środowiska - Gmina Tomice
advertisement
Projekt programu Ochrony Środowiska dla Gminy Tomice na lata 2004- 2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008-2015 Autor: Mgr inż. Teresa Wójtowicz TOMICE: PAŹDZIERNIK 2004 1 SPIS TREŚCI WSTĘP .................................................................................................................................................... 4 CEL I ZAKRES OPRACOWANIA........................................................................................................ 4 PODSTAWA PRAWNA ........................................................................................................................ 5 I. DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA W GMINIE TOMICE ..................................................... 7 I.1.CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA GMINY TOMICE ......................................................... 7 I.1.1. POŁOŻENIE I GRANICE GMINY .............................................................................................. 7 I.1.2.GEOLOGIA I GEOMORFOLOGIA .............................................................................................. 7 I.1.3 GLEBY ........................................................................................................................................... 8 I.1.4.WODY POWIERZCHNIOWE..................................................................................................... 10 I.1.5.WODY PODZIEMNE .................................................................................................................. 11 I.1.6.WARUNKI KLIMATYCZNE ..................................................................................................... 11 I.1.7.ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ............................................................................................. 12 I.2.INFORMACJE EKONOMICZNO-SPOŁECZNE .......................................................................... 14 I.2.1.WSKAŹNIK SPOŁECZNO-EKONOMICZNY .......................................................................... 14 I.2.2.BEZROBOCIE.............................................................................................................................. 15 I.2.3.ROLNICTWO............................................................................................................................... 17 I.2.4.TURYSTYKA I REKREACJA I ŚRODOWISKO KULTUROWE ............................................ 19 I.3.INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ........................................................................................... 20 I.3.1 ZAOPATRZENIE W WODĘ ....................................................................................................... 20 I.3.2.ODPROWADZANIE I OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW .............................................................. 20 I.3.3. SIEĆ GAZOWA .......................................................................................................................... 21 I.3.4.INFRASTRUKTURA DROGOWA I KOMUNIKACJA ............................................................ 21 I.4.STAN CZYSTOŚCI ŚRODOWISKA ............................................................................................. 23 I.4.1.ZANIECZYSZCZENIE GLEB .................................................................................................... 23 I.4.2.ZANIECZYSZCZENIE WÓD POWIERZCHNIOWYCH .......................................................... 23 I.4.3.ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO .............................................. 24 I.4.4.ZAGOSPODAROWANIE ODPADÓW ...................................................................................... 25 I.4.5.ŚRODOWISKO AKUSTYCZNE ................................................................................................ 26 I.4.6.ZAGROŻENIE POWODZIOWE ................................................................................................. 27 I.5.NADZWYCZAJNE ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA W GMINIE............................................... 30 I.5.1.ZAGROŻENIE POWAŻNYCH AWARII ................................................................................... 30 I.5.2.ZAGROŻENIE POŻAROWE ...................................................................................................... 30 I.5.3.POZOSTAŁE ZAGROŻENIA ..................................................................................................... 30 II. CELE I PRIORYTETY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY TOMICE .... 31 II.1. EDUKACJA EKOLOGICZNA ..................................................................................................... 34 2 II.2. RACJONALNA GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA .......................................................... 37 II.3.POPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO .................................................. 42 II.4. POPRAWA JAKOŚCI GLEB, OCHRONA POWIERZCHNI I KOPALIN ................................ 45 II.5. ZMNIEJSZENIE UCIĄŻLIWOŚCI HAŁASU ............................................................................ 47 II.6. ZACHOWANIE I WZBOGACANIE WALORÓW PRZYRODNICZYCH ................................ 50 II.7. RACJONALNA GOSPODARKA ODPADAMI .......................................................................... 53 II.8.ZAGOSPODAROWANIE TERENÓW POPRODUKCYJNYCH I ZDEGRADOWANYCH ..................................................................................................................... 56 II.9. PRZECIWDZIAŁANIE NADZWYCZAJNYM ZAGROŻENIOM ŚRODOWISKA .................................................................................................................................... 59 III.1. HARMONOGRAM URUCHAMIANIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH /DLA ZADAŃ WŁASNYCH I ZADAŃ DO WSPÓŁPRACY DLA GMINY TOMICE........................................62 IV. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ............................................70 IV.1. WPROWADZENIE ......................................................................................................................70 IV.2. INSTRUMENTY ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM. ...........................................................72 IV.2.1. INSTRUMENTY PRAWNE .................................................................................................... 72 IV.2.2 INSTRUMENTY FINANSOWE............................................................................................... 78 IV.2.3. INSTRUMENTY SPOŁECZNE .............................................................................................. 79 IV.2.4. INSTRUMENTY STRUKTURALNE ..................................................................................... 80 IV.3 INFORMACJA I KOMUNIKACJA SPOŁECZNA..................................................................... 82 IV.4. SYSTEM I ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ORAZ PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ........................................................................................... 83 IV.5 MONITORING WDRAŻANIA PROGRAMU ............................................................................ 86 IV.5.1.SPOSÓB KONTROLI REALIZACJI PROGRAMU. ............................................................... 86 IV.5.2. ZASADY MONITORINGU ..................................................................................................... 87 IV.5.3 HARMONOGRAM WDRAŻANIA PROGRAMU W GMINIE TOMICE............................. 90 V. MOŻLIWOŚCI FINANSOWE WDRAŻANIA PROGRAMU.................................................. 91 V.I. ANALIZA MOŻLIWOŚCI GMINY W ZAKRESIE FINANSOWANIA ZADAŃ W DZIEDZINIE OCHRONY ŚRODOWISKA ........................................................................................ 91 V.2. ANALIZA WSKAŹNIKA FINANSOWEGO DLA OCENY ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ GMINY TOMICE ................................................................................................................................. 93 V.3. PROGNOZA BUDŻETU GMINY TOMICE NA LATA 2004 – 2007....................................... 95 VI. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM.................................................. 99 VII. LITERATURA I WYKORZYSTANE MATERIAŁY...........................................................101 VIII. SPIS TABEL ............................................................................................................................ 103 XIX. ZAŁĄCZNIKI GRAFICZNE..................................................................................................105 3 WSTĘP Cel i zakres opracowania Przedmiotem niniejszego opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Tomice na lata 2004 –2015. Zasadniczym celem opracowania jest realizacja polityki ekologicznej państwa, której filarami są programy regionalne i lokalne. Jednocześnie program ochrony środowiska jest spójny i zsynchronizowany ze strategią rozwoju gminy oraz planem zagospodarowania przestrzennego gminy. Uwzględnia także wytyczne powiatowego i wojewódzkiego programu ochrony środowiska. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wadowickiego wskazuje konieczność ujęcia w niniejszym programie działań z zakresu: 1. edukacji ekologicznej 2. racjonalnej gospodarki wodnej 3. poprawy jakości powietrza atmosferycznego 4. poprawy jakości gleb, ochrony powierzchni i kopalin 5. zmniejszenia uciążliwości hałasu 6. zachowania i wzbogacania walorów przyrodniczych 7. racjonalnej gospodarki odpadami 8. zagospodarowania terenów zdegradowanych 9. przeciwdziałania nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska Kolejnym zadaniem Programu jest możliwość ubiegania się o środki na dofinansowanie inwestycji w gminie pochodzące z krajowych funduszy i funduszy strukturalnych pochodzących z Unii Europejskiej, których Polska jest jednym z największych beneficjentów. W niniejszej pracy opisano stan aktualny środowiska oraz zasobów naturalnych, zagrożenie środowiska wynikające z rozwoju gospodarczego, długoterminową krótkoterminową politykę ochrony środowiska dla poszczególnych elementów środowiska oraz szacunkowe koszty wdrażania działań na rzecz ochrony środowiska. 4 Realizacja gminnego programu ochrony środowiska ma na celu poprawę stanu środowiska naturalnego, zapobieganie dalszej jego degradacji a także stanowi podstawę do wdrażania obowiązującego prawa unijnego. Projekt programu ochrony środowiska dla gminy podlega konsultacji społecznej i znajduje się na stronie internetowej gminy Tomice (www.tomice.pl), a także jest udostępniany wszystkim zainteresowanym do wglądu w Urzędzie Gminy. Zaakceptowany projekt programu przez Wójta Gminy zostanie przedstawiony Zarządowi Powiatu Wadowickiego do zaopiniowania. Po rozpatrzeniu wszystkich propozycji, wniosków i uwag, projekt programu zostanie przedłożony Komisji Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Rozwoju Gospodarczego, a następnie przekazany do uchwalenia Radzie Gminy Tomice. Program ochrony środowiska uchwala się na 4 lata, natomiast, co 2 lata Wójt Gminy przedkłada Radzie Gminy raport z jego wykonania. Podstawa prawna Podstawę formalno – prawną Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Tomice stanowi ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska /Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm./ Ponadto gminny plan ochrony środowiska sporządzono na podstawie: ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminie /Dz. U. Nr 132, poz. 622 z późn. zm./ ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw / Dz. U. Nr 100, poz.1085/ ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach / Dz. U. Nr 62, poz.628 z późn. zm./ ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków /Dz. U. Nr 72, poz. 747 z późn. zm./ ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych /Dz. U. Nr 63, poz. 638 z późn. zm./ ustawy z dnia 20 grudnia 1966 r. o gospodarce komunalnej /Dz. U. Nr 9 z 1997 r., poz. 43 z późn. zm./ 5 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych /j.t. Dz. U. Nr 121 z 2004 r., poz. 1266 z późn. zm./ ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm./ 6 I. DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA W GMINIE TOMICE I.1.CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA GMINY TOMICE I.1.1. Położenie i granice gminy Gmina Tomice zajmuje powierzchnię 41,73 km2 /powiat 657,8 km2/, położona jest w powiecie wadowickim, województwo małopolskie. Leży w dolnym dorzeczu Skawy i graniczy z gminami: od południa z gminą Wadowice od północy z gminą Spytkowice oraz gminą Zator /powiat oświęcimski/ od wschodu z gminą Brzeźnica od zachodu z gminą Wieprz. Jest zamieszkiwana przez 7185 mieszkańców /stan na 30.06.2004 r./, gęstość zaludnienia wynosi 172 osoby/km2. Gmina składa się z 6-ciu sołectw: Lgota, Radocza, Tomice, Witanowice, Woźniki i Zygodowice. I.1.2.Geologia i geomorfologia Gmina Tomice leży w obszarze zewnętrznych Karpat Zachodnich w makroregionie Pogórza zachodniobeskidzkiego, na łączu mezoregionu Pogórza Śląskiego, Wielickiego oraz Wilamowickiego. Teren ten posiada rzeźbę wysokofalistą pagórkowatą, a w okolicach Lgoty i Witanowic przechodzi nawet w niskogórską. Charakteryzuje się wyrównanymi, szerokimi garbami rozciętymi siecią wąskich i głębokich dolin deluwialnych. 7 Najwyższe wzniesienie terenu znajduje się we wsi Lgota i wynosi 411 m. n.p.m. Zaś największe obniżenie w północnej granicy gminy i wynosi 235,2 m n.p.m. Podłoże geologiczne większości terytorium gminy budują utwory fliszowe, silnie pofałdowane kompleksy piaskowców, łupków, margli i innych utworów. Utwory te po sfałdowaniu i odkuciu od podłoża uległy przesunięciu w kierunku północnym w postaci płaszczowin. W rezultacie tych procesów w obrębie Karpat Zachodnich powstało kilka jednostek tektonicznych. Na terenie gminy występują utwory dwóch płaszczowin. Podłoże większości terytorium gminy budują utwory płaszczowiny podśląskiej, natomiast w południowo-wschodniej części gminy na płaszczowinę podśląską są nasunięte utwory płaszczowiny śląskiej. Na północ od płaszczowiny podśląskiej podłoże geologiczne budują morskie osady miocenu, głównie ilaste. Wśród utworów płaszczowiny podśląskiej dominują łupki warstw krośnieńskich z niewielkim udziałem piaskowców. Skały płaszczowiny śląskiej wykazują na terenie gminy większe zróżnicowanie. We wschodniej części gminy w Zygodowicach odsłaniają się piaskowce i łupki warstw grodziskich, warstwy gezowe oraz łupki wierzowskie, a w Lgocie i Witanowicach, odsłaniają się łupki i piaskowce cieszyńskie, łupki wierzowskie, piaskowce i łupki warstw lgockich oraz łupki pstre. Utwory fliszowe są rozcięte wielkim uskokiem przebiegającym wzdłuż doliny Skawy. Poza niewielkimi odsłonięciami na powierzchni skały fliszowe są pokryte osadami czwartorzędowymi o zróżnicowanej miąższości. Część zachodnia gminy to głównie utwory lessopodobne w dolinie Skawy oraz w dolinie niektórych mniejszych cieków są to mułki, piaski i żwiry rzeczne. Wschodnia część gminy pokrywają iły, gliny i piaski zwietrzelinowe. I.1.3 Gleby Na terenie gminy Tomice można wyróżnić trzy dominujące typy gleb w zależności od procesów glebotwórczych, ich skały macierzystej, właściwości fizyko-chemicznych i przydatności rolniczej. 1. Obszar lessowy 2. Obszar aluwiów rzecznych 3. Obszar odkrytych utworów fliszowych 8 W terenach lessowych wykształciły się gleby pseudobielicowe oraz brunatne wyługowane. Gleby pseudobielicowe są zróżnicowane pod względem zawartości koloidów w poziomach genetycznych. Poziom ogólno próchniczny oraz poziom wymycia odgórnie oglejony zawierają małą ilość koloidów, na skutek czego gleba w wierzchnich warstwach jest przepuszczalna i przewiewna. Gleby brunatne wytworzone z lessu występują na średnich stokach. Cały profil zbudowany jest przeważnie z lessu zwykłego, niekiedy w dolnych warstwach występuje less ilasty. Poziom orno-próchniczny 20-25 cm. Gleby lessowe w typie pseudobielicowych i typie gleb brunatnych wyługowanych występują na całym obszarze gminy i zajmują ponad 70% ogólnego obszaru gminy. Obszar aluwiów rzecznych to dość szeroka dolina rzeki Skawy. Są to tereny wsi Radocza, Tomice, Woźniki i częściowo wsi Witanowice. Spotykamy tu utwory aluwialne o składzie mechanicznym glin ciężkich i średnich pylastych, pyłu ilastego, rzadziej piasków gliniastych. Na tych utworach wykształciły się przeważnie mady brunatne. Należą do najlepszych gleb w gminie, ale wymagają wapnowania i nawożenia. Trzeci obszar to gleby wietrzeniowe powstałe z utworów fliszowych. Zajmują najmniejszą powierzchnie gminy i występują w południowej części gminy, tj. we wsi Witanowice i Lgota. Wykształciły się jako gleby brunatne wyługowane. Są przeważnie płytkie, szkieletowe o niższym stopniu kultury. Tabela I.1. Wykaz gruntów ornych wg klas bonitacyjnych w ha /dane geodezyjne/ Lp. Wieś Grunty orne Kl. II III a III b IV a IV b V VI 1 Lgota 264 - 14 151 59 27 11 2 2 Radocza 553 6 119 240 141 42 5 - 3 Tomice 397 - 75 219 78 19 2 4 4 Witanowice 646 9 15 388 136 87 11 - 5 Woźniki 364 34 120 153 54 3 - - 6 Zygodowice 310 - 104 137 55 14 - - Razem 2534 49 447 1288 523 192 29 6 9 I.1.4.Wody powierzchniowe Prawie cały obszar gminy leży w zasięgu zlewni rzeki Skawy. Jedynie wieś Lgota położona jest częściowo w zlewni potoku Brodawka będącego dopływem Wisły w rejonie gminy sąsiedniej Brzeźnica. Skawa poosiada charakter rzeki górskiej, żywiołowej. Wysokie stany wód w Skawie przypadają w okresie wiosennych roztopów, oraz w okresie obfitych opadów szczególnie w miesiącu lipcu. Skawa zasilana jest przez wody gruntowe, roztopowe a głównie przez dopływy potoków górskich w górnym jej biegu. Na terenie gminy jej prawobrzeżnymi dopływami jest potok Witanowicki o długości 3 km i Zygodówka o długości 3.7 km zaś lewobrzeżnymi potok Tomicki o długości 3.6 km i Radoczanka o długości 2.5 km. Ponadto na terenie wsi Tomice i Radocza znajdują się stawy hodowlane zajmujące powierzchnię około 92 ha. Stawy zasilane są wodami potoków: Tomickiego i Radoczanki. Tabela I.2. Średni stan roczny rzeki Skawy na wodowskazie w Wadowicach rok Średni rok Średni hydrologiczny stan cm hydrologiczny stan cm 1 1972 149 12 1983 135 2 1973 150 13 1984 138 3 1974 169 14 1985 144 4 1975 181 15 1986 124 5 1976 179 16 1987 112 6 1977 181 17 1988 102 7 1978 184 18 1989 107 8 1979 180 19 1990 96 9 1980 187 20 1991 90 10 1981 167 21 1992 65 11 1982 159 22 1993 59 Lp. Lp. 10 I.1.5.Wody podziemne Występują w dwóch rodzajach utworów geologicznych, tj. fliszowych utworach trzeciorzędu i kredy - głównie łupki i piaskowce obejmują wody szczelinowe a w mniejszym stopniu szczelinowo–porowe. Jednak wodonośność tych utworów jest ograniczona i zależy od wzajemnych proporcji łupków i piaskowców. Według mapy hydrogeologicznej Polski arkusz Bielsko Biała (J. Chowaniec i inni 1981 r). potencjalna wydajność typowego utworu studziennego wynosi w tych utworach nie więcej niż 5 m3/godz. Znacznie zasobniejsze w wodę są na terenie gminy utwory czwartorzędowe - żwiry, piaski gliniaste i mułki występujące w dolinie Skawy. Występują tu wody porowe. Potencjalna wydajność typowego utworu studziennego wynosi tu 10-30 m3/godz. Poziom zwierciadła wód podziemnych w utworach aluwialnych Skawy nawiązuje do poziomu wody w rzece i w związku z tym podlega znacznym wahaniom. Główne zasoby wód podziemnych na terenie gminy to: w utworach czwartorzędu gdzie w dolinie rzeki Skawy w miejscowości Witanowice funkcjonuje ujęcie wody pitnej o wydajności 26 m3/godz. w utworach trzeciorzędu za pomocą ujęcia źródła we wsi Radocza funkcjonuje pobór wody o wydajności 8.64 m3/godz. I.1.6.Warunki klimatyczne Obszar Gminy Tomice pod względem klimatycznym należy do dzielnicy podkarpackiej, która stanowi pas przejściowy między górami i kotlinami podgórskimi. Średnia roczna opadów wynosi 600-800 mm, długość okresu wegetacji około 220 dni, początek prac polowych przypada na trzecią dekadę marca. Średnio pokrywa śnieżna utrzymuje się 60-80 dni zaś 100-150 dni jest z przymrozkami. Średnia roczna temperatura wynosi około 8 stopni. W gminie Tomice dominują wiatry z kierunku zachodniego i południowo-zachodniego. Występują także zróżnicowane warunki klimatyczno-bonitacyjne w dolinie Skawy, a wierzchowiną Pogórza Wielickiego. Obszary wierzchowin posiadają korzystne warunki klimatyczno-bonitacyjne. 