5. Założenia ochrony środowiska dla gminy
advertisement
Program ochrony środowiska dla gminy Kobyłka na lata 2005 - 2011 Kobyłka, 2005 r 1. WPROWADZENIE .......................................................................................................................................... 5 2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU............................................................................................ 6 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY ................................................................................................................... 8 3.1. INFORMACJE OGÓLNE .................................................................................................................................... 8 3.2. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE .......................................................................................... 8 3.3. HISTORIA I ZABYTKI ...................................................................................................................................... 9 3.4. UKSZTAŁTOWANIE I GEOMORFOLOGIA TERENU .......................................................................................... 12 3.5. BUDOWA GEOLOGICZNA ............................................................................................................................. 12 3.6. WARUNKI KLIMATYCZNE ............................................................................................................................ 14 3.7. ANALIZA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ......................................................................... 14 3.8. STRUKTURA ZABUDOWY ............................................................................................................................. 15 3.9. DEMOGRAFIA I PROCESY SPOŁECZNE .......................................................................................................... 16 3.10. ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE ................................................................................................................... 18 3.11. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA................................................................................................................... 18 3.12. ROLNICTWO .............................................................................................................................................. 20 3.13. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ................................................................................................................ 20 3.13.1. Zaopatrzenie w wodę ......................................................................................................................... 21 3.13.2. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków ............................................................................................ 25 3.13.3. Zaopatrzenie w gaz ........................................................................................................................... 27 3.13.4. Zaopatrzenie w ciepło ....................................................................................................................... 27 3.13.5. Zaopatrzenie w energię elektryczną .................................................................................................. 28 3.14. INFRASTRUKTURA KOMUNIKACYJNA I TRANSPORTOWA ........................................................................... 29 3.15. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE ................................................................................................................... 30 3.16. TURYSTYKA I REKREACJA ......................................................................................................................... 31 4. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE I WEWNĘTRZNE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA................................................................................................................................................... 31 4.1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE ............................................................................................................... 32 4.1.1. Polityka ekologiczna Państwa ............................................................................................................. 32 4.1.2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego ............................................. 33 4.1.3. Program ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego ....................................................... 33 4.1.4. Obowiązujące akty prawne w zakresie ochrony środowiska ............................................................... 35 4.1.5. Integracja europejska.......................................................................................................................... 35 4.1.6. Program ochrony środowiska dla powiatu wołomińskiego ................................................................ 36 4.1.7. Strategia rozwoju powiatu wołomińskiego .......................................................................................... 36 5. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY KOBYŁKA DO 2011 ROKU...................... 37 5.1. GMINNE LIMITY RACJONALNEGO WYKORZYSTANIA ZASOBÓW NATURALNYCH I POPRAWY STANU ŚRODOWISKA ..................................................................................................................................................... 37 5.2. NADRZĘDNY CEL PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ............................................................................... 38 5.3. PRIORYTETY EKOLOGICZNE ........................................................................................................................ 38 6. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO ........................ 39 6.1. JAKOŚĆ WÓD I STOSUNKI WODNE ................................................................................................................ 39 6.1.1. Stan aktualny ....................................................................................................................................... 