Rozkład materiału nauczania przyrody w klasie 5

Rozkład materiału
Dział
w podręczniku
1. Polska
– moja
ojczyzna
Tytuł
w podręczniku
1. Polska
w Europie
Numer i temat
lekcji
Treści nauczania
Procedury osiągania celów;
kształcone umiejętności
Środki dydaktyczne
i materiały pomocnicze
1. O czym
będziemy się
uczyć na
lekcjach
przyrody
w klasie 5?
Analiza wstępu do podręcznika;
analiza spisu treści – budowa
podręcznika; zalety
wykorzystywania płyty CD
Pogadanka dotycząca zakresu materiału
nauczania, sposobów pracy na lekcjach
przyrody, rozmowa o sposobach pracy
z podręcznikiem, atlasem i zeszytem
ćwiczeń.
U: formułowania pytań
Podręcznik, zeszyty ćwiczeń,
atlasy: „Atlas ilustrowany. Świat
przyrody” i „Świat wokół nas.
Przyroda”, komputer, projektor,
płyta CD dołączona
do podręcznika
2. Położenie
Polski w Europie
Położenie Polski; granice
i sąsiedzi Polski; miejsce Polski
w Europie
Analiza mapy politycznej Europy;
odczytywanie danych z wykresów.
U: odczytywania danych z mapy,
wykresu
Mapa polityczna Europy;
atlas „Świat wokół nas.
Przyroda”, s. 43; podręcznik
3. Polska w Unii
Europejskiej
Powstanie Unii Europejskiej;
cele Unii; pomoc Unii krajom
rozwijającym się; korzyści
wynikające z przystąpienia Polski
do Unii; symbole Unii
Pogadanka, rozmowa; odczytywanie
nazw państw z mapy, atlasu;
wysłuchanie hymnu Unii Europejskiej.
U: odczytywania danych z mapy,
wykresu
Mapa Unii Europejskiej;
nagranie hymnu Unii; monety
i banknoty euro; flaga; atlas
„Świat wokół nas. Przyroda”,
s. 44
2. Podział
administracyjny
Polski
4. Podział
administracyjny
Polski
Podział terytorium Polski;
województwa, powiaty, gminy;
sposób sprawowania władzy
w województwach, powiatach,
gminach
Pogadanka, rozmowa; praca z mapą;
wycieczka do miejscowego urzędu.
U: odczytywania danych z mapy,
wykresu
Mapa administracyjna Polski;
mapy: województwa, powiatu
i gminy; zdjęcia i foldery
województwa, powiatu i gminy;
wycinki z prasy lokalnej
dotyczące działalności władz
lokalnych
3.
Ukształtowanie
powierzchni
Polski
5. Jakie siły
kształtowały
rzeźbę Polski?
Siły wewnętrzne i zewnętrzne;
dzieje lądolodu skandynawskiego;
ślady obecności lądolodu; cechy
krajobrazu polodowcowego
Pogadanka o zasięgu i działaniu
lądolodu; wskazywanie pozostałości
zlodowaceń.
U: posługiwania się poznanymi
terminami do opisywania zjawisk
i sytuacji występujących w środowisku
Podręcznik; zdjęcia i tablice
dydaktyczne przedstawiające
krajobraz polodowcowy
6.
Charakterystyczne
cechy rzeźby
Polski
Rzeźba Polski; pasy rzeźby
Analiza mapy; odczytywanie informacji
z mapy; nazywanie pasów rzeźby
w Polsce.
U: odczytywania danych z mapy
„Atlas ilustrowany. Świat
przyrody”, s. 30, 31; atlas „Świat
wokół nas. Przyroda”, s. 16, 17
7. Poznajemy
skały
Budowa skał; rodzaje skał: lite,
zwięzłe, luźne; przykłady skał;
występowanie skał w Polsce;
zastosowanie wybranych skał
Pokaz kolekcji skał i minerałów;
rozpoznawanie podstawowych rodzajów
skał.
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności obiektów
przyrodniczych
Kolekcja skał i minerałów;
„Atlas ilustrowany. Świat
przyrody”, s. 44; atlas „Świat
wokół nas. Przyroda”, s. 30
4. Skały, po
których
chodzimy
5. Gleby Polski
6. Lasy Polski
8. Jakie rodzaje
skał występują
w okolicy?
(wycieczka)
Obserwacja skał w najbliższym
otoczeniu szkoły; określanie typu
skały
Klasyfikacja okazów skał zebranych
w najbliższej okolicy; przygotowanie
wystawki skał wraz z opisami.
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności obiektów
przyrodniczych
Okazy skał zebrane podczas
wycieczki; „Atlas ilustrowany.
Świat przyrody”, s. 44; atlas
„Świat wokół nas. Przyroda”,
s. 30
9. Jakie rodzaje
gleb występują
w Polsce?
Rola gleby w życiu roślin; skład
próchnicy; główne typy gleb
w Polsce
Obserwacja gleby w najbliższej okolicy;
określanie grubości warstwy
próchniczej; przewidywanie warunków
rozwoju roślin z uwzględnieniem
grubości warstwy próchniczej.
U: wykorzystywania własności
elementów środowiska w sytuacjach
praktycznych
Próbki gleby; lupy; „Atlas
ilustrowany. Świat przyrody”,
s. 45; atlas „Świat wokół nas.
Przyroda”, s. 31
10.
Rozmieszczenie
lasów w Polsce
Znaczenie lasów
we wcześniejszych okresach
historycznych; przyczyny zmian
w rozmieszczeniu lasów; obszary
najbardziej i najmniej zalesione
Dyskusja o przyczynach zmniejszania
się obszarów leśnych w Polsce;
charakterystyka lasów w najbliższej
okolicy; ocena stanu lasów w najbliższej
okolicy; spotkanie z leśnikiem,
myśliwym.
U: rozumienia potrzeby przestrzegania
zasad postępowania w środowisku
przyrodniczym
Atlas „Świat wokół nas.
Przyroda”, s. 32, 36; „Atlas
ilustrowany. Świat przyrody”,
s. 43; zeszyt ćwiczeń; oś czasu
7. Wody
powierzchniowe
Polski
11. Poznajemy
typy lasów
w Polsce
Główne typy zbiorowisk
roślinnych Polski; bory; cechy
lasów grądowych; lasy łęgowe;
lasy bukowe
Wskazywanie cech charakterystycznych
poszczególnych typów lasów;
rozpoznawanie pospolitych gatunków
drzew i roślin runa.
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i właściwości obiektów
przyrodniczych i elementów środowiska
Zdjęcia pospolitych drzew
iglastych i liściastych; okazy
zielnikowe; atlasy roślin; atlas
„Świat wokół nas. Przyroda”,
s. 32; „Atlas ilustrowany. Świat
przyrody”, s. 43
12. Poznajemy
rzeki Polski
Rzeka główna, dopływy, dorzecze,
dział wód; główne dopływy Wisły
i Odry; opis biegu Wisły i Odry;
przyczyny powodzi
Wskazywanie na mapie rzek głównych,
dopływów, dorzeczy Wisły i Odry,
działów wód.
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności elementów środowiska
Mapa ogólnogeograficzna Polski;
„Atlas ilustrowany. Świat
przyrody”, s. 42
13. Jeziora i bagna Typy jezior w Polsce; położenie
w Polsce
największych jezior; powstawanie
bagien; torfowiska
Wskazywanie na mapie Polski
największych jezior; nazwy tych jezior;
omówienie powstawania bagien
i torfowisk; wygląd bagien i torfowisk.
U: odczytywania danych z mapy;
przedstawiania przyczyn i skutków
zjawisk
Mapa ogólnogeograficzna Polski;
zdjęcia obszarów bagiennych
i torfowiskowych (lub
odpowiedni film); okazy
zielnikowe lub zdjęcia roślin
torfowiskowych
8. Bogaty świat
przyrody
ożywionej
9. Formy
ochrony
przyrody
14. Jak
podzielono świat
organizmów?
Charakterystyczne cechy roślin;
podział świata przyrody
ożywionej; budowa komórki
roślinnej; samożywność
Obserwacja makroskopowa roślin;
wskazywanie cech odróżniających
rośliny od innych organizmów;
obserwacja mikroskopowa komórki
roślinnej; analiza budowy komórki
roślinnej (tablica dydaktyczna).
