środowiskowej, 8. Realizacja zadań wynikających z Planu Gospodarki Odpadami. Sfera przyrodnicza 1. Możliwość wdrożenia programów rolno-środowiskowych Unii Europejskiej, 2. Możliwość uzyskania zewnętrznego (krajowego i/lub zagranicznego) wsparcia finansowego programów ochrony różnorodności przyrodniczej oraz realizacji programu zalesiania gruntów o niskiej przydatności rolniczej, 48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 3. Wspieranie inicjatyw samorządów, organizacji i instytucji zmierzających do uzyskania pomocy finansowej programów UE na rozwój infrastruktury ochrony środowiska, 4. Wspieranie inicjatyw podmiotów gospodarczych zmierzających do uzyskania dofinansowania inwestycji eliminujących zagrożenia dla środowiska i wspierających rozwój zrównoważony ze środków krajowych i zagranicznych, 5. Skoordynowanie działań prośrodowiskowych na wszystkich szczeblach administracji rządowej i samorządowej. Sfera społeczno – gospodarcza 1. Wzrost popytu na zdrową żywność, agroturystykę i turystykę przyrodniczą, 2. Wzrost zainteresowania i popytu na produkty ekologiczne. 6.2.2. Zagrożenia Sfera prawna i polityczna 1. Silna konkurencja o środki na ochronę środowiska ze źródeł unijnych. Sfera przyrodnicza i społeczno - gospodarcza 1. Brak racjonalnych rozwiązań utylizacji odchodów zwierzęcych (gnojówka, gnojowica) w gospodarstwach wysokotowarowych, 2. Intensyfikacja produkcji rolnej prowadząca do wzrostu nawożenia, stosowania pestycydów, homogenizacji użytków rolnych oraz zaniku lokalnych odmian roślin uprawnych i ras zwierząt hodowlanych, 3. Nieefektywne systemy gospodarki odpadami na terenach wsi. 6.3. Wnioski z analizy SWOT Ustalenie oraz analiza mocnych i słabych stron gminy, oraz szans i zagrożeń pojawiających się w jej otoczeniu, pozwala na budowę strategii, określenie celów i zadań własnych gminy na przyszłość. Należy wzmacniać mocne strony i wykorzystywać szanse, oraz eliminować słabe strony i omijać zagrożenia. Najbardziej istotnymi mocnymi stronami gminy są przede wszystkim wysokie walory środowiska przyrodniczego, a szczególnie jej północno-wschodniej części, położonej w obrębie Narwiańskiego Parku Narodowego, oraz czyste środowisko (brak zakładów 49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 przemysłowych znacząco zanieczyszczających środowisko). Atuty te mogą sprzyjać rozwojowi turystyki oraz rolnictwa zintegrowanego i ekologicznego. Bardzo ważną słabą stroną Gminy jest jeszcze wciąż duża dysproporcja pomiędzy siecią wodociągową – 113,2 km a siecią kanalizacyjną – 18,4 km. Na terenach nieskanalizowanych, ścieki gromadzone są często w nieszczelnych szambach, skąd mogą przesączać się w głąb profilu glebowego, prowadząc do zanieczyszczenia gleby i wód podziemnych. Jednak problem niekontrolowanych zrzutów ścieków jest likwidowany poprzez istniejące jak również planowane do budowy przydomowe oczyszczalnie ścieków. Dużą szansą, są nowe przepisy ochrony środowiska (obowiązek wykonywania ocen oddziaływania inwestycji na środowisko i monitoringu stanu środowiska), jak również wspieranie inwestycji prośrodowiskowych (instrumenty prawno-ekonomiczne mobilizujące do realizacji inwestycji prośrodowiskowych wynikających ze strategii krajowych oraz przyjętych zobowiązań międzynarodowych, nowe zasady finansowania inwestycji i działań prośrodowiskowych, itp.). Poważnym zagrożeniem jest brak skutecznych przepisów prawnych, które zabezpieczałyby krajobraz przed degradacją, brak racjonalnych rozwiązań utylizacji odchodów zwierzęcych w gospodarstwach wysokotowarowych, oraz intensyfikacja produkcji rolnej (wzrost nawożenia i stosowania pestycydów), co zwiększa prawdopodobieństwo skażenia środowiska. 50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 7. Zamierzenia samorządu w zakresie ochrony środowiska Zamierzenia samorządu w zakresie ochrony środowiska analizowano na podstawie następujących dokumentów: - Plan Rozwoju Lokalnego gminy Sokoły - Wojewódzki Program Ochrony Środowiska WPGO, - Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wysokomazowieckiego na lata 2008 – 2011, - Plan Gospodarki Odpadami Dla Powiatu Wysokomazowieckiego, - Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Sokoły. W tabeli 12 przedstawiono zrealizowane i planowane inwestycje z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w latach 2007-2012 w gminie Sokoły. Tabela 12. Zrealizowane i planowane inwestycje z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w gminie Sokoły w latach 2007-2012 (tys. PLN) Wyszczególnienie 2007 2008 2009 Lata 2010 2011 2012 Wodociąg + Ujęcia wody 90,0 71,6 38,6 515 Oczyszczalnie ścieków Przydomowe oczyszczalnie ścieków 8,4 6,5 5,0 10 10 10 Kanalizacja sanitarna + gospodarka osadowa Ochrona powietrza 9,8 - 10,0 0,8 5,5 - 1227,3 - - - 2202,0 250,0 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Sokołach W tabeli 13 podano rodzaj i lokalizację inwestycji oraz źródła ich finansowania. Tabela 13. Źródła finansowania zadań realizowanych w latach 2008 – 2013 w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w gminie Sokoły Gmina Nazwa zadania, lokalizacja Sokoły Przebudowa stacji uzdatniania wody w Sokołach oraz spięcia wodociągów na terenie gminy Sokoły oraz budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Kruszewo Wypychy; budowa poletka trzcinowego i poletka z roślinnością bagienną Rekultywacja składowiska odpadów + sortownia 51 Źródła finansowania budżet gminy, środki unijne budżet gminy PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Gmina Źródła finansowania Nazwa zadania, lokalizacja Budowa wodociągu ul. Mazowiecka Wykonanie wodociągu w Czajkach Budowa kanalizacji ul. Polna Selektywna zbiórka odpadów Przydomowe oczyszczalnie ścieków budżet gminy budżet gminy, środki unijne budżet gminy budżet gminy, środki unijne budżet gminy, środki mieszkańców, Źródło: Plan finansowania na lata 2007 – 2008 i na następne planowane lata gminy Sokoły. Tabela 14. Wysokość planowanych nakładów na inwestycje z zakresu ochrony środowiska w gminie Sokoły (w tys. zł) Rodzaj inwestycji Nakłady planowane do poniesienia w latach Nakłady poniesione w latach 20072009 2010 2011 2012 - - - - 19,9 10 10 10 25,3 1227,3 - - 200,2 515 2202 250,0 1752,3 2212 260,0 - - - 1752,3 2212 260,0 Oczyszczalnie ścieków Przydomowe oczyszczalnie ścieków Kanalizacja sanitarna + gospodarka osadowa Sieć wodociągowa + ujęcia wody Razem gospodarka wodno-ściekowa 245,4 Ochrona powietrza 0,8 Razem ochrona powietrza 0,8 OGÓŁEM 246,2 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Sokołach Samorząd gminy Sokoły korzystał ze środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wysokość tych środków w latach 2007-2009 została przedstawiona w tabeli 15. Tabela 15. Środki gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w latach 2007 – 2009 w gminie Sokoły [tys. zł] Wyszczególnienie Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Rok Wydatki Wpływy 2007 19,1 10,41 Środki z poprzedniego roku 22,07 2008 18,97 17,56 13,38 30,94 2009 14,5 24,86 11,97 36,83 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Sokołach 52 Suma dochodów 32,48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 8. Program ochrony środowiska gminy Sokoły Położenie gminy Sokoły w południowo-zachodniej części województwa podlaskiego, oraz w północno-wschodniej części powiatu wysokomazowieckiego charakteryzującej się niskim stopniem urbanizacji i uprzemysłowienia oraz dobrze zachowanymi walorami środowiska naturalnego, a także stosunkowo wysokim udziałem zatrudnienia w rolnictwie i leśnictwie, jak również niskie uprzemysłowienie gminy i brak inwestycji w przemysł dają podstawy, by przyjąć założenie, iż jedną z głównych szans rozwoju gminy jest odpowiednie wykorzystanie zasobów naturalnych środowiska dla rozwoju nieuciążliwych dla przyrody gałęzi gospodarki. 8.1. Cel strategiczny i cele ogólne Na podstawie analizy Polityki ekologicznej państwa, Programu Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2007 – 2010, Programu Ochrony Środowiska Powiatu Wysokomazowieckiego na Wysokomazowieckiego, Plan lata – 2008 Rozwoju 2011, Lokalnego Strategii gminy Rozwoju Sokoły oraz Powiatu zagrożeń wynikających z sytuacji ekologicznej w gminie, ustalono, iż celem strategicznym jest: Gmina Sokoły obszarem racjonalnego zagospodarowania przestrzennego, rozwoju świadomości ekologicznej mieszkańców oraz zachowania potencjału przyrodniczego gminy. Racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego w celach rozwojowych, warunkach powszechnego dostępu do dóbr przyrody, wymaga powszechnego stosowania proekologicznych metod gospodarowania oraz podejmowania działań sprzyjających zachowaniu potencjału przyrodniczego regionu. Realizacja Programu Ochrony Środowiska Gminy Sokoły na lata 2010 – 2014 zmierzająca do zachowania walorów środowiska naturalnego oraz poprawy jego stanu uzależniona jest od upowszechnienia informacji o planowanych kierunkach rozwoju oraz uzyskania akceptacji społecznej dla podejmowanych działań. Długoterminowe cele ogólne programu (do 2014 r.) przewidują: Zachowanie oraz odtwarzanie rodzimego bogactwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych. 53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Ochronę zasobów i poprawę jakości wód podziemnych i powierzchni ziemi. Ochronę zasobów wód powierzchniowych, poprawę ich jakości i zapobieganie ich zanieczyszczeniu. Poprawę stanu czystości terenów i zapobieganie zanieczyszczeniu powierzchni ziemi, Poprawę jakości powietrza atmosferycznego. Wzrost wiedzy społeczeństwa o stanie środowiska naturalnego, jego zagrożeniach oraz sposobach przeciwdziałania zagrożeniom. Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców oraz poprawa komunikacji społecznej w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych gminy. Przedstawione cele realizowane będą przez działania o charakterze inwestycyjnym i organizacyjno – prawnym w następujących obszarach: Ochrona przyrody i krajobrazu. Ochrona środowiska naturalnego. Racjonalne gospodarowanie zasobami. Działania o charakterze systemowym. 8.2. Cele i zadania realizacyjne 8.2.1. Ochrona przyrody i krajobrazu Cel ogólny: Zachowanie rodzimego bogactwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych Cele szczegółowe: Zachowanie i wzbogacanie istniejących oraz odtwarzanie zanikłych elementów różnorodności biologicznej, w tym renaturalizacja cennych ekosystemów i siedlisk. Usuwanie lub ograniczanie aktualnych i potencjalnych zagrożeń w celu zachowania różnorodności biologicznej. Zadania krótkookresowe do roku 2012: 1. Rozwój systemu obszarów chronionych (dolina Narwi), 2. ochrona i renaturalizacja siedlisk, 3. Inwentaryzacja zdegradowanych systemów wodno – błotnych oraz opracowanie programów ich renaturalizacji. 54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Zadania długookresowe do roku 2014: 1. Upowszechnienie i wprowadzanie form indywidualnej ochrony przyrody w postaci użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo krajobrazowych i stanowisk dokumentacyjnych przyrody, 2. Ochrona i renaturalizacja ciągów i połączeń ekologicznych ze szczególnym uwzględnieniem dolin rzecznych, 3. Rozwój rolnictwa ekologicznego, 4. Ochrona elementów środowiska przyrodniczo kulturowego, 5. Rozwój sieci szlaków turystycznych i ścieżek przyrodniczych, 6. Monitoring ruchu turystycznego szczególnie na obszarach chronionych, 7. Zalesianie gruntów na glebach niskiej jakości według wykonanych projektów. 8. Kompensacja strat obszarów Natura 2000, 9. Utrzymanie wysokiej różnorodności biologicznej, w szczególności poprzez wdrażanie ochrony obszarów Natura 2000, 10. Inwentaryzacja lasów prywatnych, 11. Przebudowa lasów na gruntach porolnych, 12. Zwiększenie liczby terenów leśnych w celu ochrony atmosfery. 8.2.2. Ochrona środowiska naturalnego Ochrona wód podziemnych, gleb i powierzchni ziemi Cel ogólny: Ochrona i poprawa jakości wód podziemnych, gleb i powierzchni ziemi Cele szczegółowe: Eliminacja czynników zagrożenia dla jakości wód podziemnych. Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. Zadania krótkookresowe do roku 2012: 1. Doskonalenie inwentaryzacji oraz likwidacja nieczynnych i nie nadających się do eksploatacji studni wierconych i kopanych, 2. Modernizacja technologii uzdatniania wody do picia, 3. Kompleksowa rekultywacja terenów zdewastowanych i zdegradowanych, 4. Rekultywacja składowisk wyeksploatowanych z uwzględnieniem skutków wydobycia kopalin dla środowiska. 55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Zadania długookresowe do roku 2014: 1. Prowadzenie monitoringu lokalnego potencjalnych źródeł zanieczyszczeń, 2. Maksymalne wykorzystanie eksploatowanych złóż oraz skuteczna i właściwa z punktu widzenia gospodarki przestrzennej rekultywacji wyrobisk, 3. Wzmożenie działalności kontrolnej, 4. Realizacja zadań wynikających z planu gospodarki odpadami, 5. Ograniczenie negatywnego wpływu eksploatacji kopalin na środowisko przez eliminację nielegalnych eksploatacji i niedopuszczenie do podejmowania wydobycia kopalin bez wymaganej koncesji. 