39 6.1.2. Program działań dla sektora: Jakość wód i stosunki wodne ............................................................... 45 6.2 POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ...................................................................................................................... 59 6.2.1. Stan aktualny ....................................................................................................................................... 59 6.2.2. Program działań dla sektora: Powietrze atmosferyczne ..................................................................... 66 6.3. OCHRONA PRZED HAŁASEM ........................................................................................................................ 72 6.3.1 Stan aktualny ........................................................................................................................................ 72 6.3.2. Program działań dla sektora: Ochrona przed hałasem ..................................................................... 73 6.4. OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM ELEKTROMAGNETYCZNYM .............................................................. 79 6.4.1. Stan aktualny ....................................................................................................................................... 79 2 6.4.2. Program działań dla sektora: Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym.................... 80 6.5. POWAŻNE AWARIE I ZAGROŻENIA NATURALNE ........................................................................................... 85 6.5.1 Stan aktualny ........................................................................................................................................ 85 6.5.3. Program działań dla sektora: Poważne awarie i zagrożenia naturalne ............................................. 86 7. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY ........................................................................................................................................................ 90 7.1 OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU ........................................................................................................... 90 7.1.1. Stan aktualny ....................................................................................................................................... 90 7.1.2. Program działań dla sektora: Ochrona przyrody i krajobrazu ........................................................... 98 7.2. OCHRONA POWIERZCHNI TERENU ............................................................................................................. 106 7.2.1. Eksploatacja surowców mineralnych ............................................................................................... 106 7.2.3. Program działań dla sektora: Surowce mineralne ............................................................................ 109 7.3. GLEBY....................................................................................................................................................... 113 7.3.1 Stan aktualny ...................................................................................................................................... 113 7.2.3. Program operacyjny dla pola: Gleby ................................................................................................ 115 8. ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII .. 119 8.1. RACJONALIZACJA UŻYTKOWANIA WODY DO CELÓW PRODUKCYJNYCH I KONSUMPCYJNYCH ................... 119 8.2. ZMNIEJSZENIE ZUŻYCIA ENERGII ............................................................................................................... 122 8.3. WZROST WYKORZYSTANIA ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH ............................................................ 123 8.4. ZMNIEJSZENIE MATERIAŁOCHŁONNOŚCI I ODPADOWOŚCI PRODUKCJI....................................................... 124 9. WŁĄCZANIE ASPEKTÓW EKOLOGICZNYCH DO POLITYK SEKTOROWYCH....................... 125 9.1 ZAGADNIENIA OCHRONY ŚRODOWISKA W UJĘCIU SEKTOROWYM ............................................................... 125 9.1.1 Przemysł ............................................................................................................................................. 125 9.1.2 Transport ........................................................................................................................................... 127 9.1.3 Gospodarka komunalna i budownictwo ............................................................................................. 130 9.1.4 Rekreacja i turystyka .......................................................................................................................... 131 9.1.5. Rolnictwo .......................................................................................................................................... 132 9.1.6. Aktywizacja rynku do działań na rzecz środowiska .......................................................................... 132 10. EDUKACJA EKOLOGICZNA ................................................................................................................. 133 10.1. STAN AKTUALNY..................................................................................................................................... 133 10.2. PROGRAM DZIAŁAŃ DLA SEKTORA EDUKACJA EKOLOGICZNA ................................................................. 133 11. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU ........................................................................ 137 12. ZARZĄDZANIE OCHRONĄ ŚRODOWISKA....................................................................................... 143 12.1. INSTRUMENTY ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ........................................................................................ 143 12.1.1. Instrumenty prawne ......................................................................................................................... 144 12.1.2. Instrumenty finansowe .................................................................................................................... 