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności obiektów
przyrodniczych
Roślina doniczkowa; mikroskop;
preparat komórki roślinnej;
tablica dydaktyczna „Budowa
komórki roślinnej”; filmy:
27 – „Budowa rośliny
i fotosynteza”, 29 – „Glukoza
i skrobia”, 30 – „Arystoteles”
15. W jaki sposób
uporządkowano
królestwo roślin?
Zasługi Karola Linneusza; zasady
nazewnictwa organizmów – rodzaj
i gatunek
Poprawne odczytywanie nazw
gatunkowych; wskazywanie różnic
między gatunkami tego samego rodzaju.
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności obiektów
przyrodniczych
Zielniki, atlasy roślin; tablica
dydaktyczna przedstawiająca
podział systematyczny
organizmów lub przedstawicieli
poszczególnych królestw; okazy
roślin: mchów, paproci,
skrzypów i widłaków, okazy
nagonasiennych i
okrytonasiennych; „Atlas
ilustrowany. Świat przyrody”,
s. 26, 27; atlas „Świat wokół nas.
Przyroda”, s. 6; film 30
– „Arystoteles”
16. W jaki sposób
chronimy
przyrodę
w Polsce?
Ochrona gatunkowa, parki
narodowe, rezerwaty, pomniki
przyrody, parki krajobrazowe;
sposób zachowania na obszarach
chronionych
Charakteryzowanie podstawowych form
ochrony przyrody w Polsce; wykonanie
mapy obiektów chronionych lub folderu
dotyczącego form ochrony przyrody.
U: rozumienia potrzeby przestrzegania
zasad postępowania w środowisku
przyrodniczym
Atlas „Świat wokół nas.
Przyroda”, s. 38, 39; „Atlas
ilustrowany. Świat przyrody,
s. 50; mapa „Polskie parki
narodowe”
17. Powtórzenie
wiadomości
z działu „Polska
– moja ojczyzna”
Utrwalenie i uzupełnienie
wiadomości i umiejętności
z działu „Polska – moja ojczyzna”.
Przygotowanie do sprawdzianu
18. Sprawdzian
z działu „Polska
– moja ojczyzna”
Badanie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
1. Warunki życia
w Morzu
Bałtyckim
19. Jakie warunki
panują w Morzu
Bałtyckim?
Przyczyny małego zasolenia
Morza Bałtyckiego; porównanie
wschodniego wybrzeża Morza
Bałtyckiego z wybrzeżem
zachodnim; warunki życia
w strefie przybrzeżnej
Odczytywanie nazw rzek wpływających
do Morza Bałtyckiego; porównanie
liczby i wielkości rzek wpływających do
wschodniej i do zachodniej części Morza
Bałtyckiego.
U: odczytywania danych z mapy
Mapa ogólnogeograficzna Polski;
podręcznik – mapa Morza
Bałtyckiego; zeszyt ćwiczeń;
zdjęcia organizmów żyjących
w strefie przybrzeżnej Morza
Bałtyckiego
2. Podwodny
świat morskich
glonów
20. Poznajemy
glony morskie
Plecha; części ciała glonów
wielokomórkowych; piętrowe
rozmieszczenie glonów w morzu;
przedstawiciele glonów
wielokomórkowych
Wyróżnianie części ciała glonów
wielokomórkowych; rozpoznawanie
glonów; analiza piętrowego
rozmieszczenia glonów w morzu.
U: dostrzegania prawidłowości;
rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności obiektów
przyrodniczych
Okazy glonów morskich
lub przedstawiające je tablice
dydaktyczne; tablica
przedstawiająca piętrowe
rozmieszczenie glonów w morzu
10.
Podsumowanie
2. Morze
Bałtyckie
– słonowodne
środowisko
życia
Rozwiązywanie ćwiczeń; analizowanie
stopnia opanowania wiadomości
i umiejętności.
U: rozwijania i doskonalenia nabytych
umiejętności
Podręcznik; plansze dydaktyczne
wykorzystywane w trakcie
realizacji działu; zielniki; mapa
administracyjna Polski; zeszyt
ćwiczeń; atlasy
3. Tam, gdzie ląd
styka się
z morzem
4. Wędrujemy
po pobrzeżach
bałtyckich
21. Poznajemy
„rzeźbiarzy”
wybrzeża
Wybrzeże wysokie i wybrzeże
niskie; powstawanie jeziora
przybrzeżnego; czynniki
kształtujące wybrzeże; niszcząca
i budująca działalność morza
Porównanie działalności morza
na wybrzeżu wysokim i na wybrzeżu
niskim; przykłady działalności morza.
U: przedstawiania przyczyn
i skutków wydarzeń
Zdjęcia wybrzeży niskiego
i wysokiego; podręcznik, zeszyt
ćwiczeń
22. Czym
charakteryzuje się
pogoda nad
morzem?
Cechy charakterystyczne pogody
nad morzem; powstawanie bryzy
lądowej i bryzy morskiej
Określenie cech pogody nadmorskiej;
porównanie pogody nad morzem
i w głębi lądu; omówienie powstawania
bryzy.
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności elementów środowiska
Podręcznik, zeszyt ćwiczeń;
informacje z internetu o pogodzie
nad morzem w danym dniu
23. Osobliwości
przyrodnicze
pobrzeży
bałtyckich
Położenie pobrzeży; parki
narodowe na pobrzeżach;
przypomnienie przykładów
niszczącej i budującej działalności
morza
Wskazywanie pobrzeży na mapie Polski;
wskazywanie na mapie parków
narodowych na pobrzeżach; omówienie
powstawania mierzei i jezior
przybrzeżnych.
U: odczytywania danych z mapy
Mapa ogólnogeograficzna Polski;
„Atlas ilustrowany. Świat
przyrody, s. 32, 33, 36, 50; atlas
„Świat wokół nas. Przyroda”,
s. 20, 38, 39
24. Jak ludzie
gospodarują
na pobrzeżach
bałtyckich?
Główne miasta pobrzeży; zajęcia
mieszkańców pobrzeży; główne
cechy krajobrazu pobrzeży;
turystyka na pobrzeżach
Wskazywanie na mapie i nazywanie
głównych miast pobrzeży; omówienie
atrakcji turystycznych pobrzeży.
U: odczytywania danych z mapy;
formułowania wypowiedzi
ze świadomością celu
Mapa ogólnogeograficzna Polski;
„Atlas ilustrowany. Świat
przyrody”, s. 32, 33, 36, 47; atlas
„Świat wokół nas. Przyroda”,
s. 20, 40, 41; zdjęcia głównych
miast na pobrzeżach
i miejsc, które warto zobaczyć
5.
Podsumowanie
3. Jeziora 1. Warunki życia
– słodko- w jeziorze
wodne
środowisko
życia
25. Powtórzenie
wiadomości
z działu „Morze
Bałtyckie
– słonowodne
środowisko życia”
Utrwalenie i uzupełnienie
wiadomości i umiejętności
z działu „Morze Bałtyckie
– słonowodne środowisko życia”.
Przygotowanie do sprawdzianu
Rozwiązywanie ćwiczeń; analizowanie
stopnia opanowania wiadomości
i umiejętności.
U: rozwijania i doskonalenia nabytych
umiejętności
26. Sprawdzian
z działu „Morze
Bałtyckie
– słonowodne
środowisko życia”
Badanie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
27. Jakie czynniki
umożliwiają życie
w jeziorze?
Czynniki niezbędne do życia
roślin wodnych; pochodzenie
dwutlenku węgla zawartego
w wodzie; zmiany temperatury
w zależności od pory roku;
znaczenie mieszania się wód
Przypomnienie czynników niezbędnych
do życia organizmów; omówienie
pochodzenia dwutlenku węgla
zawartego w wodzie; wyjaśnienie
znaczenia zjawiska mieszania się wód
dla życia organizmów żyjących
w jeziorze.
U: opisywania zjawisk
o charakterze powtarzalnym
Podręcznik; plansze dydaktyczne
przedstawiające glony morskie
oraz piętrowe rozmieszczenie
glonów w morzu; zielniki; mapa
ogólnogeograficzna Polski;
zeszyt ćwiczeń
Tablice dydaktyczne
przedstawiające strefy życia
w jeziorze; „Atlas ilustrowany.