6. Ograniczenie ilości zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł rolniczych, 7. Ochrona gleb przed erozją, 8. Budowa, odbudowa i modernizacja urządzeń i obiektów melioracyjnych. Ochrona wód powierzchniowych Cel ogólny: Ochrona zasobów i poprawa jakości wód powierzchniowych i zapobieganie ich zanieczyszczeniom Cele szczegółowe: Zapobieganie zmniejszaniu się zasobów wód powierzchniowych. Zwiększenie retencji wód. Stałe ograniczanie zanieczyszczeń wód powierzchniowych. Przywracanie jakości wód do stanu wynikającego z ich funkcji ekologicznych oraz sposobów użytkowania. Zadania krótkookresowe do roku 2012: 1. Ochrona zasobów wodnych, 2. Modernizacja ujęcia wody, 3. Ograniczenie zanieczyszczeń wód: a) kontynuacja budowy przydomowych oczyszczalni ścieków b) wyposażenie gospodarstw wiejskich w zabudowie rozproszonej w przydomowe oczyszczalnie ścieków, c) realizacja inwestycji ograniczających zanieczyszczenia azotowe pochodzące z rolnictwa (budowa płyt gnojowych i zbiorników na gnojowicę i gnojówkę), 56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 4. Poprawa jakości wód, 5. Rekultywacja zanieczyszczonych zbiorników wodnych (wód rzek Narwi, Śliny i Awissy). Zadania długookresowe do roku 2014: 1. Sukcesywna budowa lokalnych ujęć wód w przypadku miejscowości o większych odległościach od ujęć wód oraz istniejących wodociągów, 2. Realizacja działań w zakresie programów zapobiegania zanieczyszczeniom azotanami ze źródeł rolniczych, 3. Kanalizowanie terenów w miejscowościach wiejskich, a także budowa przydomowych oczyszczalni ścieków oraz zbiorników bezodpływowych w miejscowościach o rozproszonej zabudowie lub o niewielkiej liczbie mieszkańców, 4. Poprawa stanu technicznego i konserwacja cieków wodnych, 5. Odbudowa i utrzymanie właściwego stanu melioracji szczegółowej i podstawowej, 6. Zapewnienie ochrony naturalnych zbiorników retencyjnych. Gospodarka odpadami Cel ogólny: Poprawa stanu czystości terenów i zapobieganie zanieczyszczeniu powierzchni ziemi Cele szczegółowe: Zmniejszanie ilości produkowanych odpadów. Odzysk surowców wtórnych oraz odpadów organicznych w celu ich dalszego wykorzystania. Właściwe składowanie i unieszkodliwianie odpadów. Zadania krótkookresowe do roku 2012: 1. Utworzenie związku gmin z terenu powiatu w celu racjonalnej gospodarki odpadami, 2. Objęcie wszystkich mieszkańców gminy systemem zorganizowanej zbiórki odpadów komunalnych, 3. Budowa instalacji i urządzeń do unieszkodliwiania, odzysku i recyklingu odpadów, 4. Rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych, 5. Rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów budowlanych wchodzących w strumień odpadów komunalnych, 57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 6. Rozwój systemu selektywnej zbiórki w celu zmniejszenia udziału odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych, 7. Likwidacja i rekultywacja „dzikich wysypisk” na terenie gminy. Zadania długookresowe do roku 2014: 1. Organizacja gospodarki odpadami opakowaniowymi, 2. Organizacja gospodarki odpadami biodegradowalnymi, 3. Rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych, 4. Rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów budowlanych, 5. Rozwój systemu selektywnej zbiórki w celu zmniejszenia udziału odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych. 6. Wprowadzenie skutecznego systemu monitoringu składowanych odpadów komunalnych i oddziaływania wysypisk na środowisko. Ochrona powietrza Cel ogólny: Poprawa jakości powietrza atmosferycznego Cele szczegółowe: Ograniczenie emisji „u źródła” w energetyce. Ograniczenie zanieczyszczeń komunikacyjnych powietrza. Zadania krótkookresowe do roku 2012: 1. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza z procesów energetycznego spalania paliw i z palenisk domowych, 2. Ograniczenie emisji „u źródła”: a) modernizacja lub wymiana istniejących źródeł ciepła opalanych paliwem stałym na nowoczesne kotły opalane paliwem gazowym, płynnym lub biomasą wyposażone w automatyczną regulację procesów spalania podnoszących wydajność cieplną źródła, b) Budowa i modernizacja istniejących instalacji oczyszczających gazy odlotowe. Zadania długookresowe do roku 2014: 1. Przyłączanie do istniejącej sieci grzewczej nowych odbiorców, 2. Modernizacja istniejącej sieci grzewczej, 3. Opracowanie i realizacja Programów Ochrony Powietrza, 58 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 4. Gazyfikacja Gminy, 5. Zagospodarowanie zielenią terenów zlokalizowanych wzdłuż dróg nadmiernie obciążonych ruchem drogowym, 6. Ograniczenie emisji pyłów do powietrza poprzez: dotrzymywanie norm jakości powietrza dotyczących zapylenia, wykorzystywanie technologii przyjaznych środowisku, modernizacja kotłowni i inwestycje z zakresu źródeł energii odnawialnej (z wyłączeniem tych, które powodują wzrost emisji zapylenia w strefach o przekroczonej normie pyłu). Ochrona przed hałasem i promieniowaniem Cel ogólny: Poprawa klimatu akustycznego i ochrona przed promieniowaniem Cele szczegółowe: Zmniejszenie i eliminowanie hałasu i promieniowania ze źródeł przemysłowych. Ograniczanie oddziaływania hałasu komunikacyjnego. Zadania krótkookresowe do roku 2012: 1. Poprawa stanu nawierzchni dróg, 2. Wspomaganie zapobiegania hałasu i promieniowania „u źródła”. Zadania długookresowe do roku 2014: 1. Modernizacja dróg, 2. Zagospodarowanie zielenią terenów zlokalizowanych wzdłuż dróg nadmiernie obciążonych ruchem drogowym, Ograniczania ryzyka wystąpienia poważnych awarii Cel ogólny: Minimalizowanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii oraz sprawne usuwanie ich skutków Cele szczegółowe: Eliminowanie źródeł i ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii oraz zmniejszanie ich skutków. 59 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Doskonalenie istniejącego systemu ratowniczego na wypadek zaistnienia awarii i klęsk żywiołowych. Działania krótkookresowe do roku 2012 i długookresowe do roku 2014 1. Wdrażanie przepisów prawnych zgodnych z dyrektywami Unii Europejskiej odnoszących się do przeciwdziałania poważnym awariom środowiska, 2. Tworzenie infrastruktury przy głównych szlakach komunikacyjnych, niezbędnej dla ratownictwa ekologicznego, 3. Opracowanie programu informowania społeczeństwa o poważnych awariach środowiska i edukacji w tym zakresie, obejmującego działania na szczeblu lokalnym, 4. Modernizacja i stała poprawa wyposażenia jednostek ratowniczo-gaśniczych w środki ratownictwa ekologicznego, 5. Spełnienie wymogów regionalnego systemu informacji o trasach przewozu i miejscach składowania materiałów niebezpiecznych, 6. Bieżąca aktualizacja tras przewozu substancji niebezpiecznych, 7. Kontrola instalacji i obiektów zawierających materiały niebezpieczne, 8. Gotowość do podjęcia eliminacji ewentualnych skutków wywołanych wystąpieniem poważnej awarii. 8.2.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi Cel ogólny: Racjonalne gospodarowanie wodą, kopalinami i innymi zasobami naturalnymi Cele szczegółowe: Racjonalizacja poboru wód do celów komunalnych i przemysłowych. Racjonalizacja wykorzystania gleb i złóż kopalin. Zmniejszenie zużycia energii na potrzeby ludności i przemysłu. Zmniejszenie wodochłonności gospodarki. Zadania krótkookresowe do roku 2012: 1. Restrukturyzacja poboru wody dla celów użytkowych, w taki sposób, aby zasoby wód podziemnych były użytkowane wyłącznie dla potrzeb ludności, jako woda do picia, 2. Wspieranie działań mających na celu zmniejszenie zużycia wody w gospodarce, 3. Opracowanie programu eksploatacji kopalin, 60 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 4. Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii (energia wodna, energia pochodząca z biomasy, pompy cieplne). Zadania długookresowe do roku 2014: 1. Ochrona zasobów udokumentowanych przed zainwestowaniem uniemożliwiającym ich późniejszą eksploatację (uwzględnienie zasobów w studiach uwarunkowań oraz planach zagospodarowania przestrzennego), 2. Weryfikacja bazy danych o kopalinach w ramach regionalnej bazy danych, 3. Wspieranie przedsięwzięć dotyczących korzystania z ekologicznych źródeł energii w indywidualnych gospodarstwach. 8.2.4. Działania o charakterze systemowym Monitoring środowiska Cel ogólny: Zwiększenie zakresu informacji o stanie środowiska naturalnego, jego zagrożeniach oraz sposobach przeciwdziałania zagrożeniom Cele szczegółowe: Doskonalenie monitoringu stanu środowiska, analiza zmian zachodzących w środowisku i ocena zagrożeń, Działania krótkookresowe do roku 2012 i długookresowe do roku 2014: 1. Rozpoznawanie i monitorowanie stanu środowiska i bioróżnorodności oraz istniejących i potencjalnych zagrożeń, 3. Doskonalenie systemu monitoringu jakości wód podziemnych i wielkości ich poboru na cele bytowe i gospodarcze, 4. Doskonalenie monitoringu zasobów i jakości wód powierzchniowych; usprawnienie i rozszerzenie zakresu monitoringu, 5. Wspieranie i realizacja zadań zarządcy składowiska odpadów w zakresie monitoringu. Edukacja ekologiczna Cel ogólny: Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców gminy oraz poprawa komunikacji społecznej w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych gminy 61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Cele szczegółowe: Wspieranie działań uzupełniających system edukacji formalnej, podnoszących ekologiczną świadomość społeczności i władz lokalnych. Zwiększenie efektywności edukacji ekologicznej przez promowanie najskuteczniejszych jej form i najważniejszych treści. Działania krótkookresowe do roku 2012 i długookresowe do roku 2014: 1. Organizacja regionalnego systemu informacji o edukacji ekologicznej, 2. Prowadzenie szkoleń zawodowych w zakresie prawa, zarządzania, technik ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego, źródeł finansowania ochrony środowiska, 3. Upowszechnianie i praktyczne wdrażanie zasad „Kodeksu dobrej praktyki rolniczej”, 4. Wspomaganie prowadzenia edukacji ekologicznej przez samorząd gminy, 5. Wspieranie wdrażania nowoczesnych technik przyjaznych środowisku BAT (Best Available Technique), 6. Edukacja ekologiczna w zakresie wprowadzania materiałów termoizolacyjnych w budownictwie, energetyce oraz w zakresie wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza, 7. Współpraca międzyregionalna w zakresie edukacji ekologicznej, 8. Informowanie społeczeństwa o stanie środowiska, 9. Opracowanie i sukcesywne wdrażanie Zintegrowanego Programu Edukacji Ekologicznej, 10. Propagowanie ekologicznego stylu produkcji i konsumpcji, 11. Kształtowanie polityki informacyjnej mającej na celu rezygnację przez firmy i instytucje z konwencjonalnych źródeł energii, 12. Przestrzeganie skuteczności przestrzegania przepisów dotyczących ochrony środowiska. 8.3. Program ochrony środowiska na lata 2010 – 2014 Tabela 16. Zadania do realizacji L.p. Zadanie 1. 2. 3. Budowa placu rekreacyjnego przy Gminnym Ośrodku Kultury w Sokołach Likwidacja nieczynnych i nie nadających się do eksploatacji studni wierconych i kopanych (studnia w Czajkach) Rekultywacja składowiska Jednostka odpowiedzialna Samorząd gminy Termin i koszty (w zł) realizacji 2009-2012 2013-2014 2 029 587 Użytkownicy ujęć lub właściciele gruntów 14 100 Samorząd gminy 50 000 62 Źródła finansowania Środki własne gmin, fundusze celowe Środki własne użytkowników ujęć budżet gminy PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 L.p. Zadanie 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. odpadów + sortownia Sieć wodociągowa Czajki Jednostka odpowiedzialna Termin i koszty (w zł) realizacji 2009-2012 2013-2014 Samorząd gminy Źródła finansowania Wykonanie wodociągu dla mieszkańców Porośl Kije z miejscowości Porośl Głuchy Budowa wodociągu ul. Mazowiecka Budowa kanalizacji ul. Polna Samorząd gminy 50 052 Środki własne, środki UE budżet gminy Samorząd gminy 25 000 budżet gminy Samorząd gminy 28 000 budżet gminy Przebudowa stacji uzdatniania wody oraz infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej wraz z poletkiem trzcinowym i poletkiem z roślinnością bagienną ( w tym budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Kruszewo Wypychy) Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków w gminie Sokoły Modernizacja lub wymiana istniejących źródeł ciepła opalanych paliwem stałym na nowoczesne źródła opalane paliwem gazowym, ciekłym lub biomasą (modernizacja budynku Gminnego Ośrodka Kultury w Sokołach) Przebudowa dróg na osiedlu domków jednorodzinnych w Sokołach: ul. Solidarności, Marsz, J. Piłsudskiego, Kar. Wyszyńskiego, Ks. J. Popiełuszki i drogi gminnej we wsi Kruszewo Głąby Remont nawierzchni i drogi gminnej Kruszewo Brodowo – Idźki Średnie Modernizacja drogi Mojsiki Waniewo Modernizacja drogi Porośl Kije – porośl Grzywy Modernizacja drogi Sokoły – Kruszewo Wypychy Modernizacja ulic we wsi Kowalewszczyzna (kolonia) Samorząd gminy 3 979 399 budżet gminy Samorząd gminy 25 000 Samorząd gminy 708 545 Środki własne podmiotów i osób fizycznych, fundusze celowe oraz pomocowe i strukturalne UE Samorząd gminy 1 725 619 budżet gminy, środki UE Samorząd gminny 716 000 budżet gminy Samorząd gminy 250 000 budżet gminy Samorząd gminy 303 000 budżet gminy Samorząd gminy 300 000 budżet gminy Samorząd gminy 430 000 Modernizacja drogi Truskolasy Stare - Kierzki Modernizacja drogi Nowe Racibory (PKP) Modernizacja drogi – alejki do Zespołu szkół w Krzyżewie wraz z chodnikiem Samorząd gminy 437 000 budżet gminy, środki UE, budżet państwa budżet gminy Samorząd gminy 60 000 budżet gminy Samorząd gminy 46 793 budżet gminy 63 250 000 20 000 Środki własne, mieszkańcy gminy PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 L.p. Zadanie 20. 