150 12.1.3. Instrumenty społeczne ..................................................................................................................... 151 12.1.4. Instrumenty strukturalne ................................................................................................................. 151 12.2. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ............................................................................. 152 13. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU ....................... 153 14. ANALIZA MOŻLIWYCH DO ZASTOSOWAŃ ROZWIĄZAŃ NA PODSTAWIE OCENY INFRASTRUKTURY GMINY, ORGANIZACJI WEWNĘTRZNEJ I ZARZĄDZANIA OCHRONĄ ŚRODOWISKA W GMINIE ORAZ SYTUACJI FINANSOWEJ .............................................................. 156 ZAŁĄCZNIK 1 ................................................................................................................................................. 158 SPIS TABEL...................................................................................................................................................... 167 SPIS RYSUNKÓW ........................................................................................................................................... 169 WYKAZ SKRÓTÓW ....................................................................................................................................... 170 3 4 1. Wprowadzenie Postępujący wielowiekowy rozwój cywilizacyjny, któremu towarzyszyło beztroskie i nieograniczone korzystanie z dóbr przyrody, doprowadził do znacznej degradacji środowiska naturalnego. Przejawem tego było nie tylko zanieczyszczenie poszczególnych komponentów środowiska, ale także wyczerpywanie się zasobów surowcowych, ginięcie gatunków zwierząt i roślin oraz pogorszenie stanu zdrowia ludności na terenach poddanych antropopresji. Również w Polsce do lat 90-tych XX wieku środowisko uważane było za źródło surowców oraz rezerwuar odpadów i zanieczyszczeń. Zmiana ustroju oraz idące za nią zmiany prawne i światopoglądowe wymusiły odmienne spojrzenie na kwestie związane z użytkowaniem i ochroną środowiska. Obecnie przyjmuje się, że jednym z najważniejszych praw człowieka jest prawo do życia w czystym środowisku. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Gmina jest jednostką samorządu terytorialnego, która w coraz większym stopniu decyduje o kierunkach polityki ochrony środowiska na własnym obszarze. Poprzez wydawanie decyzji związanych z zagospodarowaniem przestrzennym, gminy stały się kluczową stroną w kształtowaniu jakości środowiska na administrowanych przez siebie terenach. Efektywność działań z zakresu ochrony dziedzictwa przyrodniczego zależy przede wszystkim od polityki i rozwiązań przyjętych na szczeblu lokalnym oraz od pozyskania zainteresowania i zrozumienia ze strony społeczności lokalnych. Działania takie, aby były skuteczne, muszą być prowadzone zgodnie z opracowanym uprzednio programem, sporządzonym na podstawie wnikliwej analizy sytuacji dla danego rejonu. Zadanie takie ma spełniać wieloletni program ochrony środowiska. Programy takie wykonuje się dla wszystkich szczebli administracyjnych: kraju, województwa, powiatu i gminy. Nieodłączną częścią Programu ochrony środowiska jest Plan gospodarki odpadami. Program ochrony środowiska na lata 2005 – 2011 dla gminy Kobyłka jest dokumentem planowania strategicznego, zawierającym cele i kierunki polityki prowadzonej przez gminę i określającym wynikające z nich działania. Tak ujęty Program będzie wykorzystywany jako: - podstawowy dokument zarządzania gminą w zakresie ochrony środowiska, wytyczna do tworzenia programów operacyjnych i zawierania kontraktów z innymi jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi w działaniach związanych ze środowiskiem, przesłanka do konstruowania budżetu gminy i wieloletnich planów inwestycyjnych, płaszczyzna koordynacji i układ odniesienia dla innych podmiotów działających w sektorze ochrony środowiska oraz podstawa do ubiegania się o fundusze celowe ze źródeł krajowych i Unii Europejskiej. Wszystkie aspekty związane z ochroną środowiska są kwestią priorytetową dla władz i społeczeństwa gminy Kobyłka, z uwagi na duży udział terenów przyrodniczo cennych w powierzchni gminy oraz zainteresowanie inwestorów terenami położonymi w gminie. Zobowiązuje to do przyjęcia rozwiązań warunkujących poprawę jakości poszczególnych komponentów środowiska oraz działań prowadzących do nie pogarszania dotychczasowego stanu środowiska. Przedstawione cele i działania posłużą do kreowania takich zachowań ogółu społeczeństwa gminy Kobyłka, które służyć będą ogólnej poprawie stanu środowiska przyrodniczego i wzmocnieniu jego walorów turystycznych i rekreacyjnych. Realizacja celów wytyczonych w programie powinna spowodować polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy. Program ochrony środowiska dla gminy Kobyłka przedstawia aktualny stan środowiska, określa hierarchię niezbędnych działań zmierzających do poprawy tego stanu, umożliwia koordynację decyzji 5 administracyjnych oraz wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez różne podmioty i instytucje. Sam program nie jest dokumentem stanowiącym, ingerującym w uprawnienia poszczególnych jednostek administracji rządowej i samorządowej oraz podmiotów użytkujących środowisko. Należy jednak oczekiwać, że poszczególne jego wytyczne i postanowienia będą respektowane i uwzględniane w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska. Program ochrony środowiska służyć będzie koordynacji działań związanych z ochroną środowiska w gminie. Jego funkcje polegać będą na: - - - działaniach edukacyjno – informacyjnych, przekazywaniu ogółowi społeczeństwa, zainteresowanym podmiotom gospodarczym i instytucjom informacji na temat zasobów środowiska przyrodniczego oraz stanu poszczególnych komponentów środowiska, wskazywaniu tzw. gorących punktów, czyli najważniejszych zagrożeń środowiska gminy i sposobów ich rozwiązywania, wytyczaniu priorytetów ekologicznych, promowaniu i wdrażaniu zasad zrównoważonego rozwoju w gminie Kobyłka, koordynacji działań związanych z ochroną środowiska pomiędzy: administracją publiczną wszystkich szczebli, instytucjami i pozarządowymi organizacjami ekologicznymi oraz społeczeństwem gminy na rzecz ochrony środowiska, ułatwieniu władzom gminy wydawania decyzji określających sposób i zakres korzystania ze środowiska. Zakłada się, że kształtowanie polityki ekologicznej w gminie Kobyłka będzie miało charakter procesu ciągłego. Obecnie planowane jest wydanie kolejnych aktów prawnych, których ustalenia będą musiały być uwzględnione w zarządzaniu ochrona środowiska. Jednocześnie proponuje się przyjęcie programowania „kroczącego”, polegającej na cyklicznym weryfikowaniu celów i wydłużaniu horyzontu czasowego Programu w jego kolejnych edycjach. Jako punkt odniesienia dla programu ochrony środowiska przyjęto aktualny stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzień 31.12.2003, z uwzględnieniem dostępnych danych za okres 2004 roku. Z uwagi na fakt, że Kobyłka jest gminą miejska, w dalszej części opracowania terminów: miasto i gmina będzie używać się zamiennie na określenie tej jednostki administracyjnej. 