11 Mniej korzystne warunki panują w dnach dolin Skawy i jej dopływów. Krótszy jest tu okres bez przymrozków i większe są wahania temperatury i wilgotności między dniem a nocą. Ze względu na słaba wentylację powstają to zastoiska chłodnego powietrza. I.1.7.Środowisko przyrodnicze Lasy i grunty leśne na terenie gminy Tomice ogółem zajmują powierzchnię 521 ha, co stanowi 12,5 % powierzchni gminy, przy średniej powiatu 23,5 %. Z tego - 195 ha stanowią lasy należące do Nadleśnictwa Andrychów, które posiadają status lasów ochronnych. Przyrodnicze bogactwo tego obszaru tworzą między innymi stawy należące do Przedsiębiorstwa Produkcji i Hodowli Ryb Słodkowodnych w Krakowie Spółki z o.o. Oddział w Rudzach koło Zatora /powierzchnia 92 ha/, rzeka Skawa, liczne strumienie, połacie łąk, lasy mieszane na wzgórzach a grądy i łęgi u ich stóp. Wszystko to stanowi ostoję wielu gatunków ptaków środowiska wodnego i lądowego, chronionych owadów i płazów, jest siedliskiem rzadkich i pięknych okazów flory. Ta bioróżnorodność ponadlokalna doliny Skawy, wraz z łęgami, zaroślami krzewiastymi, zadrzewieniami, łąkami i stawami dna doliny może być korytarzem ekologicznym łączącym cenne przyrodniczo pasmo Beskidu Małego i Żywieckiego położonego na południe od gminy Tomice, z doliną Wisły i Zespołem Jurajskich Parków Krajobrazowych od strony północnej gminy. Lasy grądowe i zadrzewienia zachowały szereg pomnikowych drzew /dęby, lipy/, z czego 26 stanowią zarejestrowane pomniki przyrody. 12 Tabela I.3 Wykaz pomników przyrody w gminie Tomice /materiały - rejestr pomników/ Lp. Obiekt Miejscowość Położenie 1 Grupa 15 lip Radocza W otoczeniu kościoła parafialnego 2 Grupa 3 lip Radocza Na cmentarzu pocholerycznym 3 Grupa 3 dębów Witanowice Na grobli potoku na północ od boiska sportowego 4 Grupa 5 szt. drzew Witanowice na skarpie po zachodniej i północnej - 3 lipy stronie byłej Spółdzielni Kółek - 1 dąb Rolniczych - 1 sosna wejmutka Razem 26 sztuk X X 13 I.2.INFORMACJE EKONOMICZNO-SPOŁECZNE I.2.1.Wskaźniki społeczno-ekonomiczne Gminę Tomice zamieszkuje 7185 osób, w tym: Kobiet - 3708 Mężczyzn - 3477 Dzieci i młodzież do 18 lat - 1846 Kobiety w wieku produkcyjnym /18-59 lat/ - 2149 Mężczyźni w wieku /18- 59 lat / - 2132 Osoby w wieku poprodukcyjnym - 1058 Tabela I.4. Stan mieszkańców i zaludnienie na dzień 30.06.2004 r. Gęstość Nazwa miejscowości Lp. Stan osób Pow. km2 zaludnienia na 1 km2 1 Lgota 426 4.95 86.0 2 Radocza 1678 9.62 174.4 3 Tomice 2272 7.70 295.0 4 Witanowice 1174 9.51 123.4 5 Woźniki 1223 5.73 213.4 6 Zygodowice 412 4.22 97.6 Razem 7185 41.73 172.1 Gmina Tomice należy do gmin słabo zaludnionych w porównaniu do innych w powiecie. Najbardziej zurbanizowane są sołectwa Tomice i Woźniki. W obszarze edukacji dzieci i młodzieży w gminie Tomice funkcjonują: 14 Zespół Szkolno-Przedszkolny w Tomicach Szkoła Podstawowa w Radoczy Szkoła Podstawowa w Woźnikach Szkoła Filialna w Zygodowicach Szkoła Podstawowa w Witanowicach. Szkoła Filialna w Lgocie Gimnazjum w Tomicach Ponadto w sołectwie Radocza działa Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego, które prowadzi wielokierunkową edukację w zakresie: agrobiznesu, ekonomi, mechanizacji rolnictwa, żywienia i gospodarstwa domowego, ochrony środowiska, architektury krajobrazu. Jest tu także Filia Akademii Rolniczej w Krakowie o kierunku agroekonomii. W obszarze kultury i sportu funkcjonują: Ośrodek Kultury Gminy Tomice Biblioteka Publiczna w Tomicach Filie Biblioteki w Radoczy, Witanowicach i Woźnikach Ludowe Kluby Sportowe we wsiach: Tomice, Radocza, Woźniki i Witanowice Koła Gospodyń Wiejskich we wszystkich sołectwach I.2.2.Bezrobocie Mimo, że na terenie Gminy Tomice prowadzi działalność 376 podmiotów gospodarczych, w tym najwięcej z dziedziny handlu, stolarstwa i tapicerstwa, budownictwa, wikliniarstwa oraz mechaniki samochodowej, to jednak występuje stosunkowo duże bezrobocie. Jest ono efektem dostępu do rynku pracy w gminie, w pobliskim mieście Wadowice a także rezultatem wszystkich przemian zachodzących w najbliższym otoczeniu. Choć bezrobocie na przestrzeni minionego półrocza spadło o 3 % to nadal istotnym problemem jest brak miejsc pracy dla młodych ludzi, tegorocznych absolwentów, a także dla kobiet. Bezrobocie na dzień 30.06.2004 r. wynosi 6 %. 15 Tabela I.5. Liczba osób pozostających bez pracy na terenie gminy Tomice /dane Powiatowego Urzędu Pracy w Wadowicach/ 0gółem w Lp. Nazwa gminie stan na 31.12.2003 r. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 Ogółem bezrobotni W tym z prawem do zasiłku Bez prawa d zasiłku Bezrobotni w wieku 18 do 24 lat Wiek 25-34 lat Wiek 35-44 lat Wiek 45-54 lat Wiek 55-59 lat Wiek powyżej 60 lat Bezrobotni wg wykształcenia Wyższe ogółem Średnie policealne L.0 Zawodowe Podstawowe Bezrobotni wg stażu ogółem Bez stażu Staż do 1 roku Staż 1- 5 lat Staż 5- 10 lat Staż 10-20 lat Staż 20 – 30 lat Staż powyżej 30 lat Bezrobotni wg czasu Bez pracy do 1bez miesiąca pozostawania pracy Bez pracy 1-3 miesięcy Bez pracy 3-6 mies. Bez pracy 6-12mies. Bez pracy 12-24 mies. 437 50 387 178 106 88 59 5 1 437 12 110 27 179 109 437 128 41 100 66 64 33 5 437 30 84 57 58 90 W tym kobiet 233 18 215 92 57 50 31 3 0 233 8 72 21 79 53 233 77 28 45 30 38 15 0 233 13 37 25 28 44 Ogółem w gminie stan na 30.06.2004 r. 424 36 388 184 94 85 57 3 1 424 12 129 28 158 97 424 127 46 104 54 64 26 3 424 56 30 97 72 W tym kobiet 248 13 235 112 54 49 30 3 0 248 9 87 23 81 48 248 84 32 53 31 36 12 0 248 39 14 2432 48 41 16 30 Bez pracy powyżej 24 mies. 118 86 126 84 I.2.3.Rolnictwo Dobre warunki glebowo-klimatyczne powodują, że gmina Tomice posiada charakter rolniczy. Ogólna ilość indywidualnych gospodarstw rolnych wynosi 1304, z których większość stanowią gospodarstwa drobne, niskotowarowe, produkujące wyłącznie na potrzeby własne, a część z nich w ostatnim okresie zaniechała produkcji. Dochody z działalności rolniczej są głównym źródłem utrzymania dla niewielu rolników, w większości gospodarstw członkowie rodzin pracują poza rolnictwem - na stałe lub sezonowo. Przy Zespole Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Radoczy funkcjonuje gospodarstwo rolne /pomocnicze/ o powierzchni około 180 ha, a Przedsiębiorstwo Produkcji i Hodowli Ryb Słodkowodnych w Krakowie Oddział w Rudzach k. Zatora użytkuje stawy rybne. Wiodącym kierunkiem produkcji rolnej w gminie jest hodowla zwierząt, głównie trzody chlewnej oraz krów mlecznych. Produkcja roślinna stanowi podstawową bazę paszową dla prowadzonej hodowli. Z upraw polowych największą powierzchnię zajmują zboża, w tym pszenica i jare mieszanki zbożowe, oraz ziemniaki. Ponadto w sołectwie Woźniki od lat istnieje tradycja uprawy wikliny na wyroby koszykarskie Szczegółowe dane obrazują poniższe tabele. Tabela I.6. Struktura użytkowania gruntów w gospodarstwach rolnych w gminie Tomice / wyniki Powszechnego Spisu Rolnego – 2002 r./ Lp. 1 2 3 4 Wyszczególnienie Powierzchnia gruntów ogółem W tym użytki rolne Grunty orne W tym: odłogi ugory Sady Ogółem ha 3357 2943 2410 366 23 32 % 100 87,7 71,8 10,9 0,7 0,9 W tym gospodarstwa indyw. 3182 2800 2267 366 23 32 % 100 88,0 71,2 11,7 0,7 1,0 17 5 6 7 8 Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty 454 48 196 218 13,5 1,4 5,8 6,5 454 48 188 193 14,3 1,5 5,9 6,1 Tabela I.7. Struktura agrarna gospodarstw /wyniki Powszechnego Spisu Rolnego – 2002 r./ Liczba Lp. Grupy obszarowe gospodarstw Lokata w Grunty województwi ogółem ha e Lokata w województwi e 1 Do 1 ha 544 102 300 107 2 1-5 ha 630 131 1695 138 3 5-10 ha 98 94 704 99 4 10 ha i więcej 33 41-42 659 64 1305 133 3357 137 Ogółem Tabela I.8. Gospodarstwa rolne wg prowadzenia działalności /wyniki Powszechnego Spisu Rolnego – 2002 r./ Lp. Wyszczególnienie Liczba Powierzchnia gospodarstw gruntów ha 1 Prowadzące wyłącznie działalność rolniczą 863 2446 2 Prowadzące wyłącznie działalność pozarolniczą 49 39 3 Prowadzące działalność rolniczą i pozarolniczą 176 596 4 Nie prowadzące działalności rolniczej 217 275 1305 3357 i pozarolniczej Razem 18 Tabela I.9. Stan pogłowia zwierząt /wyniki Powszechnego Spisu Rolnego – 2002 r./ Liczba gospodarstw Lp. Wyszczególnienie Sztuk zwierząt utrzymujących zwierzęta 1 Bydło ogółem 780 394 2 W tym krowy 461 348 3 Trzoda chlewna 6489 416 4 W tym lochy 954 241 5 Konie 35 32 X Obsada zwierząt w sztukach dużych na 56 X 100 ha użytków rolnych w gminie I.2.4.Turystyka, rekreacja i środowisko kulturowe Dotychczasowy stan zagospodarowania przestrzennego i warunki krajobrazowoprzyrodnicze nie dają podstaw do określenia gminy jako regionu turystycznego. Aktualnie funkcjonuje 8 punktów gastronomicznych, 1 hotel (18 miejsc) i dom noclegowy (10 miejsc). Niemniej jednak istnieje potrzeba rozwoju, choćby na mniejszą skalę miejsc atrakcyjnych w gminie. Są możliwości rozwoju gospodarstw agroturystycznych, turystyki pieszej i rowerowej, wędkarstwa /na rzece Skawie i stawach rybnych/. Z ważniejszych zabytków kulturowych na terenie gminy zachowały się: kościół parafialny p.w. Przemienienia Pańskiego w Radoczy z 1535 r., drewniany, odbudowany w latach 80-tych kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia N.M.P. w Woźnikach z połowy XVI wieku, drewniany z wieżą i „izbicą” kaplica p.w. Św. Jakuba w Tomicach /1877-80 r./, murowana liczne kapliczki i figurki przydrożne. 19 I.3.INFRASTRUKTURA TECHNICZNA I.3.1 Zaopatrzenie w wodę Gmina Tomice jest w pełni zwodociągowana. Długość sieci wodociągowej wynosi 98,9 km, długość przyłączy - 43 km, ilość przyłączy - 1626. Wodociągi budowane były w latach 1980-1995: I etap w Radoczy - 1980, III etap w Woźnikach - 1995. System wodociągowy, poprzez Stację Uzdatniania Wody w Witanowicach zaopatruje w wodę 4 sołectwa gminy Tomice, tj. Witanowice, Woźniki, Lgotę i Zygodowice oraz 6 sołectw gminy Brzeźnica. Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne wód podziemnych z utworów czwartorzędowych obejmują 5 studni infiltracyjnych ujmujących wody rzeki Skawy i wynoszą 26 m 3/godz., tj. 624 m3/dobę. Ujęcie ze źródła wód podziemnych z utworów trzeciorzędowych w Radoczy o wydajności 8,64 m3/godz., tj. 207 m3/dobę zapewnia wodę dla części odbiorców z tej miejscowości. Dla zapewnienia ciągłości dostaw wody, wodociąg ten posiada połączenie z siecią w Graboszycach /gmina Zator/ i z wodociągiem sąsiedniej gminy Wieprz. Największe ilości wody dostarczane są z ujęcia w Jaroszowicach /gmina Wadowice/ przez Wadowickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Wadowicach dla sołectwa Tomice, w tym dla Ubojni Drobiu w Tomicach oraz Zespołu Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Radoczy. I.3.2.Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków Gmina Tomice posiada 2 oczyszczalnie ścieków. Oczyszczalnię typu BIOCLER o przepustowości 16,4 m3/dobę wybudowano na potrzeby Szkoły Podstawowej w Radoczy, do której podłączonych jest 25 posesji indywidualnych. Druga oczyszczalnia mechaniczno – biologiczna posiada przepustowość 300 m3/dobę i przyjmuje aktualnie ścieki z miejscowości Tomice i Radocza. 20 Z terenu wsi Radocza do oczyszczalni BIOCLER podłączone są obiekty Zespołu Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego oraz 18 budynków indywidualnych. W sołectwie Tomice jest 280 przyłączy indywidualnych oraz przyłącza do Gimnazjum, Ośrodka Kultury, Zespołu Szkolno-Przedszkolnego, Urzędu Gminy i 2 punktów gastronomicznych. Obecnie gmina skanalizowana jest w około 20 %. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest potok Radoczanka a następnie rzeka Skawa. Łączna długość kolektora wynosi 11.5 km, przykanalików - 7 km. I.3.3. Sieć gazowa Gmina Tomice jest zasilana gazociągiem średniego ciśnienia o/ 200 i o/ 160 relacji Wadowice - Tomice, Tomice – Chocznia i posiada 902 nieruchomości podłączone do sieci gazowej, w tym: Sołectwo Lgota 50 Sołectwo Radocza 180 Sołectwo Tomice 300 Sołectwo Witanowice 190 Sołectwo Woźniki 140 Sołectwo Zygodowice 42 Przez miejscowość Tomice i Witanowice przebiega trasa gazociągu wysokoprężnego o/ 200 mm, P n 5,5 MPa, relacji Chocznia /Łazówka/ - Babica mającego znaczenie ponadlokalne. I.3.4.Infrastruktura drogowa i komunikacja Jakość dróg decyduje niejednokrotnie o standardzie rozwoju społecznego. Gmina Tomice posiada dobrze rozwiniętą sieć dróg lokalnych i ponadlokalnych. Przez gminę przebiega droga krajowa nr 28 Wadowice – Zator –Medyka. Ważne połączenie komunikacyjne stanowią drogi: Tomice- Brzeźnica – Skawina – Kraków Wadowice – Tomice – Spytkowice 21 Wadowice – Zygodowice – Łączany Wadowice – Przybradz Wadowice – Tomice – Oświęcim Wadowice – Tomice – Zator – Chrzanów Transport publiczny osób zapewniają: PKS w Wadowicach i przewoźnicy prywatni. Teren gminy przecina elektryczna trakcja Wadowice- Spytkowice, która we wcześniejszym okresie stanowiła bardzo ważne połączenie z Krakowem, Trzebinią, Śląskiem i Zakopanem. W 2002 roku ruch osobowy został zamknięty, natomiast pozostał bardzo ograniczony ruch towarowy. Tabela I.10 Zestawienie długości i jakości dróg gminnych w km /dane: rejestr dróg gminnych/ Ogółem Lp. Sołectwo długość dróg Z masy mineralnej smołowa klińcowa żwirowa gruntowa 1 Radocza 17,8 2,6 5,8 3,2 6,2 - 2 Woźniki 15,7 4,8 3,6 1,6 4,1 1,6 3 Witanowice 13,6 3,9 0,4 1,5 5,4 2,4 4 Lgota 8,8 2,3 2,2 2,6 0,4 1,3 5 Tomice 17,0 6,4 2,2 1.2 5,8 1,4 6 Zygodowice 7,4 0,6 0,1 0,9 4,1 1,7 x Razem 80,3 20,6 14,3 11,0 26,0 8,4 Szerokość dróg gminnych wynosi od 3 do 6 m. Suma powierzchni zatok autobusowych wynosi 102 m2 Suma powierzchni chodników wynosi 682 m2 Liczba i długość obiektów mostowych wynosi odpowiednio: 47 szt. i 368,4 m. 22 I.4.STAN CZYSTOŚCI ŚRODOWISKA I.4.1.Zanieczyszczenie gleb Podstawowymi czynnikami powodującymi skażenie gleby są dwutlenek siarki, tlenek ołowiu, detergenty i inne związki chemiczne. Dwutlenek siarki pochodzi z emisji gazów wyzwalających się podczas spalania zasiarczonego węgla i jego pochodnych, zaś tlenek ołowiu i inne metale ciężkie pochodzą z wyziewu samochodów. Aczkolwiek samochody nowej generacji nie emitują ołowiu, to jednak przy tak rozwiniętym w ostatnim okresie transporcie samochodowym i złym stanie technicznym pojazdów, emisja metali ciężkich do atmosfery i gleby jest nadal duża. Wprawdzie gmina nie dysponuje wynikami takich badań, ale należy sądzić, że tereny przylegające do głównych dróg są bardzo narażone na takie zanieczyszczenie gleb. Znacznie zmniejszyło się skażenie gleby środkami chwasto- i owadobójczymi. Wymagane koncesje na rozprowadzanie środków chemicznych ochrony roślin oraz konieczność posiadania przeszkolenia przez właścicieli opryskiwaczy a także wysokie ceny spowodowały ich racjonalne stosowanie. Zanieczyszczenie a nawet skażenie gleby powodują dłużej zalegające odpady oraz pośrednio przez ścieki. Na szczęście na terenie tutejszej, gminy nie występują tereny zdegradowane wymagające rekultywacji. Niemniej jednak po ostatnich powodziach (1997, 2001 r.) uwidoczniły się zjawiska erozji we wsi Witanowice i Tomice. I.4.2.Zanieczyszczenie wód powierzchniowych Wody o znaczeniu użytkowym na terenie gminy występują w utworach czwartorzędowych tj. żwiry, piaski gliniaste i mułki doliny Skawy. Są to głównie wody porowe. Potencjalna wydajność typowego utworu studziennego wynosi 10-30m3/godz. Brak jest natomiast utworów powierzchniowych, które stanowiłyby izolację pierwszego poziomu użytkowego wód, dlatego wody te muszą być dobrze chronione, aby działalność na powierzchni nie powodowała ich zanieczyszczenia. 23 Rzeka Skawa teren gminy obejmuje na swojej długości od km 11.572 do 18.060 km i na tym odcinku nie jest prowadzone monitorowanie jej stanu czystości. Prowadzone analizy w 21.2 km rzeki Skawy powyżej Wadowic kwalifikują jej wody do III klasy czystości pod względem wskaźników fizyko – chemicznym. Na stan czystości wody decydujący wpływ mają zanieczyszczenia obszarowe, a szczególnie ścieki z aglomeracji Suchej Beskidzkiej, Makowa Podhalańskiego oraz Wadowic. Również wody naszych potoków i cieków są zanieczyszczane ściekami bytowymi oraz obszarowymi wynikającymi z chemizacji rolnictwa. Lepszą jakość wody daje źródło wypływające z utworów trzeciorzędowych we wsi Radocza. I.4.3.Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Dane w zakresie zanieczyszczenia powietrza stanowią wartości szacunkowe z uwagi na brak szczegółowych badań w tym zakresie. Uznaje się, że na terenie gminy Tomice nie występują w istotnym wymiarze problemy z zanieczyszczeniem powietrza przez duże zakłady przemysłowe czy lokalne kotłownie. Największe zanieczyszczenie powietrza powoduje Ubojnia Drobiu „Brado” w Tomicach zatrudniająca około 200 osób. Na jakość powietrza atmosferycznego wpływają przede wszystkim emisje dwutlenku siarki i metali ciężkich. Pogorszenie jakości powietrza występuje zimą z uwagi na sezon grzewczy. Mimo wysokiego stopnia zgazyfikowania gminy, wykorzystanie tej instalacji do celów grzewczych jest nadal bardzo niskie z uwagi na wysokie koszty. Energia ta jest wykorzystywana szczególnie przez placówki oświatowe, Urząd Gminy i inne obiekty użyteczności publicznej, jak domy strażaka, biblioteki. Zanieczyszczenie metalami ciężkimi występuje w pobliżu drogi krajowej Wadowice – Zator – Medyka. Również negatywne oddziaływanie na jakość powietrza maja niektóre podmioty prowadzące działalność gospodarczą, spalając czasem nieodpowiednie odpady produkcyjne. Dane WIOŚ Bielsko Biała za rok 1994 podają, że suma emitowanych zanieczyszczeń przez podmioty gospodarcze gminy objęte opłatą za gospodarcze korzystanie ze środowiska 24 wynosiła łącznie 279,4 tony gazu i 2,3 tony pyłu, przy o wiele niższych wielkościach w roku 1993, tj. 42,7 tony gazu i 15,1 tony pyłu. Ubojnia drobiu w Tomicach, w 2002r. zużyła ogółem 475 ton węgla i koksu. Tabela I.11. Wyniki zanieczyszczenia powietrza w Wadowicach w roku 2000 Punkt pomiarowy Wadowice Stężenie Stężenie g/m3 g/m3 sezon okres grzewczy letni 14 23 7 Stężenie Zanieczyszczenie g/m 3 rok 98 98 percentyl percentyl sezon okres grzewczy letni 54 56 15 98 percentyl rok Dwutlenek siarki Plac Jana Pawła II „ Dwutlenek azotu 18 29 8 57 57 23 „ Pył 42 68 20 * 187 48 Wartość Dwutlenku siarki dopuszczalna 40 150 „ Dwutlenku azotu 40 150 „ Pył 50 125 * przekroczenie wartości dopuszczalnej Średnie stężenie zanieczyszczeń gazowych i pyłu było niższe od dopuszczalnych. Natomiast 98 percentyl obliczony ze stężeń odniesionych do 24 godzin występujących w roku kalendarzowym przekroczył normy dopuszczalne w zakresie pyłu, co jest związane z wysokim stężeniem pyłu w sezonie grzewczym. I.4.4.Zagospodarowanie odpadów Gmina Tomice nie posiada własnego składowiska odpadów komunalnych, jak też zakładu utylizacji odpadów. Odpady komunalne z terenu gminy przyjmowane są na składowisko komunalne w Choczni należące do gminy Wadowice. Częściowo zabierane są na składowisko w Brzeszczach i składowisko należące do Przedsiębiorstwa Usług Komunalnych w Krakowie. 