21. 22. 23. 24. 25. Modernizacja drogi Idźki Wykno Modernizacja drogi Jemiołki Piotrowięta Ograniczanie zużycia energii cieplnej poprzez termomodernizację budynków Budowa kładki edukacyjnej wraz z infrastrukturą turystyczną i techniczną, w obrębie wsi Waniewo i Narwiańskiego parku Narodowego Prowadzenie szkoleń zawodowych w zakresie prawa, zarządzania środowiskowego, technik ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego, źródeł finansowania ochrony środowiska Upowszechnianie informacji o podejmowanych akcjach, kampaniach i działaniach na rzecz aktywnej ochrony środowiska w województwie, kraju i na świecie RAZEM Samorząd gminy Termin i koszty (w zł) realizacji 2009-2012 2013-2014 111 597 budżet gminy Samorząd gminy 15 128 budżet gminy Samorząd gminy Brak danych Samorząd gminy 3 193 194 Samorząd gminy Brak danych budżet gminy Samorząd gminy Brak danych budżet gminy Jednostka odpowiedzialna 14 498 014 Źródła finansowania budżet gminy 270 000 Źródło: Dane Urzędu Gminy w Sokołach 9. Zarządzanie programem ochrony środowiska Do instrumentów wspomagających realizację programu ochrony środowiska należą instrumenty polityki ekologicznej, zasady zarządzania środowiskiem, wynikające z zakresu kompetencyjnego administracji samorządowej szczebla powiatowego i gminnego. W zarządzaniu środowiskiem szczególną rolę pełni „Program ochrony środowiska", który, z punktu widzenia władz gminy, może być postrzegany jako instrument koordynacji działań na rzecz ochrony środowiska oraz intensyfikacji współpracy różnych instytucji i organizacji, opartej o dobrowolne porozumienia na rzecz efektywnego wdrażania niniejszego Programu. 9.1. Instrumenty polityki ochrony środowiska Instrumentarium służące realizacji polityki ochrony środowiska wynika z szeregu ustaw, z których najważniejsze to: prawo ochrony środowiska, prawo wodne, o planowaniu 64 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 i zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, prawo geologiczne i górnicze, prawo budowlane. Wśród instrumentów zarządzania ochroną środowiska można wyróżnić instrumenty o charakterze politycznym (np. Polityka Ekologiczna Państwa, wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska), instrumenty prawno - administracyjne oraz instrumenty o charakterze horyzontalnym (systemy zintegrowanego zarządzania środowiskiem, monitoring środowiska, system statystyki, społeczna partycypacja, działania edukacyjne, narzędzia polityki technicznej i naukowej, konwencje, umowy i porozumienia międzynarodowe). Tradycyjny podział instrumentów zarządzania środowiskiem wyróżnia instrumenty o charakterze prawnym, ekonomicznym i społecznym oraz strukturalnym. Instrumenty prawne Kompetencje Rozpoczęta z dniem 1 stycznia 1999 roku reforma ustrojowa państwa wprowadziła trójstopniowy system działania samorządu terytorialnego: województwo, powiat (także miasto na prawach powiatu) oraz gmina (również wiejska). - Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami), - Ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. 2001 Nr 62, poz. 628), - Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717), - Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2001 Nr 115, poz. 1229). Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Do zadań gminy należy: 1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty a w szczególności zadania własne obejmują sprawy: 1) ładu przestrzennego, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, 2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, 3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, składowisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, 4) lokalnego transportu zbiorowego, 5) edukacji publicznej, 65 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 6) zieleni gminnej i zadrzewień, 7) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, 2. Ustawy określają, zadania o charakterze obowiązkowym, Ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, jak również z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów. Poniżej wymieniono ważniejsze kompetencje organów gminy w zakresie ochrony środowiska, leśnictwa, rolnictwa oraz prawa górniczego i geologicznego. W zakresie ochrony i kształtowania środowiska: Rada gminy: uchwala gminny program ochrony środowiska, ustanawia ograniczenia co do czasu funkcjonowania instalacji lub korzystania z urządzeń, których emitowany hałas może negatywnie oddziaływać na środowisko, zatwierdza zestawienia przychodów i wydatków gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej na dany rok. Wójt: sporządza projekt gminnego programu ochrony środowiska po zasięgnięciu opinii zarządu powiatu, sporządza co 2 lata raport z wykonania gminnego programu ochrony środowiska, udostępnia znajdujące się w jego posiadaniu informacje o środowisku i jego ochronie na zasadach określonych w art. 19-24 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627), w zakresie swojej właściwości prowadzi publicznie dostępny wykaz danych o dokumentach, o których mowa w art. 19 ust. 2 oraz może zamieszczać w nich dane, o których mowa w art. 19 ust. 3 wyżej wymienionej ustawy, Może odmówić udostępnienia informacji, jeżeli: wymagałoby to dostarczenia dokumentów lub danych będących w trakcie opracowania lub przeznaczonych do wewnętrznego komunikowania się, wniosek o udostępnienie informacji jest w sposób oczywisty do zrealizowania lub w sformułowany w sposób zbyt ogólny, 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 może na uzasadniony wniosek przekazującego informacje wyłączyć z udostępniania dane o wartości handlowej, w tym zwłaszcza dane technologiczne, o ile ich ujawnienie mogłoby pogorszyć jego pozycję konkurencyjną, podaje do publicznej wiadomości informację o zamieszczaniu w publicznie dostępnym wykazie danych o decyzjach wymagających udziału społeczeństwa, w trybie i na zasadach określonych w Dziale V Tytułu I POŚ, przyjmuje wyniki pomiarów wielkości emisji z instalacji w ramach zwykłego korzystania ze środowiska, może nałożyć obowiązek prowadzenia dodatkowych, wykraczających poza określone ustawą, pomiarów wielkości emisji z instalacji – w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska, przyjmuje zgłoszenie instalacji nie wymagającej pozwolenia, która może negatywnie oddziaływać na środowisko – w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska, może ustalić wymagania w zakresie ochrony środowiska wymagające eksploatacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, o ile jest to uzasadnione koniecznością ochrony środowiska – w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska, przyjmuje informacje o rodzaju, ilości oraz miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska od osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami, przedkłada wojewodzie otrzymane od przedsiębiorców informacje o rodzaju, ilości oraz miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska, przyjmuje informacje o wystąpieniu poważnej awarii przemysłowej, przyjmuje wykaz, na podstawie którego ustalono opłaty za składowanie odpadów, do którego złożenia obowiązany jest podmiot korzystający ze środowiska, może nakazać osobie fizycznej eksploatującej instalację w ramach zwykłego korzystania ze środowiska lub eksploatującej urządzenie wykonanie czynności zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko, może wstrzymać użytkowanie instalacji w razie naruszenia warunków decyzji określającej wymagania dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, prowadzonej przez osobę fizyczną w ramach zwykłego korzystania ze środowiska, 67 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 wyraża zgodę na podjęcie wstrzymanej działalności oraz oddanie do eksploatacji obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub instalacji po stwierdzeniu ustania przyczyn uzasadniających wstrzymanie, sprawuje kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym swoją właściwością, występuje w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska, występuje do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjęcie działań będących w jego kompetencji, jeżeli stwierdzi w wyniku kontroli naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub występuje uzasadnione podejrzenie, że takie naruszenie mogło nastąpić (wraz z wystąpieniem przekazuje WIOŚ dokumentację sprawy), przedstawia do zatwierdzenia radzie gminy projekt zestawienia przychodów i wydatków gminnego funduszu na dany rok, do dnia 15 stycznia, podaje do publicznej wiadomości zatwierdzone zestawienie przychodów i wydatków gminnego funduszu ochrony środowiska. W zakresie gospodarki odpadami Wójt: opracowuje projekt gminnego planu gospodarki odpadami, opracowuje projekt wspólnego planu gospodarki odpadami dla gmin będących członkami związków międzygminnych, składa radzie gminy, co dwa lata, sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami, aktualizuje gminny plan gospodarki odpadami nie rzadziej niż co cztery lata, opiniuje program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, przedkładany przez wojewodę lub starostę, opiniuje zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania lub transportu odpadów, opiniuje pozwolenia na wytwarzanie odpadów lub decyzje zatwierdzające program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, jeżeli miejsce prowadzenia odzysku, unieszkodliwiania lub zbierania przez wytwórcę, o którym mowa w art. 31 ust. 1 68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. 2001 Nr 62, poz. 628), jest inne niż miejsce wytwarzania odpadów, nakazuje posiadaczowi odpadów usunięcie odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania lub magazynowania ze wskazaniem sposobu wykonania tej decyzji, jako organ właściwy do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów może uzależnić wydanie tej decyzji od przedstawienia przez inwestora ekspertyzy co do możliwości odzysku lub unieszkodliwiania odpadów w inny sposób niż przez składowanie, jako organ właściwy do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów odmówi wydania takiej decyzji w przypadku braku zgody wymaganej w ust. 2-4 lub jeżeli istnieje uzasadniona technicznie, ekologicznie lub ekonomicznie możliwość odzysku lub unieszkodliwiania odpadów bez budowy składowiska odpadów. W zakresie gospodarki wodnej Rada gminy: wyznacza miejsce wydobycia kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, w granicach powszechnego korzystania z wód. 69 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Wójt: wyznacza część nieruchomości umożliwiającej dostęp do wody objętej powszechnym korzystaniem z wód, może nakazać właścicielowi gruntu przywrócenie poprzedniego stanu wody na gruncie lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom, jeżeli spowodowane przez niego zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na grunty sąsiednie, zatwierdza ugodę w sprawie zmiany stanu wody na gruncie. W zakresie ochrony przyrody Rada gminy: sporządza miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego po ustanowieniu planu ochrony dla obszaru objętego planem ochrony lub dokonuje zmian w obowiązującym planie miejscowym – w terminie 1 roku od dnia wejścia w życie aktu ustanawiającego plan ochrony, uzgadnia jako organ zainteresowanej jednostki samorządu terytorialnego (właściwy miejscowo) projekt rozporządzenia w sprawie utworzenia, powiększenia, zmniejszenia lub likwidacji parku narodowego3, może uznać teren pokryty drzewostanem parkowym za park gminny, zapewnia mieszkańcom miast i wsi o zwartej zabudowie korzystanie z przyrody, przez tworzenie i utrzymywanie należytym stanie terenów zieleni i zadrzewień łączących się w miarę możliwości z terenami zielonymi. Wójt: uzgadnia jako organ jednostki samorządu terytorialnego, projekt rozporządzenia w sprawie utworzenia, powiększenia, zmniejszenia lub likwidacji parku narodowego, desygnuje do rady parku narodowego, na trzyletnią kadencję, przedstawiciela właściwego terytorialnie samorządu gminnego, uzgadnia jako organ zainteresowanej jednostki samorządu terytorialnego projekt rozporządzenia w sprawie utworzenia parku krajobrazowego, opiniuje jako organ zainteresowanej jednostki samorządu terytorialnego, projekt rozporządzenia w sprawie zniesienia parku krajobrazowego lub ograniczenia jego obszaru, Ze względu na fakt, iż ustawa o ochronie przyrody nie precyzuje, który organ jako organ jednostki samorządu terytorialnego jest zobowiązany do uzgodnienia, utworzenia, powiększenia, zmniejszenia lub likwidacji parku narodowego. 