2. Metodyka opracowania programu Sposób opracowania Programu został podporządkowany metodologii właściwej dla planowania strategicznego, polegającej na: 1. Określeniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego na terenie gminy Kobyłka, zawierającej charakterystykę poszczególnych komponentów środowiska wraz z ich oceną; 2. Określeniu konstruktywnych działań mających na celu poprawę stanu aktualnego w zakresie ochrony środowiska poprzez przedstawienie celów strategicznych, celów długoi krótkoterminowych oraz kierunków działań wraz z opracowaniem programów operacyjnych dla poszczególnych segmentów środowiska; przy czym: - cele ekologiczne – cele, po osiągnięciu których ma nastąpić poprawa danego elementu środowiska stanowiący ostateczny efekt podejmowanych działań; kierunki działań – kierunki służące do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych; zadania ekologiczne – konkretne przedsięwzięcia prowadzące do realizacji wyznaczonych kierunków a tym samym celów ekologicznych. Zadania te mają charakter krótkookresowy i winny być realizowane aż do osiągnięcia założonego celu. 6 3. Przedstawieniu uwarunkowań realizacyjnych Programu w zakresie rozwiązań prawnoinstytucjonalnych, źródeł finansowania, systemu zarządzania środowiskiem i Programem; 4. Określeniu zasad monitorowania efektów wdrażania Programu. Źródłami informacji dla Programu były materiały uzyskane z Urzędu Miasta w Kobyłce, Starostwa Powiatowego w Wołominie, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie, Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Powiatowej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Wołominie, Powiatowej Straży Pożarnej w Wołominie, Nadleśnictwa, a także prace instytutów i placówek naukowo – badawczych z zakresu ochrony środowiska oraz gospodarki odpadami, jak również dostępna literatura fachowa. Zgromadzone informacje zostały zweryfikowane poprzez ankietyzację, wywiady i sondaże. Do podmiotów gospodarczych z terenu gminy rozesłano ankiety uwzględniające szeroką problematykę ochrony środowiska, z których wnioski zostały uwzględnione w Programie. Koncepcja Programu oparta jest o zapisy następujących dokumentów: - 1. 2. 3. 4. Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku. Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010”. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program winien definiować: cele średniookresowe do 2011 roku zadania na lata 2005 – 2008 monitoring realizacji Programu nakłady finansowe na wdrożenie Programu Cele i zadania ujęte zostały w następujących blokach tematycznych: - cele i zadania o charakterze systemowym, - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody, - zrównoważone wykorzystanie surowców, - jakość środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne. Program ochrony środowiska województwa mazowieckiego. W dokumencie tym określono długoterminową politykę ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego, przedstawiono cele krótkoterminowe i sposób ich realizacji, określono sposoby zarządzania środowiskiem i aspekty finansowe realizacji programu. Program ochrony środowiska dla powiatu wołomińskiego, w którym określono stan i zadania z zakresu ochrony środowiska dla poszczególnych gmin powiatu. Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska oraz wskazówki, co do zawartości programów. W gminnym programie powinny być uwzględnione: - zadania własne gminy (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy), zadania koordynowane (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla centralnego, bądź instytucji działających na terenie gminy, ale podległych bezpośrednio organom centralnym). 7 Pozostałe uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne przedstawiono w rozdziale 4. Integralną częścią Programu ochrony środowiska dla gminy Kobyłka jest Plan gospodarki odpadami, który przedstawia szczegółowe aspekty związane z ta dziedziną środowiska. 3. Charakterystyka gminy 3.1. Informacje ogólne Gmina miejska Kobyłka położona jest w odległości około 18 km od Warszawy. Jej powierzchnia to 20,05 km2, a liczba mieszkańców wynosiła w 2004 roku 17 198 osób. Kobyłka posiada wielowiekową historię i liczne zabytki. W mieście dominuje zabudowa jednorodzinna. Z uwagi na bliskość stolicy intensywnie rozwija się działalność gospodarcza, zwłaszcza usługi. W Kobyłce znajduje się jeden z najcenniejszych zabytków polskiego budownictwa sakralnego XVIII wieku, kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy, nazywany często perłą baroku na Mazowszu. W granicach miasta znajduje się rezerwat “Grabicz”, utworzony w 1978 roku, o powierzchni 29,34 ha, obejmujący jezioro, bagna, torfowisko i las, stanowiący ostoję wielu gatunków ptaków wodnych. O przyszłości gminy zadecyduje m.in. rozbudowa infrastruktury komunalnej: kanalizacji sanitarnej i deszczowej, dróg, sieci energetycznej i gazowej. Trwa budowa wodociągów i urządzanie terenów sportowych. Gmina była terenem rezerwy inwestycyjnej Warszawy oraz lokaty kapitału z kraju i zagranicy. W rejonie tym przestało funkcjonować tradycyjne, wielkoobszarowe rolnictwo, a tereny rolnicze przekształcane są na grunty budowlane i przygotowywane jako obszary pod budownictwo mieszkaniowe i przemysłowe. 