25 Podmiotami, które otrzymały pozwolenie na świadczenie usług w zakresie zbierania i transportu odpadów komunalnych są: Firma„ KOMWAD” Wadowice /odpady stałe i ciekłe/ Firma „ESTA” Ruda Śląska /odpady stałe/ Firma Kama” Bis „ Wadowice /odpady ciekłe/ Gmina Tomice rozpoczęła wdrażanie programu zagospodarowania odpadów, którego zasadniczym celem jest ograniczenie produkcji odpadów i segregacja surowców wtórnych u źródła. Tabela I.12. Zestawienie ilości wyprodukowanych odpadów komunalnych w tonach za rok 2003 na terenie gminy Tomice Lp. Rodzaj odpadu 1 Odpady niesegregowane kod 200301 Ilość ton Miejsce składowania 181,73 Z tego: 83,71 t Chocznia 95,72 t Kraków 2,3 t Brzeszcze 2 Makulatura kod 200101 3.09 Jako surowce wtórne 3 Szkło 3.64 Jako surowce wtórne 4 Pozostałe do segregacji 7.20 Do odzysku na składowisku w kod 150107 Choczni Szczegółowe założenia dotyczące gospodarki odpadami obejmuje „Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Tomice”, który stanowi oddzielną część programu ochrony środowiska. I.4.5.Środowisko akustyczne Największe zagrożenie hałasem stwarza hałas komunikacyjny, szczególnie, jeśli wśród ogólnej liczby pojazdów dużą część stanowią samochody ciężarowe. Zagrożenie hałasem 26 stwarzają także podmioty prowadzące działalność gospodarczą, obecnie zjawisko to jest marginalne. Najbardziej uciążliwy hałas daje droga krajowa nr 28 Wadowice – Zator –Medyka, gdzie w 2000 r. przemieściło się 6276 pojazdów. Bardzo duże nasilenie ruchu a także zagrożenie akustyczne dla środowiska jest na drodze powiatowej Wadowice-Kraków przez Brzeźnicę. Dopuszczalne wartości progowe hałasu dla linii kolejowych i dróg określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. /Dz. U. Nr 66 poz. 436/ - tabela poniżej: Tabela 1.13. Wartości progowe poziomów hałasu w środowisku Przeznaczenie terenu Lp. 1 2 3 4 Wartości progowe hałasu wyrażone równoważnym poziomem dźwięku A w dB dla dróg i linii kolejowej Pora dnia 6-22/przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom/ Wartości progowe hałasu wyrażone równoważnym poziomem dźwięku A w dB dla dróg i linii kolejowej Pora nocy 22- 6 /przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom/ 60 50 60 50 65 60 75 67 Obszary A ochrony uzdrowiskowej Tereny wypoczynkoworekreacyjne poza miastem 1.Tereny zabudowy związane ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży 2.Tereny zabudowy szpitalnej, sanatoryjnej i domów opieki społecznej Tereny zabudowy mieszkaniowej I.4.6.Zagrożenie powodziowe Rzeka Skawa, potoki i cieki wodne na terenie gminy Tomice powodują zagrożenie powodzią. Lewy brzeg Skawy na odcinku od 11.5 km do 18.1 km jest jedynie w całości obwałowany. 27 Zestawienie obwałowań rzeki Skawy i potoków na terenie gminy zawiera tabela I.14. Dodać należy, że zarówno Skawa jak i potoki charakteryzują się znaczną dynamiką przepływów. Na przestrzeni ostatnich lat na terenie gminy wystąpiła trzykrotnie powódź, tj. w latach: 1972, 1997 i 2001. Największe straty spowodowane były w roku 1997 przez potok Zygodówka i rzekę Skawę. Administratorem Skawy jest Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie a potoków - Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie Odział Oświęcim. Mimo, iż potoki są częściowo obwałowane i uregulowane, to przy zwiększonych wodach występuje poważne zagrożenie. Ponadto przyczynami podtapiania terenów i szkód powodziowych są: zły stan przepustów lub ich mały przekrój, brak odwodnienia dróg, zamulone rowy i wodnice, źle funkcjonujące urządzenia melioracyjne. Duży wpływ na stan wód i zagrożenie powodziowe będzie miał budujący się zbiornik retencyjny w Świnnej Porębie. 28 Tabela I.14. Zestawienie obwałowań rzeki Skawy i potoków na terenie gminy /dane Małopolskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych / Nazwa Lp. rzeki, potoku 1 Skawa 2 Radoczanka 3 4 5 Zygodówka Tomicki Witanówka Prawy brzeg - Lewy brzeg - długość wału długość wału brak 5.250 km 398 mb 364 mb 940 mb 350 mb 408 mb 200 mb brak brak Długość rzeki, potoku w km 6.492 Ogółem 2.500, w tym odcinek uregulowany 1.300 Ogółem 3.700, w tym odcinek uregulowany 1.500 Ogółem 3.600, w tym odcinek uregulowany 1.200 Ogółem 3.000, w tym odcinek uregulowany 0.500 29 I.5.NADZWYCZAJNE ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA W GMINIE I.5.1.Zagrożenie poważnych awarii Na terenie gminy Tomice występuje zagrożenie amoniakiem z terenu Ubojni Drobiu w Tomicach w razie awarii urządzeń chłodniczych. Ponadto w razie awarii przemysłowej w Zakładach Chemicznych w Oświęcimiu istnieje zagrożenie chlorem i amoniakiem przy silnym wietrze z kierunku północnego /30 km/. Również zagrożenie stwarza awaria gazociągu wysokoprężnego przebiegającego przez teren gminy. I.5.2.Zagrożenie pożarowe Mimo, iż na terenie gminy jest stosunkowo mało obiektów drewnianych, to istnieje groźba pożarów, których miejscem mogą być: firma „Drewex” w Tomicach gdzie występuje dużo farb i lakierów oraz drewno i jego wyroby wysuszone trawy na gruntach odłogowanych drewniane kościoły w Radoczy i Woźnikach podmioty gospodarcze w obiektach niespełniających wymogów BHP i p.poż. duże kompleksy leśne w Lgocie i las Bachowiec w sąsiedniej gminie Spytkowice I.5.3.Pozostałe zagrożenia źródłem zagrożenia mogą być awarie i wypadki samochodowe oraz transport substancji niebezpiecznych na drodze krajowej nr 28 Wadowice-Zator – Medyka nadal istnieje zagrożenie elektrowni jądrowych np. ze Słowacji poważne zagrożenia mogą stwarzać niesprzyjające warunki pogodowe, jak powódź, gradobicie, wichury, nadzwyczajne śnieżyce 30 II. CELE I PRIORYTETY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY TOMICE Zgodnie z wytycznymi Ministra Środowiska z lipca 2002 r., wskazówkami Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Wadowickiego, wstępnymi konsultacjami z władzami i zainteresowanymi podmiotami opracowano listę celów, priorytetów i zadań środowiskowych do realizacji we własnym zakresie, zadania we współpracy i zadania koordynowane. Zadania własne /W/ – to przedsięwzięcia, które będą w całości realizowane ze środków będących w dyspozycji gminy /łącznie z dotacjami i kredytami/. Zadania we współpracy /Ws/ - to zadania w realizacji, których gmina będzie uczestniczyć finansowo wspólnie ze wskazanymi partnerami. Zadania koordynowane /K/ - jako zadania koordynowane należy rozumieć zadania związane z ochroną środowiska i wykorzystaniem zasobów naturalnych, które będą finansowane przez przedsiębiorstwa oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego. Przedstawione zadania w niniejszym rozdziale są najważniejszą częścią tego opracowania, albowiem ich realizacja winna poprawić stan środowiska gminy, zapobiec dalszej degradacji środowiska a tym samym zachować jego najistotniejsze walory. Jako podstawowy cel ekologiczny gminy Tomice przyjmuje się rozwój infrastruktury służącej ochronie środowiska, kształtowanie walorów przyrodniczo-krajobrazowych gminy w celu poprawy życia mieszkańców, zaktywizowania rozwoju gospodarczego oraz eliminacji zagrożeń stanu środowiska. Realizacja celu głównego jest możliwa pod warunkiem przyjęcia jako powszechnie obowiązującej zasady zrównoważonego rozwoju, identyfikacji określonych priorytetów ochrony środowiska oraz realizacji celów cząstkowych. Ocena aktualnego stanu środowiska na obszarze gminy i rozpoznanie najważniejszych problemów ekologicznych umożliwiły określenie list przedsięwzięć na najbliższe 4 lata z podaniem kosztów oraz źródeł ich finansowania. Zaproponowano także kierunki działań perspektywicznych, tj. do roku 2015. 31 Zadania te i priorytety uszeregowano według następujących dziedzin: edukacja ekologiczna racjonalna gospodarka wodno- ściekowa poprawa jakości powietrza atmosferycznego, poprawa jakości gleby, ochrona powierzchni i kopalin zmniejszenie uciążliwości hałasu zachowanie i wzbogacanie walorów przyrodniczych racjonalna gospodarka odpadami zagospodarowanie terenów poprodukcyjnych i zdegradowanych przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska Dziedziny te stanowią grupę celów głównych a każdy z nich zawiera części składowe w postaci następujących priorytetów: W ramach celu 1: prowadzenie zajęć dydaktycznych w szkołach organizowanie pozaszkolnych ośrodków i elementów edukacji ekologicznej W ramach celu 2: realizacja kompleksowych inwestycji w dziedzinie gospodarki ściekowej poprawa jakości wody pitnej regulacja stosunków wodnych na terenie gminy ochrona przeciwpowodziowa W ramach celu 3: ograniczenie niskiej emisji minimalizacja uciążliwości od transportu kołowego ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym i radioaktywnym ograniczenie emisji przemysłowych /niska i wysoka/ W ramach celu 4: ochrona wierzchniej warstwy gleby przywrócenie wartości użytkowej gleb racjonalna gospodarka rolna 32 racjonalna gospodarka kopalinami W ramach celu 5: ograniczenie emisji hałasu przemysłowego i pochodzącego od ciągów komunikacyjnych ograniczenie emisji hałasu z innych źródeł /punktowych/ W ramach celu 6: ochrona i renaturalizacja ekosystemów ochrona elementów przyrody ożywionej i nieożywionej zwiększenie powierzchni biologicznie czynnych W ramach celu 7: likwidacja dzikich składowisk odpadów rozwój selektywnej zbiórki odpadów ograniczenie ilości odpadów biodegradowalnych w strumieniu odpadów komunalnych wdrażanie systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi wykorzystanie odpadów przemysłowych z zakładów zlokalizowanych na terenie gminy W ramach celu 8: tworzenie terenów zielonych i miejsc wypoczynkowo- rekreacyjnych inne możliwości zagospodarowania terenów W ramach celu 9 przeciwdziałanie awariom w zakładach pracy kolizje drogowe, pożary, powodzie monitoring środowiska. 33 II.1. EDUKACJA EKOLOGICZNA Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców ich wrażliwość na środowisko muszą być nierozłącznym elementem podejmowanych przedsięwzięć i rozwiązań. Dobra edukacja, bodźce ekonomiczne to podstawowa sprawa naszego programu ochrony środowiska, musi on być kierowany do wszystkich mieszkańców Gminy a także osób przebywających okresowo. Kampania edukacyjna na rzecz podniesienia świadomości ochrony środowiska to w konsekwencji ochrony życia i zdrowia ludzi poprzez ochronę środowiska. Aby to osiągnąć należy rozwijać kontakty dzieci, młodzieży, osób dorosłych z przyrodą i środowiskiem naturalnym a przy okazji kształtować świadomość ekologiczną. Konieczne jest także podjęcie powszechnej edukacji ekologicznej wśród rolników. Edukacja taka powinna obejmować zarówno programy szkolne, jak też oświatę pozaszkolną. Powinna też być związana z dostarczonymi środkami do produkcji rolnej. Celową jest ścisła współpraca ze wszystkimi szkołami Podstawowymi, Gimnazjum, Zespołem Szkół Rolniczym Centrum Kształcenia Ustawicznego w Radoczy, Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego, a także Radami Sołeckimi, Ochotniczą Strażą Pożarną i Kołami Gospodyń Wiejskich. Wszystko to pozwoli wyłonić grupę liderów, opiekunów i obrońców wartości przyrodniczych, kulturowych stanowiących o niepowtarzalnym bogactwie naszego regionu. Podniesienie lokalnej świadomości, włączenie i zaangażowanie mieszkańców i organizacji w procesy decyzyjne, umiejętność ponoszenia odpowiedzialności za swoje otoczenie, może przy stosunkowo niewielkich kosztach dać niewspółmierne efekty w postaci czystego, zdrowego i przyjaznego środowiska. Cel 1. EDUKACJA EKOLOGICZNA Priorytet 1. Prowadzenie zajęć dydaktycznych w szkołach Priorytet 2. Organizacja pozaszkolnych ośrodków i elementów edukacji ekologicznej Tabela II.1 Zestawienie priorytetów i zadań dla celu 1. 34 Wyjaśnienie: W-zadania własne, K- zadania koordynowane, Ws- zadania do realizacji we współpracy X – czasokres realizacji, tj. do 2007 r., do 2015 r. Podmiot realizujący zadanie i Partnerzy Źródła Finansowania Szacunkowy koszt całkowity realizacji lub nakłady w skali roku w tys. Zł Realizacja długoterminowa do 2015r Realizacja do 2007r W, K, Ws Nazwa zadania w dziedzinie edukacji ekologicznej Nr zadania + - możliwość współ finansowania z budżetu gminy w zależności od posiadanych środków Priorytet 1. prowadzenie zajęć dydaktycznych w szkołach 1 Opracowanie i wdrażanie Kuratorium programu dokształcania i konsultacji dla nauczycieli w zakresie ochrony środowiska K X - Budżet Oświaty, Kuratorium Starostwo Oświaty Powiatowe, Urząd Gminy 2 Doskonalenie programów edukacji ekologicznej dla szkół podstawowych i gimnazjalnych np. o tematyce: - człowiek i zagrożenia, Ws X X + 1/rok - źródła energii odnawialnej, Kuratorium Kuratorium Oświaty Oświaty, środki unijne Urząd Gminy - walory przyrodniczokrajobrazowe gminy. 3 Organizowanie akcji sprzątania świata, obchodów Dni Ziemi. W X X 1/rok Budżet Gminy W X X 0,5/rok Budżet Gminy Urząd Gminy, Szkoły 4 Organizowanie konkursów, happeningów i warsztatów międzyszkolnych o tematyce Szkoły ekologicznej Priorytet 2. Organizacja pozaszkolnych ośrodków edukacji ekologicznej 1 Współorganizowanie centrum edukacji ekologicznej Ws X 10+ Budżet Powiatu, Starostwo Powiat. Budżet Gminy, Nadleśnictwo Kuratorium Andrychów, U G 2 Upowszechnianie informacji o stanie środowiska w gminie oraz walorach krajobrazowych, przyrodniczych w powiecie i Starostwo Ws X X 1/rok+ Budżet Powiatu Powiatowe, Urząd Gminy gminie w mediach, internecie. 35 3 Współorganizowanie szkolenia ODR, Izba i doradztwo dla rolników w zakresie prowadzenia Ws X X 2/rok+ gospodarstw ekologicznych Budżet Gminy, Rolnicza, środki unijne ZSRCKU, Urząd Gminy produkcji zdrowej żywności. 4 Prowadzenie szkoleń i doradztwa w zakresie przekwalifikowania Ws X X 2/rok+ gospodarstw np. na agroturystyczne. Budżet Gminy, ODR, Izba środki unijne, Rolnicza, zainteresowane ZSRCKU, Urząd podmioty Gminy 5 Popularyzacja i promowanie ODR, Starostwo niekonwencjonalnych źródeł energii i energii odnawialnej w tym uprawa wierzby Budżet Gminy, Ws X X 1+ zainteresowane podmioty energetycznej. Powiatowe, Urząd Gminy, Fundacja Partnerstwo dla Środowiska 6 Promowanie i upowszechnianie Budżet Gminy, informacji o gospodarstwach agroturystycznych i Ws X X 1,5+ ekologicznych /internet, zainteresowane podmioty publikacje/. ODR, gospodarstwa agroturystyczne i ekologiczne. 7 Organizowanie szkoleń, Budżet Gminy, popularyzacja i promowanie właściwego zagospodarowania odpadów w tym: środki unijne, Ws X X 0,5/rok - odpadów niebezpiecznych zainteresowane podmioty, ODR, Urząd Gminy WFOŚiGW (baterie, akumulatory) , - odpadów biodegradalnych. 8 Upowszechnianie informacji dot. oszczędzania wody i energii. W X X 0,5/rok Budżet Gminy, Urząd Gminy, GZK Tomice GZK Tomice 36 II.2. RACJONALNA GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA Analiza istniejącego stanu gospodarki ściekowej na terenie gminy Tomice wskazuje, że zaledwie około 20 % obiektów na terenie gminy jest podłączonych do kolektorów sanitarnych i oczyszczalni. Wszystko to ma ogromne znaczenie z punktu widzenia oddziaływania na jakość zasobów wód powierzchniowych i podziemnych. Dlatego podstawowym działaniem będzie sukcesywne porządkowanie gospodarki ściekowej poprzez: budowę sieci kanalizacyjnej kolejno we wsiach: Radocza, Witanowice, Lgota, Zygodowice, Woźniki i dokończenie kanalizacji we wsi Tomice, rozbudowę istniejącej oczyszczalni mechaniczno – biologicznej we wsi Radocza o kolejną technologiczną wydajność 2 x 400 m3/dobę budowę indywidualnych oczyszczalni przydomowych /dla posesji oddalonych/ jako rozwiązanie wariantowe proponuje się budowę nowej oczyszczalni ścieków na prawym brzegu rzeki Skawy należy także rozważyć propozycje Gminy Zator o możliwości przyłączenia naszych sołectw do ich kolektora wraz z przyjęciem ścieków na oczyszczalnię w Podolszu. O wyborze najlepszego rozwiązania winien zdecydować rachunek ekonomiczny. Przyjmowany system oczyszczania ścieków winien docelowo zapewnić utylizację wszystkich ścieków bytowo-gospodarczych mieszkańców a także placówek oświatowych, innych obiektów komunalnych i podmiotów gospodarczych. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych będzie lokalny potok Radoczanka a ostatecznym rzeka Skawa. Na przysiółkach oddalonych o rozproszonej zabudowie gdzie budowa kanalizacji sanitarnej nie będzie uzasadniona, ścieki należy gromadzić w szczelnych zbiornikach bezodpływowych, tzw. szambach i wywozić okresowo do punktu zlewnego oczyszczalni, bądź budować indywidualne oczyszczalnie przydomowe. Szacuje się, że w około 15 % posesji bardziej korzystnym rozwiązaniem będzie budowa indywidualnych oczyszczalni przydomowych. Chociaż Gmina Tomice jest w pełni zwodociągowana to jednak i w tej dziedzinie istnieje potrzeba między innymi takich inwestycji: wymiana części sieci wodociągowej /tej najstarszej o najwyższym % awaryjności/ modernizacja stacji SUW w Witanowicach wraz z nową technologią uzdatniania wody 37 połączenia sieci wodociągowej wsi Tomice i Radocza ze Stacją Uzdatniania wody w Witanowicach dla sprawdzenia i bieżącego zapewnienia dostaw wody spełniającej wymagania rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska należy rozważyć i podjąć uruchomienie własnego laboratorium na SUW Witanowice bądź doposażyć istniejące przy oczyszczalni w Radoczy. W zakresie regulacji stosunków wodnych i zabezpieczenia przeciwpowodziowego bardzo ważne znaczenie będzie miała odbudowa umocnień prawego brzegu rzeki Skawy uszkodzonych w czasie ostatnich powodzi, a także odmulenie i bieżąca konserwacja cieków i potoków. Cel 2. RACJONALNA GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA Priorytet 1. Realizacja kompleksowych inwestycji w dziedzinie gospodarki ściekowej. Priorytet 2. Poprawa jakości wody pitnej. Priorytet 3. Regulacja stosunków wodnych na terenie gminy. Priorytet 4. Ochrona przeciwpowodziowa. Tabela II.2 Zestawienie priorytetów i zadań dla celu 2 Wyjaśnienie: W-zadania własne, K- Zadania koordynowane, Ws - zadania do realizacji we współpracy X – czasokres realizacji, tj. do 2007r., do 2015 r. + - możliwość współ finansowania z budżetu gminy w zależności od posiadanych środków Podmiot realizujący zadanie i Partnerzy Źródła finansowania Szacunkowy koszt całkowity realizacji lub nakłady w skali roku Realizacja długoterminowa do 2015r Realizacja do 2007r W, K, Ws Nazwa zadania w dziedzinie edukacji ekologicznej Nr zadania bd. – brak danych / koszty trudne do określenia na dzień wykonania opracowania/ Priorytet 1. Realizacja kompleksowych inwestycji w dziedzinie gospodarki ściekowej 38 1 Budżet Gminy, Opracowanie dokumentacji i realizacja budowy kanalizacji W X 3 200 Opracowanie dokumentacji i realizacja budowy kanalizacji sanitarnej w sołectwie Budżet Gminy, W X 4 200 W X 4 000 w Radoczy o 400 m3/dobę. 4 W X bd W X bd Urząd Gminy Budżet Gminy, W X bd. środki unijne, Urząd Gminy WFOŚiGW sanitarnej we wsi Zygodowice 7 środki unijne, WFOŚiGW Opracowanie dokumentacji i realizacja budowy kanalizacji Urząd Gminy Budżet Gminy, sołectwa Woźniki 6 środki unijne, WFOŚiGW Opracowanie dokumentacji i budowa kanalizacji sanitarnej dla Urząd Gminy Budżet Gminy, wsi Lgota 5 środki unijne, WFOŚiGW Opracowanie dokumentacji i budowa kanalizacji sanitarnej we Urząd Gminy Budżet Gminy, Opracowanie dokumentacji i rozbudowa oczyszczalni ścieków środki unijne, WFOŚiGW Witanowice 3 Urząd Gminy WFOŚiGW sanitarnej we wsi Radocza 2 środki unijne, Opracowanie dokumentacji i dalsza rozbudowa oczyszczalni ścieków w Radoczy o 400 m3/dobę lub budowa nowej Budżet Gminy, W X bd środki unijne, Urząd Gminy WFOŚiGW oczyszczalni na prawym brzegu Skawy 8 Opracowanie dokumentacji i wykonanie kolektorów sanitarnych we wsi Tomice – etap Budżet Gminy, W X bd. Wspieranie budowy indywidualnych oczyszczalni przydomowych w Ws X bd. gospodarstwach oddalonych 10 Inwentaryzacja i analiza punktów zrzutu ścieków do wód powierzchniowych na terenie W X 20 gminy 11 Współpraca z innymi gminami w zakresie gospodarki ściekowej Urząd Gminy WFOŚiGW IV. 9 środki unijne, Budżet Gminy, Urząd Gminy, Bank Ochrony zainteresowani Środowiska mieszkańcy Budżet Gminy, podmioty podmioty odprowadzające Gospodarcze ścieki Budżet Ws X X bd. Powiatu, Budżet Gminy Starostwo Powiatowe 39 12 Montowanie urządzeń Fundusze podczyszczających wodę z W X 20/rok Strukturalne, Urząd Gminy Budżet Gminy placów i dróg gminnych Priorytet 2 Poprawa jakości wody pitnej 1 Modernizacja stacji i sposobu uzdatniania wody w Witanowicach (promienie środki unijne, W X 450 Budżet Gminy GZK, UG ultrafioletowe) 2 Opracowanie dokumentacji i realizacja przyłączania wodociągu Tomice i Radocza ze środki unijne, W X 350 Częściowa modernizacja sieci wodociągowej w Radoczy 4 W X Budżet Gminy GZK, UG Wadowickie Wadowickie Przedsiębiorstw Przedsiębiorstwo o Wodno Wodno Kanalizacyjne, Kanalizacyjne, Budżet Gminy UG 15 Budżet Gminy GZK, UG 30 Budżet Gminy GZK, UG 70 Częściowa modernizacja sieci wodociągowej w Tomicach Ws 5 Remont i modernizacja ujęcia wody w Woźnikach 6 Remont i modernizacja ujęcia wody w Radoczy 7 W X 100 X W X Środki Unijne, Budowa gnojowni i zbiorników na gnojówkę GZK, UG WFOŚiGW SUW Witanowice 3 Budżet Gminy, K X X - Bank Ochrony zainteresowani Środowiska, rolnicy, UG, ODR WFOŚiGW, 8 Doposażenie laboratoriów przy Oczyszczalni Ścieków w Radoczy lub uruchomienie w W X 45 SUW w Witanowicach celem WFOŚiGW, Budżet Gminy GZK, UG bieżących badań wody pitnej. Priorytet 3. Regulacja stosunków wodnych na terenie gminy 1 Renowacja rowów i przepustów wzdłuż dróg gminnych fundusz W X X bd strukturalny, UG Budżet Gminy 40 2 Bieżąca konserwacja urządzeń Starostwo melioracyjnych Powiatowe, K X - zainteresowani rolnicy, fundusze Starostwo Powiatowe, rolnicy strukturalne 3 Promowanie wykorzystania wód opadowych i sposobów oszczędzania wody 4 Budżet Gminy, Ws X 0,5+/rok rolnicy Inwentaryzacja terenów wymagających regulacji zainteresowani K X - stosunków wodnych podmioty gospodarcze, mieszkańcy gminy, UG środki unijne, RZGW, UG, MZMiUW MZMiUW Budżet Gminy UG Priorytet 4. Ochrona przeciwpowodziowa. 