3 70 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 desygnuje do rady parku krajobrazowego przedstawiciela właściwego terytorialnie samorządu gminnego, informuje ministra właściwego do spraw środowiska o wydaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji realizującej cel publiczny na obszarze parku krajobrazowego lub obszarze chronionego krajobrazu, wydaje zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości, ustala wysokość opłaty za usunięcie drzew lub krzewów, odracza, na okres dwóch lat, termin uiszczenia opłaty za usunięcie drzew i krzewów, jeżeli zezwolenie przewiduje przesadzenie ich w inne miejsce, wymierza karę administracyjną za zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów powodowane wykorzystaniem sprzętu niewłaściwym mechanicznego wykonywaniem albo robót urządzeń ziemnych technicznych lub oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności oraz za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia, a także za zniszczenie spowodowane niewłaściwą pielęgnacją terenów zieleni, zadrzewień, drzew lub krzewów. W zakresie przeznaczenia gruntów do zalesienia Rada gminy: wyraża opinię w sprawie zmiany charakteru użytkowania gruntu z rolnego na leśny. Wójt: uzgadnia roczny limit zalesienia (ogólną powierzchnię gruntów rolnych, które maja być przeznaczone do zalesienia). W zakresie prawa geologicznego i górniczego Wójt: opiniuje koncesje na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin, uzgadnia koncesje, a także wszystkie jej zmiany, na wydobywanie kopalin ze złóż, na bezzbiornikowe magazynowanie lub składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, opiniuje decyzję zatwierdzającą projekt prac geologicznych, 71 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 wykonuje uprawnienia organów podatkowych w odniesieniu do opłat za działalność regulowaną Prawem geologicznym i górniczym w zakresie, w jakim gmina jest wierzycielem należności z tytułu tych opłat. W zakresie inspekcji ochrony środowiska Rada gminy: rozpatruje informację wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o stanie środowiska na obszarze województwa. Wójt: wydaje właściwemu organowi Inspekcji Ochrony Środowiska polecenie podjęcia działań zmierzających do usunięcia bezpośredniego zagrożenia środowiska. W zakresie utrzymania czystości i porządku w gminach (Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, Dz. U. 2005, Nr 236, poz. 2008 z późn. zm) Utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do obowiązkowych zadań własnych gminy. Gminy zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania, a w szczególności: 1) tworzą warunki do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewniają wykonanie tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych, 2) zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatację, własnych lub wspólnych z innymi gminami, składowisk odpadów komunalnych i obiektów wykorzystywania lub unieszkodliwiania tych odpadów, 3) zapobiegają zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów otwartych przez: likwidację składowania odpadów w miejscach do tego nie przeznaczonych i przeciwdziałanie takiemu składowaniu, budowę i utrzymanie szaletów publicznych, ustawianie koszy ulicznych na odpady w rejonach intensywnego ruchu pieszego, organizowanie odbioru odpadów komunalnych z urządzeń ruchomych, 4) określają wymagania wobec osób utrzymujących zwierzęta domowe w zakresie bezpieczeństwa i czystości w miejscach publicznych, 72 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 5) organizują ochronę przed bezdomnymi zwierzętami na zasadach określonych w odrębnych przepisach, 6) udostępniają mieszkańcom na stronie internetowej oraz w sposób zwyczajowo przyjęty informację o znajdujących się na terenie gminy zbierających zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny pochodzący z gospodarstw domowych, o których mowa w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495), 7) zapewniają zbieranie, transport i unieszkodliwianie zwłok bezdomnych zwierząt lub ich części oraz współdziałają z przedsiębiorcami podejmującymi działalność w tym zakresie, 8) znakują obszary dotknięte lub zagrożone chorobą zakaźną zwierząt, 9) prowadza ewidencję zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej, 10) prowadza ewidencję przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli częstotliwości i sposobu pozbywania się komunalnych osadów ściekowych oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej, 11) prowadzą ewidencję umów zawartych na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości w celu kontroli wykonywania przez właścicieli nieruchomości i przedsiębiorców obowiązków wynikających z ustawy. 12) tworzą warunki do selektywnej zbiórki, segregacji i składowania odpadów przydatnych do wykorzystywania oraz współdziałają z jednostkami organizacyjnymi i osobami podejmującymi zbieranie i zagospodarowywanie tego rodzaju odpadów, 13) współdziałają z właściwymi organami administracji rządowej w organizowaniu gospodarki odpadami niebezpiecznymi wydzielonymi z odpadów komunalnych. Instrumenty ekonomiczne Do instrumentów ekonomicznych należą przede wszystkim: opłata za gospodarcze korzystanie ze środowiska, administracyjne kary pieniężna i dotacje z funduszy celowych. Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska Opłaty te pełnią funkcje prewencyjne i redystrybucyjne. Funkcja prewencyjna realizowana jest poprzez, zachęcanie podmiotów (dotyczy to podmiotów gospodarczych) do wyboru technologii, lokalizacji produkcji, instalowania urządzeń ochronnych oraz oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych w sposób najodpowiedniejszy z punktu 73 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 widzenia ochrony środowiska. Funkcja redystrybucyjna polega na gromadzeniu środków finansowych jako odrębne fundusze przeznaczone na cele ochrony środowiska. Opłaty pobierane są za: wprowadzanie substancji zanieczyszczających do powietrza, pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, składowanie odpadów, wyłączanie gruntów rolnych i leśnych z produkcji, usuwanie drzew i krzewów. Opłaty trafiają do funduszy celowych (fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz fundusz ochrony gruntów). Pobierają je organy administracji (np. Urząd Marszałkowski, organ gminy) lub, jak w przypadku gruntów rolnych i leśnych, wnoszone są bezpośrednio do funduszu celowego. Podmiot korzystający ze środowiska ustala we własnym zakresie wysokość należnej opłaty (według stawek obowiązujących w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce) i wnosi ją na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego. Osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami ponoszą opłaty za korzystanie ze środowiska w zakresie, w jakim to korzystanie wymaga pozwolenia na wprowadzanie substancji do środowiska oraz pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód w rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne. Należy także wspomnieć, że podobne opłaty pobiera się na podstawie przepisów prawa górniczego i geologicznego za działalność koncesjonowaną. Administracyjne kary pieniężne Kary pieniężne nie są sensu stricte środkiem ekonomicznym, są raczej związane z instytucją odpowiedzialności prawnej. Spełniają jednak funkcje podobne do opłat. Kary pobiera się w tych samych sytuacjach co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. W odniesieniu do wód, powietrza, odpadów i hałasu, karę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów - organ gminy. Stawki kar zwykle są kilkakrotnie wyższe niż opłaty i trafiają do funduszy celowych. Ustawa POŚ przewiduje możliwość odraczania, zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieniężnych. Fundusze celowe Fundusze celowe to fundusze tworzone ze środków opłat ekologicznych (Formy pomocy finansowej z funduszy celowych to: kredyty i pożyczki preferencyjne, dotacje, subwencje. 74 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Instrumenty społeczne są to narzędzia służące usprawnianiu współpracy i budowaniu partnerstwa. Wśród nich istnieje podział na dwie kategorie: pierwsza dotyczy działań samorządów – a narzędziami są przede wszystkim działania edukacyjne, druga polega na budowaniu powiązań między władzami samorządowymi a społeczeństwem, gdzie podstawą jest komunikacja społeczna: systemy konsultacji i debat publicznych oraz wprowadzanie mechanizmów tzw. budowania świadomości (kampanie edukacyjne). Działania edukacyjne realizowane są w różnych formach i na różnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni a skończywszy na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. Działalność ta prowadzona jest od wielu lat, lecz ciągle wymaga dalszego poszerzania sposobów aktywizacji społeczeństwa oraz szkolenia coraz to innych grup zawodowych i społecznych. Czynnikami decydującymi o sukcesie realizowanej edukacji ekologicznej jest rzetelna informacja o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony oraz umiejętność komunikowania się ze społeczeństwem. Komunikacja społeczna coraz częściej nabiera form zinstytucjonalizowanych. Z jednej strony jest to tworzenie biur komunikacji społecznej w urzędach, z drugiej strony – podpisywanie formalnych deklaracji współpracy z organizacjami społecznymi i wspieranie ich działań poprzez np. wprowadzanie przedstawicieli organizacji do różnego rodzaju ciał opiniodawczo-doradczych, organizowanie regularnych spotkań z organizacjami, itp. W nowym podziale kompetencji ustawodawca nakłada na instytucje rządowe i samorządowe obowiązek wzajemnego informowania się i uzgadniania. Obowiązek ten dotyczy w pierwszej kolejności wymiany informacji między przedstawicielami różnych szczebli samorządu i rządowych organizacji ochrony środowiska. Ustawa Prawo ochrony środowiska nie przewiduje żadnych ograniczeń w korzystaniu z prawa dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie, a dostęp do informacji nie jest uzależniony od uczestnictwa w żadnym konkretnym postępowaniu i posiadania jakiegokolwiek interesu w sprawie. Szeroko pojęta komunikacja może służyć wymianie informacji roboczej z innymi osobami pracującymi nad tym samym tematem, wspieraniu procesu decyzyjnego, podejmowaniu współpracy. Współdziałanie jest niezbędnym instrumentem w przypadku konieczności uczestniczenia kilku podmiotów w finansowaniu przedsięwzięcia objętego programem ochrony środowiska. Uczestnictwo prywatnych właścicieli działek (np. w przypadku budowy systemu kanalizacji) wymaga zastosowania rozwiązań prawnych umożliwiających uczestnictwo grupy prywatnych podmiotów fizycznych jako partnera dla innych podmiotów 75 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 prawnych. Takie rozwiązania w postaci np. utworzenia komitetu budowy, mogą także umożliwić formalne przekazywanie dofinansowania grupie prywatnych właścicieli ze strony podmiotu dysponującego środkami na realizację przedsięwzięcia np. w rodzaju przydomowych oczyszczalni ścieków. Instrumenty strukturalne Instrumenty strukturalne rozumiane są jako narzędzia dla formułowania, integrowania i wdrażania polityk środowiskowych. Są to przede wszystkim strategie i programy wdrożeniowe oraz systemy zarządzania środowiskowego. Strategie i programy wdrożeniowe Koniecznym jest opracowanie strategii rozwoju powiatu wysokomazowieckiego, uwzględniającej wszystkie sfery działalności: gospodarczą, społeczną i ekologiczną. Zarówno program ochrony środowiska, jak i plan gospodarki odpadami stanowią politykę ochrony środowiska do 2014 roku. Systemy zarządzania środowiskowego Od zakładów przemysłowych, które nadal są źródłem poważnych zagrożeń dla środowiska, oczekuje się zwiększonej aktywności na rzecz jego ochrony. Ochrona ta nie może sprowadzać się tylko do naprawy już zaistniałych szkód i spełniania wymogów zdefiniowanych w pozwoleniach na korzystanie ze środowiska. Konieczne staje się przede wszystkim zapobieganie powstawaniu negatywnych oddziaływań czy szkód w środowisku. Działania na rzecz, ochrony środowiska wymuszane były przez czynniki zewnętrzne: społeczeństwo, przepisy prawne, administrację publiczną zajmującą się ochroną środowiska. Koncepcja zrównoważonego rozwoju stwarza podstawę do zmiany nastawienia przedsiębiorców do ochrony środowiska, polegające na samodzielnym definiowaniu problemów i szukaniu (z wyprzedzeniem) środków zaradczych. Stąd powstała koncepcja zarządzania środowiskowego. Cechą zarządzania środowiskowego jest włączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie tych zagadnień do kompetencji zarządu firmy. Idea ta jest realizowana poprzez wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem (systemy sformalizowane - np. normy ISO 14000, EMAS, lub niesformalizowane - np. Program Czystszej Produkcji). Powinny być prowadzone działania inspirujące firmy do starań o wprowadzenie systemu zarządzania środowiskowego, wskazujące na niewątpliwe korzyści wynikające z jego wprowadzenia. 