Świat przyrody, s. 20, 21; atlas
„Świat wokół nas. Przyroda”, s. 3
2. Słodkowodne
glony
28. Poznajemy
glony
słodkowodne
Okrzemki – glony
jednokomórkowe; glony kolonijne
i wielokomórkowe; plankton
i jego znaczenie; przykłady
glonów wielokomórkowych
Obserwacja mikroskopowa glonów
jednokomórkowych (okrzemki,
pierwotek) i kolonijnych (skrętnica);
rozpoznawanie i klasyfikacja glonów
w zależności od stopnia zorganizowania
plechy.
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności obiektów
przyrodniczych
Preparaty mikroskopowe glonów
jednokomórkowych
i kolonijnych; tablice
dydaktyczne przedstawiające
budowę glonów
jednokomórkowych, kolonijnych
i wielokomórkowych; film 28
– „Odkrycie fotosyntezy”;
mikroskop
3. Jak rośliny
przystosowały
się do życia
w wodzie?
29. Jak rośliny
przystosowały się
do życia
w wodzie?
Cechy budowy roślin wodnych:
łodygi, liście; rodzaje liści; rola
komór powietrznych; funkcje
korzeni; rozmnażanie roślin
wodnych
Obserwacja roślin akwariowych;
wyróżnianie cech przystosowujących
rośliny do życia w wodzie.
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności obiektów
przyrodniczych
Rośliny akwariowe; tablice
dydaktyczne przedstawiające
budowę roślin wodnych;
podręcznik; „Atlas ilustrowany.
Świat przyrody, s. 20, 21; atlas
„Świat wokół nas. Przyroda”, s. 3
4. Roślinność
naszych jezior
30. Jakie rośliny
spotkamy
w jeziorze?
Warunki panujące w strefie
przybrzeżnej; szuwary i ich rola;
przystosowania i przykłady roślin
strefy przybrzeżnej; strefa otwartej
toni wodnej – warunki, roślinność
Przyporządkowywanie roślin
poszczególnym strefom życia
w jeziorze; rozpoznawanie pospolitych
roślin wodnych; określenie roli
szuwarów.
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności obiektów
przyrodniczych oraz ich porządkowania
Tablice dydaktyczne
przedstawiające rośliny żyjące
w jeziorze; okazy zielnikowe
roślin wodnych; podręcznik;
„Atlas ilustrowany. Świat
przyrody”, s. 20, 21; atlas „Świat
wokół nas. Przyroda”, s. 3
5. Wędrujemy
po Pojezierzach
Mazurskim
i Suwalskim
6.
Podsumowanie
31. W Krainie
Wielkich Jezior
Mazurskich
Położenie i nazwy jezior
mazurskich; wędrówka szlakiem
wielkich jezior
Wskazywanie na mapie szlaku wielkich
jezior mazurskich na podstawie tekstu
w podręczniku; odczytywanie nazw
jezior.
U: odczytywania danych z tekstu
źródłowego
Podręcznik; zeszyt ćwiczeń;
mapa ogólnogeograficzna Polski;
„Atlas ilustrowany. Świat
przyrody”, s. 33, 37; atlas „Świat
wokół nas. Przyroda”, s. 21
32. Poznajemy
Pojezierze
Suwalskie
Położenie Pojezierza Suwalskiego;
krajobraz pojezierza; osobliwości
Pojezierza Suwalskiego
Wskazywanie Pojezierza Suwalskiego
na mapie Polski; odczytywanie nazw
jezior; charakterystyka Puszczy
Augustowskiej.
U: odczytywania danych z mapy
Mapa ogólnogeograficzna Polski;
atlas „Świat wokół nas.
Przyroda”, s. 38, 39; „Atlas
ilustrowany. Świat przyrody”,
s. 33; zdjęcia roślin i zwierząt
żyjących w Puszczy
Augustowskiej
33. Powtórzenie
wiadomości
z działu „Jeziora
– słodkowodne
środowisko życia”
Utrwalenie i uzupełnienie
wiadomości i umiejętności
z działu „Jeziora – słodkowodne
środowisko życia”.
Przygotowanie do sprawdzianu
Rozwiązywanie ćwiczeń; analizowanie
stopnia opanowania wiadomości
i umiejętności.
U: rozwijania i doskonalenia nabytych
umiejętności
Podręcznik; plansze dydaktyczne
wykorzystywane w trakcie
realizacji działu, zielniki; mapa
ogólnogeograficzna Polski;
zeszyt ćwiczeń
34. Sprawdzian
z działu „Jeziora
– słodkowodne
środowisko życia”
Badanie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
4. Ląd
jako
środowisko
życia
1. Mchy – jedne
z pierwszych
roślin lądowych
2. Bliscy krewni
olbrzymów
sprzed milionów
lat
35. Poznajemy
budowę mchów
Występowanie mchów; budowa
mchów; pospolite gatunki
mchów
Obserwacja makroskopowa mchów;
rozpoznawanie pospolitych gatunków
mchów.
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności obiektów przyrodniczych
Okazy zielnikowe mchów; lupy;
tablice dydaktyczne
przedstawiające budowę
płonnika: gatunki mchów
występujące w Polsce
36. Jaką rolę
pełnią mchy
w przyrodzie
i w gospodarce
człowieka?
Znaczenie mchów
w przyrodzie; znaczenie
torfowca
Obserwacja mikroskopowa przekroju
listków torfowca; doświadczenie
na s. 86 podręcznika ilustrujące zdolność
pochłaniania wody przez torfowce.
U: wykorzystywania własności obiektów
przyrodniczych w sytuacjach praktycznych
Zestaw doświadczalny: okazy
zielnikowe torfowca; zlewka,
mikroskop, preparat – przekrój
listków torfowca, kępa torfowca,
naczynie z podziałką
37. Poznajemy
paprocie
Budowa paproci; położenie
zarodni; występowanie paproci;
paprocie chronione
Obserwacja makroskopowa paproci;
obserwacja mikroskopowa zarodni.
U: wybierania odpowiednich przyrządów
do obserwacji
Okazy paproci (rośliny
doniczkowe); lupy, mikroskop;
preparat – zarodnia
z zarodnikami; tablica
dydaktyczna przedstawiająca
budowę paproci
38. Poznajemy
skrzypy i widłaki
Występowanie skrzypów;
rodzaje i rola pędów; budowa
morfologiczna widłaków;
występowanie widłaków; rola
paproci, skrzypów i widłaków
w powstawaniu węgla
kamiennego
Obserwacja makroskopowa skrzypów;
analiza budowy widłaków; rozpoznawanie
wybranych gatunków skrzypów i widłaków
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności obiektów przyrodniczych
Okazy zielnikowe skrzypów;
tablice dydaktyczne
przedstawiające budowę skrzypu,
rodzaje pędów skrzypu, gatunki
skrzypów występujące
w Polsce, budowę widłaka,
gatunki widłaków występujące
w Polsce; zdjęcia widłaków
3. Rośliny
nasienne
39. Które rośliny
należą do
nasiennych?
Przystosowania roślin
nasiennych do życia na lądzie;
podział roślin nasiennych;
cechy i przykłady
nagonasiennych; przykłady
i znaczenie okrytonasiennych
Wskazywanie cech przystosowujących
rośliny do życia na lądzie; klasyfikacja
roślin; przykłady nazw roślin
nagonasiennych i okrytonasiennych.
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności obiektów przyrodniczych;
wskazywania różnic i podobieństw
Okazy zielnikowe roślin
nagonasiennych
i okrytonasiennych;
lupy; tablice dydaktyczne
przedstawiające pokrój i budowę
sosny, świerka, jodły; atlasy
roślin (np. J. Mowszowicz,
„Dziko rosnące rośliny
użytkowe”); filmy:
27 – „Budowa roślin
i fotosynteza”, 28 – „Odkrycie
fotosyntezy”
4. Jak jest
zbudowana
roślina nasienna?
40. Budowa i rola
korzeni roślin
nasiennych
Rola korzeni; typy systemów
korzeniowych; przekształcenia
korzeni
Obserwacja i analiza porównawcza typów
systemów korzeniowych; przykłady roślin
o przekształconych korzeniach; określenie
roli korzeni.
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności obiektów przyrodniczych;
wskazywania różnic i podobieństw;
wykorzystywania własności obiektów
przyrodniczych w sytuacjach praktycznych
Okazy zielnikowe lub preparaty
mokre korzeni roślin; lupy;
okazy lub zdjęcia roślin
o korzeniach spichrzowych; film
27 – „Budowa rośliny
i fotosynteza”
41. Poznajemy
budowę i rolę
pędu
Pędy nadziemny i podziemny,
funkcje pędu, przykłady roślin
mających pędy nadziemne
i podziemne; rola łodygi;
przekształcenia łodyg; budowa
i rola liści; rola aparatów
szparkowych
Rozpoznawanie rodzajów pędów;
wskazywanie przekształceń łodygi
u roślin hodowanych w klasie; obserwacja
liścia; obserwacja mikroskopowa skórki
liścia.