1 Uruchomienie i wyposażenie gminnego magazynu W X 5 przeciwpowodziowego 2 Dopracowanie systemów ostrzegania o zagrożeniach powodziowych Starostwo W X 2 Budżet Gminy Powiatowe, Urząd Małopolski, UG 3 Odbudowa umocnień brzegowych rzeki Skawy zniszczonych w czasie powodzi K X X - K X X - środki unijne, środki RZGW RZGW, UG w 2001r. 4 Bieżąca konserwacja potoków i urządzeń melioracji MZMiUW MZMiUW, UG podstawowych 5 Środki Przebudowa niektórych przepustów na przepusty o większym przekroju. Ws X X bd+ administratora Administrator cieków i dróg, cieków i dróg, UG Budżet Gminy 41 II.3.POPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO W odniesieniu do tak zwanej niskiej emisji energetycznej szczególnie na obszarach o gęstej zabudowie należy propagować i wspierać stosowanie paliw ekologicznych w tym: gazu, oleju opałowego, biomasy. Szczególnie jest to ważne w nowo rozbudowywanych osiedlach gdzie można wchodzić z nowymi technologiami w wykorzystaniem alternatywnych niekonwencjonalnych źródeł energii. Należy reagować i przeciwdziałać spalaniu odpadów szkodliwych w paleniskach domowych oraz propagować właściwe podejście do ochrony środowiska na etapie czynienia zakupów np. bez plastiku. Ważnym elementem na czystość powietrza atmosferycznego ma także modernizacja i poprawa nawierzchni dróg wszystkich kategorii. W planach perspektywicznych przewiduje się budowę obwodnicy drogi krajowej Wadowice- Zator doliną Skawy przez Tomice i Radoczę. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na utrzymaniu poziomu tych pól przynajmniej na poziomie nie przekraczającym dopuszczalnego, a w przypadku ich przekroczenia na obniżeniu wartości pól przynajmniej do wartości dopuszczalnej. Przedsięwzięcia związane z wytwarzaniem pól elektromagnetycznych są zaliczane do inwestycji publicznych. Dlatego instrumentem prawnym w tym przypadku jest procedura lokalizacji inwestycji. Cel 3. Poprawa jakości powietrza atmosferycznego Priorytet 1. Ograniczenie niskiej emisji. Priorytet 2. Minimalizacja uciążliwości od transportu kołowego. Priorytet 3. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym. Priorytet 4. Ograniczenie emisji przemysłowych /niska i wysoka/. Tabela II.3. Zestawienie priorytetów i zadań dla celu 3 Wyjaśnienie: W-zadania własne, K- Zadania koordynowane, Ws - zadania do realizacji we współpracy X – czasokres realizacji tj. do 2007r., do 2015 r. + - możliwość współ finansowania z budżetu gminy w zależności od posiadanych środków bd. – brak danych / koszty trudne do określenia na dzień wykonania opracowania/ 42 Źródła finansowania Podmiot realizujący zadanie i Partnerzy podmioty zainteresowanych gospodarcze i osoby osób i podmiotów fizyczne Szacunkowy koszt całkowity realizacji lub nakłady w skali roku Realizacja długoterminowa do 2015r Realizacja do 2007r W, K, Ws Nazwa zadania w dziedzinie edukacji ekologicznej Nr zadania środki Priorytet 1. Ograniczenie niskiej emisji 1 Modernizacja systemów grzewczych z tradycyjnych na K X X - przyjazne środowisku 2 Budżet Gminy, Propagowanie, promowanie odnawialnych źródeł energii W X 5 Środowiska i paliw ekologicznych 3 Bank Ochrony komunalnych pozarządowe Budżet Gminy, Modernizacja, termoizolacja i wymiana okien w obiektach UG, Organizacje W X X 50/rok Bank Ochrony UG, Środowiska, Szkoły WFOŚiGW 4 Zaplanowanie i utworzenie ścieżek rowerowych oraz chodników dla pieszych UG, W X X 1/rok Budżet Gminy, Fundacja środki unijne Partnerstwo dla Środowiska 5 Współudział w tworzeniu stacji monitoringu zanieczyszczenia powietrza w powiecie Budżet Gminy, Ws X bd.+ Budżet Powiatu, WIOŚ wadowickim (w Wadowicach) Starostwo Powiatowe, WIOŚ Priorytet 2 Minimalizacja uciążliwości od transportu kołowego 1 Modernizacja i ulepszanie nawierzchni dróg gminnych Fundusze W X X 295/rok strukturalne, Budżet UG Gminy 2 Budowa obwodnicy wsi Tomice i Radocza w ciągu drogi krajowej nr 28 Wadowice – Zator – Medyka K X - Fundusze GDDKiA, strukturalne, Urząd GDDKiA Marszałkowski 43 3 Remont i modernizacja dróg powiatowych Fundusze K X X - strukturalne, PZDP, Starostwo fundusze krajowe, Powiatowe PZDP Priorytet 3 Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym 1 Nadzór nad realizacją wniosków wynikających z raportów podmioty K X X bd oddziaływania na środowisko 2 realizujące UG inwestycje Przestrzeganie stref określonych w planie zagospodarowania przestrzennego przy zabudowie mieszkaniowej w stosunku do K X X - K X X - Zainteresowani inwestorzy UG linii wysokiego napięcia i innych zagrożeń 3 Wykonanie pomiarów promieniowania elektromagnetycznego w okolicach lokalizacji stacji Realizator inwestycji PTK przekaźnikowych PTK Priorytet 4 Ograniczenie emisji przemysłowych /niska i wysoka/ 1 Współdziałanie w budowie i Urząd Marszałkowski, realizacji wojewódzkiego systemu kontroli rozliczenia opłat za korzystanie ze środowiska K X X - środki unijne, Starostwo fundusze krajowe Powiatowe, podmioty gospodarcze, UG 2 Realizacja nowoczesnych technologii produkcji i ogrzewania w Ubojni Drobiu w Tomicach K X - zainteresowane podmioty ograniczających ilość UG, Starostwo Powiatowe szkodliwych pyłów i gazów 3 Inwentaryzacja głównych emiterów szkodliwych substancji do powietrza i stworzenie bazy danych Starostwo K X - fundusze unijne, Powiatowe, fundusze krajowe podmioty gospodarcze, UG 44 II.4. POPRAWA JAKOŚCI GLEB, OCHRONA POWIERZCHNI I KOPALIN Podstawowym kierunkiem działań w zakresie ochrony zasobów glebowych jest ochrona gruntów o najlepszej przydatności rolniczej przed przeznaczeniem na cele nierolnicze. Przed realizacją inwestycji należy przestrzegać obowiązku zdjęcia i zagospodarowania wierzchniej warstwy gleby. Ważnym kierunkiem działania jest racjonalne nawożenie gleb i stosowanie chemicznej ochrony roślin. Utrzymanie odpowiednich warunków wodnych w glebie zapewnia właściwie funkcjonujący system melioracji. Należy przeprowadzić renowację rowów i przepustów celem zapewnienia ich drożności. W sąsiedztwie drogi krajowej należy ograniczyć uprawę płodów przeznaczonych do bezpośredniej konsumpcji np. warzyw i owoców. Cel 4. Poprawa jakości gleb, ochrona powierzchni i kopalin Priorytet 1. Ochrona wierzchniej warstwy gleby Priorytet 2. Przywrócenie wartości użytkowej gleb Priorytet 3. Racjonalna gospodarka rolna Priorytet 4. Racjonalna gospodarka kopalinami Tabela II.4 Zestawienie priorytetów i zadań dla celu 4 Wyjaśnienie: W-zadania własne, K- Zadania koordynowane, Ws - zadania do realizacji we współpracy X – czasokres realizacji tj. do 2007r., do 2015 r. + - możliwość współ finansowania z budżetu gminy w zależności od posiadanych środków Podmiot realizujący zadanie i Partnerzy Źródła finansowania Szacunkowy koszt całkowity realizacji lub nakłady w skali roku Realizacja długoterminowa do 2015r Realizacja do 2007r W, K, Ws Nazwa zadania w dziedzinie edukacji ekologicznej Nr zadania bd. – brak danych / koszty trudne do określenia na dzień wykonania opracowania/ Priorytet 1 Ochrona wierzchniej warstwy gleby. 1 Ograniczenie przeznaczania na cele nierolnicze gruntów o wysokich walorach produkcyjnych podmioty W X X bd realizujące UG inwestycje 45 2 Inwentaryzacja terenów, na których były prowadzone działania pogarszające jakość wierzchniej W X X bd warstwy gleby i przeciwdziałanie ich Budżet Gminy, środki unijne UG dalszemu pogarszaniu 3 Inwentaryzacja terenów zagrożonych środki osuwiskami i wykonywanie badań geologicznych w razie potrzeby wojewódzkie, K X X - budżet UG zainteresowane go podmiotu Priorytet 2. Przywrócenie wartości użytkowej gleb 1 Przeprowadzenie badań gleby pod kątem zawartości azotanów, metali ciężkich i innych substancji WFOŚiGW, Ws X X 5/rok+ UG, rolnicy, ODR Budżet Gminy szkodliwych 2 zainteresowani Prowadzenie szkoleń dla rolników pod kątem przestrzegania norm ekologicznych, zasad składowania WFOŚiGW, Ws X X bd+ środki unijne Budżet Bminy gnojówki, składowania obornika. ODR, Izba Rolnicza, UG Priorytet 3 Racjonalna gospodarka rolna 1 Prowadzenie badań zasobności gleb i ich kwasowości zainteresowani Ws X 4/rok+ rolnicy, Budżet Gminy 2 Wapnowanie gleb i ich racjonalne nawożenie UG, ODR, rolnicy zainteresowani K X X - rolnicy, UG, rolnicy WFOŚiGW 3 Racjonalne gospodarowanie na użytkach rolnych mające na celu przeciwdziałanie procesom erozji WFOŚiGW, K X X - rolnicy, wodnej i wietrznej gleby 4 Podejmowanie działań na rzecz scalania gruntów i poprawy agrarnej zainteresowani ODR, UG, rolnicy Budżet K X X - gospodarstw (renty strukturalne) Powiatu, środki rolnicy unijne Priorytet 4. Racjonalna gospodarka kopalinami 1 Racjonalne korzystanie ze złóż kopalin z zachowaniem równowagi podmioty Ws X X bd+ Ochrona przed niekontrolowanym korzystaniem ze złóż kopalin UG Budżet Gminy ekosystemu 2 gospodarcze, K X X - RZGW RZGW, UG 46 II.5. ZMNIEJSZENIE UCIĄŻLIWOŚCI HAŁASU Nadmierny hałas jest uciążliwością postrzeganą częściej niż degradacja innych elementów środowiska. Jego oddziaływanie nie powoduje nieodwracalnych zmian w środowisku, ale ograniczanie hałasu napotyka wiele trudności i pociąga za sobą znaczące koszty (szczególnie hałasów komunikacyjnych). Badania prowadzone w kraju i za granicą potwierdzają szkodliwy wpływ hałasu na środowisko przyrodnicze i osiedla ludzkie. Głównymi sprawcami zakłóceń środowiska akustycznego jest hałas komunikacyjny i przemysłowy. Na hałas komunikacyjny na terenie gminy składać się będzie hałas związany z ruchem samochodowym, ponieważ ruch kolejowy jest już prawie całkowicie ograniczony. Źródłem hałasu przemysłowego są zakłady przemysłowe i odbywające się w nich procesy technologiczne. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależny jest od rodzaju maszyn i urządzeń hałasotwórczych, izolacyjności obudowy hal przemysłowych, prowadzonych procesów technologicznych oraz od funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nimi terenów. Specyfiką hałasu przemysłowego jest jego długotrwałość występowania (zmianowy charakter pracy), a także czasowe krótkotrwałe duże natężenia. Do zakładów o zwiększonym natężeniu hałasu na terenie gminy Tomice należą między innymi: baza sprzętowo – transportowa Firma Jan Rzepa, Edward Płecki w Witanowicach, Ubojnia Drobiu w Tomicach, Firma Drewex w Tomicach i wszystkie podmioty gospodarcze przy za i wyładunku surowców oraz towaru. Lokalizacja zakładów w obrębie zwartej zabudowy wymaga jednak szczególnej dbałości o wyeliminowanie nadmiernego hałasu. Zagrożenie hałasem komunikacyjnym jest największe w otoczeniu drogi krajowej Wadowice – Zator. Warunki akustyczne na terenie gminy ulegną poprawie z chwilą wybudowania obwodnicy tej drogi krajowej, we wsi Tomice i Radocza. Niezbędne zatem będzie przestrzeganie na etapie planowania inwestycji najmniej uciążliwego, dla ludności i środowiska, jej przebiegu w sąsiedztwie terenów już zabudowanych oraz zachowanie odległości sytuowania nowych obiektów budowlanych od krawędzi jezdni. Dla ochrony przed hałasem nowoprojektowanych terenów zabudowy mieszkaniowej konieczne jest przestrzeganie zapisów planu zagospodarowania przestrzennego, ograniczającego zagrożenie 47 akustyczne tj. zachowanie odpowiednio nieprzekraczalnej linii zabudowy od dróg i innych źródeł emisji hałasu. Ograniczaniu w rozprzestrzenianiu hałasu sprzyjać będzie wprowadzanie pasów zieleni izolacyjnej (biologicznego ekranu akustycznego) wzdłuż tras komunikacyjnych zarówno istniejących oraz planowanych. Cel 5. Zmniejszenie uciążliwości hałasu Priorytet 1. Ograniczenie emisji hałasu przemysłowego i pochodzącego od ciągów komunikacyjnych Priorytet 2. Ograniczenie emisji hałasu z innych źródeł /punktowych/ Tabela II.5 Zestawienie priorytetów i zadań dla celu 5 Wyjaśnienie: W-zadania własne, K- Zadania koordynowane, Ws - zadania do realizacji we współpracy X – czasokres realizacji tj. do 2007r., do 2015 r. + - możliwość współ finansowania z budżetu gminy w zależności od posiadanych środków Podmiot realizujący zadanie i Partnerzy Źródła finansowania Szacunkowy koszt całkowity realizacji lub nakłady w skali roku Realizacja długoterminowa do 2015r Realizacja do 2007r W, K, Ws Nazwa zadania w dziedzinie edukacji ekologicznej Nr zadania bd. – brak danych / koszty trudne do określenia na dzień wykonania opracowania/ Priorytet 1. Ograniczenie emisji hałasu przemysłowego i pochodzącego od ciągów komunikacyjnych 1 Opracowanie mapy akustycznej K X X - środki unijne, Starostwo Budżet Powiatowe, Starostwa Zarządcy dróg, UG 2 Minimalizacja hałasu Fundusze komunikacyjnego poprzez remont i modernizację dróg oraz strukturalne, Ws X X bd + Zarządcy dróg, stosowanie nowoczesnych fundusze technologii i nawierzchni krajowe Zarządcy dróg, UG 48 3 Badanie natężenia hałasu w razie potrzeby / np. uciążliwe miejsca, protesty mieszkańców/ Ws X 5/rok + Budżet Badany Podmiot, Powiatu, Starostwo badany podmiot Powiatowe, UG Priorytet 2. Ograniczenie hałasu z innych źródeł /punktowych 1 Przestrzegani lokalizacji inwestycji i zakładów o wysokiej emisji hałasu poza zwartą Budżet Gminy, W X X b.d.. Budowa obwodnicy Tomice, Radocza w ciągu grogi krajowej nr 28 Wadowice-Zator UG Inwestorzy zabudowę mieszkaniową 2 zainteresowani Fundusze K X - strukturalne, Budżet Państwa GDDKiA, UG 49 II.6. ZACHOWANIE I WZBOGACANIE WALORÓW PRZYRODNICZYCH Szata roślinna gminy Tomice jest cennym walorem przyrodniczo – krajobrazowym. Przyroda gminy poddawana jest ciągłym zagrożeniom i degradacji. Najczęstszymi ich formami są: zanieczyszczenia pyłowe ze źródeł niskiej emisji zanieczyszczenia związane z ruchem komunikacyjnym zanieczyszczenia wód powierzchniowych zanieczyszczenia odpadami komunalnymi (dzikie wysypiska śmieci) zanieczyszczenia liniowe związane z promieniowaniem elektromagnetycznym /linie wysokiego napięcia/ Zasoby świata zwierzęcego na terenie gminy można uznać również za dość bogate. Z gatunków pospolitych obecne są m.in. zające, sarny, lisy, bażanty, kuropatwy, wiewiórki itp. Cennym walorem przyrodniczym gminy, są przede wszystkim ptaki, żerujące i gniazdujące głównie w dolinie rzeki Skawy i potoków . Dla urozmaiconej i licznie reprezentowanej grupy ptaków oraz dla gatunków gadów, występujących na omawianym obszarze poważnym zagrożeniem są: zanieczyszczenia wód powierzchniowych oraz dzikie wysypiska; zmienność i niedobory stanu wód. Głównym celem ochrony zasobów przyrodniczych na terenie gminy Tomice jest zachowanie, racjonalne wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu właściwego jej składników, w szczególności ekosystemów zachowanych w stanie naturalnym lub zbliżonym do naturalnego. Ochrona najcenniejszych przyrodniczo ekosystemów i siedlisk powinna być realizowana poprzez obejmowanie ich ochroną prawną między innymi jako użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe. W tym celu niezbędne jest podjęcie działań w kierunku szczegółowego rozpoznania walorów przyrodniczych gminy przez wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej. Szczegółowe rozpoznanie zasobów przyrodniczych gminy pozwoli na wytypowanie i objęcie ochroną kolejnych terenów i okazów. Niezbędne jest podjęcie aktywnej ochrony gatunków roślin i zwierząt dziko żyjących w celu zabezpieczenia przed wyginięciem i pozwoli na zachowanie różnorodności biologicznej gminy. Należy także ograniczać wycinkę drzew i likwidację śródpolnych zadrzewień. 