76 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Wspomniane systemy zarządzania środowiskowego polecane są również dla zakładów gospodarki komunalnej oraz instytucji publicznych, w tym Urzędów Wojewódzkich, Powiatowych i Gminnych. 77 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 9.2. Finansowanie zadań Koszt wykonania wymienionych w programie ochrony środowiska zadań oszacowano na podstawie wskaźników kosztów realizacji inwestycji przyjętych w Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska dla województwa podlaskiego, Powiatowym Programie Ochrony Środowiska dla powiatu wysokomazowieckiego na lata 2008 – 2011 oraz biorąc pod uwagę nakłady na inwestycje planowane przez gminę Sokoły. Należy jednak zauważyć, że w wielu przypadkach nie uzyskano informacji na temat wysokości nakładów inwestycyjnych. Możliwości realizacji inwestycji w zakresie ochrony środowiska ze środków własnych samorządów są limitowane ogólną sumą możliwych do uzyskania dochodów oraz potrzebą realizacji inwestycji w innych sferach działalności. W roku 2008 suma dochodów budżetu samorządu gminy wynosiła 13565,5 tys. zł. Wydatki samorządu w tym okresie wynosiły 13295,7 tys. zł, z czego na inwestycje wydatkowano 2346,7 tys. zł, w tym na inwestycje w ochronie środowiska i gospodarce wodnej jedynie 10 tys. zł. W latach realizacji krótkoterminowego programu ochrony środowiska (2009 - 2012), należy przewidywać, że samorząd gminy powinien zabezpieczyć na inwestycje w zakresie ochrony środowiska środki własne w wysokości minimum 50% kosztów realizacji zadań. Na realizację zadań wymienionych w niniejszym programie samorząd gminy powinien zabezpieczyć środki własne w wysokości (50% wymaganych środków), to jest kwotę 7 249 007 zł, a w długoterminowym okresie (2013 - 2014 roku) kwotę 135 000 zł. W latach realizacji Programu dofinansowanie zadań będzie możliwe z funduszy celowych oraz programów pomocowych i strukturalnych UE: Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2007 – 2013 umożliwia dofinansowanie zadań z zakresu ochrony środowiska w ramach: działania 5.1 Regionalna infrastruktura ochrony środowiska. W ramach tego działania finansowane będą projekty o zasięgu ponadlokalnym, wykraczające poza obszar jednej gminy. działania 5.2. Lokalna infrastruktura ochrony środowiska. Wsparcie w tym zakresie będą mogły uzyskać projekty o zasięgu lokalnym, nie wykraczające poza obszar jednej gminy. Dodatkowo przewidziana jest pomoc dla przedsięwzięć zmierzających do likwidacji „dzikich" wysypisk śmieci. 78 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych Fundusz SAPARD Fundusz Spójności Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007 – 2013. Łączna kwota pozyskania środków na zadania w ramach tego programu wyniesie 37 565 295 193 euro. Realizacja zadań wymienionych w programie zmierza do zmniejszenia dysproporcji w rozwoju sieci wodociągowych i kanalizacyjnych, zwiększenia liczby obsługiwanych mieszkańców w zakresie oczyszczania ścieków, znacznej poprawy stanu czystości powierzchni ziemi, poprawy stanu czystości wód i powietrza oraz zwiększenia stopnia bezpieczeństwa ekologicznego mieszkańców. Okres realizacji programu winien także owocować wzrostem świadomości ekologicznej mieszkańców, niezbędnej dla realizacji zadań proekologicznych. Nadal jednak pozostanie do realizacji wiele zadań inwestycyjnych, niezbędnych do uzyskania stanu pełnej poprawy w zakresie ochrony środowiska. Będzie to głównie kontynuacja zadań wymienionych w niniejszym programie, w zakresie: – dalszej budowy przydomowych oczyszczalni ścieków, – rekultywacji składowiska odpadów, poprawy efektywności selektywnej zbiórki odpadów, kierowania zebranych odpadów do planowanego Zakładu Zagospodarowania Odpadów Czerwony Bór a w związku z tym budowy stacji przeładunkowej w gminie Sokoły, – modernizacji istniejących źródeł ciepła oraz rozwoju i modernizacji instalacji zapobiegających zanieczyszczaniu powietrza, – rozwoju energetyki odnawialnej, – poprawy infrastruktury komunikacyjnej miast, zwłaszcza położonych przy głównych szlakach komunikacyjnych, – doskonalenia zakresu monitoringu środowiska, – rozwoju materiało- i energooszczędnych technologii, – upowszechniania edukacji środowiskowej. 79 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Literatura 1. Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju - Polska 2025; Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, 2. II Polityka Ekologiczna Państwa, 3. Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002 – 2010, 4. Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010. 5. Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014. 6. Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, 7. Informacje Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2008 r. Informacje i opracowania statystyczne, Urząd Statystyczny w Białymstoku, 8. Krajowy plan gospodarki odpadami, 9. Wstępny projekt Narodowego Planu Rozwoju 2007- 2013, Ministerstwo Gospodarki, 10. NATURA 2000 Europejska sieć ekologiczna, Ministerstwo Środowiska, 11. Ogólnie dostępne źródła internetowe. 12. Program Ochrony Środowiska Powiatu Wysokomazowieckiego, 13. Program Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego, 14. Plan Gospodarki Odpadami Gminy Sokoły, 15. Plan Gospodarki Odpadami Powiatu Wysokomazowieckiego, 16. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Sokoły na lata 2007 – 2013, 17. Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego, 18. Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami, 19. Wytyczne dla Planów Gospodarki Odpadami na szczeblu Gmin/Powiatów - opracowane przez Ministerstwo Środowiska. 20. Wytyczne do sporządzania Programów Ochrony Środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym – opracowane przez Ministerstwo Środowiska. 80 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Załączniki Załącznik nr 1. I. Cele i kierunki działań w sferze działań systemowych 1. Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Cele średniookresowe do 2016 r. Głównym celem strategicznym jest doprowadzenie do sytuacji, w której projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki będą, zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny oddziaływania na środowisko i wyniki tej oceny będą uwzględniane w ostatecznych wersjach tych dokumentów. Kierunki działań w latach 2009-2012 W 2008 r. zostało reaktywowane działanie Komisji ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko przy Ministrze Środowiska głównie w celu analizowania dokumentów strategicznych. Stanowi to ważny krok w kierunku egzekwowania prawa w tym zakresie. W latach 20092012 jest konieczny rozwój metodologii wykonywania ocen oddziaływania na środowisko dla dokumentów strategicznych oraz szkolenia dla projektodawców tych dokumentów oraz dla osób oceniających. 2. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska Cele średniookresowe do 2016 r. Głównym celem jest uruchomienie takich mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz do świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą rozwoju zrównoważonego. Działania te powinny objąć pełną internalizację kosztów zewnętrznych związanych z presją na środowisko. Kierunki działań w latach 2009-2012 - zastosowanie systemu „zielonych zamówień” w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego organizowanych przez wszystkie instytucje korzystające ze środków publicznych, - eliminacja z rynku wyrobów szkodliwych dla środowiska, - promocja tworzenia „zielonych miejsc pracy” z wykorzystaniem funduszy Unii Europejskiej, - promocja transferu do Polski najnowszych technologii służących ochronie środowiska przez finansowanie projektów w ramach programów unijnych, - wykonanie analizy dotyczącej możliwości wprowadzenia w Polsce „zielonej” reformy podatkowej, - przeprowadzenie ogólnopolskiej kampanii społecznej kształtującej zrównoważone wzorce konsumpcji, - wprowadzenie etykiet informujących o produktach ekologicznych i ich promocja wśród społeczeństwa, - opracowanie krajowego planu wycofania proszków do prania zawierających fosforany, - wsparcie zastosowania pojazdów o niskiej emisji i wysokiej efektywności energetycznej z napędami alternatywnymi oraz wypracowanie rozwiązań hamujących napływ do krajowego parku zagranicznych pojazdów o niekorzystnych parametrach ekologicznych i energetycznych. 81 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 3. Zarządzanie środowiskowe Cele średniookresowe do 2016 r. Celem podstawowym jest jak najszersze przystępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnianie wiedzy wśród społeczeństwa o tym systemie i tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie. Kierunki działań w latach 2009-2012 W latach 2009-2012 jest konieczne stworzenie mechanizmów stymulujących przystępowanie przedsiębiorstw i instytucji do systemów zarządzania środowiskowego. Do mechanizmów tych należą: - wprowadzanie „zielonych zamówień” promujących w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego firmy posiadające certyfikaty zarządzania środowiskowego przez uzyskanie przez nie dodatkowych punktów, - upowszechnienie wśród społeczeństwa logo EMAS i normy ISO 14001 a także logo CP jako znaków jakości środowiskowej firmy będącej wytwórcą danego wyrobu lub świadczącej określoną usługę, - podniesienie prestiżu instytucji publicznej posiadającej certyfikat zarządzania przez akcję wśród społeczeństwa dotyczącą znaczenia takiego certyfikatu, - ograniczenie częstotliwości kontroli, w zakresie ochrony środowiska, podmiotów posiadających certyfikaty zarządzania środowiskowego i uproszczenie trybu ich kontroli, - ograniczenie kosztów związanych z wdrożeniem systemów zarządzania środowiskowego przez przedsiębiorstwa i instytucje. 4. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska Cele średniookresowe do 2016 r. Głównym celem jest podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie”, prowadzącą do: - proekologicznych zachowań konsumenckich, - prośrodowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialności za stan środowiska, - organizowania akcji lokalnych służących ochronie środowiska, - uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotyczących ochrony środowiska. Kierunki działań w latach 2009-2012 Warunkami spełniania celów średniookresowych są: - doskonalenie metod udostępnienia informacji o środowisku i jego ochronie przez wszystkie instytucje publiczne, - rozwój szkolnej edukacji w zakresie ochrony środowiska, dostępu do informacji o środowisku oraz kształtowanie zachowań zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju (akcje, szkolenia dla nauczycieli i szkół), - promowanie etykiet znakujących aspekt środowiskowy produktów w celu ułatwienia konsumentom zachowań proekologicznych, - finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe, - zapewnienie udziału pozarządowych organizacji ekologicznych we wszystkich gremiach podejmujących decyzje dotyczące ochrony środowiska, - szkolenia dla pracowników instytucji publicznych oraz przedsiębiorców w zakresie przepisów o dostępie społeczeństwa do informacji o środowisku, - ściślejsza współpraca z dziennikarzami w zakresie edukacji ekologicznej wszystkich grup społecznych – większe niż dotąd zaangażowanie w tym zakresie funduszy ekologicznych. 5. Rozwój badań i postęp techniczny Cele średniookresowe do 2016 r. 82 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Głównym celem jest zwiększenie roli polskich placówek badawczych we wdrażaniu ekoinnowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalającego stanu systemu monitoringu środowiska. Kierunki działań w latach 2009-2012 Realizacja ww. celów wymaga podjęcia następujących działań: - uruchomienie systemu zagranicznych stypendiów naukowych dla najlepszych absolwentów uczelni związanych z ochroną środowiska, - umożliwienie finansowania przez fundusze ekologiczne wdrażania ekoinnowacji opracowanych w polskich placówkach naukowobadawczych, - zwiększenie wymiany zespołów badawczych z najlepszymi zagranicznymi instytutami (wspierane finansowo przez fundusze ekologiczne), - doposażenie w nowoczesną aparaturę naukową instytutów, uczelni i systemów monitoringu (finansowane przez NFOŚiGW), - wspieranie platform technologicznych jako miejsca powstawania rozwiązań innowacyjnych przez ośrodki naukowe i jednostki gospodarcze, - wdrożenie systemu informatycznego resortu „Środowisko”, w tym wdrożenie Systemu Informatycznego Inspekcji Ochrony Środowiska „EKOINFONET”, - uruchomienie krajowego systemu monitorowania technologii środowiskowych. 6. Odpowiedzialność za szkody w środowisku Cele średniookresowe do 2016 r. Celem polityki ekologicznej jest stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody. W przypadku wystąpienia szkody w środowisku koszty naprawy muszą w pełni ponieść jej sprawcy. Kierunki działań w latach 2009-2012 W latach 2009-2012 przewiduje się następujące działania: − zakończenie prac nad pełną transpozycją przepisów dyrektywy 2004/35/WE do ustawodawstwa polskiego przez nowelizację ustawy o zapobieganiu i naprawie szkód w środowisku, − stworzenie bazy danych o szkodach w środowisku i działaniach naprawczych, − prowadzenie szkoleń na temat odpowiedzialności sprawcy za szkody w środowisku dla pracowników administracji, sądownictwa oraz podmiotów gospodarczych, − wzmocnienie kadrowe i aparaturowe Inspekcji Ochrony Środowiska pozwalające na pełną realizację zadań kontrolnych, − zapewnienie w budżecie państwa środków na rekultywacje terenów zanieczyszczonych przed 30 kwietnia 2007 r. 7. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Cele średniookresowe do 2016 r. W perspektywie średniookresowej jest konieczne przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego na obszarze całego kraju, w szczególności dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji. Kierunki działań w latach 2009-2012 Konieczne jest, aby do roku 2012 nastąpiło: − wdrożenie wytycznych metodycznych dotyczących uwzględnienia w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w 83 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 szczególności wynikających z opracowań ekofizjograficznych, prognoz oddziaływania na środowisko (wraz z poprawą jakości tych dokumentów), − wdrożenie przepisów umożliwiających przeprowadzanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko już na etapie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (które jest opracowaniem planistycznym obejmującym teren całej gminy), − zatwierdzenie wszystkich obszarów europejskiej sieci Natura 2000 oraz sporządzenie dla nich planów ochrony, − wdrożenie koncepcji korytarzy ekologicznych, − uwzględnianie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, − określenie zasad ustalenia progów tzw. chłonności środowiskowej oraz pojemności przestrzennej zależnie od typu środowiska. - wprowadzenie mechanizmów ochrony zasobów złóż kopalin przed zagospodarowaniem powierzchni uniemożliwiającym przyszłe wykorzystanie, − uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wyników monitoringu środowiska, w szczególności w zakresie powietrza, wód i hałasu. II. Cele i kierunki działań w sferze zasobów naturalnych 1. Ochrona przyrody Cele średniookresowe do 2016 r. Podstawowym celem jest zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej przyrody na różnych poziomach organizacji: na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym 26 (ekosystemowym), wraz z umożliwieniem zrównoważonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z różnorodnością biologiczną. Kierunki działań w latach 2009-2012 W latach 2009-2012 jest konieczne dokończenie inwentaryzacji i waloryzacji różnorodności biologicznej Polski. Stworzy to podstawę do ustanowienia pełnej listy obszarów ochrony ptaków i ochrony siedlisk w europejskiej sieci Natura 2000. Będą realizowane zadania wynikające z Krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej dotyczące przywracania właściwego stanu siedlisk przyrodniczych (ekosystemów) i ostoi gatunków na obszarach chronionych wraz z zachowaniem zagrożonych wyginięciem gatunków oraz różnorodności genetycznej roślin, zwierząt i grzybów, przywrócenie drożności lądowych i wodnych korytarzy ekologicznych umożliwiających przemieszczanie się zwierząt i funkcjonowanie populacji w skali kraju, wsparcia procesu opracowania planów ochrony dla obszarów chronionych, zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i właściwych metod ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu. Waloryzacja różnorodności biologicznej powinna być przeprowadzona możliwie szybko na obszarach, na których planowane są inwestycje infrastrukturalne przewidziane do współfinansowania ze środków Unii Europejskiej, w szczególności realizowane w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013. Z dniem 17.11.08 r. rozpoczął działalność nowy organ: Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska i regionalni dyrektorzy ochrony środowiska. Do ich zadań należy m.in.: uczestnictwo w procedurze oceny oddziaływania na środowisko (w różnym zakresie swoich kompetencji) planowanych przedsięwzięć, kontrola odpowiedzialności za szkody w środowisku, współpraca z organami samorządu terytorialnego w sprawach ocen oddziaływania na środowisko i ochrony przyrody, udział w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko, udział w postępowaniach w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko. Wykonują również zadania związane 84 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 z siecią obszarów Natura 2000, o których mowa w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.), nadzorują wdrażanie sieci obszarów Natura 2000 i je monitorują, a także akceptują formy kompensacji przyrodniczych w przypadku konieczności ingerencji w obszar chroniony, gromadzą dane i sporządzają informacje o sieci obszarów Natura 2000 i innych obszarach chronionych oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Poza tym jest konieczne egzekwowanie wymogów ochrony przyrody w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz rygorystyczne przestrzeganie zasad ochrony środowiska. Jest niezbędne wypracowanie metod skutecznej ochrony cennych przyrodniczo zadrzewień przydrożnych oraz terenów zieleni miejskiej. Jest ważna także kontynuacja tworzenia krajowej sieci obszarów chronionych uwzględniająca utworzenie nowych parków narodowych, rezerwatów, 27 parków krajobrazowych oraz powstanie form i obiektów ochrony przyrody. W systemie ochrony przyrody należy także uwzględnić korytarze ekologiczne, jako miejsca dopełniające obszarową formę ochrony przyrody. 2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Cele średniookresowe do 2016 r. W perspektywie średniookresowej zakłada się dalsze prace w kierunku racjonalnego użytkowania zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego. Oznacza to rozwijanie idei trwale zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. Kierunki działań w latach 2009-2012 r. Ważnym zadaniem na lata 2009-2012 jest realizacja przez Lasy Państwowe „Krajowego programu zwiększenia lesistości”, przy czym jest konieczna aktualizacja tego programu, przewidziana w roku 2009. Zalesienia realizowane są także przez podmioty prywatne, z dofinansowaniem ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Przewiduje się zalesienie do 2010 r. około 50 tys. ha, w tym 75% w sektorze prywatnym. Istotne jest przy tym tworzenie spójnych kompleksów leśnych połączonych korytarzami ekologicznymi oraz dostosowanie gospodarki leśnej do wymogów wynikających z ochrony sieci obszarów Natura 2000. Zalesienia nie mogą bowiem zagrozić utrzymaniu ekstensywnego użytkowania łąk i pastwisk, będących cennym siedliskiem dla rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Ważną rolą lasów jest utrzymanie znacznej retencji wodnej i jej powiększenie przez przywracanie przesuszonych przez meliorację terenów wodno-błotnych. W tym zakresie Lasy Państwowe będą realizowały dwa duże programy wieloletnie z udziałem środków z Programu „Infrastruktura i Środowisko”. Innym ważnym zadaniem jest dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do siedliska oraz zwiększenie różnorodności genetycznej i gatunkowej biocenoz leśnych, w tym realizacja programu restytucji jodły w Sudetach oraz ochrony i restytucji cisa w Polsce. W latach 2009-2012 przewiduje się także rozbudowę funkcji leśnych banków genów oraz wprowadzenie alternatywnego systemu certyfikacji lasów. 3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wody Cele średniookresowe do 2016 r. Głównym celem średniookresowym jest racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od 85 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej. Naczelnym zadaniem będzie dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem. Kierunki działań w latach 2009-2012 Obecny stan gospodarki wodnej wymaga głębokiej i szybkiej reformy. Pierwszym jej krokiem będzie przyjęcie przez Rząd i Parlament Narodowej Strategii Gospodarowania Wodami do 2030 r. (z uwzględnieniem etapu 2015 r.). Powinna ona formułować główne kierunki działań, w tym m. in.: - wyodrębnienie w ramach gospodarowania wodami dwóch sektorów, tj. sektora zarządzania zasobami wodnymi (funkcja organu właściwego w sprawach gospodarowania wodami, zarządzającego zasobami wodnymi i wykonującego kontrole) oraz sektora administrowania majątkiem Skarbu Państwa (utrzymanie wód i urządzeń wodnych oraz planowanie i realizacja inwestycji w gospodarce wodnej), - stopniowe wprowadzanie odpłatności przez użytkowników wód za korzystanie przez nich z zasobów wodnych, z uwzględnieniem oddziaływania na środowisko, - pełne dostosowanie polskiego prawa do prawa UE, - opracowanie i wdrożenie systemu informatycznego gospodarowania wodami spójnego z systemem informatycznym resortu „Środowisko”, - przygotowanie oceny ryzyka powodziowego, która wskazywała będzie obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi, dla których należało będzie do 2013 r. opracować mapy zagrożenia i mapy ryzyka powodziowego, - wyznaczenie obszarów zalewowych tam, gdzie nie zostały jeszcze wyznaczone, - realizację zadań wynikających z ustawy - Prawo wodne przez państwową służbę hydrologiczno-meteorologiczną i państwową służbę hydrogeologiczną, - rozwój tzw. małej retencji wody przy wsparciu finansowym z programów UE, - realizacja projektów z środków Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” (priorytet III), mających na celu zapewnienie odpowiedniej ilości zasobów wodnych na potrzeby ludności i gospodarki kraju oraz ochrony przed powodzią, - modernizacja systemów melioracyjnych przez zaopatrzenie ich w urządzenia piętrzące wodę, umożliwiające sterowanie odpływem, - dokończenie systemu monitorowania terenów osuwiskowych, - rozpoczęcie realizacji ochrony głównych zbiorników wód podziemnych, - propagowanie zachowań sprzyjających oszczędzaniu wody przez działania edukacyjno promocyjne (akcje, kampanie skierowane do wszystkich grup społecznych) 4. Ochrona powierzchni ziemi Cele średniookresowe do 2016 r. Głównymi celami średniookresowymi dla ochrony powierzchni ziemi, a w szczególności dla ochrony gruntów użytkowanych rolniczo jest: - rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i leśnych, zgodnych z zasadami rozwoju zrównoważonego, - przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogenie, - zwiększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracając im funkcję przyrodniczą, rekreacyjną lub rolniczą. Kierunki działań w latach 2009-2012 W latach 2009-2012 powinny zostać podjęte lub być kontynuowane następujące działania: 86 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 - opracowanie krajowej strategii ochrony gleb, w tym walki z ich zakwaszeniem, - promocja rolnictwa ekologicznego i rolnictwa integrowanego, - waloryzacja terenów pod względem ich przydatności do produkcji zdrowej żywności oraz promocja takiej żywności, - rozwój monitoringu gleb, - finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne inicjatyw dotyczących rekultywacji terenów zdegradowanych i zdewastowanych, - zakończenie opracowania systemu osłony przeciwosuwiskowej przez Państwowy Instytut Geologiczny. 5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi Cele średniookresowe do 2016 r. Podstawowym celem jest racjonalizacja zaopatrzenia ludności oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochroną przed ilościową i jakościową degradacją. W terminie do 2016 r. jest konieczne: - doskonalenie prawodawstwa dotyczącego ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych, - ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin, - eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin, - wzmocnienie ochrony niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego, - wykonanie bilansu pojemności struktur geologicznych, w których możliwa jest sekwestracja dwutlenku węgla na terenie Polski, - rozpoznanie geologiczne złóż soli kamiennej, wyczerpanych złóż ropy i innych struktur geologicznych pod kątem magazynowania ropy naftowej i gazu ziemnego oraz składowania odpadów, w tym promieniotwórczych, - dokończenie dokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych i termalnych oraz głównych zbiorników wód podziemnych. Kierunki działań w latach 2009-2012 Prace w dziedzinie geologii najczęściej wymagają długiego horyzontu czasowego. W latach 2009-2012r. rozpoczęte zostaną lub kontynuowane te zadania,które uwzględniono w celach średniookresowych. Jest jednak szereg działań, których horyzont czasowy jest krótszy. Należą do nich: - ułatwienia dla przedsiębiorstw prowadzących prace poszukiwawczo rozpoznawcze przez uchwalenie nowego prawa geologicznego i górniczego, - ułatwienia w dostępie do map i danych geologicznych, - uzupełnienia mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 o nowe warstwy tematyczne, - uzupełnienie baz danych geologiczno-inżynierskich dla aglomeracji miejskich, - tworzenie stanowisk dokumentacyjnych i geoparków w celu prawnej ochrony dziedzictwa geologicznego Polski oraz inwentaryzacja stanowisk geologicznych i utworzenie ich centralnego rejestru, - zakończenie prac nad systemem osłony przeciwosuwiskowej SOPO i utworzenie centralnego rejestru osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi, - określenie obszarów zagrożonych naturalnymi mikrowstrząsami sejsmicznymi, - prowadzenie polityki koncesyjnej mającej na celu zwiększenie udokumentowania złóż surowców energetycznych z jednoczesnym promowaniem nowych technologii pozyskiwania energii ze złóż, zwłaszcza węgla, w celu minimalizowania negatywnego wpływu na środowisko dotychczasowego sposobu eksploatacji, 87 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 - promowanie wykorzystania metanu z pokładów węgla. III. Cele i kierunki działań w sferze poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego 1. Środowisko a zdrowie Cele średniookresowe do 2016 r. Celem działań w obszarze zdrowia środowiskowego jest dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska. Kierunki działań w latach 2009-2012 Dla realizacji głównego celu najistotniejsza jest ścisła współpraca Państwowej Inspekcji Sanitarnej z Inspekcją Ochrony Środowiska w zakresie: - zbierania i udostępniania informacji na temat zagrożeń dla zdrowia społeczeństwa (zarówno nagłych, jak i długotrwałych), - opracowania zasad analizy ryzyka zdrowotnego dla procedur związanych z dopuszczaniem inwestycji do realizacji, - poprawy funkcjonowania państwowego monitoringu środowiska i monitoringu sanitarnego przez poprawę technicznego wyposażenia służb kontrolnych w nowoczesny sprzęt oraz sieci alarmowe, - wspólnych działań Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Środowiska w celu poprawy jakości wody pitnej, - wspólnego prowadzenia akcji edukacyjno-szkoleniowych dla służb zakładów przemysłowych i pracowników administracji publicznej w zakresie zapobiegania awariom oraz skażeniom środowiska. 