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności obiektów przyrodniczych;
wskazywania różnic i podobieństw;
wykorzystywania własności obiektów
przyrodniczych w sytuacjach praktycznych
Okazy pędów nadziemnych
i podziemnych; rośliny
o łodygach wyprostowanych,
płożących, wijących; okazy liści;
preparaty mikroskopowe skórki
liścia
42. Jak
zbudowany jest
kwiat rośliny
nasiennej?
Rola kwiatu; budowa kwiatu;
zapylenie i zapłodnienie; kwiaty
pojedyncze i kwiatostany; typy
kwiatostanów i przykłady roślin
Nazywanie elementów kwiatu; odróżnianie
kwiatów od kwiatostanów; rozpoznawanie
typów kwiatostanów.
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności obiektów przyrodniczych;
wskazywania różnic i podobieństw;
wykorzystywania własności obiektów
przyrodniczych w sytuacjach praktycznych
Model kwiatu rośliny
okrytonasiennej; tablice
dydaktyczne przedstawiające
budowę kwiatu i typy
kwiatostanów; atlasy roślin
dostępne w pracowni
przyrodniczej lub bibliotece
szkolnej, np. R. J. Dzwonkowski,
„Rośliny chronione w Polsce”,
cz. I–III
43. Co kryje
owoc?
Typy i przykłady owoców;
sposoby rozsiewania owoców;
przystosowania owoców
do rozprzestrzeniania przez
zwierzęta; warunki kiełkowania
nasion; rola nasion
Rozpoznawanie typów owoców; hodowla
fasoli.
U: rozpoznawania charakterystycznych
cech i własności obiektów przyrodniczych;
wskazywania różnic i podobieństw;
wykorzystywania własności obiektów
przyrodniczych w sytuacjach praktycznych
Owoce suche i mięsiste; zestaw
do hodowli fasoli; lupa; tablice
dydaktyczne przedstawiające
podział i przykłady owoców,
budowę owocu
5. Budowa
i różnorodność
grzybów
6. Porosty
44. W królestwie
grzybów
Cechy grzybów; przykłady
grzybów jednokomórkowych
i wielokomórkowych; budowa
grzyba kapeluszowego; typy
owocników
Obserwacja makroskopowa grzyba
kapeluszowego; obserwacja mikroskopowa
drożdży; obserwacja zarodników grzybów;
obserwacja pleśni.
U: wybierania odpowiednich przyrządów
do obserwacji; rozpoznawania
charakterystycznych cech i własności
obiektów przyrodniczych
Pieczarka; lupa, mikroskop;
drożdże; zdjęcia pleśni; tablice
dydaktyczne przedstawiające
budowę grzyba kapeluszowego,
budowę drożdży i pleśni
45. Jak odróżniać
grzyby jadalne
od trujących?
Rola grzybów w przyrodzie
i w gospodarce; grzyby jadalne,
niejadalne i trujące; cechy
pozwalające odróżnić grzyby
jadalne od niejadalnych; objawy
zatruć grzybami; zasady
postępowania podczas
grzybobrania
Analiza porównawcza morfologii grzybów
jadalnych i ich niejadalnych sobowtórów;
sformułowanie zasad obowiązujących
podczas grzybobrania.
U: wykorzystywania własności obiektów
przyrodniczych w sytuacjach
praktycznych; wskazywania źródeł
informacji
Atlasy grzybów; tablice
dydaktyczne przedstawiające
grzyby jadalne i trujące; foldery
dotyczące zasad grzybobrania,
objawów zatruć; podręcznik,
zeszyt ćwiczeń
46. Poznajemy
porosty
Występowanie porostów;
przykłady porostów; budowa
plechy porostu; symbioza;
znaczenie porostów (wskaźniki
czystości powietrza)
Obserwacja makroskopowa porostów;
obserwacja mikroskopowa przekroju
plechy porostu; analiza stanu środowiska
na podstawie obecności porostów.
U: analizowania wyników; wyrażania
własnych opinii i ich uzasadniania za
pomocą odpowiednich argumentów
Okazy porostów;
R. J. Dzwonkowski, „Rośliny
chronione w Polsce”, cz. III;
lupy; preparat mikroskopowy
porostu; mikroskop; skala
porostowa uproszczona
7.
Podsumowanie
5. Krajobrazy
Nizin
Środkowopolskich
47, 48.
Powtórzenie
wiadomości
z działu „Ląd jako
środowisko życia”
Utrwalenie i uzupełnienie
wiadomości i umiejętności
z działu „Ląd jako środowisko
życia”.
Przygotowanie do sprawdzianu
49. Sprawdzian
z działu „Ląd jako
środowisko życia”
Badanie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
1. Niziny
50. Poznajemy
Środkowopolskie Nizinę Śląską
51. Poznajemy
Nizinę
Mazowiecką
Rozwiązywanie ćwiczeń z zeszytu
ćwiczeń; analizowanie stopnia opanowania
wiadomości i umiejętności.
U: rozwijania i doskonalenia nabytych
umiejętności
Podręcznik; plansze dydaktyczne
wykorzystywane w trakcie
realizacji działu; zielniki
z okazami mchów, paproci,
skrzypów, roślin nasiennych;
zeszyt ćwiczeń
Położenie i nazwy nizin
polskich; położenie Niziny
Śląskiej; główne miasta Niziny
Śląskiej; warunki rozwoju
rolnictwa na Nizinie Śląskiej.
Wskazywanie nizin na mapie Polski;
wskazywanie głównych miast Niziny
Śląskiej; charakterystyka warunków
klimatyczno-glebowych Niziny
Śląskiej.
U: odczytywania danych z mapy
Mapa ogólnogeograficzna Polski;
„Atlas ilustrowany. Świat przyrody”,
s. 34, 35; „Atlas. Świat wokół nas.
Przyroda”, s. 18, 19; zdjęcia
krajobrazów Niziny Śląskiej
Położenie Niziny
Mazowieckiej; wysoczyzny
i kotliny; obszary leśne;
Kampinoski Park Narodowy
Wskazywanie Niziny Mazowieckiej
i jej zasięgu na mapie Polski;
wskazywanie dużych obszarów
leśnych na Nizinie Mazowieckiej.
U: odczytywania danych z mapy
Mapa ogólnogeograficzna Polski;
„Atlas ilustrowany. Świat przyrody”,
s. 37; „Atlas. Świat wokół nas.
Przyroda”, s. 22; zdjęcia krajobrazów
Niziny Mazowieckiej
52. Jakie
osobliwości
spotkamy
na Polesiu
i Nizinie
Podlaskiej?
Położenie Polesia; krajobraz;
Poleski Park Narodowy; cechy
klimatu Niziny Podlaskiej;
krajobraz; parki narodowe
na Nizinie Podlaskiej
Wskazywanie na mapie Polski Polesia
i Niziny Podlaskiej oraz parków
narodowych na tych obszarach.
U: odczytywania danych z mapy
Mapa ogólnogeograficzna Polski;
„Atlas ilustrowany. Świat przyrody”,
s. 30, 31; „Atlas. Świat wokół nas.
Przyroda”, s. 18, 19; zdjęcia i foldery
parków na Polesiu i Nizinie
Podlaskiej
2. Puszcza
Białowieska
– pierwotny
obszar leśny
53. Poznajemy
Puszczę
Białowieską
Krótka historia Puszczy
Białowieskiej; typy lasów;
Białowieski Park Narodowy;
rezerwat ścisły; przykłady
współzależności w lesie
Opowiadanie historii Puszczy
Białowieskiej; charakterystyka typów
lasów w Puszczy Białowieskiej;
wskazywanie współzależności w lesie.
U: porządkowania wydarzeń
w kolejności chronologicznej
Materiały z internetu o Puszczy
Białowieskiej; plansze dydaktyczne
przedstawiające budowę lasu; mapa
ogólnogeograficzna Polski;
podręcznik; Atlas ilustrowany. Świat
przyrody”, s. 43; atlas „Świat wokół
nas. Przyroda”, s. 38, 39
3.