3.2. Położenie geograficzne i administracyjne Gmina miejska Kobyłka położona jest około 18 km od Warszawy w kierunku północno-wschodnim. Miasto rozdziela linia kolejowa, łącząca Warszawę z Białymstokiem oraz droga wojewódzka nr 634, prowadząca do Warszawy. Rysunek 1 Położenie Kobyłki na tle rejonu Pod względem administracyjnym gmina Kobyłka leży w województwie mazowieckim, na środkowym Mazowszu, w jego centralnej części, w powiecie wołomińskim. Gmina graniczy: od północy, wschodu 8 i południa z gminą miejsko – wiejską Wołomin, od południowego-zachodu z gminą miejską Zielonką, od zachodu z gminą miejską Marki i z gminą miejsko – wiejską Radzymin od północy. Według podziału fizyczno-geograficznego Polski wykonanego przez J. Kondrackiego gmina leży w makroregionie Niziny Środkowomazowieckiej (318.7), w mezoregionie Równiny Wołomińskiej (318.78), w jej zachodniej części. Równina Wołomińska leży na wschód od Kotliny Warszawskiej i na południe od Doliny Dolnego Bugu, zajmując powierzchnię około 1920 km2. W podłożu równiny w jej części zachodniej występują iły wstęgowe, stanowiące surowiec dla cegielni, eksploatowany intensywnie od stu kilkudziesięciu lat. Równina wznosi się łagodnie w kierunku południowo-wschodnim ku Wysoczyźnie Kałuszyńskiej, z której spływają dopływ Narwi i Bugu: Struga, Czarna, Rządza, Osownica i Liwiec. Równina Wołomińska jest krainą rolniczą z małym udziałem lasów, co ją różni od przyległej Doliny Dolnego Bugu. 3.3. Historia i zabytki Ziemie, na których znajduje się obecnie miasto Kobyłka należą do historycznego Mazowsza. Tereny miasta w średniowieczu pokryte były ogromnymi lasami, bagnami i torfowiskami oraz położone daleko od centrów gospodarczych i politycznych. W XII w. na terenie dzisiejszego miasta Kobyłka leżała wieś, złożona z zaledwie kilka chałup. W XIII wieku gęstość zaludnienia wynosiła zaledwie 1 osobę na 1 km2. Jeszcze w XVI wieku region należał do najsłabiej zaludnionych i zagospodarowanych obszarów Mazowsza. Pierwsza udokumentowana wzmianka historyczna o mieście pochodzi z początku XV w. Istniejąca osada nosiła pierwotnie nazwę Targowa Wola ze względu na odbywające się w niej targi konne. Później używano nazwy Kobyłka. W wieku XVIII próbowano wprowadzić nazwę Załuszczyn (od rodziny Załuskich). Ożywienie gospodarcze nastąpiło dopiero w II połowie XIV wieku. Parafię w Kobyłce założono już przed rokiem 1415. Łączyło się to z nasileniem kolonizacji Mazowsza, przeniesieniem stolicy księstwa z Czerska do Warszawy oraz polityką Kazimierza Wielkiego. Po włączeniu w 1526 roku Mazowsza do Korony Kobyłka znalazła się w województwie mazowieckim, w jego ziemiach warszawskiej i nurskiej. „Potop” szwedzki przyniósł miastu duże zniszczenia. Garnizon szwedzki stacjonujący w Stolicy dokonywał wypadów w okolice, grabiąc i zdobywając zaopatrzenie. Na początku XVIII wieku podczas wojny północnej Szwedzi po raz drugi nawiedzili region. Podjazdy szwedzkie grabiły okolice, zbierając żywność, konie i bydło dla głównej armii. Splądrowały wtedy m.in. Wołomin, Kobyłkę i Klembów. Kobyłka od II połowy XVI wieku należała do rodziny Opackich, a w XVIII wieku do Załuskich, którzy nadali jej przywilej miejski. Ksiądz biskup Marcin Załuski, sufragan płocki zamieszkujący często w Kobyłce, podarował ją jezuitom, którzy władali nią w latach 1755-1773. W 2 połowie XVIII wieku, szczególnie po I rozbiorze Polski, ożywienie polityczne i gospodarcze objęło również tereny miasta Kobyłka, które było miejscem ważnych przedsięwzięć. W 1776 Gautie de Salgues zorganizował tu szkołę rolniczą, natomiast około roku 1781 kolejny właściciel Kobyłki, hrabia Aleksander Unrug założył „persjarnię”, wytwarzającą pasy jedwabne i złociste – kontuszowe oraz dla gwardii koronnej. Konkurowały one z innymi tego typu wyrobami, szczególnie pasami wytwarzanymi w Słucku i Buczczu. Główną rolę w manufakturze odgrywali Francuz, Szczepan Filsjean i Franciszek Solimand. Z fundacji biskupa Marcina Załuskiego architekci włoscy Guido Antonio Longhi i Jakub Fontana zbudowali piękną świątynię w stylu późnego baroku, uchodzącą za jedną z najcenniejszych budowli sakralnych w Polsce. Założono tu również fabrykę mydła. 9 W Powstaniu Kościuszkowskim społeczeństwo regionu wykazało patriotyczną postawę. W kwietniu 1794 roku w czasie Insurekcji Warszawskiej mieszkańcy Kobyłki, głównie robotnicy manufaktury Filsjana, wypędzili z miasta stacjonujący tam oddział Kozaków. 26 października 1794 r. pod Kobyłką stoczono wielką bitwę z korpusem wojsk rosyjskich dowodzonym przez generała Aleksandra Suworowa. Bohaterska postawa powstańców pod Kobyłką osłoniła odwrót na Pragę pozostałym wojskom korpusu gen. Stanisława Mokronowskiego i umożliwiła obronę Pragi. Kobyłka odniosła wtedy dotkliwe straty - uległa zniszczeniu jedna wieża kościoła oraz persjarnia (fabryka). W wyniku trzeciego rozbioru Polski w 1795 roku region został podzielony między Prusy i Austrię. Linia podziału przebiegała w pobliżu Warszawy. Marki, Zielonka i Ząbki znalazły się w zaborze pruskim a pozostałe tereny z Radzyminem, Kobyłką i Wołominem w zaborze austriackim. Komory celne austriackie umieszczono m.in. w Kobyłce. Polityka władz zaborczych hamowała rozwój osady (Kobyłka utraciła przywilej miejski). Po klęsce Prus w wojnie z Napoleonem ziemie zaboru pruskiego na Mazowszu znalazły się w Księstwie Warszawskim. Weszły one w skład departamentu warszawskiego. Taki podział utrzymał się również po upadku Napoleona i likwidacji Księstwa Warszawskiego. W roku 1812 przez teren powiatu przechodziła część wojsk francuskich w wielkiej wyprawie na Moskwę. W 1825 r. Kobyłka liczyła 28 domów i 350 mieszkańców. Królestwo Polskie w latach 1815 – 1830 przeżywało szybki rozwój. Powstanie Listopadowe, które wybuchło w Warszawie 29 listopada 1830 roku, a zimą i wiosną 1831 roku przerodziło się w regularną wojnę polsko – rosyjską objęło swoim zasięgiem również część obecnych terenów miasta. Na ożywienie gospodarcze duży wpływ miało wybudowanie drogi bitej z Warszawy do Radzymina, która dalej łączyła Warszawę z Wyszkowem i Białymstokiem oraz oddanie do użytku w 1862 roku linii kolejowej Warszawa – Petersburg. Ta druga inwestycja przebiegająca przez Ząbki, Zielonkę, Kobyłkę i Wołomin miała zasadnicze znaczenie dla rozwoju miasta. W 1867 roku podzielono Powiat Stanisławowski, do którego należała Kobyłka, a miasto przypisano do powiatu radzymińskiego. Taki stan administracji przetrwał aż do I wojny światowej. Wyraźne przemiany cywilizacyjne