2. Jakość powietrza Cele średniookresowe do 2016 r. Najważniejszym zadaniem będzie dążenie do spełnienia przez RP zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych. Z Dyrektywy LCP wynika, że emisja z dużych źródeł energii, o mocy powyżej 50 MWc, już w 2008 r. nie powinna być wyższa niż 454 tys. ton dla SO2 i 254 tys. ton dla NOx. Limity te dla 2010 r. wynoszą dla SO2 - 426 tys., dla NOx - 251 tys. ton, a dla roku 2012 wynoszą dla SO2 - 358 tys. ton, dla NOx - 239 tys. ton. Trzeba dodać, że są to limity niezwykle trudne do dotrzymania dla kotłów spalających węgiel kamienny lub brunatny nawet przy zastosowaniu instalacji odsiarczających gazy spalinowe. Podobnie trudne do spełnienia są normy narzucone przez Dyrektywę CAFE, dotyczące pyłu drobnego o granulacji 10 mikrometrów (PM10) oraz 2,5 mikrometra (PM 2,5). Do roku 2016 zakłada się także całkowitą likwidację emisji substancji niszczących warstwę ozonową przez wycofanie ich z obrotu i stosowania na terytorium Polski. Kierunki działań w latach 2009-2012 Z powyższego przeglądu zadań, jakie stoją obecnie przed Polską w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem wynika, że największym jest wyzwaniem: − dalsza redukcja emisji SO2, NOx i pyłu drobnego z procesów wytwarzania energii; zadanie to jest szczególnie trudne dlatego, że struktura przemysłu energetycznego Polski jest głównie oparta na spalaniu węgla i nie można jej zmienić w ciągu kilku lat, 88 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 − możliwie szybkie uchwalenie nowej polityki energetycznej Polski do 2030 r., w której zawarte będą mechanizmy stymulujące zarówno oszczędność energii, jak i promujące rozwój odnawialnych źródeł energii; te dwie metody bowiem w najbardziej radykalny sposób zmniejszają emisję wszelkich zanieczyszczeń do środowiska, jak też są efektywne kosztowo i akceptowane społecznie; Polska zobowiązała się do tego, aby udział odnawialnych źródeł energii w 2010 r. wynosił nie mniej niż 7,5%, a w 2020 r. - 14% (wg Komisji Europejskiej udział powinien być nie mniejszy niż 15%); tylko przez szeroką promocję korzystania z tych źródeł, wraz z zachętami ekonomicznymi i organizacyjnymi Polska może wypełnić te ambitne cele, − modernizacja systemu energetycznego, która musi być podjęta jak najszybciej nie tylko ze względu na ochronę środowiska, ale przede wszystkim ze względu na zapewnienie dostaw energii elektrycznej; decyzje o modernizacji bloków energetycznych i całych elektrowni powinny zapadać przed rokiem 2010 ze względu na długi okres realizacji inwestycji w tym sektorze; może tak się stać jedynie przez szybką prywatyzację sektora energetycznego i związanym z nią znacznym dopływem kapitału inwestycyjnego, − w latach 2009-2012 także podjęcie działań związanych z gazyfikacją węgla (w tym także z gazyfikacją podziemną) oraz z techniką podziemnego składowania dwutlenku węgla; dopiero dzięki uruchomieniu pełnego pakietu ww. działań można liczyć na wypełnienie przez Polskę zobowiązań wynikających z opisanych wyżej dyrektyw, − konieczne opracowanie i wdrożenie przez właściwych marszałków województw programów naprawczych w 161 strefach miejskich, w których notuje się przekroczenia standardów dla pyłu drobnego PM10 i PM2,5 zawartych w Dyrektywie CAFE. Za programy te, polegające głównie na eliminacji niskich źródeł emisji oraz zmniejszenia emisji pyłu ze środków transportu, odpowiedzialne są władze samorządowe. Do roku 2010 przewiduje się także uruchomienie pierwszej linii kolejowej dla samochodów ciężarowych przejeżdżających przez Polskę w tranzycie wschód zachód (tzw. transport intermodalny). Wysokie ceny paliw silnikowych powodują, że obecnie tranzyt kolejowy staje się opłacalny. 3.Ochrona wód Cele średniookresowe do 2016 r. Do końca 2015 r. Polska powinna zapewnić 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych kończąc krajowy program budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych dla wszystkich aglomeracji powyżej 2 000 RLM. Osiągnięcie tego celu będzie oznaczało przywrócenie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych w całym kraju, a także realizację Bałtyckiego Programu Działań dotyczącego walki z eutrofizacją wód Bałtyku. Naczelnym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie ochrony zasobów wodnych jest utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym również zachowanie i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków. Ten długofalowy cel powinien być zrealizowany do 2015 r. tak, jak to przewiduje dla wszystkich krajów Unii Europejskiej Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE, natomiast w polskim prawodawstwie ustawa - Prawo wodne. Cel ten będzie realizowany przez opracowanie dla każdego wydzielonego w Polsce obszaru dorzecza planu gospodarowania wodami oraz programu wodno-środowiskowego kraju. W tych dokumentach planistycznych zawarte będą między innymi informacje na temat działań, które należy podjąć w terminie do końca 2012 r., aby móc osiągnąć zakładane cele środowiskowe. Plany gospodarowania wodami opracowane zostaną do grudnia 2009 r. Dokumenty te, zgodnie z ustawą - Prawo wodne, zatwierdzane są przez Radę Ministrów. Kierunki działań w latach 2009-2012 Do końca 2012 r. powinny zostać zrealizowane następujące działania: 89 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 - budowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów dla wszystkich aglomeracji powyżej 15 000 RLM oraz rozbudowa dla nich sieci kanalizacyjnych wspierana dotacjami z Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” (priorytet I), - uruchomienie działań zapisanych w planach gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce oraz w programie wodno środowiskowym kraju, - opracowanie programów działań specjalnych mających na celu ograniczenie zanieczyszczenia powodowanego przez substancje niebezpieczne i priorytetowe pochodzące przede wszystkim ze źródeł przemysłowych, - realizacja programów działań na obszarach szczególnie narażonych na azotany pochodzenia rolniczego, - wyposażenie zakładów sektora rolno-spożywczego w wysokosprawne oczyszczalnie ścieków, - wyposażenie jak największej liczby gospodarstw rolnych w zbiorniki na gnojowicę i płyty obornikowe, - ustanowienie obszarów ochronnych dla głównych zbiorników wód podziemnych oraz stref ochrony ujęć wód podziemnych, - rozwój sieci monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych, - ścisła współpraca z państwami leżącymi nad Morzem Bałtyckim w realizacji programu ochrony wód tego morza w ramach Konwencji Helsińskiej, - wdrożenie do praktyki najbardziej skutecznych i ekonomicznie opłacalnych metod odzysku osadów ściekowych z dużych oczyszczalni ścieków. 4.Gospodarka odpadami Cele średniookresowe do 2016 r. Celami średniookresowymi w zakresie gospodarki odpadami są: - utrzymanie tendencji oddzielenia ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju (mniej odpadów na jednostkę produktów, mniej opakowań, dłuższe okresy życia produktów itp.), - znaczne zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska, - zamknięcie wszystkich składowisk, które nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja, - sporządzenie spisu zamkniętych oraz opuszczonych składowisk odpadów wydobywczych, wraz z identyfikacją obiektów wpływających znacząco na środowisko (obowiązek wynikający z dyrektywy 2006/21/WE oraz ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz. U. Nr 138, poz. 865), - eliminacja kierowania na składowiska zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii i akumulatorów, - pełne zorganizowanie krajowego systemu zbierania wraków samochodów i demontaż pojazdów wycofanych z eksploatacji, - takie zorganizowanie systemu preselekcji sortowania i odzysku odpadów komunalnych, aby na składowiska nie trafiało ich więcej niż 50% w stosunku do odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych. Kierunki działań w latach 2009-2012 - wprowadzenie rozwiązań poprawiających skuteczność systemu recyklingu wyeksploatowanych pojazdów, - finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne modernizacji technologii prowadzących do zmniejszania ilości odpadów na jednostkę produkcji (technologie małoodpadowe), - realizacja projektów dotyczących redukcji ilości składowanych odpadów komunalnych i zwiększenia udziału odpadów komunalnych poddawanych odzyskowi i unieszkodliwieniu wspieranych dotacjami Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko”, 90 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 - intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej minimalizację powstawania odpadów (np. opakowań, toreb foliowych) i ich preselekcję w gospodarstwach domowych, - wzmocnienie przez Inspekcję Ochrony Środowiska kontroli podmiotów odbierających odpady od wytwórców oraz podmiotów posiadających instalacje do odzyskiwania i unieszkodliwiania odpadów, - dokończenie akcji likwidacji mogilników, zawierających przeterminowane środki ochrony roślin i inne odpady niebezpieczne oraz akcji eliminacji PCB z transformatorów i kondensatorów (do końca 2010 r.). 5.Oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych Cele średniookresowe do 2016 r. Celem średniookresowym w zakresie ochrony przed hałasem jest dokonanie wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe. Podobny jest też cel działań związanych z zabezpieczeniem społeczeństwa przed nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych. Kierunki działań w latach 2009-2012 W zakresie ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych jest istotne zorganizowanie laboratorium referencyjnego do pomiaru pól w ramach Inspekcji Ochrony Środowiska i szkolenie specjalistów w zakresie ich pomiaru, a także opracowanie w Ministerstwie Środowiska procedur zapewniających bezpieczną lokalizację źródeł pól elektromagnetycznych. Poza tym jest konieczne zobowiązanie operatorów telefonii komórkowej do zgłoszenia organowi ochrony środowiska instalacji stanowiących źródła promieniowania. 