50 Cel 6. Zachowanie i wzbogacanie walorów przyrodniczych Priorytet 1. Ochrona i renaturalizacja ekosystemów Priorytet 2. Ochrona elementów przyrody ożywionej i nieożywionej Priorytet 3. Zwiększenie powierzchni biologicznie czynnych Tabela II.6 Zestawienie priorytetów i zadań dla celu 6 Wyjaśnienie: W-zadania własne, K- Zadania koordynowane, Ws - zadania do realizacji we współpracy X – czasokres realizacji tj. do 2007r., do 2015 r. + - możliwość współ finansowania z budżetu gminy w zależności od posiadanych środków Źródła finansowania Podmiot realizujący zadanie i Partnerzy środki unijne, Stowarzyszenie Budżet „Wieś i Europa„ Powiatu, ARiMR, Budżet Gminy ODR,UG Szacunkowy koszt całkowity realizacji lub nakłady w skali roku Realizacja długoterminowa do 2015r Realizacja do 2007r W, K, Ws Nazwa zadania w dziedzinie edukacji ekologicznej Nr zadania bd. – brak danych / koszty trudne do określenia na dzień wykonania opracowania/ Priorytet 1. Ochrona i renaturalizacja ekosystemów 1 Upowszechnianie informacji i organizowanie szkoleń na temat obszarów systemu Natura 2000 Ws. X X 1/rok+ oraz programów rolno środowiskowych 2 środki unijne, Promowanie i upowszechnianie projektów z zakresu ochrony i renaturyzacji ekosystemów Ws. X 1/rok + Budżet Powiatu, Budżet Gminy 3 Zachowanie stawów i terenów drzewiastych w dolinie Skawy RZGW K X X - właściciel stawów 4 Bieżący przegląd i konserwacja Nadleśnictwo Andrychów UG UG, RZGW, właściciele stawów Wojewódzki pomników przyrody W X X 1/rok WFOSiGW, UG Konserwator Zabytków i Ochrony Przyrody, UG 51 Priorytet 2.Ochrona ekosystemów przyrody ożywionej i nieożywionej 1 Inwentaryzacja terenów i obiektów przyrodniczych które W X 3 należy chronić 2 WFOSiGW, Budżet Gminy Restytucja cennych gatunków UG Starostwo fauny i flory K X X -. środki unijne, WFOSiGW Powiatowe, Nadleśnictwo Andrychów, Instytut PAN 3 Określenie pożądanego stylu zabudowy w powiecie i gminie, wyznaczenie norm architektonicznych w ramach planów rozwoju z Ws. X - 5+ uwzględnieniem charakterystyki Budżet Starostwo Powiatu, Powiatowe, Budżet Gminy UG urbanistycznej poszczególnych gmin 4 Popularyzacja wśród gmin i środki unijne, mieszkańców gminy informacji dotyczących posiadanych w Ws X X 1/rok +. powiecie i gminie form ochrony Budżet Powiatu, UG przyrody oraz krajobrazu Starostwo Powiatowe, UG Priorytet 3. Zwiększenie powierzchni biologicznie czynnych 1 środki unijne, Zalesianie i zatrawianie gruntów odłogowanych środki Ws. X X 1/rok + zainteresowany ch rolników, zainteresowani rolnicy, UG Budżet Gminy 2 Przebudowa litych drzewostanów świerkowych 3 K X X - Wspieranie inicjatyw dotyczących porządkowania i utrzymania czystości w lasach i terenach nadrzecznych Ws. X X 1/rok + Nadleśnictwo Nadleśnictwo Andrychów Andrychów, UG Budżet Starostwo Powiatu, Powiatowe, Nadleśnictwo Nadleśnictwo Andrychów Andrychów, RZGW,UG UG 52 II.7. RACJONALNA GOSPODARKA ODPADAMI System zagospodarowania odpadów komunalnych na terenie gminy opiera się na bezpośrednim odbiorze z gospodarstwa domowego. Mieszkańcy wyposażeni są w pojemniki i worki do gromadzenia odpadów i surowców wtórnych. Placówki oświatowe wyposażone są w komplet pojemników metalowych 250 l do gromadzenia szkła, makulatury, oraz plastiku. Transportem odpadów zajmuje się Firma „Komwad„ z Wadowic i Firma „ESTA” z Rudy Śląskiej. Odbiór odpadów i surowców wtórnych odbywa się 1 raz w miesiącu. Niemniej jednak pozostaje bardzo dużo do zrobienia w zakresie wydzielenia ze strumienia odpadów komunalnych odpadów niebezpiecznych, np. baterii, zagospodarowanie odpadów wielkogabarytowych, zużytego sprzętu elektronicznego, sprzętu RTV itp. Szczegółowe rozwiązania proponuje „Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Tomice”, który stanowi integralną część niniejszego Programu. Cel 7. Racjonalna gospodarka odpadami Priorytet 1. Likwidacja dzikich składowisk odpadów Priorytet 2. Rozwój selektywnej zbiórki odpadów Priorytet 3. Ograniczenie ilości odpadów biodegradowalnych w strumieniu odpadów komunalnych Priorytet 4. Wdrażanie systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi Priorytet 5. Gospodarka odpadami przemysłowymi na terenie gminy Tabela II.7 Zestawienie priorytetów i zadań dla celu 7 Wyjaśnienie: W-zadania własne, K- Zadania koordynowane, Ws - zadania do realizacji we współpracy X – czasokres realizacji tj. do 2007r., do 2015 r. + - możliwość współ finansowania z budżetu gminy w zależności od posiadanych środków bd. – brak danych / koszty trudne do określenia na dzień wykonania opracowania/ 53 Podmiot realizujący zadanie i Partnerzy Źródła finansowania Szacunkowy koszt całkowity realizacji lub nakłady w skali roku Realizacja długoterminowa do 2015r Realizacja do 2007r W, K, Ws Nazwa zadania w dziedzinie edukacji ekologicznej Nr zadania Priorytet 1. Likwidacja dzikich składowisk odpadów 1 Bieżąca likwidacja dzikich środki punktów składowania odpadów W. X X 1/rok odpowiedzialny ch podmiotów 2 Utrzymanie czystości na szlakach turystycznych powiatu i gminy środki Ws. X X bd+ odpowiedzialny ch podmiotów podmioty zbierające odpady Nadleśnictwo Andrychów, Starostwo Powiatowe, UG Priorytet 2.Rozwój selektywnej zbiórki odpadów 1 Dalsze doskonalenie i wdrażanie systemu selektywnej zbiórki W X X 1/rok odpadów 2 Organizowanie odbioru odpadów wielko gabarytowych Ws. X X 2/rok + Sprzętu RTViA.G.D. 3 środki unijne, Budżet Gminy podmioty zbierające odpady UG zainteresowane firmy zbierające podmioty, odpady, Budżet Gminy UG środki unijne, zainteresowane WFOSiGW, podmioty, Budżet Gminy UG Doposażenie obiektów komunalnych i miejsc publicznych w odpowiednie Ws X X 10rok+ pojemniki do selektywnej zbiórki odpadów Priorytet 3.Ograniczenie ilości odpadów biodegradowalnych w strumieniu odpadów komunalnych 1 Współorganizowanie systemu zbiórki i utylizacji zwłok zwierzęcych ARiMR Ws X X 5/rok+ zainteresowane podmioty, Budżet Gminy 2 Propagowanie zagospodarowania odpadów organicznych wraz z W X X 1.5/rok przeprowadzeniem szkolenia środki unijne, Budżet Gminy zainteresowani rolnicy, UG ODR,UG, zainteresowane podmioty Priorytet 4.Wdrażanie systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi 1 Opracowanie i wdrażanie WFOSiGW, harmonogramu usuwania azbestu Ws X X 15/rok Budżet Właściciele Powiatu, Budynków, zainteresowani UG mieszkańcy, 54 Budżet Gminy 2 Utylizacja przeterminowanych środków ochrony roślin 3 K X X - zainteresowane Podmioty podmioty, Gospodarcze, rolnicy UG Współorganizowanie odbioru baterii innych odpadów niebezpiecznych podmioty W X X 2/rok środki unijne, odbierające Budżet Gminy odpady, UG 4 Utylizacja przeterminowanych środków chemicznych znajdujących się w labolatoriach Ws X X 1/rok+ Szkoły, Szkoły UG szkół na terenie gminy Priorytet 5.Gospodarka odpadami przemysłowymi na terenie gminy 1 Inwentaryzacja i bieżąca aktualizacja wszystkich podmiotów, wytwórców Ws X X 1/rok + odpadów przemysłowych na Starostwo Starostwo Powiatowe, Powiatowe, Budżet Gminy UG podmioty zainteresowane gospodarcze, podmioty, Budżet Gminy UG zainteresowane UG, podmioty firmy budowlane środki unijne, GZK, Budżet Gminy UG terenie gminy 2 Propagowanie systemu zagospodarowania odpadów opakowaniowych i innych W X X 1/rok odpadów przemysłowych 3 Organizacja systemu punkty selektywnej zbiórki, magazynowania i przerobu gruzu K X X - W X X 5/rok. budowlanego 4 Racjonalne zagospodarowanie osadów ściekowych z oczyszczalni Uwagi: Szczegółowe zapisy dotyczące zagospodarowania odpadów znajdują się w „Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Tomice” stanowiącym integralną część niniejszego opracowania 55 II.8.ZAGOSPODAROWANIE TERENÓW POPRODUKCYJNYCH I ZDEGRADOWANYCH Degradację gleb możemy podzielić na chemiczną i naturalną. Na naturalną degradację gleb składają się czynniki środowiskowe takie jak klimat czy ukształtowanie terenu oraz dobór roślin uprawnych i ich usytuowanie do spadku terenu. Na terenie gminy Tomice gleby są narażone na degradację naturalną związaną przede wszystkim z intensywnym użytkowaniem rolniczym. Degradacja chemiczna gleb gminy Tomice objawia się w postaci podwyższonej kwasowości. Jest ona ważnym wskaźnikiem degradacji gleb uprawnych. Nadmierna kwasowość najczęściej jest powodowana przez naturalne czynniki klimatyczno-glebowe, w mniejszym stopniu przez zanieczyszczenia kwasotwórcze powstające przez zanieczyszczenia przemysłowe i komunikacyjne lub przez niektóre nawozy. Z dotychczasowych obserwacji wynika, że gleby bardzo zakwaszone występują lokalnie i mają charakter rozproszony. Rozpoznanie terenów wyłączonych z produkcji rolnej bądź kwalifikujących się do wyłączenia, umożliwiłoby wyznaczenie ewentualnych zwartych terenów kompleksów do zalesienia lub innego niż rolnicze i leśne wykorzystanie. Bardzo różne są przyczyny wypadania gruntów z produkcji i ich odłogowania. Często jest nią podeszły wiek rolników, brak sprzętu rolniczego, niska opłacalność spowodowana dużym rozdrobnieniem. Zbyt małe działki zwiększają koszt transportu związany z koniecznością kilkakrotnego w ciągu roku dojazdu do każdej z nich, utrudniają a niekiedy uniemożliwiają stosowanie odpowiedniego sprzętu rolniczego. Na terenie gminy nie występuje dużo terenów zdegradowanych. Działania winny być skupione na przeciwdziałanie odłogowaniu gruntów i ich zachwaszczaniu, choćby utrzymanie łąk ekstensywnych i ich wykaszanie. Pewnym rozwiązaniem mogą tu być renty strukturalne, możliwość zalesiania gruntów, ukierunkowanie gospodarstw na produkcję ekologicznej zdrowej żywności i tworzenie gospodarstw agroturystycznych. Również wszyscy musimy przeciwdziałać złym praktykom wypalania traw, które niszczy życie biologiczne i całe ekosystemy. Są także pewne warunki do organizacji miejsc wypoczynku i rekreacji, jak: rzeka Skawy, stawy umożliwiające rozwój turystyki wędkarskiej, zaś otwarte przestrzenie pól umożliwiają rozwój turystyki myśliwskiej. 56 Cel 8. Zagospodarowanie terenów poprodukcyjnych i antropogenicznych Priorytet 1. Tworzenie terenów zielonych i miejsc wypoczynkoworekreacyjnych Priorytet 2. Inne możliwości zagospodarowania terenów Tabela II.8 Zestawienie priorytetów i zadań dla celu 8 Wyjaśnienie: W-zadania własne, K- Zadania koordynowane, Ws - zadania do realizacji we współpracy X – czasokres realizacji tj. do 2007r., do 2015 r. + - możliwość współ finansowania z budżetu gminy w zależności od posiadanych środków i Partnerzy Podmiot realizujący zadanie Źródła finansowania nakłady w skali roku całkowity realizacji lub Szacunkowy koszt do 2015r Realizacja długoterminowa Realizacja do 2007r W, K, Ws edukacji ekologicznej Nr zadania Nazwa zadania w dziedzinie bd. – brak danych / koszty trudne do określenia na dzień wykonania opracowania/ Priorytet 1. Tworzenie terenów zielonych i miejsc wypoczynkowo- rekreacyjnych 1 Właściwe utrzymanie i Budżet Gminy, UG, budżet użytkownik przy obiektach komunalnych użytkownika obiektu Inwentaryzacja i bieżąca środki unijne, Wojew. Budżet Gminy, Konserwator właściciel Zabytków i obiektu Ochrony Przyrody poszerzenie terenów zielonych 2 konserwacja zabytków i pomników przyrody 3 W Ws X X X X 1/rok 1/rok + Przestrzeganie zapisu PZP o pozostawieniu części działki jako K X X bd czynnej biologicznie 4 zainteresowani inwestorzy UG Właściwe zagospodarowanie i urządzenie miejsc wypoczynku i rekreacji z wykorzystaniem walorów przyrodniczo potencjalni Ws X X bd+ inwestorzy, Budżet Gminy krajobrazowych zgodnie z zainteresowani inwestorzy, UG zapisem PZP 5 Opracowanie wieloletniego programu zalesianie nieużytków Ws X X 1/rok+ Budżet Nadleśnictwo Powiatu, Andrychów, 57 Budżet Gminy na terenie gminy UG Priorytet 2.Inne możliwości zagospodarowania terenu 1 Przeciwdziałanie odłogowaniu ARiMR, gruntów i ich zachwaszczaniu zainteresowani oraz przeciw działanie wypalaniu K X X - Budżet Gminy traw 2 Współorganizowanie szkoleń i propagowanie upraw na biomasę rolnicy, WFOŚ, Ws X X 1/rok + zainteresowane podmioty 3 Utrzymanie zadrzewień i środki unijne, kompleksu użytków zielonych wzdłuż cieków wodnych w tym doliny Skawy jako korytarza ekologicznego łączącego tereny Beskidu Małego z doliną Wisły właściciele K X X bd. cieków Nadleśnictwo Andrychów ODR, ARiMR, UG zainteresowane podmioty, UG, ODR Właściciele cieków, UG, Instytuty naukowe 58 II.9. PRZECIWDZIAŁANIE NADZWYCZAJNYM ZAGROŻENIOM ŚRODOWISKA Podstawowym działaniem w zakresie ochrony przed poważnymi awariami jest zminimalizowanie możliwości wystąpienia zdarzenia mogącego stworzyć zagrożenie dla środowiska oraz zdrowia i życia ludzi. Np. w zakresie ochrony przed skutkami awarii gazociągu wysokoprężnego gmina ma możliwość działania poprzez prawidłowe planowanie i zagospodarowanie przestrzenne w tym przestrzeganie zakazu zabudowy w określonej odległości. Podobne ograniczenie negatywnych skutków potencjalnych awarii mogących powstać w wyniku zdarzenia drogowego, jest także możliwe poprzez przestrzeganie normatywnych linii nieprzekraczalnej zabudowy od krawędzi jezdni, w szczególności od drogi krajowej Wadowice – Zator i drogi Tomice- Brzeźnica o bardzo dużym natężeniu ruchu. Również w przypadku lokalizacji inwestycji o uciążliwej produkcji dla środowiska należy przestrzegać wszystkich zapisów planu zagospodarowania przestrzennego łącznie z zachowaniem stref i egzekwowaniem programu przeciwdziałania negatywnym skutkom dla środowiska. Cel 9. Przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska Priorytet 1. Przeciwdziałanie awariom w zakładach pracy Priorytet 2. Kolizje drogowe, pożary, powodzie Monitoring środowiska Tabela II.9 Zestawienie priorytetów i zadań dla celu 9 Wyjaśnienie: W-zadania własne, K- Zadania koordynowane, Ws - zadania do realizacji we współpracy X – czasokres realizacji tj. do 2007r. do 2015 r. + - możliwość współ finansowania z budżetu gminy w zależności od posiadanych środków bd. – brak danych / koszty trudne do określenia na dzień wykonania opracowania/ 59 Źródła finansowania Podmiot realizujący zadanie i Partnerzy UG, inwestorzy zainteresowani Szacunkowy koszt całkowity realizacji lub nakłady w skali roku Realizacja długoterminowa do 2015r Realizacja do 2007r W, K, Ws Nazwa zadania w dziedzinie edukacji ekologicznej Nr zadania zainteresowani Priorytet 1. Przeciwdziałanie awariom w zakładach pracy 1 Przestrzeganie stref ochronnych zgodnie z zapisem PZP w stosunku do obiektów i urządzeń niebezpiecznych /np. linia K X X -. inwestorzy wysokiego napięcia, gaz wysokoprężny itp. / 2 Kontrola bezpieczeństwa p. poż. OSP, instalacji odgromowych oraz gromadzenia materiałów i K X X - substancji niebezpiecznych w M i SP Policja, Straż Pożarna, Inspekcja Policja dozoru Dozór Techniczny Technicznego Priorytet 2.Kolizje drogowe, pożary, powodzie, monitoring środowiska 1 Opracowanie i wdrażanie Fundusze wspólnego systemu i wymiany strukturalne informacji o ochronie środowiska WFOSiGW Ws X X 1/rok+ Budżet Powiatu, Budżet Gminy 2 Dążenie do spełnienia norm czystości wody, powietrza, gleby zgodnie z przepisami prawa K x X - ochrony środowiska 3 Doposażenie OSP w podstawowe środki ratownicze 4 W X X 10/rok Marszałkowski WIOŚ, powiaty sąsiednie, UG zainteresowane Inspekcja podmiot, Sanitarna, mieszkańcy WIOŚ, instytucje UG Budżet gminy Ćwiczenia w zakresie UG, Jednostki OSP Inspekcja bezpieczeństwa ekologiczno – chemicznego Urząd Ws X X 0,5/rok+ budżet Sanitarna, zainteresowany Inspekcja ch instytucji, Weterynaryjna, Budżet Gminy Policja, Straż Pożarna 60 5 Edukacja społeczeństwa na rzecz WIOŚ, kreowania zachowań w sytuacji WFOSiGW, wystąpienia nadzwyczajnych zagrożeń środowiska Kuratorium Ws X X 1/rok+ Oświaty, Budżet gminy Inspekcja Sanitarna, Inspekcja Weterynaryjna, Kuratorium Oświaty, UG 61 III.1. HARMONOGRAM URUCHAMIANIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH /dla zadań własnych i zadań do współpracy dla Gminy Tomice/ Tabela III.1 Harmonogram uruchamiania środków finansowych Wyjaśnienie: + możliwość współ finansowania z budżetu gminy w zależności od posiadanych Środków przy realizacji we współpracy z partnerami bd. – brak danych / koszty trudne do określenia na dzień wykonania opracowania/ numeracja priorytetów i zadań została zachowana jak rozdziale II /Tabelaryczne zestawienie Źródła finansowania Forma wsparcia, wysokość finansowania przez partnera Razem zapotrzebowanie środków w latach 2004 - 2007 Potrzeby finansowe 2006r-2007r Potrzeby finansowe 2004r-2005r Nr zadania Nazwa zadania Zadania własne-W, we współpracy- Ws celów, priorytetów i zadań środowiskowych/ Cel 1: Edukacja ekologiczna (łącznie nakłady w latach 2004 – 2007=36 tys. zł) (+) Priorytet 1. prowadzenie zajęć dydaktycznych w szkołach 2 Doskonalenie programów edukacji ekologicznej dla szkół podstawowych i gimnazjalnych np. o tematyce: Ws 2+ 2+ 4+ - - W 2 2 4 - - - człowiek i zagrożenia, - źródła energii odnawialnej, - walory przyrodniczokrajobrazowe gminy. 3 Organizowanie akcji sprzątania świata i obchodów Dni Ziemi. 62 4 Organizowanie konkursów, happeningów i warsztatów międzyszkolnych o tematyce W 2 2 4 - - ekologicznej Priorytet 2. Organizacja pozaszkolnych ośrodków edukacji ekologicznej 2 Upowszechnianie informacji o stanie środowiska w gminie oraz walorach krajobrazowych, Ws 2+ 2+ 4+ - - Ws 4+ 4+ 8+ 70% Środki UE Ws 4+ 4+ 8+ 70%+ Środki UE Ws 2+ 02+ 4+ 50 % Ws 3+ 3+ 6+ - Ws 1+ 1+ 2+ 80% + przyrodniczych w powiecie i gminie w mediach, internecie. 3 Współorganizowanie szkolenia i doradztwo dla rolników w zakresie prowadzenia gospodarstw ekologicznych produkcji zdrowej żywności. 4 Prowadzenie szkoleń i doradztwa w zakresie przekwalifikowania gospodarstw np. na agroturystyczne. 5 Popularyzacja i promowanie niekonwencjonalnych źródeł energii i energii odnawialnej w tym uprawa wierzby Środki krajowe energetycznej. 6 Promowanie i upowszechnianie informacji o gospodarstwach agroturystycznych i . ekologicznych /internet, publikacje/. 7 Organizowanie szkoleń, popularyzacja i promowanie właściwego zagospodarowania odpadów w tym: Środki UE WFOSiGW - odpadów niebezpiecznych (baterie. Akumulatory), 63 - odpadów biodegradalnych. 8 Upowszechnianie informacji dot. Oszczędzania wody i W energii. 1 1 2 - - Cel 2: Racjonalna gospodarka wodno – ściekowa (łącznie nakłady w latach 2004 – 2007= 11.610 tys. zł) Priorytet 1. Realizacja kompleksowych inwestycji w dziedzinie gospodarki ściekowej 1 Opracowanie dokumentacji i realizacja budowy kanalizacji W 3 200 3200 75 % sanitarnej we wsi Radocza 2 Środki UE WFOSiGW Opracowanie dokumentacji i realizacja budowy kanalizacji sanitarnej w sołectwie Środki UE W 4 200 4 200 75 % W 4 000 4 000 75 % W 20 20 - - - WFOSiGW Witanowice 3 Opracowanie dokumentacji i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Radoczy o 400 m3/dobę. 10 Środki UE WFOSiGW Inwentaryzacja i analiza punktów zrzutu ścieków do wód powierzchniowych na terenie gminy Priorytet 2 Poprawa jakości wody pitnej 3 Częściowa modernizacja sieci wodociągowej w Radoczy W 70 70 - Ws 100+ 100+ 50%+ W 15 15 - 4 Częściowa modernizacja sieci wodociągowej w Tomicach 5 Remont i modernizacja ujęcia wody w Woźnikach - Priorytet 3. Regulacja stosunków wodnych na terenie gminy 1 Renowacja rowów i przepustów wzdłuż dróg gminnych W bd bd bd 50% Fundusze strukturalne Priorytet 4. Ochrona przeciwpowodziowa. 1 Uruchomienie i wyposażenie gminnego magazynu W 5 5 - - przeciwpowodziowego Cel 3: Poprawa jakości powietrza atmosferycznego (łącznie nakłady w latach 2004 – 2007=1 384 tyś. zł +.) Priorytet 1. Ograniczenie niskiej emisji 64 3 WFOSiGW Modernizacja , termoizolacja i wymiana okien w obiektach W 100 100 200 Bank - Ochrony komunalnych 4 Środowiska Zaplanowanie i utworzenie ścieżek rowerowych oraz W 2 Ws bd 2 4 - Środki UE bd.+ 20 % WFOŚiGW chodników dla pieszych 5 Współudział w tworzeniu stacji monitoringu zanieczyszczenia powietrza w powiecie wadowickim (w Wadowicach) Priorytet 2 Minimalizacja uciążliwości od transportu kołowego 1 Modernizacja i ulepszanie nawierzchni dróg gminnych W 580 600 1 180 Fundusze - strukturalne Cel 4: Poprawa jakości gleb, ochrona powierzchni i kopalin (łącznie nakłady w latach 2004 – 2007=30 tyś. zł. bd+) Priorytet 1 Ochrona wierzchniej warstwy gleby. 1 Ograniczenie przeznaczania na cele nierolnicze gruntów o wysokich walorach W 1 1 2 - W 1 1 4 - Środki UE WFOŚiGW produkcyjnych 2 Inwentaryzacja terenów, na których były prowadzone działania pogarszające jakość wierzchniej warstwy gleby i przeciwdziałanie ich dalszemu pogarszaniu Priorytet 2. Przywrócenie wartości użytkowej gleb 1 Przeprowadzenie badań gleby pod kątem zawartości azotanów, metali ciężkich i innych Ws 10 10 - 3 6 - substancji szkodliwych 2 Prowadzenie szkoleń dla rolników pod kątem przestrzegania norm Ws ekologicznych, zasad 3 WFOŚiGW Środki UE składowania gnojówki, składowania obornika. Priorytet 3 Racjonalna gospodarka rolna 1 Prowadzenie badań zasobności Ws 8 8+ - - 65 gleb i ich kwasowości Priorytet 4. Racjonalna gospodarka kopalinami 1 Racjonalne korzystanie ze złóż kopalin z zachowaniem równowagi ekosystemu Ws X X bd+ - - Cel 5: Zmniejszenie uciążliwości hałasu (łącznie nakłady w latach 2004 – 2007= bd. +) Priorytet 1. Ograniczenie emisji hałasu przemysłowego i pochodzącego od ciągów komunikacyjnych 2 Minimalizacja hałasu Fundusze komunikacyjnego poprzez remont i modernizację dróg oraz Ws X X bd + 50 % stosowanie nowoczesnych Strukturalne Fundusze Krajowe technologii nawierzchni Priorytet 2. Ograniczenie hałasu z innych źródeł /punktowych 1 Przestrzegani lokalizacji inwestycji i zakładów o wysokiej emisji hałasu poza zwartą W bd bd bd - - zabudowę mieszkaniową Cel 6: Zachowanie i wzbogacanie walorów przyrodniczych (łącznie nakłady w latach 2004 – 2007=32 tys. zł.)