Podsumowanie
54. Powtórzenie
wiadomości
z działu
„Krajobrazy Nizin
Środkowo-polskich”
Utrwalenie i uzupełnienie
wiadomości i umiejętności
z działu „Krajobrazy Nizin
Środkowopolskich”.
Przygotowanie do sprawdzianu
Rozwiązywanie ćwiczeń z zeszytu
ćwiczeń; analizowanie stopnia
opanowania wiadomości
i umiejętności.
U: rozwijania i doskonalenia nabytych
umiejętności
Podręcznik; plansze dydaktyczne
wykorzystywane w trakcie realizacji
działu; mapa ogólnogeograficzna
Polski; zeszyt ćwiczeń
6. Krajobrazy
wyżyn
1. Wyżyna
Śląska
55. Czym
charakteryzuje się
krajobraz Wyżyny
Śląskiej?
Położenie wyżyny; rozwój
przemysłu na Wyżynie Śląskiej;
cechy krajobrazu Wyżyny
Śląskiej; degradacja środowiska
na Wyżynie Śląskiej
Wskazywanie Wyżyny Śląskiej
na mapie Polski; krótkie omówienie
historii górnictwa; określanie cech
krajobrazu przekształconego przez
człowieka; wskazywanie przykładów
degradacji środowiska.
U: odczytywania danych z mapy;
pisania notatki w formie planu;
wyjaśniania zmian cywilizacyjnych
na prostych przykładach
Mapa ogólnogeograficzna Polski;
„Atlas ilustrowany. Świat przyrody”,
s. 38, 42; „Atlas. Świat wokół nas.
Przyroda”, s. 18, 19, 35; zdjęcia
krajobrazów Wyżyny Śląskiej; próbki
węgla kamiennego i grafitu; tablice
dydaktyczne przedstawiające źródła
zanieczyszczeń powietrza; podręcznik
2. Wyżyna
Krakowsko-Częstochowska
– kraina białych
skał
56. Czym
charakteryzuje się
krajobraz Wyżyny
Krakowsko-Częstochowskiej?
Skały budujące wyżynę;
zjawiska krasowe na Wyżynie
Krakowsko-Częstochowskiej;
formy rzeźby powstałe
w wyniku procesów krasowych
Obserwacja skał wapiennych;
opisywanie zjawisk krasowych
występujących na Wyżynie
Krakowsko-Częstochowskiej; analiza
zjawisk krasowych przedstawionych
na tablicach dydaktycznych.
U: rozpoznawania
charakterystycznych cech
i własności elementów środowiska
Mapa ogólnogeograficzna Polski;
„Atlas ilustrowany. Świat przyrody”,
s. 34, 35, 39; „Atlas. Świat wokół nas.
Przyroda”, s. 18, 19; próbki skał
wapiennych; tablica dydaktyczna
„Zjawiska krasowe” (Wydawnictwo
Nowa Era); podręcznik, zeszyt
ćwiczeń
57. Dlaczego
na Wyżynie
Krakowsko-Częstochowskiej
jest duża
różnorodność
roślin?
Typy lasów na Wyżynie
Krakowsko-Częstochowskiej;
roślinność na Wyżynie
Krakowsko-Częstochowskiej;
przystosowania suchorośli
do warunków życia; atrakcje
turystyczne wyżyny; Ojcowski
Park Narodowy
Charakterystyka lasów, analiza
przyczyn ich różnorodności;
obserwacja suchorośli, wskazywanie
przystosowań suchorośli
do środowiska; opis atrakcji
turystycznych Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.
U: formułowania wypowiedzi
ze świadomością celu; rozpoznawania
charakterystycznych cech i własności
obiektów przyrodniczych
Roślina sucholubna (np. rojnik lub
rozchodnik); tablice dydaktyczne
przedstawiające budowę roślin
sucholubnych; atlasy roślin
(np. A. W. Bilińscy, „Rośliny
chronione w Polsce”); zdjęcia
terenów atrakcyjnych turystycznie
na Wyżynie KrakowskoCzęstochowskiej; zeszyt ćwiczeń
3. Wśród
wąwozów i pól
Wyżyny
Lubelskiej
58. Poznajemy
Wyżynę Lubelską
Położenie Wyżyny Lubelskiej;
krajobraz wyżyny; warunki
rozwoju rolnictwa na Wyżynie
Lubelskiej; główne miasta
Wyżyny Lubelskiej
Wskazywanie Wyżyny Lubelskiej
na mapie Polski; omówienie
warunków klimatyczno-glebowych
wyżyny; wskazywanie na mapie
głównych miast Wyżyny Lubelskiej.
U: odczytywania danych z mapy
Mapa ogólnogeograficzna Polski;
„Atlas ilustrowany. Świat przyrody”,
s. 35; „Atlas. Świat wokół nas.
Przyroda”, s. 24, 31; tablica
dydaktyczna „Profile głównych typów
gleb Polski”; zdjęcia roślin
uprawianych na Wyżynie Lubelskiej
(chmiel, tytoń, burak cukrowy)
4.
Podsumowanie
59. Powtórzenie
wiadomości
z działu
„Krajobrazy
wyżyn”
Utrwalenie i uzupełnienie
wiadomości i umiejętności
z działu „Krajobrazy wyżyn”.
Przygotowanie do sprawdzianu
Rozwiązywanie ćwiczeń z zeszytu
ćwiczeń; analizowanie stopnia
opanowania wiadomości
i umiejętności.
U: rozwijania i doskonalenia nabytych
umiejętności.
Podręcznik; tablice dydaktyczne
wykorzystywane w trakcie realizacji
działu; mapa ogólnogeograficzna
Polski; zeszyt ćwiczeń
7. Krajobrazy gór
60. Sprawdzian
z działów
„Krajobrazy Nizin
Środkowo-polskich”
i „Krajobrazy
wyżyn”
Badanie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
1. Góry
Świętokrzyskie
– kraina
gołoborzy
61. Góry
Świętokrzyskie
– kraina
gołoborzy
Cechy krajobrazu Gór
Świętokrzyskich; kolebka
przemysłu; ochrona przyrody
– Świętokrzyski Park
Narodowy
Wskazywanie Gór Świętokrzyskich
na mapie Polski; opis panoramy Gór
Świętokrzyskich; analizowanie
przyczyn zniszczenia przyrody
w Górach Świętokrzyskich.
U: odczytywania danych z mapy;
wyjaśniania przyczyn i skutków zmian
zachodzących w środowisku
w wyniku działalności człowieka
Mapa ogólnogeograficzna Polski;
„Atlas ilustrowany. Świat przyrody”,
s. 34, 35, 38; „Atlas. Świat wokół nas.
Przyroda”, s. 25; film edukacyjny
„Puszcza Jodłowa – Świętokrzyski
Park Narodowy”, VHS Nauka S.A;
podręcznik; zdjęcia krajobrazów Gór
Świętokrzyskich
2. Sudety – góry
o osobliwych
formach
skalnych
62. Poznajemy
Sudety
Krajobraz Sudetów
i Karkonoszy; krajobraz Kotliny
Jeleniogórskiej; przyczyny
obumierania lasów w Sudetach;
parki narodowe w Sudetach
Wskazywanie Sudetów i Karkonoszy
na mapie Polski; odczytywanie
z mapy wysokości Śnieżki;
opisywanie osobliwości i atrakcji
turystycznych Sudetów.
U: odczytywania danych z mapy;
formułowania wypowiedzi
ze świadomością celu
Mapa ogólnogeograficzna Polski;
„Atlas ilustrowany. Świat przyrody”,
s. 34, 35; „Atlas. Świat wokół nas.
Przyroda”, s.26; film edukacyjny
o Sudetach; podręcznik; zdjęcia
krajobrazów Sudetów
3. Tatry – kraina
turni, dolin
i jezior górskich
63. Poznajemy
wysokogórski
krajobraz Tatr
Podział Tatr; jeziora
i wodospady tatrzańskie; cechy
krajobrazu wysokogórskiego;
cechy krajobrazu Tatr
Zachodnich
Wskazywanie Tatr na mapie Polski;
odczytywanie z mapy wysokości
szczytów górskich; posługiwanie się
właściwą terminologią do opisu
krajobrazu wysokogórskiego.
U: posługiwania się poznanymi
terminami do opisywania zjawisk
i sytuacji występujących
w środowisku
Mapa ogólnogeograficzna Polski,
„Atlas ilustrowany. Świat przyrody”,
s. 39; „Atlas. Świat wokół nas.