6. Substancje chemiczne w środowisku Cele średniookresowe do 2016 r. Średniookresowym celem polityki ekologicznej w odniesieniu do chemikaliów jest stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporządzenia REACH. Kierunki działań w latach 2009-2012 Głównym zadaniem, po przyjęciu przez Sejm ustawy o zmianie ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz niektórych innych ustaw, będzie przygotowanie aktów wykonawczych do znowelizowanej ustawy w celu pełnej implementacji do polskiego prawa przepisów rozporządzenia REACH i innych aktów wspólnotowych. Kontynuowane będą także programy krajowe dotyczące usuwania PCB z transformatorów, kondensatorów i innych urządzeń zawierających te związki wraz z dekontaminacją tych urządzeń, usuwanie azbestu, likwidacja mogilników. Konieczne są szkolenia dotyczące odpowiedzialnego stosowania chemikaliów i postępowania z ich odpadami, wspierane finansowo przez fundusze ekologiczne oraz propagowanie produktów z substancji ulegających biodegradacji (np. torby na zakupy i naczynia jednorazowego użytku). Istotne jest też uczestniczenie w pracach Europejskiej Agencji Chemikaliów oraz ratyfikacja Konwencji Sztokholmskiej w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych. 7. Ochrona przyrody Celem ochrony przyrody jest: 1) utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów; 2) zachowanie różnorodności biologicznej; 3) zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego; 91 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 4) zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów, wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony; 5) ochrona walorów krajobrazowych oraz zadrzewień; 6) utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a także pozostałych zasobów, tworów i składników przyrody; 7) kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody przez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody. Cele ochrony przyrody są realizowane przez: 1) uwzględnianie wymagań ochrony przyrody w polityce ekologicznej państwa, programach ochrony środowiska przyjmowanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego, strategiach rozwoju gmin, studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, oraz w działalności gospodarczej i inwestycyjnej; 2) obejmowanie zasobów, tworów i składników przyrody formami ochrony przyrody; 3) opracowywanie i realizację ustaleń planów ochrony dla obszarów podlegających ochronie prawnej, programów ochrony gatunków, siedlisk i szlaków migracji gatunków chronionych; 4) realizację krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z programem działań; 5) prowadzenie działalności edukacyjnej, informacyjnej i promocyjnej w dziedzinie ochrony przyrody; 6) prowadzenie badań naukowych nad problemami związanymi z ochroną przyrody. Załącznik nr 2. Wykaz ustaw dokonujących transpozycji prawa UE w obszarze „ŚRODOWISKO” i. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 zm. Dz.U. 2001, nr 115, poz.1229 oraz z 2002 r. Nr 74, poz. 676 i Nr 113, poz. 984 i Nr 153, poz. 1271 a. Dyrektywa 85/337/EWG w sprawie oceny skutków niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć na środowisko oraz Dyrektywa 97/11/WE zmieniająca dyrektywę 85/337, b. Dyrektywa 90/313/EWG w sprawie swobodnego dostępu do informacji o środowisku, c. Dyrektywa 80/779 w sprawie dopuszczalnych i zalecanych wartości stężeń SO2 i cząstek zawieszonych w powietrzu, d. Dyrektywa 82/884/EWG dot. wartości granicznych dla ołowiu w powietrzu, e. Dyrektywa 85/203/EWG w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń dwutlenku azotu, f. Dyrektywa 92/72/EWG w sprawie zanieczyszczenia powietrza przez ozon, g. Dyrektywa 96/62/WE w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza, h. Dyrektywa 99/30/WE w sprawie wartości granicznych stężenia SO2, NO2, NOx, pyłu i ołowiu w powietrzu, i. Dyrektywa 84/360/EWG w sprawie ograniczania zanieczyszczeń powietrza powodowanych przez zakłady przemysłowe, j. Dyrektywa 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń, k. Dyrektywa 88/609/EWG w sprawie ograniczenia emisji z niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania paliw, 92 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 l. Dyrektywa 89/369/EWG w sprawie zapobiegania zanieczyszczaniu powietrza przez nowe zakłady spalania odpadów komunalnych, m. Dyrektywa 94/67/WE w sprawie spalania odpadów niebezpiecznych, n. Dyrektywa 96/59/WE w sprawie usuwania polichlorowanych dwufenyli i polichlorowanych trójfenyli, o. Dyrektywa 91/157/WE w sprawie baterii i akumulatorów zawierających substancje niebezpieczne, p. Dyrektywa 93/86/WE dostosowująca do postępu technicznego dyrektywę 91/157, q. Dyrektywa 96/82/WE w sprawie kontrolowania zagrożenia poważnymi awariami z udziałem substancji niebezpiecznych, r. Dyrektywa 91/692/EWG w sprawie normalizacji i racjonalizacji sprawozdań dotyczących realizacji niektórych dyrektyw Rady odnoszących się do środowiska. 1. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880 a. Dyrektywa 92/43/WE w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory, b. Dyrektywa 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków, c. Dyrektywa 83/129/EWG dot. importu do państw członkowskich skór z niektórych młodych fok i produktów z nich pochodzących, d. Rozporządzenie 338/97/WE w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory poprzez regulacje handlu nimi, e. Rozporządzenie 2473/98/WE zawieszające wprowadzenia na teren Wspólnoty pewnych gatunków dzikiej fauny i flory, f. Rozporządzenie 2307/97/WE zmieniające Rozporządzenie 338/97, g. Rozporządzenie 939/97/WE ustalające szczegółowe zasady wprowadzania w życie Rozporządzenia Rady 338/97/WE, h. Rozporządzenie 2551/97/WE zawieszające wprowadzenie na teren Wspólnoty pewnych gatunków dzikiej fauny i flory. 3. Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych Dz. U. 2001, nr 11, poz.84; zm.:2001, nr100, poz.1085, nr 123, poz.1350, nr 125, poz. 1367 oraz z 2002 r. Nr 135, poz. 1145 a. Dyrektywa 67/548/EWG w sprawie zbliżenia ustaw i innych aktów normatywnych oraz decyzji administracyjnych dotyczących klasyfikacji, pakowania i oznakowania substancji niebezpiecznych, b. Dyrektywa 84/449/EWG po raz szósty dostosowująca do postępu technicznego dyrektywę Rady 67/548, c. Dyrektywa 93/67/EWG w sprawie zasad oceny zagrożenia dla człowieka i środowiska stwarzanego przez substancje notyfikowane zgodnie z Dyrektywą Rady 67/54/EWG, d. Dyrektywa 93/72/EWG dostosowująca po raz dziewiętnasty do postępu technicznego dyrektywę 67/548/EWG, e. Dyrektywa 93/90/WE dot. listy substancji, o których mowa w art. 13. Ust. 1 ( pkt 5) Dyrektywy 67/548/EWG). 4. Ustawa z dnia 2 marca 2001 r. o kontroli postępowania z substancjami zubożającymi warstwę ozonową Dz. U. Nr 52, poz. 537; zm.: 2001, nr 100, poz.1085 a. Rozporządzenie 3093/94/WE w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową. 93 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 5. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach Dz. U. z 2001, Nr 62, poz. 628, oraz z 2002 r. Nr 41, poz. 365, Nr 113, poz. 984 i Nr 199, poz. 1671 a. Dyrektywa 75/442/EWG w sprawie odpadów, b. Dyrektywa 91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych, c. Dyrektywa 89/369/EWG w sprawie zapobiegania zanieczyszczaniu powietrza przez nowe zakłady spalania odpadów komunalnych, d. Dyrektywa 89/429/EWG w sprawie zmniejszania zanieczyszczenia powietrza przez istniejące zakłady spalania odpadów komunalnych, e. Dyrektywa 94/67/WE w sprawie spalania odpadów niebezpiecznych, f. Dyrektywa 99/31/WE w sprawie składowisk odpadów, g. Dyrektywa 75/439/EWG w sprawie usuwania olejów odpadowych, h. Dyrektywa 91/692/EWG w sprawie normalizacji i racjonalizacji sprawozdań dotyczących realizacji niektórych dyrektyw Rady odnoszących się do środowiska, i. Dyrektywa 96/59/WE w sprawie usuwania polichlorowanych dwufenyli i polichlorowanych trójfenyli, j. Dyrektywa 91/157/EWG w sprawie baterii i akumulatorów zawierających substancje niebezpieczne, k. Dyrektywa 93/86/WE dostosowująca do postępu technicznego dyrektywę 91/157, l. Dyrektywa 78/176/EWG w sprawie odpadów pochodzących z przemysłu dwutlenku tytanu, m. Dyrektywa 92/112/EWG w sprawie procedur harmonizacji programów redukcji i docelowego wyeliminowania zanieczyszczeń spowodowanych przez odpady z przemysłu dwutlenku tytanu, n. Dyrektywa 86/278/EWG w sprawie ochrony środowiska, a szczególnie gleb, przy stosowaniu odpadów ściekowych w rolnictwie, o. Dyrektywa 91/692/EWG w sprawie normalizacji i racjonalizacji sprawozdań dotyczących realizacji niektórych dyrektyw Rady odnoszących się do środowiska, p. Dyrektywa 99/412/WE w sprawie kwestionariusza dla obligatoryjnego raportowania przez kraje członkowskie zgodnie z art.41(2) Rozporządzenia 259/93/EWG. 6. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych Dz. U. z 2001 r. Nr 63, poz. 638 a. Dyrektywa 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów z opakowań, b. Decyzje Komisji 97/129, 97/138, 99/177. 7. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków Dz. U. z 2001 r. Nr 72, poz. 747; zm.: nr 115. poz.1229 a. Dyrektywa 91/271/EWG dot. oczyszczania ścieków komunalnych, b. Dyrektywa 75/440/EWG dot. wymaganej jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w państwach członkowskich, c. Dyrektywa 79/869/EWG dot. metod pomiaru i częstotliwości pobierania próbek oraz analizy wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w państwach członkowskich, d. Dyrektywa 80/778/EWG dot. jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. 8. Ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych 94 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 Dz. U. Nr 76 poz. 811; zm. 2001, nr 100, poz. 1085; zm.:2002, nr 25, poz.253, nr 41, poz.365 a. Dyrektywa 90/219/EWG w sprawie kontrolowanego wykorzystania genetycznie zmodyfikowanych organizmów, ze zmianami wprowadzonymi Dyrektywą 98/81/WE, b. Dyrektywa 90/220/EWG w sprawie zamierzonego uwolnienia do środowiska genetycznie zmodyfikowanych organizmów, c. Dyrektywa 94/15/WE przystosowująca po raz pierwszy do postępu technicznego Dyrektywę 76/769, d. Dyrektywa 97/35/WE przystosowująca po raz drugi do postępu technicznego Dyrektywę 90/220. 9. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne Dz. U. z 2001 r. Nr 115, poz. 1229; zm.:2001, nr 154, poz.1803, oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984, Nr 130, poz. 1112, Nr 233, poz. 1957 i Nr 238, poz. 2022. a. Dyrektywa 75/440/EWG dot. wymaganej jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w państwach członkowskich, b. Dyrektywa 98/83/WE w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, b. Dyrektywa 76/160/EWG dot. jakości wody w kąpieliskach, c. Dyrektywa 80/778/EWG dot. jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, d. Dyrektywa 78/659/EWG w sprawie wód słodkich wymagających ochrony lub poprawy dla zachowania życia ryb, e. Dyrektywa 76/464/EWG w sprawie odprowadzania substancji niebezpiecznych do wód powierzchniowych, f. Dyrektywa 80/68/EWG w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez niektóre substancje niebezpieczne, g. Dyrektywa 86/280/EWG w sprawie wartości dopuszczalnych dla ścieków i wskaźników jakości wód w odniesieniu do zrzutów niektórych niebezpiecznych substancji objętych wykazem I załącznika do dyrektywy 76/464/EWG, h. Dyrektywa 83/513/EWG w sprawie wartości dopuszczalnych dla ścieków i wskaźników jakości wód w odniesieniu do zrzutów kadmu, Dyrektywa 84/156/EWG w sprawie wartości dopuszczalnych dla ścieków i wskaźników jakości wód w odniesieniu do zrzutów rtęci z sektorów innych niż przemysł elektrolizy chlorków metali alkalicznych, i. Dyrektywa 84/491/EWG w sprawie wartości dopuszczalnych dla ścieków i wskaźników jakości wód w odniesieniu do zrzutów sześciochlorocykloheksanu, j. Dyrektywa 91/676/EWG dot. ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych, k. Dyrektywa 79/869/EWG dot. metod pomiaru i częstotliwości pobierania próbek oraz analizy wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w państwach członkowskich, l. Dyrektywa 85/337/EWG w sprawie oceny skutków niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć na środowisko, m. Dyrektywa 91/271/EWG dot. oczyszczania ścieków komunalnych, n. Dyrektywa 90/313/EWG w sprawie swobodnego dostępu do informacji o środowisku. 10 Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe Dz. U. 2001 Nr 3, poz. 18, Nr 100, poz. 1085 i Nr 154, poz. 1800 oraz z 2002 r. Nr 74, poz. 676 i Nr 135, poz. 1145 95 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOKOŁY NA LATA 2010 – 2014 a. Dyrektywa 89/618/EWG w sprawie informowania ogółu ludności o przewidzianych do zastosowania środkach ochrony radiologicznej i o koniecznych do podjęcia przez ludność działaniach w przypadku wystąpienia zagrożenia radiacyjnego, b. Dyrektywa 96/29/WE w sprawie podstawowych norm bezpieczeństwa dotyczących ochrony zdrowia przez promieniowanie jonizującym pracowników i ogółu ludności, c. Dyrektywa 97/43/WE w sprawie ochrony zdrowia osób przez zagrożeniami związanymi z promieniowaniem jonizującym z odniesieniu do ekspozycji medycznych, d. Dyrektywa 90/641/Euratom w sprawie ochrony przed promieniowaniem jonizującym pracowników zewnętrznych narażonych na promieniowanie jonizujące podczas wykonywania prac w strefach kontrolowanych, e. Dyrektywa 92/3/EWG w sprawie nadzoru i kontroli przewozów odpadów promieniotwórczych miedzy państwami członkowskimi UE, a także do UE i poza jej granice. 11. Ustawa o produktach biobójczych Projekt ustawy w trakcie prac legislacyjnych – skierowany do senatu. a. Dyrektywa 98/8/WE w sprawie umieszczania na rynku produktów zawierających biocydy. Poniższe ustawy nie transponują w sposób bezpośredni żadnej z dyrektyw wspólnotowych z obszaru Środowisko, natomiast stwarzają podstawy prawne służące skutecznej implementacji wymogów unijnych w zakresie ochrony środowiska: a. Ustawa z dnia 28 kwietnia 2000 r. o systemie oceny zgodności, akredytacji oraz zmianie niektórych ustaw Dz. U. 2000 Nr 43, poz. 489 b. Ustawa z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu ( instytucją wiodącą jest Ministerstwo Rolnictwa) Dz. U. Nr 89 poz.991 c. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej d. Dz. U. 2001 Nr 63 poz. 639 i z 2002 r. Nr 113, poz. 984 96