+ Priorytet 1. Ochrona i renaturalizacja ekosystemów 1 Upowszechnianie informacji i organizowanie szkoleń na temat obszarów systemu Natura 2000 Ws. 2+ 2+ 4+ 50 % Środki UE Ws. 2+ 2+ 4+ 50% Środki UE W 2+ 2+ 4+ 50% WFOŚiGW oraz programów rolno środowiskowych 2 Promowanie i upowszechnianie projektów z zakresu ochrony i renaturyzacji ekosystemów 4 Bieżący przegląd i konserwacja pomników przyrody Priorytet 2.Ochrona ekosystemów przyrody ożywionej i nieożywionej 1 Inwentaryzacja terenów i obiektów przyrodniczych które W 1.5 1.5 3 50 % Ws. 5+ - 5+ - WFOŚiGW należy chronić 3 Określenie pożądanego stylu zabudowy w powiecie i gminie, wyznaczenie norm architektonicznych w ramach Środki krajowe planów rozwoju z 66 uwzględnieniem charakterystyki urbanistycznej poszczególnych gmin 4 Popularyzacja wśród gmin i mieszkańców gminy informacji dotyczących posiadanych w Środki UE Ws 2+ 2+ 4 +. 50 % powiecie form ochrony przyrody Środki krajowe oraz krajobrazu Priorytet 3. Zwiększenie powierzchni biologicznie czynnych 1 Zalesianie i zatrawianie gruntów odłogowanych 3 Ws. 2+ 2+ 4+ 50 % Ws. 2+ 2+ 4+ 70 % Środki UE Wspieranie inicjatyw dotyczących porządkowania i utrzymania czystości w lasach Środki krajowe i nadrzecznych Cel 7: Racjonalna gospodarka odpadami (łącznie nakłady w latach 2004 – 2007=120 tyś. zł). bd + Priorytet 1. Likwidacja dzikich składowisk odpadów 1 Bieżąca likwidacja dzikich punktów składowania odpadów 2 Utrzymanie czystości na szlakach turystycznych powiatu i gminy W 1 2 3 - Ws. X X bd+ - - Priorytet 2.Rozwój selektywnej zbiórki odpadów 1 dalsze doskonalenie i wdrażanie systemu selektywnej zbiórki W 2 2 - Środki UE odpadów 2 Organizowanie odbioru odpadów wielko gabarytowych Ws. 2 4 6 - Ws 10 20 30 - sprzętu RTV i A.G.D. 3 Doposażenie obiektów komunalnych i miejsc publicznych w odpowiednie pojemniki do selektywnej zbiórki Środki UE WFOSiGW odpadów Priorytet 3.Ograniczenie ilości odpadów biodegradowalnych w strumieniu odpadów komunalnych 1 Współorganizowanie systemu zbiórki i utylizacji zwłok Ws 10 10 - ARiMR W 3 3 - Środki UE zwierzęcych 2 Propagowanie zagospodarowania odpadów organicznych wraz z przeprowadzeniem szkolenia 67 Priorytet 4.Wdrażanie systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi 1 Opracowanie i wdrażanie harmonogramu usuwania azbestu 3 WFOŚiGW Ws 30 30 50% Fundusze krajowe Współorganizowanie odbioru baterii innych odpadów W 2 4 6 - Środki UE Ws 2 2 4 50 % - niebezpiecznych 4 Utylizacja przeterminowanych środków chemicznych znajdujących się w laboratoriach szkół na terenie gminy Priorytet 5.Gospodarka odpadami przemysłowymi na terenie gminy 1 Inwentaryzacja i bieżąca aktualizacja wszystkich podmiotów ,wytwórców Ws 2 2 50% Fundusze krajowe odpadów przemysłowych na terenie gminy 2 Propagowanie systemu zagospodarowania odpadów opakowaniowych i innych W 2 2 4 - - W 10 10 20 - Środki UE odpadów przemysłowych 4 Racjonalne zagospodarowanie osadów ściekowych z oczyszczalni Cel 8: Zagospodarowanie terenów poprodukcyjnych i antropogenicznych (łącznie nakłady w latach 2004 – 2007=16 tys. zł. (+) ,(bd.) Priorytet 1. Tworzenie terenów zielonych i miejsc wypoczynkowo- rekreacyjnych 1 Właściwe utrzymanie i poszerzenie terenów zielonych W 2 2 4 - - Ws 2 2 4 50% Środki UE Ws bd+ bd + bd+ - Ws 2+ 2+ 4+ - przy obiektach komunalnych 2 Inwentaryzacja i bieżąca konserwacja zabytków i pomników przyrody 4 Właściwe zagospodarowanie i urządzenie miejsc wypoczynku i rekreacji z wykorzystaniem walorów przyrodniczo Fundusze krajowe krajobrazowych zgodnie z zapisek PZP 5 Opracowanie wieloletniego Środki krajowe 68 programu zalesianie nieużytków na terenie gminy Priorytet 2.Inne możliwości zagospodarowania terenu 1 Współorganizowanie szkoleń i propagowanie upraw na biomasę Ws 2+ 2+ 4+ 50 % WFOŚiGW 69 Cel 9: Przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska (łącznie nakłady w latach 2004 – 2007=50 tys. zł.) Priorytet 2.Kolizje drogowe, pożary, powodzie, monitoring środowiska 1 Opracowanie i wdrażanie wspólnego systemu i wymiany Fundusz Ws 2 2 4+ 70 % informacji o ochronie środowiska 3 Doposażenie OSP w podstawowe środki ratownicze 4 strukturalne, WFOŚiGW W 20 20 40 - - Ws 1 1 2 - - Ws 2 2 4 50 % WFOŚiGW Ćwiczenia w zakresie bezpieczeństwa ekologiczno – chemicznego 5 Edukacja społeczeństwa na rzecz kreowania zachowań w sytuacji wystąpienia nadzwyczajnych zagrożeń środowiska 70 IV. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA IV.1. WPROWADZENIE Środowisko przyrodniczo-geograficzne spełniało od zarania ludzkości podobną funkcję w życiu człowieka, jak i innych gatunków organizmów, decydowało niejednokrotnie o jego bytowaniu. W związku z rozwojem osiadłej gospodarki rolniczej i zmian naturalnych elementów środowiska uległo ono przekształceniu. Początkowo wolne tempo tych procesów nabrało przyśpieszenia wraz z przyrostem naturalnym ludzkości. W ostatnim stuleciu gwałtowny rozwój przemysłu oraz urbanizacja, związana z przekształceniami środowiska doprowadziły do jego zanieczyszczenia i wielu katastrof ekologicznych. Dziś wszyscy musimy być świadomi tego, że środowisko należy chronić, należy ograniczać wszelkie działania źle wpływające na niego. Takie podejście do środowiska stwarzać będzie możliwość zaspokojenia potrzeb współczesnego społeczeństwa oraz przyszłych pokoleń. Niniejsze opracowanie jest jakby zbiorem zapisów umożliwiających koordynację różnego rodzaju działań na rzecz środowiska. Warunkiem realizacji Programu Ochrony Środowiska jest ustalenie systemu zarządzania tym programem. Zarządzanie Programem odbywa się z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarządzania zgodne z kompetencjami i obowiązkami podmiotów zarządzających. W odniesieniu do gminnego Programu Ochrony Środowiska jednostką, na której będą spoczywały główne zadania zarządzania tym programem będzie władza samorządowa gminy, Urząd Gminy. To samorząd gminy będzie decydował o potrzebie podejmowania takiego a nie innego zadania, to do samorządu będzie należało podejmowanie decyzji i stosownych uchwał. Jednak całościowe zarządzanie środowiskiem w gminie będzie odbywać się na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego są jeszcze szczeble powiatowy i wojewódzki obejmujące działania podejmowane w skali województwa i powiatu, a także szczeble jednostek organizacyjnych, obejmujących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska. Na każdą z tych jednostek nałożone są określone obowiązki. 71 Na trochę innych zasadach odbywa się zarządzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystających ze środowiska. Kierują się one głównie rachunkiem ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej choć od jakiegoś czasu uwzględniają one także głos opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzane środowiskiem odbywa się przez: przestrzeganie wymagań stawianych przez przepisy prawa, porządkowanie technologii i reżimów obsługi urządzeń, modernizacje stosowanych technologii, eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska, instalowanie urządzeń ochrony środowiska, stałą kontrole zanieczyszczeń. 72 IV.2. INSTRUMENTY ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM. Instrumenty służące do zarządzania środowiskiem wynikają z następujących aktów prawnych: ustawa - Prawo ochrony środowiska, ustawa o odpadach, ustawa o planowaniu przestrzennym, ustawa o ochronie przyrody, ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska, ustawy - Prawo Geologiczne i Górnicze, Prawo budowlane, Prawo wodne. Wszystkie te instrumenty mają służyć realizacji nadrzędnego celu, jakim jest polityka ekologiczna państwa, województwa, powiatu i gminy z zachowaniem harmonii zrównoważonego rozwoju społeczno gospodarczego. Do instrumentów zarządzania środowiskiem należą: instrumenty prawne; instrumenty finansowe; instrumenty społeczne instrumenty strukturalne; Instytucje działające w ramach administracji a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom i zagrożeniom środowiska poprzez: racjonalne planowanie przestrzenne, kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, instalowanie urządzeń ochrony środowiska. IV.2.1. Instrumenty prawne Zarządzanie środowiskiem musi odbywać się w zgodzie z obowiązującym prawem i w ramach posiadanych kompetencji. Kompetencje wynikające z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. - Prawo ochrony środowiska /Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami/: 73 RADA GMINY: uchwala gminny program ochrony środowiska ustanawia ograniczenia do czasu funkcjonowania instalacji lub korzystania z urządzeń, z których emitowany hałas może negatywnie oddziaływać na środowisko zatwierdza zestawienie przychodów i wydatków gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej na dany rok WÓJT GMINY: sporządza projekt gminnego planu ochrony środowiska, po zasięgnięciu opinii zarządu powiatu sporządza co 2 lata raport z wykonania gminnego programu udostępnia znajdujące się w jego posiadaniu informacje o środowisku prowadzi publicznie dostępny wykaz danych o środowisku może odmówić udostępnienia informacji jeżeli: a) dokument jest w trakcie opracowania lub przeznaczonych do wewnętrznego komunikowanie się b) wniosek o udostępnienie informacji jest zbyt ogólny może wyłączyć z udostępniania dane o wartości handlowej, dane technologiczne, o ile ich ujawnienie mogłoby pogorszyć jego pozycję konkurencyjną podaje do publicznej wiadomości informację o wniosku o wydanie decyzji oraz o możliwości składania uwag i wniosków podaje do publicznej wiadomości informację o decyzjach wymagających udziału społeczeństwa przyjmuje wyniki pomiarów wielkości emisji z instalacji w ramach zwykłego korzystania ze środowiska może nałożyć obowiązek prowadzenia dodatkowych, wykraczających poza określone ustawą, pomiarów wielkości emisji przyjmuje zgłoszenie instalacji niewymagającej pozwolenia, która może negatywnie oddziaływać na środowisko ustala wymagania w zakresie ochrony środowiska dla eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, o ile jest to uzasadnione koniecznością ochrony środowiska 74 przyjmuje informacje od osób fizycznych o występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska przedkłada wojewodzie informacje o rodzaju, ilości oraz miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska przyjmuje informacje o występowaniu poważnej awarii przemysłowej przyjmuje wykaz, na podstawie którego ustalono opłaty za składowanie odpadów może nakazać osobie fizycznej eksploatującej instalację, wykonanie czynności zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko może wstrzymać użytkowanie instalacji w razie naruszenia warunków decyzji określającej wymagania dotyczące eksploatacji instalacji wyraża zgodę na podjęcie wstrzymanej działalności oraz oddanie do eksploatacji obiektu budowlanego, po stwierdzeniu ustania przyczyn uzasadniających wstrzymanie sprawuje kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym swoją właściwością występuje w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska występuje do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjęcie działań będących w jego kompetencji, jeżeli stwierdzi naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska przedstawia do zatwierdzenia radzie gminy zestawienie przychodów i wydatków gminnego funduszu na dany dok, do dnia 15 stycznia podaje do publicznej wiadomości zatwierdzone zestawienie przychodów i wydatków gminnego funduszu ochrony środowiska Kompetencje wynikające z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach /Dz. U. Nr 72, poz. 628 z późniejszymi zmianami/: WÓJT GMINY opracowuje projekt gminnego planu gospodarki odpadami opiniuje projekt wojewódzkiego, powiatowego i gminnego planu gospodarki odpadami 75 składa radzie gminy, co dwa lata, sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami aktualizuje gminy plan gospodarki odpadami nie rzadziej niż co 4 lata opiniuje program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, przedkładany przez wojewodę lub starostę opiniuje zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów opiniuje zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania lub transportu odpadów opiniuje pozwolenia na wytwarzanie odpadów lub decyzje zatwierdzające program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, jeżeli miejsce prowadzenia odzysku, unieszkodliwiania lub zbierania odpadów przez wytwórcę jest inne niż miejsce wytwarzania odpadów nakazuje posiadaczowi odpadów usunięcie odpadów z miejsc nie przeznaczonych do ich składowania lub magazynowania ze wskazaniem sposobu wykonania tej decyzji wydaje decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów może odmówić wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów Kompetencje wynikające z ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne /Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późniejszymi zmianami/: WÓJT GMINY wyznacza część nieruchomości umożliwiającej dostęp do wody objętej powszechnym korzystaniem z wód prowadzi postępowanie w sprawie sporów wodnych może nakazać właścicielowi gruntu przywrócenie poprzedniego stanu wody na gruncie lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom, jeżeli spowodowane przez niego zmiany stanu wody na gruncie szkodliwe wpływają na grunty sąsiednie 76 zatwierdza ugodę w sprawie zmiany stanu wody na gruncie przeciwdziała zagrożeniom powodzi określa termin przyłączy do sieci wodociągowych i kanalizacyjnych przeciwdziała skutkom suszy i ogranicza pobór wody Kompetencje wynikające z ustawy z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody /Dz. U. z 2001 r. Nr 99, poz. 1079 z późniejszymi zmianami/: RADA GMINY sporządza miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego po ustanowieniu planu ochrony dla obszaru objętego planem ochrony wprowadza ochronę przyrody w formie: uznania za pomnik przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, użytku ekologicznego, zespołu przyrodniczo – krajobrazowego oraz wyznacza obszary chronionego krajobrazu sporządza plan zagospodarowania przestrzennego dla obszarów chronionego krajobrazu oraz zespołu przyrodniczo – krajobrazowego może uznać teren pokryty drzewostanem parkowym za park gminny zapewnia mieszkańcom miast i wsi o zwartej zabudowie korzystanie z przyrody, przez tworzenie i utrzymywanie w należytym stanie terenów zieleni i zadrzewień WÓJT GMINY opiniuje projekty planów ochrony dla obszarów objętych formami ochrony przyrody uzgadnia jako organ zainteresowanej jednostki samorządu terytorialnego projekt rozporządzenia w sprawie utworzenia parku krajobrazowego wydaje zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów ustala wysokość opłaty za usunięcie drzew lub krzewów odracza, na okres dwóch lat, termin uiszczenia opłaty za usunięcie drzew i krzewów wymierza karę administracyjną za zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów oraz za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia 77 Kompetencje wynikające z ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach /Dz. U. z 2000 r. Nr 56, poz. 679 z późniejszymi zmianami/ Kompetencje wynikające z ustawy z dnia 20 lipca 2001r. o Inspekcji Ochrony Środowiska /tekst jednolity Dz. U. Nr 112, poz. 982 z 2002 r. z późniejszymi zmianami/: RADA GMINY rozpatruje informacje wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o stanie środowiska na obszarze województwa WÓJT wydaje właściwemu organowi Inspekcji Ochrony Środowiska polecenia podjęcia działań zmierzających do usunięcia bezpośredniego zagrożenia środowiska Kompetencje wynikające z ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach /Dz. U. Nr 132, poz.622 z późniejszymi zmianami/: uchwalanie szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku na obszarze gminy nadzorowanie utrzymania porządku i czystości w gminie W ramach funkcjonowania instrumentu prawnego występują następujące rodzaje odpowiedzialności: odpowiedzialność administracyjna odpowiedzialność karna odpowiedzialność cywilna Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring czyli kontrola jakości stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jakości środowiska jak też w odniesieniu do ilości zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych jako obowiązujących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czynią je instrumentem o znaczeniu prawym. 78 IV.2.2 Instrumenty finansowe Do instrumentów finansowych zaliczamy: 1/ opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska 2/ administracyjne kary pieniężne 3/ fundusze celowe 4/ ulgi podatkowe Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska pobierane są za następujące dziedziny: za emisje zanieczyszczeń do powietrza za usuwanie drzew i krzewów za pobór wody powierzchniowej i podziemnej za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi za składowanie odpadów za wyłączenie gruntów rolnych i leśnych z produkcji Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska stanowią formę daniny publicznej i pełnią funkcję prewencyjną i redystrybucyjną, która pozwala gromadzić i przemieszczać środki finansowe. Opłaty pobierane są przez Urząd Marszałkowski, Urząd Gminy i trafiają do funduszy celowych np./ WFOŚiGW/. W przypadku gruntów rolnych i leśnych wnoszone są bezpośrednio do funduszu ochrony gruntów. Kary pieniężne są związane z instytucją odpowiedzialności prawnej i są naliczane za działania niezgodne z prawem. Karę pieniężną dotyczącą wód, powietrza, hałasu, odpadów, wymierza decyzją wojewódzki inspektor ochrony środowiska w przypadku drzew i krzewów organ gminy. Zadaniem funduszy celowych jest gromadzenie i redystrybucja środków na ochronę środowiska pochodzących głownie z opłat i kar pieniężnych. Obecnie funkcjonują struktury funduszy podobnie jak stopnie administracyjne tj. NFOŚiGW, WFOŚiGW, PFOŚ oraz GFOŚ. 79 Każdy z tych funduszy dysponuje środkami w ramach obowiązującego prawa na określone cele związane z ochroną środowiska. Najistotniejsze znaczenie dla gminy Tomice ma WFOŚiGW w Krakowie, z którego do tej pory gmina korzystała kilkakrotnie - z dotacji i pożyczek częściowo umarzalnych, np.: dotacja na edukacje ekologiczna pod hasłem „Wiosna 2000 z pomocą naturze” dotacja na zakup pojemników do gromadzenia surowców wtórnych pożyczka na budowę kanalizacji sanitarnej oraz budowę oczyszczalni ścieków. Gmina Tomice skorzystała także z dość dużych przedakcesyjnych środków Unii Europejskiej, tj. Funduszu „PHARE” na budowę I etapu kanalizacji w Radoczy i Tomicach, oraz z Funduszu „SAPARD” na III etap kanalizacji sanitarnej w Tomicach w 2003r. Ponadto obecnie istnieją duże możliwości korzystania ze środków na ochronę środowiska poprzez Fundację Ekofundusz, Fundusz Spójności, dotacje Banku Światowego, fundusze strukturalne i inne środki unijne przeznaczone na rozwój obszarów wiejskich. Ulgi inwestycyjne dotyczą zwolnień od podatku dochodowego części dochodów z działalności, w której wykorzystuje się odpady wytworzone na terytorium RP. Jako drugi rodzaj ulg to odliczenia inwestycyjne dotyczące działalności w zakresie zbiórki, skupu i segregacji wszystkich odpadów . IV.2.3. Instrumenty społeczne Wśród instrumentów społecznych jako najważniejszy należy wymienić współdziałanie. Uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne są ważnym elementem skutecznego zarządzania opartego o zasady zrównoważonego rozwoju. Można je podzielić na: narzędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa poprzez: dokształcanie profesjonalne i system szkoleń, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych, udział społeczeństwa w zarządzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych narzędzia dla formułowania, integrowania i wdrożenia polityk środowiskowych jak: środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty, środowiskowe 80 strategie i plany działań, środowiskowe systemy zarządzania środowiskiem, środowiskowa ocena wpływu na środowisko, narzędzia włączające mechanizmy rynkowe w realizacje zrównoważonego rozwoju to: opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska), regulacje cenowe, regulacje użytkowania, oceny inwestycji, środowiskowe zalecenia dla budżetowania, kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych. narzędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównoważonego rozwoju to: wskaźniki równowagi środowiskowej, ustalenie wyraźnych celów operacyjnych, monitorowanie skuteczności procesów zarządzania. Kolejnym bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Pod tym pojęciem należy rozumieć różnorodne działania, które zmierzają do kształtowania świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków. Podstawą jest tu rzetelne i ciągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie się władz samorządów lokalnych ze społeczeństwem na drodze podejmowanych działań inwestycyjnych. Ważna dla ochrony środowiska jest również współpraca pomiędzy powiatowymi i gminnymi służbami ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi. Powinny to być relacje partnerskie które będą prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsięwzięć. I tak pozarządowe organizacje ekologiczne mogą zajmować się zarówno działaniami planistycznymi np. opracowywać operaty ochrony przyrody dla nadleśnictwa, prowadzić konstruktywne i fachowe programy ochrony różnych gatunków czy typów siedlisk, realizować prośrodowiskowe warsztaty i pokazy np. związane z alternatywnymi źródłami energii itp. Tradycyjną rolą organizacji jest też prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów ochrony środowiska i monitoringu. IV.2.4. Instrumenty strukturalne Do instrumentów strukturalnych należą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju, a także program ochrony środowiska i to one wytyczają główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Nadrzędnym 81 jednak dokumentem powinna być strategia rozwoju gminy. Dokument ten jest bazą dla opracowania programów sektorowych jak: infrastruktury drogowej, budownictwa mieszkaniowego, rozwoju i przekształcania gospodarstw rolnych, turystyki, ochrony przyrody itp. W programach tych powinny być uwzględnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane troską o stan środowiska. Oznacza to, że ochrona środowiska na terenie gminy wymaga podejmowania pewnych działań w określonych dziedzinach gospodarki jak i codziennego życia jego mieszkańców. Bardzo ważnym jest, by nie tylko na etapie opracowania projektu programu ochrony środowiska, ale głównie w okresie jego wdrażania, uwzględnione zostały zapisy wynikające ze strategii rozwoju gminy, programu, kierunków rozwoju i struktur jednostek administracyjnych wyższego szczebla. Działania gminy muszą uwzględniać strategiczne cele określone w: Programie Zrównoważonego Rozwoju Województwa Małopolskiego Programie Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego Planie rozwoju gospodarki wodnej w dorzeczu górnej Wisły Strategii Rozwoju Powiatu Wadowickiego Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Wadowickiego planach zagospodarowania przestrzennego 82 IV.3 INFORMACJA I KOMUNIKACJA SPOŁECZNA Niezbędne jest aby prowadzona informacja i komunikacja społeczna objęła swym zasięgiem wszystkie grupy społeczeństwa. W tym celu wykorzystana będzie strona internetowa Urzędu Gminy tak by w ten sposób umożliwić wszystkim zainteresowanym informacje o stanie naszego środowiska i planowanych zadaniach dla jego ochrony. Bardzo ważną sprawą jest właściwe, rzetelne i odpowiednio wcześniejsze informowanie tych mieszkańców, których planowane zadania i inwestycje będą dotyczyły w sposób bezpośredni. Nie może mieć miejsca sytuacja, że o planowanych zamierzeniach dowiadują się oni z „innych” źródeł. W takim przypadku nietrudno o postawę negatywną a czasami nawet wrogą w stosunku do planowanej inwestycji. Jak uczy doświadczenie wydłuża to lub nawet czasami uniemożliwia realizacje planowanych celów. Należy jednak pamiętać, że głównym celem prowadzonej edukacji ekologicznej będzie zmiana postaw i nawyków społeczeństwa w odniesieniu do poszczególnych dziedzin życia tak, aby były one zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Z uwagi na specyfikę tego zagadnienia trzeba mieć świadomość, że będzie to proces wieloletni i trudny. Działania edukacyjne powinny być realizowane w różnych dziedzinach, różnych formach oraz na różnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni a skończywszy na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. Edukacja i informacja z komunikacją są ze sobą ściśle powiązane, bowiem dobra i właściwa informacja potęguje procesy edukacyjne i inwestycyjne. Dostęp do informacji o środowisku gwarantuje Konstytucja RP. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska. Tym bardziej jest to istotne, a nawet konieczne jeśli chcemy wdrażać program i wspólnie chronić nasze środowisko. 83 IV.4. System i organizacja zarządzania środowiskiem oraz programem ochrony środowiska w gminie W niniejszym rozdziale przedstawiono zasady i instrumenty zarządzania środowiskiem wynikające z uprawnień na szczeblu gminny. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Tomice winien być instrumentem koordynującym poszczególne działania w zakresie ochrony środowiska na terenie gminy, a w przyszłości monitorować i zarządzać środowiskiem. Zarządzanie programem ochrony środowiska wynika przede wszystkim z uprawnień samorządu w zakresie ochrony środowiska, które dotyczą m. innymi: uporządkowania gospodarki ściekowej realizacji planu gospodarki odpadami utrzymania i tworzenia nowych terenów zieleni uwzględnienia obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi w opracowaniach planistycznych, zachowania i zwiększania zasięgu przestrzennego kompleksów leśnych ochrony wód powierzchniowych i podziemnych łącznie z zagrożeniem powodziowym Za realizację programu ochrony środowiska odpowiedzialne są władze gminy, które poprzez stanowienie prawa lokalnego kreują i koordynują wdrażanie programu. Ponadto proponuje się powierzyć Gminnej Komisji Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Rozwoju Gospodarczego zadanie nadzoru nad realizacją Programu, a także opracowanie sprawozdań z postępu realizacji i zgodności działań zapisanych w programie. Zadania z zakresu ochrony środowiska realizowane będą przez poszczególne stanowiska pracy Urzędu Gminy lub wyznaczonego koordynatora, Gminny Zakład Komunalny, podmioty gospodarcze zgodnie z przyjętym schematem organizacyjnym. Część działań głównie w dziedzinie usług, będzie wykonywana przez podmioty prywatne wyłonione w drodze przetargu publicznego. Gmina będzie pełniła rolę koordynatora takich działań. Od wykonawców będą odbierane sprawozdania i informacje z wykonania zadań i przestrzegania zapisów prawa. W okresach rocznych sporządzane będą raporty przedstawiające postęp we wdrażaniu zadań i celów zawartych w programie. 84 Tabela nr IV.1 Schemat zarządzania programem ochrony środowiska w gminie Tomice Rada Gminy Podmioty ralizujące określone zadania w programie Wójt Gminy Urząd Gminy -Przedsiębiorcy sektora prywatnego - Inwestorzy zewnętrzni Podmioty korzystające gospodarczo ze środowiska -Podmioty gospodarcze -Usługi -Rolnictwo -Mieszkańcy gminy Podmioty nadzorujące i kontrolujące realizacje programu WIOŚ, Powiatowy Inspektor Sanitarny Starostwo Powiatowe Urząd Gminy 85 Tabela nr IV.2 Najważniejsze działania w zakresie zarządzania środowiskiem w ramach zarządzania Programem Lp. 1 2 3 4 Zakres działań wdrażanie programu ochrony środowiska przez gminę Tomice Najważniejsze działania w latach 2004-2007 - bieżąca koordynacja wdrażania programu przy współudziale jednostek organizacyjnych gminy -ocena okresowa realizacji celów krótkoterminowych wraz z ich weryfikacją - raporty o stopniu wykonania programu -weryfikacja celów i priorytetów działań /2007 r./ Monitoring w myśl przepisów prawa kontrola i środowiska upowszechnianie informacji o stanie środowiska w gminie Informacja o -rozwój różnorodnych form edukacji, środowisku, -dostęp do informacji o środowisku komunikacja i jego ochronie społeczna -włączenie mediów, prasy celem edukacja przekazywania informacji, promowania ekologiczna zachowań, popularyzacji wskazówek i zaleceń -szersza współpraca celem włączanie się organizacji pozarządowych w proces edukacji ekologicznej, w tym Nadleśnictwa, ODR -prowadzenie szkolnej i pozaszkolnej edukacji ekologicznej dla wszystkich grup społecznych System Wspieranie, propagowanie i promowanie zarządzania instytucji oraz zakładów wdrażających środowiskiem system zarządzania środowiskiem Instytucje i partnerzy Rada Gminy, Wójt Gminy, Urząd Gminy i pozostałe jednostki organizacyjne uczestniczące we wdrażaniu programu WIOŚ Kraków Inspektor Sanitarny Władze Gminy WIOŚ Kraków’ Urząd Wojewódzki, organizacje pozarządowe, ODR, Starostwo Powiatowe, Nadleśnictwo, władze Gminy WFOSiGW Wojewoda fundusze celowe Rada Gminy, Wójt Gminy 86 IV.5 MONITORING WDRAŻANIA PROGRAMU IV.5.1.Sposób kontroli realizacji programu. Kontrola realizacji programu ochrony środowiska wymaga oceny stopnia realizacji przyjętych w nim celów i działań przewidzianych do wykonania w określonym terminie. Należy systematycznie oceniać też stopień rozbieżności między założeniami a realizacją programu oraz analizować przyczyny tych niespójności. Zgodnie z ustawą o ochronie środowiska Wójt Gminy co 2 lata sporządza raport. Po wykonaniu pierwszego raportu istnieje możliwość wprowadzenia aktualizacji programu na najbliższe dwa lata. Cały program będzie aktualizowany i korygowany co cztery lata. Aktualizacja polityki długoterminowej wymagana jest co cztery lata /można wcześniej, a nawet trzeba gdy zaistnieją istotne zmiany/. Dobrymi miernikami wyznaczającymi stan środowiska i presji na środowisko są wskaźniki, których podstawowym zadaniem jest zobiektyzowanie oceny realizacji celów. W celu oceny realizacji działań określonych w Programie na rzecz ochrony środowiska wykorzystywany będzie system państwowego monitoringu prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Wojewódzką i Powiatową Stację Sanitarno – Epidemiologiczną. W wyniku przeprowadzonych pomiarów i ocen stanu środowiska dostarczone będą informacje w zakresie: czystości wód powierzchniowych i podziemnych, stanu powietrza atmosferycznego, hałasu i promieniowania elektromagnetycznego, gospodarki odpadami, awarii. 87 Tabela nr IV.3 Wskaźniki do oceny realizacji Programu Ochrony Środowiska la Gminy Tomice. Lp. Wskaźniki stanu środowiska i zachodzące zmiany jako mierniki realizacji programu ochrony środowiska 1. Ilość przyłączy wodociągowych 2. Ilość przyłączy do kolektorów sanitarnych 3. Przepustowość oczyszczalni ścieków 4. Ładunek BZT5 w oczyszczonych ściekach komunalnych. 5. Stosunek długość sieci kanalizacyjnej do sieci wodociągowej 6. Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska i gospodarkę wodną. 7. Procent skanalizowania gminy 8. Ilość posadzonych drzew i krzewów /szt./ 9. Ilość wyciętych drzew /szt./ 10. Powierzchnia gruntów przeznaczonych do zalesienia 11. Odczucia społeczne z realizacji programu / ocena, ankieta/ 12. Ilość spotkań, posiedzeń, sesji o tematyce ekologicznej 13. Ilość przeprowadzonych szkoleń, konkursów, akcji edukacyjnych 14. Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych. Porównanie informacji określonych na podstawie wskaźników będzie efektem realizacji założonych celów i działań w programie. Istotne znaczenie mają mierniki świadomości społecznej. IV.5.2. Zasady monitoringu W procesie wdrażania Programu ważna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zadań w nim wyznaczonych z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów. Z tego względu ważne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie którego będzie możliwe dokonanie oceny procesu wdrażania, jak i również będą mogły być dokonane ewentualne modyfikacje Programu. 88 Monitoring powinien być sprawowany w następujących zakresach: monitoring środowiska monitoring programu monitoring odczuć społecznych. Monitoring środowiska – system kontroli środowiska, jest narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska i może być traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najważniejszych kryteriów, na podstawie których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych są w znacznym stopniu dostępne jako wielkości mierzone w ramach istniejących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary poziomów emisji, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych są wykonywane w ramach działalności, np. WIOŚ, RZGW, IMGW, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo np. lasów, łąk, terenów zielonych, użytków ekologicznych znany jest Urzędowi Gminy, Nadleśnictwu. Monitoring programu – najważniejszym wskaźnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zadań. Rada Gminy będzie oceniała co dwa lata stopień wdrożenia Programu, natomiast na bieżąco będzie kontrolowany postęp w zakresie wykonania przedsięwzięć zdefiniowanych w programie. Pod koniec 2005 roku nastąpi ocena realizacji przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2004 - 2007. Wyniki oceny będą stanowiły wkład dla listy przedsięwzięć, obejmujących okres 2006 - 2007. Ten cykl będzie się powtarzał co każde dwa lata, co zapewni ciągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osiągnięcia zaplanowanych zamierzeń należy dokonać analizy sytuacji i poznać jej przyczyny. Powodem mogą być np. brak czasu, pieniędzy, zasobów ludzkich lub też zmiana kolejności przewidzianych w programie zadań priorytetowych. W cyklach czteroletnich będzie oceniany stopień realizacji celów ekologicznych /określonych w tym dokumencie dla okresu do 2015 roku/. Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, a dotyczących okresu na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. Monitoring odczuć społecznych – jest sprawowany na podstawie badań opinii społecznej i specjalistycznych opracowań służących jakościowej ocenie udziału społeczeństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a także ocenie odbioru 89 przez społeczeństwo efektów Programu, między innymi przez ilość i jakość interwencji zgłaszanych do powiatowych władz środowiskowych. Monitorowanie założonych efektów ekologicznych W ocenie postępu wdrażania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Tomice oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie założonych efektów ekologicznych. Powinno być ono realizowane przy pomocy wskaźników /mierników stanu środowiska/ i zmian presji na środowisko, a także na wskaźnikach świadomości społecznej. 90 IV.5.3 Harmonogram wdrażania Programu w gminie Tomice Poniższy harmonogram zakreśla tylko ramy czasowe jego realizacji. Zasadnicze znaczenie w powodzeniu realizacji programu będą miały czynniki zewnętrzne i wewnętrzne w tym możliwości pozyskania środków finansowych. Istnieje zawsze możliwość weryfikacji i aktualizacji zadań. Przyjęte zadania 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Realizacja celów i priorytetów przyjętych na lata 2004-2011 Ocena i aktualizacja celów i priorytetów działania Aktualizacja Cele i Cele i priorytety priorytety na lata na lata 2008-2015 2012-2019 Lista Lista na Lista przedsięwzięć na lata 2008- na Lista na krótkoterminowych lata 20011 lata lata 2012- w perspektywie 4 lat 2006 2010 2015 2009 2013 Monitorowanie stanu środowiska i bieżąca analiza realizacji programu Ogólna analiza mierników realizacji programu Ocena realizacji wykazu przedsięwzięć Raport z realizacji programu 91 V. MOŻLIWOŚCI FINANSOWE WDRAŻANIA PROGRAMU V.I. ANALIZA MOŻLIWOŚCI GMINY W ZAKRESIE FINANSOWANIA ZADAŃ W DZIEDZINIE OCHRONY ŚRODOWISKA Tabela nr V.1 Syntetyczne zestawienie źródeł przychodów i wydatków budżetowych gminy Tomice w latach: 2001, 2002, 2003 w zł Wyszczególnienie DOCHODY OGÓŁEM DOCHODY WŁASNE w tym udział w podatku dochodowym od osób fizycznych w tym dochody z majątku w tym podatek od nieruchomości SUWENCJE DOTACJE PRZYCHODY w tym kredyt /pożyczka w tym wolne środki WYDATKI OGÓŁEM WYDATKI wydatki bieżące w tym na obsługę długu w tym z tytułu poręczeń wydatki majątkowe w tym inwestycyjne ROZCHODY WYNIK 2001 wykonanie 7 493 530 7 493 530 2 668 763 943 490 2002 wykonanie 8 853 265 8 853 265 3 028 800 1 058 397 2003 wykonanie 9 811 822 9 811 822 3 037 658 998 073 5 724 622 575 4 376 481 448 286 1 421 046 6 113 260 37 037 8 117 904 8 117 904 6 882 052 5 246 1 2 35 852 1 219 252 45 000 - 624 374 7 689 926 636 5 176 521 647 944 1 979 599 1 358 219 599 052 10 252 272 10 252 272 7 436 046 66 039 2 816 226 2 726 348 0 - 1 399 007 13 367 751 400 5 280 295 1 493 869 3 044 801 2 450 000 594 801 12 288 707 12 288 707 8 297 608 156 795 3 991 099 3 983 845 366 428 -2 476 885 92 Powyższa tabela obrazuje realizacje budżetu gminy Tomice na przestrzeni lat 2001 do 2003. Wskazuje główne źródła dochodu a także wielkość ponoszonych wydatków bieżących i inwestycyjnych. średni dochód własny wynosi 33,6 % dochodów, subwencje kształtują się na poziomie 56,9 % dochodów, dotacje kształtują się na poziomie 9,5 % dochodów. udział w podatku dochodowym od osób fizycznych wynosi średnio 11,5 % dochodów, Po stronie wydatków wyróżnić należy dwie kategorie: wydatki bieżące, które stanowią średnio 74,9 % ogółu wydatków, wydatki majątkowe (w nich wydatki inwestycyjne), które stanowią średnio 24,6 % ogółu wydatków. Na podkreślenie zasługuje fakt, że dochody gminy roku 2001 do 2003 wzrosły o 30,9 % w roku 2002 do2003 wzrosły o 10,8 %. Stało to się dzięki zwiększonej subwencji a szczególnie otrzymanej dotacji z funduszu SAPARD na budowę III etapu kanalizacji w Tomicach. Również po stronie wydatków ogółem w roku 2001 do 2003 nastąpił wzrost o 51,3 % a w stosunku roku 2002 do 2003 o 19,8 % . 