Przyroda”, s. 27; podręcznik;
zdjęcia krajobrazów tatrzańskich
4. Pogoda
i roślinność Tatr
64. Czym
charakteryzuje się
pogoda
w Tatrach?
Cechy pogody w Tatrach;
wiatr halny
Wyszukiwanie w internecie informacji
o pogodzie w Tatrach w danym dniu;
porównanie pogody w Tatrach
z pogodą w głębi lądu; prezentacja
informacji (np. zdjęć)
przedstawiających skutki działania
wiatru halnego.
U: wskazywania źródeł informacji
i posługiwania się nimi
Zebrane przez uczniów informacje
o pogodzie w Tatrach
w danym dniu; zdjęcia
przedstawiające skutki działania
wiatru halnego; komputery
z dostępem do internetu.
65. Poznajemy
roślinność Tatr
Piętra roślinne w Tatrach;
roślinność poszczególnych
pięter; przystosowania roślin
do życia w klimacie górskim;
Tatrzański Park Narodowy
Opracowywanie schematu pięter
roślinnych w górach; prezentacja zdjęć
wybranych roślin górskich; gatunki
chronione; omówienie osobliwości
przyrody wysokogórskiej.
U: opisywania sytuacji za pomocą
rysunku
Plakat ze schematycznym rysunkiem
góry; zdjęcia roślin chronionych
w Tatrach; Z. Radwańska-Paryska,
„Rośliny tatrzańskie”, A.W. Bilińscy,
„Rośliny chronione w Polsce”; film:
„W Tatrzańskim Parku Narodowym”,
VHS Nauka S.A; atlas. „Świat wokół
nas. Przyroda”, s. 32; podręcznik,
zeszyt ćwiczeń
5.
Podsumowanie
8.
Budowa
i właściwości
materii
1.
O
oddziaływaniach
w przyrodzie
i ich skutkach
66. Powtórzenie
wiadomości
z działu
„Krajobrazy gór”
Utrwalenie i uzupełnienie
wiadomości i umiejętności
z działu „Krajobrazy gór”.
Przygotowanie do sprawdzianu
Rozwiązywanie ćwiczeń;
analizowanie stopnia opanowania
wiadomości i umiejętności.
U: rozwijania i doskonalenia nabytych
umiejętności
67. Sprawdzian
z działu
„Krajobrazy gór”
Badanie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
68. Jakie siły
działają
w przyrodzie?
Siła przyciągania ziemskiego;
siła tarcia; siła sprężystości;
przykłady działania sił
Doświadczalne wykazanie działania
siły przyciągania ziemskiego, siły
tarcia i siły sprężystości.
U: wybierania odpowiednich
przyrządów do obserwacji i pomiaru;
zapisywania wyników obserwacji;
udzielania odpowiedzi na pytania
dotyczące przebiegu zjawisk
Podręcznik; tablice dydaktyczne
przedstawiające piętrowe
rozmieszczenie roślinności w Tatrach;
chronione rośliny górskie; mapa
ogólnogeograficzna Polski; zeszyt
ćwiczeń
Zestaw doświadczalny: gąbka,
odważnik, plastikowa linijka, statyw,
sprężyna; przykłady ciał o gładkiej
i porowatej powierzchni, wykonanych
z tego samego materiału; filmy:
1 – „Co to są siły?”, 2 – „Podróż
koleją”, 6 –„ Akrobaci”, 7 – „ Siła
przyciągania ziemskiego”,
12 – „Przegrzebki”
2. Jak
przezwyciężyć
siłę grawitacji?
69. Poznajemy
przykłady
działania siły
oddziaływania
magnetycznego
i siły
oddziaływania
elektrostatycznego
Siła oddziaływania
magnetycznego; siła
oddziaływania
elektrostatycznego;
przykłady oddziaływań
Obserwacja przyciągania i odpychania
się magnesów; obserwacja
elektryzowania się ciał
(doświadczenia, podręcznik, s.162,
163); wskazywanie przykładów
występowania omawianych zjawisk
w przyrodzie.
U: wybierania odpowiednich
przyrządów do obserwacji i pomiaru;
zapisywania wyników obserwacji;
udzielania odpowiedzi na pytania
dotyczące przebiegu zjawisk
.
Zestaw doświadczalny: magnesy,
metalowe spinacze, plastikowa linijka
lub laska ebonitowa, kawałki papieru;
filmy: 8 – „Magnetyzm”,
9 – „Elektromagnesy”,
10 – „Przyciąganie i odpychanie”,
11 – „Lewitacja”
70. Jak działa
dźwignia?
Maszyny proste; dźwignia
dwustronna – budowa i zasada
działania; dźwignia
jednostronna – budowa i zasada
działania; przykłady urządzeń
Obserwacja działania dźwigni
dwustronnej na przykładzie nożyczek;
badanie działania dźwigni
jednostronnej na przykładzie dziadka
do orzechów; wnioskowanie
na podstawie obserwacji. Opis
doświadczeń, s. 165 podręcznika.
U: wykorzystywania własności
urządzeń w sytuacjach praktycznych
Nożyczki, dziadek do orzechów
71. Czym są:
blok, równia
pochyła
i kołowrót?
Zasada działania i zastosowanie
bloku i kołowrotu;
zastosowanie równi pochyłej
Wskazywanie przykładów
Modele maszyn prostych; tablice
zastosowania bloku, kołowrotu i równi dydaktyczne przedstawiające
pochyłej.
maszyny proste; podręcznik
U: wykorzystywania własności
urządzeń w sytuacjach praktycznych
3. Z czego
zbudowany jest
otaczający nas
świat?
72. Z czego
zbudowany jest
otaczający nas
świat?
Atomy, cząsteczki; stan
skupienia substancji, przykłady
substancji w różnych stanach
skupienia; modele budowy
cząsteczkowej ciała stałego,
cieczy i gazu; kształt i objętość
ciał stałych, cieczy i gazów
Konstruowanie modeli cząsteczek
złożonych z jednakowych i różnych
atomów; rozróżnianie stanów
skupienia substancji; obserwacja
zmian stanu skupienia; obserwacja
ruchu cząsteczek cieczy
(doświadczenie, podręcznik, s. 169).
U: opisywania sytuacji przedstawionej
za pomocą prostego schematu
Modele atomów; zestaw
doświadczalny: plastelina; przykłady
substancji w różnych stanach
skupienia: siarka, woda i farba
akwarelowa, naczynie na wodę,
balon; podręcznik, zeszyt ćwiczeń
4. Właściwości
ciał stałych
73. Poznajemy
właściwości
fizyczne
substancji.
Właściwości fizyczne
wybranych substancji;
porównanie właściwości
fizycznych tej samej substancji
w różnych stanach skupienia.
Określanie właściwości wybranych
substancji za pomocą narządów
zmysłów (doświadczenie, podręcznik,
s. 171).
U: rozpoznawania
charakterystycznych cech i własności
substancji
Zestaw doświadczalny: drewno,
plastelina, metal, woda; filmy:
3 – „Zgniatanie”, 4 – „Rozciąganie”,
13 – „Ciała stałe, ciecze, gazy”;
zeszyt ćwiczeń
74. Poznajemy
właściwości ciał
stałych
Właściwości fizyczne ciał
stałych; układ cząsteczek
w ciałach stałych (kryształach
i ciałach bezpostaciowych);
przykłady kryształów i ciał
bezpostaciowych; przewodzenie
ciepła
Określanie właściwości wybranych
ciał stałych (doświadczenie,
podręcznik, s. 173); analiza
porównawcza budowy kryształów
i ciał bezpostaciowych; badanie
przewodnictwa cieplnego ciał stałych.
U: rozpoznawania
charakterystycznych cech i własności
substancji;
Zestaw doświadczalny: drewno,
plastelina, gumka, styropian, kreda,
gąbka; filmy: 3 – „Zgniatanie”,
4 – „Rozciąganie”, 13 – „Ciała stałe,
ciecze, gazy”, 15 – „Różnice
w przewodzeniu ciepła”,
16 – „Przewodniki prądu
elektrycznego”, 19 – „Świeca”
5. Właściwości
cieczy
75, 76. Poznajemy
budowę
i właściwości
cieczy
Budowa cząsteczkowa cieczy;
siły spójności; napięcie
powierzchniowe; siły
przylegania; menisk wypukły
i menisk wklęsły; przewodzenie
ciepła
Badanie napięcia powierzchniowego
cieczy; doświadczalne wykazanie
obecności sił spójności i sił
przylegania; obserwacja menisków
(doświadczenia, podręcznik,
s. 175 i 176).