dokonały się w regionie dopiero w ostatniej ćwierci XIX wieku. Po zniesieniu pańszczyzny i uwłaszczeniu chłopów w 1864 roku zaczął się okres szybkiego uprzemysłowienia i rozwoju gospodarki typu kapitalistycznego. Sprzyjały temu ulepszane drogi oraz rozwój bliskiej Warszawy. Na początku sierpnia 1915 roku rejon powiatu znalazł się pod okupacją niemiecką. Po odzyskaniu niepodległości w listopadzie 1918 roku przywrócone zostały w dawnych granicach powiaty radzymiński, miński i warszawski. W sierpniu 1920 roku tereny powiatu wołomińskiego był miejscem wielkiej Bitwy Warszawskiej. Tędy szło główne uderzenie bolszewików na stolicę. Czasy II Rzeczpospolitej były okresem rozwoju gospodarczo – społecznego. Dobrze rozwijało się szkolnictwo. W latach 1917-1939, dzięki dobrej komunikacji i zdrowemu klimatowi Kobyłka nabiera charakteru ośrodka wypoczynkowego dla stolicy. W 1921 r. Kobyłka liczyła 85 domów i 535 mieszkańców. Już 1 września 1939 roku nad terenem powiatu rozgrywały się walki powietrzne. Od 27 października 1939 roku region administracyjnie należał do dystryktu warszawskiego Generalnej Guberni. Od początku okupacji na terenie powiatu zaczął organizować się podziemny ruch oporu. Najpierw była to partyzantka powrześniowa, którą reprezentowała głównie Organizacja Wojskowa „Wilki”. Na początku 1940 roku ukonstytuowały się w powiecie struktury Związku Walki Zbrojnej. Konspiracyjną działalność na terenie powiatu prowadziła też Narodowa Organizacja Wojskowa 10 podlegająca Stronnictwu Narodowo-Demokratycznemu. Ośrodkami działalności NOW były Wołomin, Radzymin, Kobyłka i Jadów. Część żołnierzy tej organizacji w 1942 roku włączyła się do Armii Krajowej, a druga część działała w nowoutworzonych Narodowych Siłach Zbrojnych. Ośrodkiem NSZ był Wołomin, a oddziały tej organizacji działały m.in. w Kobyłce. Organizował się również konspiracyjny ruch ludowy. 29 lipca tego roku na teren powiatu radzymińskiego wkroczyły wojska sowieckie. Następnego dnia ich czołgi z 3 Korpusu Pancernego 2 Armii zajęły Wołomin, Kobyłkę i Radzymin. W związku z wyzwoleniem południowych terenów Obwodu, jednostki AK uczestniczące w Akcji „Burza” zostały przemianowane na pododdziały 32 Pułku Piechoty Armii Krajowej, wchodzącego w skład 8 Dywizji. Działania bojowe w ramach „Burzy” zbiegły się czasie z walkami, które prowadził na tym terenie sowiecki 3 Korpus Pancerny. Bitwa, jaka toczyła się w rejonie Radzymina i Wołomina, była największą bitwą pancerną na ziemiach polskich w II wojnie światowej. Zakończyła się ona klęską 3 Korpusu. Na polach bitwy pozostało około 300 zniszczonych czołgów sowieckich. Po II wojnie światowej w 1950 r. Kobyłka liczyła 5.212 mieszkańców. Po „wyzwoleniu” przeprowadzono zmiany w administracji państwowej. W regionie warszawskim były one niewielkie. Przywrócono w dawnych granicach Powiat Radzymiński. W 1952 roku siedzibę starostwa przeniesiono z Radzymina do Wołomina. W 1957 r Kobyłka uzyskuje prawa osiedla, w 1961 r. liczyła już 8.592 mieszkańców. W 1962 r. zbudowano drogę Warszawa-Wołomin, która przyczyniła się do rozwoju miasta. W 1969 roku Kobyłka uzyskuje prawa miejskie. W1986 r. liczyła ona 12.586 mieszkańców. W 1992 roku włączono do niej osiedla Turów i Kobylak. Na terenie Kobyłki znajduje się wiele zabytków. Najcenniejszym jest tzw. perła baroku, czyli barokowy kościół Św. Trójcy. Fundatorem kościoła był biskup Marcin Załuski. Budowę rozpoczęto w 1741 roku. Projektodawcami świątyni, w stylu rokokowym, byli Guido Antonio Longhi z Wenecji i Jakub Fontana, znany architekt warszawski. Prace budowlane trwały do 1796 roku. Mimo zniszczeń w czasie powstania kościuszkowskiego, wojen napoleońskich i w latach II wojny światowej odnowiony kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy jest obecnie jednym z najcenniejszych polskich zabytków budownictwa sakralnego XVIII wieku. Na miejscowym cmentarzu, przy ul. Ks. Marmo, założonym w początkach XIX wieku, znajdują się dwie kaplice. Pierwsza murowana zbudowana w 1837 roku dla rodziny Matuszewskich i Pieniążków z ich herbami Topór i Odrowąż umieszczonymi na froncie Kaplicy. Druga - pseudoromańska z 1927 roku rodziny Orszaghów, wykonana z głazów granitowych. Przy drogach w Kobyłce stoi także kilka krzyży, które wyznaczają mogiły żołnierzy poległych w bitwie 1794 roku. Jeden z nich ma charakterystyczny krzyż osadzony na kamiennym cokole i znajduje się przy skrzyżowaniu ulic Radzymińskiej i Kraszewskiej. Rynek Kobyłki (aktualnie skwerek przy kościele Św. Trójcy) dawne centrum życia osady, ma rzadko spotykany kształt trójkąta. Stronę wschodnią zajmował dwór właścicieli majątku, którego fragmenty pozostały po dzień dzisiejszy. Murowana kapliczka znajdująca się nieopodal kościoła, wzniesiona została dla upamiętnienia wojny 1920 r. Ciekawą formę budownictwa drewnianego początku XX wieku prezentuje willa „Żabusinek” przy ul. Załuskiego. Stara wieś włościańska, uprzednio drewniana, zajmowała południową stronę ulicy Kościelnej. Na odległym Zalasku (dzielnica Kobyłki) posiadał mały folwarczek historyk Marceli Handelsman, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Znany geograf, profesor Nałkowski mieszkał w stylowym dworku na osiedlu Sosnówka. Obiekty wpisane do rejestru zabytków: 1. kościół pojezuicki św.Trójcy /ul.Kościelna/ 2. data powstania lata 1741-54, póżnobarokowy, autor G.A.Longhi i J.Fontana, nr rej.1047/23, data wpisu 1.12.1953 r. Jeden z najcenniejszych zabytków architektury sakralnej XVIII w. Polsce, 3. cmentarz parafialny, ul.Pieniążka, założony w 1803 r., powiększony w 1881 i 1901 r., nr rej.1466, data wpisu 20.02.1991 r., w zespole pod ochroną brama, ogrodzenie, zieleń. 11 4. układ przestrzenny cmentarza powiązany ul.ks.Marmo z kościołem i rynkiem, w północnej części – starszej- zachowała się kaplica św.Filomeny rodu Topór-Matuszewskich z 1837 r. i kaplica rodziny Orszaghów z 1927 r., wiele cennych nagrobków i cenny drzewostan. Na terenie cmentarza znajduje się też pomnik żołnierzy z czasu bitwy w1920 r., która stoczona została w okolicach miasta. Obiekty w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków: - - kaplica cmentarna św.Filomeny , ul.Pieniążka, data powstania 1837 r., park podworski z końca XIX w.,ul.Wygonowa, na miejscu założonego przez jezuitów w powiązaniu z kościołem, zachowane wiele cennych drzew i aleja grabowo-lipowa oraz staw, własność rodziny Orszaghów, plebania, ul.Kościelna 2, budynki mieszkalne, głównie z okresu międzywojennego: ul.Albańska 2, ul.Cicha 8, ul.Kościuszki 8, ul.Poprzeczna 5, ul.Reymonta 12, ul.Rynek 1, ul.Słowackiego 16, ul.Warszawska 8, ul.Wspólna 6, ul.Wspólna 8, ul.Załuskiego 102, ul.