93 V.2. ANALIZA WSKAŹNIKA FINANSOWEGO DLA OCENY ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ GMINY TOMICE Tabela nr V.2 Wskaźniki dla oceny zdolności kredytowej gminy Tomice Wskaźniki 1 Wskaźnik dochodowości 2 Poziom wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem 3 Wskaźnik zadłużenia 1 3 Wskaźnik a zadłużenia 2 4 Wskaźnik możliwości zadłużenia gminy 5 Struktura 1 6 Struktura 2 7 Poziom wydatków finansowych Opis wskaźnika dochody gminy na jednego mieszkańca wydatki inwestycyjne/ wydatki Wykonanie Wykonanie Wykonanie za 2001 za 2002 za 2003 1 059,3 1 252,4 1 373,0 15,0% 26,5% 32,4% obsługa zobowiązań w roku bieżącym/dochody budżetu ogółem zrealizowane w roku poprzednim (rata kredytów i pożyczek+odsetki)/dochód budżetu w roku bieżącym < 15 % kwota zadłużenia/dochody budżetu w roku bieżącym <60 % 0,07% 0,8% 1,7% 0,6% 0,7% 5,3% 8,2% 15,3% 24,9% dochody zrealizowane w roku bieżącym/ dochody ogółem budżetu zrealizowane w roku bieżącym wydatki zrealizowane w roku bieżącym/ wydatki ogółem + rozchody zrealizowane w roku bieżącym wydatki finansowe w roku bieżącym/ wydatki ogółem roku bieżącego 99,8% 93,6% 95,1% 99,4% 100% 97,1% 0% 0% 0% 94 Wskaźnik zdolności kredytowej gminy obrazuje tabela V.2. Wskaźnik dochodowości - jest miernikiem zamożności. Im wyższy poziom tego wskaźnika tym gmina z większą łatwością wykonuje zadania publiczne na rzecz swoich mieszkańców. Wskaźnik inwestycyjny - określa udział inwestycji w wydatkach i jest związany z poziomem zamożności gminy. Wskaźnik zadłużenia 1 - określa na ile gmina będzie mogła prowadzić obsługę bieżących zobowiązań na poziomie dochodów wykonanych w roku ubiegłym. Wskaźnik zadłużenia 2 - określa, czy zadłużenie gminy nie przekroczy 15 % wysokości dochodów. Wskaźnik możliwości zadłużenia - określa relację długu gminy w stosunku do dochodów w roku bieżącym / max 60 % dochodów. Wskaźnik struktury 1 - określa poziom środków własnych gminy. Dopełnienie do stu określa udział pozyskanych środków obcych w środkach finansowych. Wskaźnik struktury 2 - określa poziom wydatków poniesionych na realizację zadań własnych. Dopełnienie do stu tego wskaźnika określa udział spłat pozyskanych środków obcych w środkach finansowych. Poziom wydatków finansowych określa stopień obciążenia gminy z tytułu obsługi zadłużenia. Z analizy powyższych wskaźników wynika, że: wydatki inwestycyjne mają tendencję wzrostową w analizowanym okresie co świadczy o realizacji poważnych inwestycji jaką była budowa gimnazjum i kanalizacji sanitarnej wskaźnik zadłużenia 2 i wskaźnik możliwości zadłużania z analizowanych lat jest daleki do wartości granicznej, wskaźnik struktury 1 mówi, że gmina w niewielkim stopniu posiłkuje się kredytami wskaźnik struktury 2 oraz wskaźnik poziomu wydatków finansowych mówi, że spłata zadłużenia oraz obsługa długu stanowią minimalną część wydatków z budżetu. 95 V.3. PROGNOZA BUDŻETU GMINY TOMICE NA LATA 2004 – 2007 W celu dokonania wieloletnich projekcji dochodów i wydatków budżetowych uwzględniających trendy i kierunki rozwoju ekonomicznego gminy został opracowany zestaw założeń. Podstawą do opracowania jest projekt budżetu na rok 2004 oraz wytyczne Ministerstwa. Dochody budżetowe 2004-2007 Jako podstawę planowania przyjęto dochody z projektu budżetu na rok 2004, Zaplanowano wzrost poszczególnych źródeł dochodów o wskaźnik inflacji, Wskaźnik wzrostu cen produkcji przemysłowej oraz wskaźnik wzrostu PKB Tabela nr V.3 Prognozowany PKB Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 Przewidywany PKB 3,2% 3,1% 2,9% 2,5% Źródło: Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową i szacunki własne Wydatki budżetowe Jako podstawę planowania przyjęto wydatki budżetowe za rok 2003 i 2004, Zaplanowano wzrost poszczególnych grup wydatków bieżących o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (inflacja), Zaplanowano wzrost wydatków majątkowych o wskaźnik wzrostu cen produkcji przemysłowej. Tabela nr V.4 Prognoza wskaźników Wyszczególnienie 2004 2005 Wskaźnik wzrostu cen towarów i usług 3,2% 3,1% konsumpcyjnych (inflacja) Wskaźnik wzrostu cen produkcji przemysłowej 2,0% 1,5% Źródło: Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową i szacunki własne 2006 2007 2,9% 2,5% 2,0% 2,0% 96 Tabela nr V.5 Prognoza budżetu gminy Tomice na lata 2004-2007 Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 DOCHODY 9 357 188 8 622 000 8 963 000 9 008 000 Własne 3 406 286 2 812 000 3 013 000 3 58 000 państwa 1 217 403 1 350 000 1 450 000 1 350 000 Subwencje 5 454 930 5 500 000 5 600 000 5 400 000 Dotacje 495 972 300 000 350 000 550 000 PRZYCHODY 201 486 370 000 250 000 0 WYDATKI 9 001 210 8 191 000 8 422 000 8 187 000 Wydatki bieżące 8 506 490 8 091 000 8 122 000 8 187 000 Wydatki majątkowe 494 720 100 000 300 000 0 ROZCHODY 557 464 791 000 791 000 821 000 WYNIK - 355 978 0 0 0 Udział w podatkach stanowiących dochód 97 Tabela nr V.6 Wskaźniki finansowe dla oceny zdolności kredytowej gminy Tomice na lata 20042007 Wskaźniki 1 Wskaźnik dochodowości 2 Poziom wyda tków inwesty cyjnych w wydatkach ogółem 3 Wskaźnik zadłużenia 1 Opis wskaźnika dochody gminy na jednego mieszkańca wydatki inwestycyjne/ wydatki obsługa zobowiązań w roku bieżącym /dochody budżetu ogółem zrealizowane w roku poprzednim /rata kredytów i 3 Wskaźnik pożyczek+odsetki/ a zadłużenia 2 dochody budżetu w roku bieżącym < 15 % kwota 4 Wskaźnik zadłużenia/dochody możliwości zadłużenia gminy budżetu w roku bieżącym <60 dochody zrealizowane w 5 Struktura 1 roku bieżącym/ dochody + przychody budżetu zrealizowane w roku bieżącym wydatki zrealizowane w 6 Struktura 2 roku bieżącym/ wydatki + rozchody ogółem zrealizowane w roku bieżącym wydatki z tytułu poręczeń 7 Poziom / wydatki ogółem roku wydatków bieżącego finansowych Prognoza na 2004 Prognoza na 2005 Prognoza na 2006 Prognoza na 2007 1 299,6 1 187,8 1227,8 1 228,5 5,2% 1,2% 3,5% 0% 1,8% 1,4% 1,3% 1,1% 4,8% 10,8% 10,1% 10,2% 0% 0,2% 0% 0% 97,8% 95,0% 97,2% 100% 94,6% 91,1% 91,4% 90,8% 0% 0% 0% 0% Z przedstawionych wyżej szacunków wynika, iż zadania zawarte w programie na lata 2004 – 2007 i przewidziane do finansowania z budżetu gminy przekraczają jego możliwości 98 finansowe - korzystanie z kredytów i pożyczek nie spowoduje przekroczenia wartości granicznych wskaźnika zadłużenia i 60 % wskaźniku możliwości zadłużenia Przedstawiona w tabeli polityka ochrony środowiska do 2015 roku oraz harmonogram realizacji zadań ekologicznych, niniejszego opracowania, zadania do realizacji w latach 2004 - 2007 z zakresu ochrony środowiska, winny mieć przybliżone pokrycie w nakładach finansowych. Taka struktura dochodów przy wzrastającym zakresie obowiązków gminy szczególnie w zakresie ochrony środowiska, wymusza konieczność poszukiwania zewnętrznych źródeł finansowania zadań głównie ze środków Unii Europejskiej. Mogą być one pokrywane ze źródeł zewnętrznych: preferencyjnych pożyczek i dotacji z WFOŚiGW, funduszy strukturalnych UE oraz funduszy celowych budżetu państwa. Środki budżetu oraz funduszy ochrony środowiska będą zabezpieczały w części wkład własny wymagany przy występowaniu o środki UE. Tabela nr V.7 Koszty szacunkowe realizacji zadań środowiskowych z poszczególnych dziedzin w latach 2004-2007 szacunkowy koszt PLN Dziedzina środowiskowa lp. w tyś. zł 1 Edukacja ekologiczna 36 2 Racjonalna gospodarka wodno- ściekowa 3 Poprawa jakości powietrza atmosferycznego, 1 384 4 Poprawa jakości gleby, ochrona powierzchni 30 11 610 i kopalin 5 Zmniejszenie uciążliwości hałasu bd. 6 Zachowanie i wzbogacanie walorów przyrodniczych 32 7 Racjonalna gospodarka odpadami 120 8 Zagospodarowanie terenów poprodukcyjnych i 16 zdegradowanych 9 Przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagrożeniom 50 środowiska Razem koszt szacunkowy 13 278 99 VI. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Program Ochrony Środowiska dla Gminy Tomice na lata 2004 – 2007 z perspektywą na lata 2008 - 2015 został wykonany zgodnie z ustawowymi wymogami (ustawa - Prawo ochrony środowiska – art. 17). Przy tworzeniu w/w opracowania kierowano się także wskazaniami Ministerstwa Środowiska w tym zakresie (m. in. „Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu lokalnym i regionalnym”). W Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Tomice dokonano charakterystyki zasobów i składników środowiska przyrodniczego terenu gminy w zakresie poszczególnych elementów środowiska. Na podstawie szczegółowej analizy scharakteryzowanych elementów sporządzono ocenę zagrożeń i tendencji przeobrażeń środowiska przyrodniczego obszaru gminy. W opracowaniu wskazano również źródła i przyczyny zachodzących przeobrażeń. Uwzględniając stan poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego na terenie gminy, zaproponowano działania zmierzające do poprawy istniejących warunków. W ramach polityki ekologicznej gminy określono cele ekologiczne oraz cele strategiczne. Polityka ekologiczna gminy opiera się na polityce ekologicznej państwa, Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Małopolskiego, Programie Ochrony Środowiska Powiatu Wadowickiego oraz istniejących uwarunkowaniach prawnych z uwzględnieniem dostosowania prawa do prawa wspólnotowego Unii Europejskiej jak również założeniach rozwoju społeczno - gospodarczego gminy Tomice. Wyznaczone cele ekologiczne i strategiczne, jakie należy podjąć w zakresie ochrony środowiska przedstawione są w harmonogramie będącym odzwierciedleniem polityki ekologicznej gminy. Z uwagi na szeroki zakres przedsięwzięć koniecznych do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych wybrano kilka, które należy realizować w pierwszej kolejności. Ich zestawienie stanowi krótkoterminowy harmonogram Programu Ochrony Środowiska na lata 2004 – 2007 Pozostałe zadania ekologiczne będą realizowane w ramach długoterminowego harmonogramu Programu Ochrony Środowiska na lata 2008 – 2015 Z uwagi na specyfikę ciągłości realizacji niektórych zadań będą one realizowane zarówno w ramach harmonogramu krótko jak i długoterminowego. 100 Realizacja zadań musi być kompleksowa i obejmować wszystkie elementy chroniące środowisko m. in.: uporządkowanie gospodarki ściekowej, przeciw działanie zagrożeniom i ich minimalizację, ograniczenie uciążliwości akustycznej, poprawę jakości wód, gleby, powietrza. Nie obejmują one szczegółowych zadań z dziedziny gospodarki odpadami gdyż jest to oddzielne opracowanie stanowiące integralną część programu ochrony środowiska gminy Tomice. Zadania samorządów obejmują również sprawy z zakresu bezpośrednich kontaktów z użytkownikami środowiska poprzez wydanie decyzji zezwalających na korzystanie ze środowiska i określających warunki jego korzystania np. uzgadnianie sposobu zagospodarowania odpadów oraz pozyskania danych o rodzaju i skali korzystania z zasobów środowiska. Organy gminy posiadają też uprawnienia w zakresie ustalania dodatkowych wymagań służących ochronie środowiska na określonych obszarach oraz przeciwdziałania zagrożeniom środowiska w sytuacjach nadzwyczajnych. W zakresie ochrony środowiska zadania wykonują ponadto organy administracji niezespolonej m. in. regionalne zarządy gospodarki wodnej, nadleśnictwa. Dużą rolę w realizacji zadań na rzecz ochrony środowiska pełnią instytucje niepaństwowe: jednostki badawczo – rozwojowe, agencje, fundacje, organizacje gospodarcze i społeczne organizacje ekologiczne. Aktywność organizacji zwiększa niezbędne zaangażowanie społeczeństwa w sprawy ochrony środowiska oraz podnosi świadomość ekologiczną. Działania tych organizacji winny być widoczne w obronie przed wzrostem lokalnych uciążliwości środowiskowych oraz w organizowaniu imprez masowych na rzecz środowiska. Ważnym czynnikiem będzie właściwe zarządzanie środowiskiem i odpowiednie podejście podmiotów gospodarczych korzystające ze środowiska do obowiązku: dotrzymywanie wymagań wynikających z przepisów prawa modernizacji technologii w celu ograniczenia lub wyeliminowania uciążliwości dla środowiska instalowania urządzeń służących ochronie środowiska stałej kontroli emisji zanieczyszczeń Dla zapewnienia pełnej realizacji zamierzonych celów w zakresie wyeliminowania szkodliwego oddziaływania na środowisko, zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty, tworzenia warunków do racjonalnego i harmonijnego rozwoju gminy w zgodzie ze środowiskiem i naturą, będzie wymagane osobiste zaangażowanie i pełne uczestnictwo nas wszystkich. 101 VII. LITERATURA I WYKORZYSTANE MATERIAŁY 1) Zadania organów administracji w zakresie ochrony środowiska- Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko. Białystok 2003 r. 2) Problemy ochrony środowiska naturalnego gmin w Polsce u progu XXI wieku. Polski Klub Ekologiczny. Warszawa 2001r. 3) Wdrażanie systemu zarządzania środowiskowego w regionie z uwzględnieniem organizacji funkcjonujących w gminie i w powiecie. Europejski Instytut Kształcenia Podyplomowego EIPOS-Kielce. Warszawa 2002r. 4) Raport o stanie bezpieczeństwa powodziowego województwa małopolskiego. Małopolski Urząd Wojewódzki. Kraków-grudzień 2001r. 5) Program dla Wisły, Etap I, strategia rozwoju gospodarki wodnej w dorzeczu górnej Wisły. Minister Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Kraków,17 luty 1999r. 6) Źródła i zasady finansowania inwestycji w ochronie środowiska w Polsce. Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko. Informator 2003r. 7) Program prac geodezyjno-urządzeniowych dla potrzeb rozwoju obszarów wiejskich w województwie małopolskim na lata 2003-2006 (projekt). Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Kraków 2002r. 8) Udział społeczeństwa w postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. Ministerstwo Środowiska. Warszawa 2002r. 9) Stan obecny i planowanie rozwoju gospodarki wodnej w dorzeczu górnej Wisły. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie 2001r. 10) Ochrona Środowiska. Działalność samorządów terytorialnych w aspekcie integracji z Unią Europejską. NFOŚiGW. Kraków 2000r. 11) Rola mediów lokalnych w budowaniu i promocji małych ojczyzn. Kraków, Małopolskie Stowarzyszenie Doradztwa Rolniczego, Kazimierz Długosz. Kielcekwiecień 2004r. 12) Przyjazne środowisku miejsca pracy, ochrona przyrody i leśnictwo. Instytut na rzecz Ekorozwoju. Warszawa 2003. 13) Zalesianie terenów porolnych. Instytut Badawczy Leśnictwa. Warszawa 1999r. 14) Przyjazne środowisku miejsca pracy, transport. Instytut na rzecz Ekorozwoju Warszawa 2003r. 15) Beskid Mały. PTTK „Ziemi Wadowickiej” Wadowice 2001r. 102 16) Informator o integracji polityki zatrudnieniowej z ekologiczną w UE i w Polsce. Instytut na rzecz Ekorozwoju. Warszawa 2003r. 17) Raport o stanie środowiska w województwie bielskim w roku 1994. Państwowy Inspektor Środowiska. Bielsko-Biała 1995r. 18) Fundusze strukturalne i polityka regionalna Unii Europejskiej. Małopolskie Stowarzyszenie Doradztwa Rolniczego, Józef Kania. Kraków, Kielce-kwiecień 2004r. 19) Geografia fizyczna Polski. J.Kondracki. PWN, Warszawa 1981r. 20) II Polityka Ekologiczna Państwa, Rada Ministrów, Warszawa, grudzień 2000r. 21) Program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska województwa małopolskiego na lata 2001-2015 – Nasza Zielona Małopolska. Kraków 2000r. 22) Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami na lata 2003-2010. Zarząd Województwa Małopolskiego. 2003 r. 23) Projekt budżetu gminy Tomice na rok 2004r. 24) Sprawozdania budżetowe gminy Tomice za lata 2004-2006. 25) Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wadowickiego. 26) Narodowy Spis Powszechny, 2002r. 27) Operat wodnoprawny na pobór wody z rzeki Skawy w Witanowicach. Przedsiębiorstwo Naukowo-Badawczo-Usługowe. Bielsko-Biała, maj 1997 r. 28) Prognoza kwoty długu publicznego Gminy Tomice na lata 2004-2010. Urząd Gminy Tomice 29) Planowanie i wdrażanie polityki ochrony środowiska. Departament Polityki Ekologicznej i Integracji Europejskiej. Warszawa 2001r. 103 VIII. SPIS TABEL I. 1. Wykaz gruntów ornych wg klas bonitacyjnych ................................................................9 2. Średni stan wody rzeki Skawy ........................................................................................10 3. Wykaz pomników przyrody ...........................................................................................13 4. Stan mieszkańców i zaludnienie ....................................................................................14 5. Liczba osób pozostających bez pracy ............................................................................16 6. Struktura użytkowania gruntów .....................................................................................17 7. Struktura agrarna gospodarstw .......................................................................................18 8. Gospodarstwa rolne wg prowadzenia działalności .......................................................18 9. Stan pogłowia zwierząt .................................................................................................19 10. Zestawienie długości i jakości dróg gminnych ............................................................22 11. Wyniki zanieczyszczenia powietrza ............................................................................25 12. Zestawienie ilości wyprodukowanych odpadów komunalnych ..................................26 13. Wartości progowe poziomu hałasu w środowisku .....................................................27 14.Zestawienie obwałowań rzeki Skawy i potoków .........................................................29 II. 1. Zestawienie priorytetów i zadań w zakresie edukacji ekologicznej ...............................34 2. Zestawienie priorytetów i zadań w zakresie racjonalnej gospodarki wodno ściekowej 38 3. Zestawienie priorytetów i zadań w zakresie poprawy jakości powietrza atmosferycznego ...............................................................................................................42 4. Zestawienie priorytetów i zadań w zakresie poprawy jakości gleb, ochrony powierzchni i kopalin .......................................................................................................45 5. Zestawienie priorytetów i zadań w zakresie zmniejszenia uciążliwości hałasu .............48 6. Zestawienie priorytetów i zadań w zakresie zahamowania i wzbogacenia walorów przyrodniczych .................................................................................................................51 7. Zestawienie priorytetów i zadań w zakresie racjonalnej gospodarki odpadami .............53 8. Zestawienie priorytetów i zadań w zakresie zagospodarowania terenów poprodukcyjnych i antropogenicznych .............................................................................57 9. Zestawienie priorytetów i zadań w zakresie przeciwdziałania nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska ...................................................................................................59 III. 1. Harmonogram uruchamiania środków finansowych.....................................................62 IV. 1. Schemat zarządzania ochrony środowiska w gminie Tomice........................................84 104 2. Najważniejsze działania w zakresie zarządzania środowiskiem w ramach zarządzania programem......................................................................................................................85 3. Wskaźniki do oceny realizacji programu ochrony środowiska......................................87 4. Harmonogram wdrażania programu w gminie Tomice..................................................90 V. 1. Syntetyczne zestawienie źródeł przychodów i wydatków budżetowych w gminie Tomice w latach 2001-2003...........................................................................................91 2. Wskaźniki dla oceny zdolności kredytowej gminy Tomice..........................................93 3. Prognozowany PKB.......................................................................................................95 4. Prognoza wskaźników....................................................................................................95 5. Prognoza budżetu gminy Tomice na lata 2004-2007.....................................................96 6. Wskaźniki finansowe dla oceny zdolności kredytowej w gminie Tomice na lata 2004-2007..........................................................................................................97 7. Koszty szacunkowe realizacji zadań środowiskowych z poszczególnych dziedzin w latach 2004-2007......................................................................................................98 105 IX. ZAŁĄCZNIKI GRAFICZNE 1. Gmina Tomice na tle Powiatu Wadowickiego 2. Sąsiedztwo Gminy Tomice 3. Gmina Tomice i jej zagrożenia środowiskowe 4. Program oczyszczania ścieków komunalnych na lata 2004-2015 5. Uwarunkowania przyrodnicze 6. Tereny zagrożone zalaniem 106