U: dostrzegania prawidłowości;
opisywania ich i sprawdzania
na przykładach
Zestaw doświadczalny: żyletka
lub igła, szkiełko nakrywkowe, miska
z wodą, słomka do puszczania baniek
mydlanych, naczynie z wodą, płyn do
mycia naczyń lub szampon,
menzurka, termometr, lupa;
film 13 – „Ciała stałe, ciecze, gazy”
6. Właściwości
gazów
77. Poznajemy
budowę
i właściwości
gazów
Budowa cząsteczkowa gazów;
ściśliwość i rozprężliwość
gazów; praktyczne
wykorzystywanie ściśliwości
i rozprężliwości gazów;
przewodzenie ciepła
Doświadczalne potwierdzenie
ściśliwości i rozprężliwości gazów;
wskazywanie praktycznego
wykorzystania złego przewodnictwa
cieplnego gazów (doświadczenie,
podręcznik, s. 179).
U: dostrzegania prawidłowości,
opisywania ich i sprawdzania
na przykładach
Zestaw doświadczalny: strzykawka
lub pompka do roweru; filmy:
13 – „Ciała stałe, ciecze, gazy”,
14 – „Dyfuzja”
7. Jak zmiana
temperatury
wpływa na ciała
stałe, ciecze
i gazy?
78. W jaki sposób
zmiana
temperatury
wpływa na ciała
stałe?
Rozszerzalność temperaturowa,
znaczenie zjawiska w życiu
codziennym; wpływ zmian
temperatury na zmianę
niektórych właściwości
fizycznych ciał stałych
Obserwacja zachowania się tych
samych przedmiotów metalowych
w różnych temperaturach (badanie
przechodzenia: metalowej kulki przez
metalowy pierścień lub monety
między dwoma gwoździkami wbitymi
w deseczkę – przed i po ogrzaniu,
„Pomysły na lekcje”, s. 95);
wskazywanie przykładów z życia
codziennego związanych
z rozszerzalnością temperaturową ciał
stałych.
U: wykorzystywania własności
zjawisk w sytuacjach praktycznych
Zestaw doświadczalny: metalowa
kulka i metalowy pierścień (pierścień
Gravesanda), moneta, deseczka
z dwoma wbitymi gwoźdźmi, palnik,
szczypce; „Pomysły na lekcje”; film
19 –„Świeca”; podręcznik
79. W jaki sposób
zmiana
temperatury
wpływa na ciecze
i gazy?
Rozszerzalność cieczy; gęstość;
parowanie i wrzenie;
rozszerzalność gazów;
praktyczne wykorzystanie
zmiany ciśnienia gazu podczas
zmian temperatury
Obserwacja rozszerzalności cieczy
(doświadczenie, podręcznik, s. 184);
obserwacja zmiany wyglądu
plastikowej butelki po oziębieniu
i ogrzaniu (doświadczenie,
podręcznik, s. 185); wskazywanie
praktycznego wykorzystania zjawiska
rozszerzalności temperaturowej cieczy
i gazów.
U: wykorzystywania własności
zjawisk w sytuacjach praktycznych
Zestaw doświadczalny: szklana
butelka, korek z otworem, szklana
rurka, miska z gorącą wodą, pusta
plastikowa butelka; film 17
– „Historia lodu”; podręcznik
8.
Podsumowanie
9. Przemiany
chemiczne
wokół
nas
1. Substancje
proste i złożone
80. Powtórzenie
wiadomości
z działu „Budowa
i właściwości
materii”
Utrwalenie i uzupełnienie
wiadomości i umiejętności
z działu „Budowa i właściwości
materii”.
Przygotowanie do sprawdzianu
Rozwiązywanie ćwiczeń;
analizowanie stopnia opanowania
wiadomości i umiejętności.
U: rozwijania i doskonalenia nabytych
umiejętności
Podręcznik, zeszyt ćwiczeń
81. Sprawdzian
z działu „Budowa
i właściwości
materii”
Badanie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
82. Poznajemy
substancje proste
Podział substancji
na pierwiastki i związki
chemiczne; modele atomów;
metale i ich właściwości;
niemetale i ich właściwości
Rysowanie modeli atomów;
odróżnianie metali od niemetali;
badanie właściwości wybranych
metali (doświadczenie, podręcznik,
s. 191); obserwacja wybranych
niemetali.
U: opisywania sytuacji przedstawionej
za pomocą rysunku
Modele atomów; zestaw
doświadczalny: próbki metali (miedzi,
glinu i srebra), magnes, próbki
niemetali: siarki, bromu, chloru
83. Związki
chemiczne
– substancje
złożone
Sposób powstawania związków
chemicznych – reakcja
chemiczna; budowa związku
chemicznego; właściwości
i zastosowanie wybranych
związków chemicznych: wody,
dwutlenku węgla, chlorku sodu;
przykłady minerałów
Porównywanie właściwości
pierwiastków i związku chemicznego
powstałego z tych pierwiastków;
określanie istoty reakcji chemicznej;
wskazywanie znaczenia wybranych
związków chemicznych; obserwacja
próbki rudy żelaza.
U: analizowania wyników;
bezpiecznego posługiwania się
materiałami chemicznymi
Modele atomów; zestaw
doświadczalny do przeprowadzenia
reakcji spalania: próbka siarki lub
magnezu, palnik, łyżka do spalań; sól
kuchenna; próbka rudy żelaza; filmy:
18 – „Plastikowa szczoteczka
do zębów”, 19 – Świeca”,
21 – „Poduszki”, 24 – „Drewno”
2. Mieszaniny
substancji
3. Właściwości
roztworów
wodnych
84, 85. Co to są
mieszaniny?
Mieszaniny jednorodne
i niejednorodne; powietrze
jako przykład mieszaniny
jednorodnej; przykłady
mieszanin występujących
w najbliższym otoczeniu: stopy
metali; zastosowanie mieszanin
Sporządzanie mieszanin;
rozpoznawanie rodzajów mieszanin;
określanie właściwości stopów metali;
obserwacja wybranych stopów;
wskazywanie przedmiotów
codziennego użytku wykonanych
ze stopów metali (doświadczenie,
podręcznik, s. 194).
U: wykorzystywania własności
zjawisk i przemian w sytuacjach
praktycznych
Zestaw doświadczalny: 5 słoików,
woda, cukier, piasek, substancja
z główek zapałek, spinacze biurowe,
nasiona grochu, fasoli lub ryżu, olej;
próbki stopów metali: brązu,
mosiądzu, stali, złota; próbka gleby;
lupy; filmy: 25 – „Sól i woda”,
26 – „Ocet i soda”
86. W jaki sposób
rozdzielać
składniki
mieszanin?
Sposoby mechanicznego
rozdzielania mieszanin;
odparowanie; krystalizacja
Rozdzielanie mieszanin
niejednorodnych (rozdzielanie
mechaniczne, sączenie); rozdzielanie
mieszanin jednorodnych
(odparowanie, krystalizacja).
U: wybierania odpowiednich
przyrządów do przeprowadzenia
doświadczenia; zapisywania wyników
obserwacji
Zestaw doświadczalny: mieszaniny
niejednorodne (groch z fasolą i siarka
ze spinaczami biurowymi); magnes,
pęseta, sitko; mieszanina jednorodna
wody z solą, palnik, parowniczka;
wcześniej przygotowany zestaw
do krystalizacji – mieszanina soli
z wodą lub siarczanu(VI) miedzi(II)
z wodą, słoik, patyk z zawieszoną
nitką
87. Jak powstaje
roztwór?
Sposób sporządzania
roztworów; roztwór jako
przykład mieszaniny
jednorodnej; szybkość
rozpuszczania substancji;
krystalizacja; procesy
krystalizacji w przyrodzie
Wykonywanie doświadczeń według
opisu w podręczniku (s. 199, 200);
obserwacja kryształów soli lub
siarczanu(VI) miedzi(II).
U: odczytywania instrukcji
Zestaw doświadczalny: 3 szklanki
z wodą, cukier, sól, kreda, łyżeczka,
3 szklanki z herbatą, cukier kryształ,
cukier puder; wcześniej przygotowane
kryształy soli lub siarczanu(VI)
miedzi(II); film 25 – „Sól i woda”
5.