Żymirskiego 28/30, ul.Żymirskiego 44, ul.Żymirskiego 45, ul.Żymirskiego 57 oraz kapliczka – ul.Wspólna 6 Na terenie miasta występują także stanowiska archeologiczne oraz konserwatorskie strefy obserwacji archeologicznej. 3.4. Ukształtowanie i geomorfologia terenu Teren gminy jest generalnie płaski – maksymalna różnica wzniesień wysokości wynosi 13,2 m. Najwyżej położony punkt - 101,8 m npm stanowi szczyt wydmy w północnej części miasta, a najniżej położony punkt – 88,6 m npm występuje w północno – zachodniej części miasta. Teren łagodnie podnosi się z północnego zachodu na południowy wschód. Wyróżniającymi się elementami morfologicznymi na terenie miasta są wydmy, doliny cieków i lokalne obniżenia. Dobrze wykształcone formy wydmowe występują głównie w północnej części miasta, głównie na terenach leśnych, a ich wysokość względna waha się od 3 do 5 m. Na pozostałym terenie formy wydmowe są znacznie mniejsze; osiągają wysokość 1 – 2 m. Szereg wydm uległo degradacji, np. w wyniku eksploatacji piasku, jak również postępującej urbanizacji. Występujące na terenie miasta doliny mają charakter rowów i charakteryzują się stosunkowo małym wcięciem. Charakterystyczne dla rzeźby miasta są obniżenia terenowe, na ogół płytkie, o zróżnicowanej powierzchni, często dość rozległe, występują w zachodniej i środkowej części miasta. Większe obniżenia odwadniane są rowami, mniejsze na ogół pozostają zagłębieniami bezodpływowymi. W rzeźbie miasta wyraźnie zaznaczają się formy antropogeniczne, związane z eksploatacją surowców. Przeważają wyrobiska surowców ilastych o głębokości 2 –3 m wypełnione wodą. Zgrupowane są w zachodniej i południowej części miasta. Eksploatacja surowca trwa nadal, co wpływa na powiększenie ilości wyrobisk. Wyrobiska poeksploatacyjne związane z eksploatacją piasków są znacznie mniej liczne. Dotyczą obszaru występowania wydm w północno – wschodniej i środkowej części miasta. W południowo – wschodniej części opracowania występują wyrobiska potorfowe, wypełnione wodą. Jedno ze względu na walory i funkcje przyrodnicze uznane zostało za rezerwat przyrody pod nazwą „Grabicz”. 3.5. Budowa geologiczna Obszar gminy Kobyłka położony jest w obrębie jednostki geostrukturalnej zwanej synklinorium brzeżnym, w południowo – wschodniej części niecki warszawskiej zbudowanej z osadów paleozoicznych, mezozoicznych, trzeciorzędowych i najmłodszych – czwartorzędowych. 12 Do rozpoznania budowy geologicznej przyczyniły się wyniki uzyskane z wierceń głębokich otworów: Radzymin-1 i Okuniew-IG-1. Obszar miasta znajduje się w zasięgu jednostki geologicznej zwanej Kotliną Warszawską, wykształconą pod wpływem procesów geomorfologicznych działających w czwartorzędzie. Podłoże krystaliczne występuje tutaj na głębokości około 4 080,0 m i jest reprezentowane przez gnejsy i pegmatyty. W rejonie Kobyłki nie stwierdzono występowania eokambru. Bezpośrednio na skałach podłoża krystalicznego zalegają osady kambru reprezentowane przez piaskowce, mułowce i iłowce. Miąższość osadów kambru wynosi 600 m, a ich strop zalega na głębokości 3480,0 m. Osady ordowiku wykształcone są w postaci margli, wapieni, dolomitów i iłowców mają miąższość 80,0 m. Ich sedymentację poprzedziły synorogeniczne ruchy fazy świętokrzyskiej orogenezy kaledońskiej, w następstwie których nastąpiło wydźwignięcie tego obszaru. W sylurze dominują utwory ilaste z graptolitami, o znacznej miąższości – 1140,0 m. Strop syluru jest zdenudowany, bezpośrednio na nim zalegają osady permu. Osady dewońskie zostały usunięte w wyniku erozji związanej z wynoszącymi ruchami fazy bretońskiej orogenezy waryscyjskiej. Osady karbonu najprawdopodobniej nie osadziły się. Osady permu to mułowce, piaskowce, anhydryty, sól kamienna, a ich strop zalega najprawdopodobniej na głębokości około 2700 m. Osady triasu reprezentowane są przez piaskowce, mułowce, iłowce i wapienie występujące od głębokości około 1500 m. Nad nimi zalegają utwory jury reprezentowane przez wapienie, piaskowce, iłowce i mułowce, a ich strop występuje na głębokości 920,0 m. Utwory kredy wykształcone zostały jako kreda pisząca, wapienie margliste, piaskowce i mułowce, których strop występuje na głębokości 260 m. Trzeciorzęd występuje na głębokości około 40,0 m do 260,0 m, a reprezentowany jest przez iły, piaski, żwiry, mułki, węgiel brunatny (warstwy około 15 m) z przewarstwieniami piasków. Osady czwartorzędu pokrywają cały obszar gminy i jako jedyne odsłaniają się na powierzchni. Zostały one ukształtowane w wyniku złożonych procesów sedymentacji w okresach zlodowaceń i przedzielających je interglacjałów. Dominujące osady należą do zlodowacenia Odry (środkowopolskiego). Miąższość osadów czwartorzędowych waha się od 40,0 m do 100 m. Są to iły, mułki zastoiskowe, piaski eoliczne (wydmowe), piaski i żwiry rzeczne, glina zwałowa, zwietrzelina glin zwałowych (eluwia), namuły i torfy. W utworach czwartorzędowych wyróżniono trzy kompleksy litologiczno – surowcowe: iłów warwowych (zastoiskowych), torfów i piasków eolicznych. Występujące tu utwory plejstoceńskie to: 1. osady zastoiskowe głównie gliny pylaste, iły i iły pylaste zwane iłami warwowymi, których zasięg obejmuje pas od Kawęczyna poprzez Ząbki Zielonkę, Kobyłkę, Marki, Radzymin i dalej na wschód. Na obszarze miasta Kobyłka utwory te występują w zachodniej i południowej części, na głębokości od 0,2 do 2,0 m. Iły warwowe eksploatowane są do produkcji cegły; w zachodniej i centralnej części miasta udokumentowano złoża iłów o dość znacznym zasięgu przestrzennym. 2. gliny piaszczyste, gliny, gliny pylaste występują w północnej i południowo – wschodniej części miasta, głębokość występowania od powierzchni do około 2m. 3. piaski drobne z domieszką piasków średnich pochodzenia eolicznego, występują w północnej, wschodniej i południowej części miasta. Piaski te lokalnie eksploatowane są dla celów budowlanych. Pod względem przydatności budowlanej wyżej wymienione grunty są na ogół nośne. Nośność ta może ulec obniżeniu co uwarunkowane jest wzrostem ich zawilgocenia czy zawodnienia. Utwory holoceńskie to piaski drobne i średnie często z domieszką części organicznych oraz torfy i namuły organiczne w dolinach i obniżeniach o miąższości 1 – 2m. Grunty te charakteryzują się dużą 13 zmiennością własności fizyczno – mechanicznych i obniżoną nośnością, co decyduje o niekorzystnych warunkach budowlanych. Na terenie miasta występują również antropogeniczne grunty nasypowe o zróżnicowanej miąższości – szczególnie w rejonie stacji kolejowej Kobyłka i ulicy Napoleona. 