Podsumowanie
88. Jakie
znaczenie mają
roztwory wodne
w przyrodzie?
Woda jako rozpuszczalnik
gazów, cieczy i ciał stałych;
pozytywne i negatywne aspekty
tej właściwości; przykłady
degradacji środowiska
Analiza zawartości soli mineralnych
i dwutlenku węgla w różnych
rodzajach wód mineralnych; dyskusja
o wodzie jako rozpuszczalniku oraz
o znaczeniu tej właściwości wody
dla środowiska; obserwacja
pozostałości po odparowaniu wody
wodociągowej (doświadczenie).
U: wyrażania danych w postaci
wykresu słupkowego; wyjaśniania
przyczyn i skutków zmian
zachodzących w środowisku
Etykiety wód mineralnych; zestaw
doświadczalny: palnik, parowniczka,
łapy (uchwyt do parowniczki)
89. Na czym
polega spalanie,
a na czym
utlenianie
Rola tlenu w procesie spalania;
cechy spalania; produkty reakcji
spalania; różnice między
spalaniem a utlenianiem;
korozja; sposoby ochrony
przed korozją; oddychanie
Obserwacja palącego się zimnego
ognia; obserwacja skorodowanego
przedmiotu; obserwacja zmian
na powierzchni miedzianego drucika
ogrzewanego w płomieniu palnika;
obserwacja przedmiotów
zabezpieczonych przed korozją.
U: wykorzystywania własności
zjawisk i przemian w sytuacjach
praktycznych; rozumienia potrzeby
przestrzegania zasad bezpieczeństwa
Zestaw doświadczalny: tzw. zimny
ogień lub wiórki magnezu, świeca,
przedmiot pokryty rdzą, palnik,
pęseta, miedziany drucik; przykłady
przedmiotów niklowanych,
chromowanych, cynkowanych,
złoconych, srebrzonych
90. Powtórzenie
wiadomości
z działu
„Przemiany
chemiczne wokół
nas”
Utrwalenie i uzupełnienie
wiadomości i umiejętności
z działu „Przemiany chemiczne
wokół nas”.
Przygotowanie do sprawdzianu
Rozwiązywanie ćwiczeń i zadań;
analizowanie stopnia opanowania
wiadomości i umiejętności.
U: rozwijania i doskonalenia nabytych
umiejętności
Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; modele
atomów; przykłady pierwiastków:
siarka, magnez, miedź; przykłady
związków chemicznych: kreda, woda,
sól
10.
Ochrona
przyrody
1. Co i jak
zagraża
przyrodzie?
91. Sprawdzian
z działu
„Przemiany
chemiczne wokół
nas”
Badanie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
92. W jaki sposób
człowiek wpływa
na środowisko
przyrodnicze?
Rozwój cywilizacji i jego
wpływ na środowisko
przyrodnicze; obecny stan
środowiska; wpływ
na środowisko spalin, pyłów
i gazów pochodzących
z samochodów i zakładów
przemysłowych
Krótka prezentacja działalności
człowieka w środowisku w dawnych
okresach historycznych; omówienie
wpływu spalin na środowisko
i zdrowie człowieka; analiza zdjęć
lub filmów pokazujących niekorzystny
wpływ człowieka na stan środowiska
(doświadczenie: do kolby z wodą
dodajemy oranż metylowy, następnie
nad powierzchnią wody spalamy
siarkę, zamykamy kolbę, mieszamy
tlenek siarki z wodą przez potrząsanie
i obserwujemy zmianę zabarwienia
oranżu z żółtego na czerwony,
co świadczy o powstaniu kwasu
siarkowego(IV)).
U: wyjaśniania przyczyn i skutków
zmian zachodzących w środowisku
w wyniku działalności człowieka
Podręcznik; zdjęcia terenów
zniszczonych na skutek działalności
człowieka; film edukacyjny
o degradacji środowiska; „Atlas
ilustrowany. Świat przyrody”, s.51;
atlas „Świat wokół nas. Przyroda”,
s. 36; zestaw do demonstracji
powstawania kwaśnych opadów
(siarka, zlewka z wodą, papierek
uniwersalny lub oranż metylowy,
palnik, łyżka do spalań); film 20
– „Naturalne czy sztuczne”
2. Jak ratować
przyrodę ?
93. W jaki sposób
ścieki i odpady
stałe niszczą
środowisko?
Ścieki; odpady stałe – hałdy,
wysypiska
Analiza mapy czystości rzek („Atlas
ilustrowany. Świat przyrody”); analiza
mapy: „Polska – degradacja
środowiska” (atlas „Świat wokół nas.
Przyroda”), obserwacja wody
z najbliższej rzeki lub innego
zbiornika wodnego (doświadczenie
pokazujące wpływ wysypisk śmieci
na stan środowiska: zaznaczamy
pisakiem na bibule symboliczne
wysypisko – koło namalowane
pisakiem – polewamy
to koło wodą i obserwujemy
rozpływający się tusz, odnosimy
spostrzeżenia do rzeczywistości).
U: rozumienia potrzeby przestrzegania
zasad postępowania w środowisku
przyrodniczym
„Atlas ilustrowany. Świat przyrody”,
s. 48; atlas „Świat wokół nas.
Przyroda, s. 36; próbka wody
z najbliższej rzeki lub innego
zbiornika wodnego; bibuła lub filtry
do kawy, pisaki
94. Jakie działania
służą ochronie
przyrody?
Międzynarodowe akcje służące
ochronie przyrody; działania
zmierzające do ochrony
przyrody
Uzasadnienie celowości segregowania
odpadów; uzasadnienie celowości
organizowania globalnych akcji
służących ochronie środowiska.
U: rozumienia potrzeby przestrzegania
zasad oszczędnego korzystania
z zasobów przyrody
Przykłady przedmiotów, które można
uzyskać w procesie recyklingu;
wykonany przez uczniów plakat
uzasadniający np. celowość
segregowania odpadów, udział
w akcjach na rzecz ochrony
środowiska, działania na rzecz
ochrony środowiska
3.
Podsumowanie
95. W jaki sposób
możemy chronić
przyrodę?
Stan środowiska najbliższej
okolicy; lokalne działania
służące ochronie przyrody;
segregacja śmieci; utylizacja
odpadów
Obserwacja stanu środowiska
najbliższej okolicy.
U: rozumienia potrzeby stosowania
zasad oszczędnego korzystania
zasobów przyrody
Mapa turystyczna lub plan najbliższej
okolicy; zdjęcia „dzikich” wysypisk
96. Powtórzenie
wiadomości
z działu „Ochrona
przyrody”
Utrwalenie i uzupełnienie
wiadomości i umiejętności
z działu „Ochrona przyrody”.
Przygotowanie do sprawdzianu
Wykonywanie ćwiczeń; analizowanie
stopnia opanowania wiedzy
i umiejętności.
U: rozwijania i doskonalenia nabytych
umiejętności
Podręcznik; plansze dydaktyczne
wykorzystywane w trakcie realizacji
działu; mapa ogólnogeograficzna
Polski; zeszyt ćwiczeń
97. Sprawdzian
z działu:
„Ochrona
przyrody”
Badanie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności
Literatura polecana
1. „Atlas ilustrowany. Świat Przyrody”, Wydawnictwo Rożak, Gdańsk 2006
2. Atlas „Świat wokół nas. Przyroda”, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2008
3. A. W. Bilińscy, „Rośliny chronione w Polsce”, Videograf II, Katowice 2008
4. R. J. Dzwonkowski, „Rośliny chronione w Polsce”, cz. I–III, Nowa Era, Warszawa 1998
5. J. Mowszowicz, „Dziko rosnące rośliny użytkowe”, WSiP, Warszawa 1990
6. Z. Radwańska-Paryska, „Rośliny tatrzańskie”, WSiP, Warszawa 1988
7. M. Snowarski, „Atlas grzybów”, Pascal, Bielsko-Biała 2005
8. J. Tola, tłum. z hiszp. A. Sudak, „Moi przyjaciele z lasu. Sposoby na przetrwanie”, DW Bellona, Warszawa 2001
Inne materiały
Filmy edukacyjne „Przyroda”, Wydawnictwo Nowa Era
Filmy edukacyjne „Puszcza Jodłowa – Świętokrzyski Park Narodowy”, „W Tatrzańskim Parku Narodowym”, VHS Nauka SA