3.6. Warunki klimatyczne Gmina Kobyłka położona jest w mazowiecko – podlaskim regionie klimatycznym, który charakteryzuje się przewagą wpływów kontynentalnych. Warunki klimatyczne kształtują się zasadniczo pod wpływem zachodniej cyrkulacji atmosferycznej i dominujących w ciągu roku mas powietrza polarnego. Region ten posiada dość jednolitą hipsometrię i jest stosunkowo mało zróżnicowany pod względem klimatycznym. Średnia roczna suma opadów na przeważającym obszarze jest niższa od średniej dla Polski i wynosi około 450-500 mm. Najwyższe opady notuje się w czerwcu (powyżej 120 mm). Najbardziej suchym miesiącem jest styczeń, w którym sumaryczne opady nieznacznie przekraczają 20 mm. Pokrywa śnieżna występuje przeważnie 70-80 dni w roku. Temperatura powietrza wynosi średnio 7,5 - 8 ˚C. Na przeważającym obszarze średnia temperatura w najzimniejszym miesiącu - styczniu wynosi (-0,2oC), a w najcieplejszym - lipcu (+20oC). Liczba dni z przymrozkami wynosi 110, a liczba dni mroźnych 40. Okres wegetacyjny (temperatura powietrza powyżej 5OC) trwa ok. 210-212 dni, a okres bezprzymrozkowy ok. 170 dni. Usłonecznienie wynosi od 1600 do 1650 godzin i jest większe niż dla Warszawy. Roczna liczba dni pogodnych z zachmurzeniem >20% wynosi od 30 na zachodzie powiatu do 40 na wschodzie. Najczęstszy kierunek wiatru to zachodni, co wiąże się ze zdecydowaną przewagą cyrkulacji powietrza polarnego znad Atlantyku. Największe prędkości wiatrów występują przeważnie zimą (3,0 – 4,5 m/s), najmniejsza zaś w lipcu i sierpniu (2,5 – 3,0 m/s). W poniższej tabeli przedstawiono dane meteorologiczne ze stacji synoptycznej w Warszawie w 2001 r. Tabela 1 Główne parametry klimatu regionu mazowieckiego Sty. Luty Mar. Kw. Maj Czer. Lip. Sier. Wrz. Paź. List. Gru. -0,2 -1,3 4,6 10,0 12,6 18,0 20,6 17,9 15,8 8,3 1,5 0,7 21 29 23 75 47 122 24 29 20 40 32 22 Temperatura (w 0C) Opady (w mm) Źródło: Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa 2001 3.7. Analiza zagospodarowania przestrzennego gminy Struktura użytkowania terenu Teren gminy miejskiej Kobyłka zajmuje obszar 20,05 km2 (2005 ha) (stan na dzień 31.12.2004r.). Użytkowanie gruntów przedstawia się następująco: Tabela 2 Użytkowanie gruntów w gminie Kobyłka Rodzaj użytkowania Użytki rolne, w tym: grunty orne sady łąki Powierzchnia w ha 410 Powierzchnia w % całości 20,4 342 3 51 17,1 0,15 2,5 14 Rodzaj użytkowania pastwiska lasy i grunty leśne pozostałe grunty Powierzchnia w ha 15 535 1060 RAZEM: 2005 ha Powierzchnia w % całości 0,7 26,7 52,9 Największą powierzchnie na terenie gminy zajmują grunty zakwalifikowane jako „pozostałe”, a więc tereny zabudowane, komunikacyjne i przemysłowe oraz nieużytki (52,9%). Wskazuje to na duży stopień urbanizacji miasta. Użytki rolne stanowią 20,4%, w tym grunty orne – 17,1%. Lasy zajmują 26,7%, co jest wskaźnikiem zbliżonym do średniej krajowej – 28%. Bardzo mały udział w strukturze przestrzennej maja sady, łąki i pastwiska. Poniżej przedstawiono strukturę zagospodarowania terenu w gminie Kobyłka. Tabela 3 Struktura zagospodarowania terenu w Kobyłce Wyszczególnienie Powierzchnia Grunty Skarbu Państwa: - Państwowe Gospodarstwo Leśne - w zarządzie państwowych jednostek organizacyjnych - w wieczystym użytkowaniu - grunty państwowych osób prawnych - pozostałe grunty Razem Grunty komunalne: - tworzące zasób gruntów (w tym 101 ha to drogi, a 5 ha to rowy) - w wieczystym użytkowaniu Razem Własności prywatne: - gospodarstwa rolne / grunty rolników indywidualnych - grunty pozostałych osób fizycznych - grunty kościołów i związków wyznaniowych - pozostałe osoby prawne Razem OGÓŁEM Struktura w % 123 ha 1 ha 38 ha 25 ha 186 ha 373 ha 19,0% 160 ha 11 ha 171 ha 8,7% 685 ha 720 ha 11 ha 4 ha 1420 ha 1964 ha 72,3% 100% Źródło: Urząd Miasta Kobyłka 3.8. Struktura zabudowy Zasoby mieszkaniowe na obszarze Kobyłki na koniec 2002 r. szacuje się na 5,3 tys. mieszkań (ok. 433 tys. m2 powierzchni użytkowej), w tym 4,8 tys. mieszkań zamieszkanych na stałe, tj. stanowiących miejsce faktycznego zamieszkania co najmniej 1 osoby. Zasoby powojenne stanowią ok. 85% ogólnej liczby mieszkań zamieszkanych, przy czym tylko 1% mieszkań znajduje się w budynkach wzniesionych przed 1918 r. W 2002 r. przeciętne mieszkanie składało się z ponad 4 izb, a jego przeciętna powierzchnia użytkowa wynosiła 87,2 m2. Na terenie gminy występuje kilka podstawowych typów zabudowy, co ma istotne znaczenie dla wielu aspektów z zakresu ochrony środowiska, m.in. powstawania odpadów, struktury ogrzewania mieszkań, niskiej emisji zanieczyszczeń do powietrza, ilości terenów zieleni urządzonej, itp. W tabeli poniżej przedstawiono ilość osób (w %) zamieszkujących dany typ zabudowy. 15 Tabela 4 Typy zabudowy w gminie Kobyłka Typ zabudowy Gmina Kobyłka wielorodzinna komunalna %mieszkańców % mieszkańców 14,53 3,09 jednorodzinna % mieszkańców 82,37 zagrodowa % mieszkańców - Dominującym typem zabudowy w mieście jest zabudowa jednorodzinna. Zabudowa wielorodzinna i komunalna stanowi około 15% zasobów mieszkaniowych gminy. Istnieją cztery niewielkie osiedla zabudowy wielorodzinnej, tj. Ręczajska, Rumuńska, Kordeckiego i przy ulicy Osiedlowej. Liczba mieszkańców poszczególnych osiedli wynosi: - osiedle Ręczajska: 5 bloków, osiedle Rumuńska:3 bloki, osiedle Kordeckiego: 4 bloki, ulica Osiedlowa: 4 bloki, Łącznie, w zabudowie wielorodzinnej zamieszkuje około 1400 osób. Największa liczba mieszkań w gminie Kobyłka znajduje się w posiadaniu osób fizycznych (87% ogółu zasobu mieszkaniowego). Zasoby spółdzielcze stanowią tylko 6% zasobu mieszkaniowego. Z poniższej tabeli wynika, że duża część mieszkań w gminie Kobyłka posiada łazienkę, centralne ogrzewanie oraz ciepłą wodę bieżącą. Wodociąg i ustęp spłukiwany to instalacje typowe dla większości mieszkań. Jednocześnie jednak udział mieszkań podłączonych do zbiorczej sieci kanalizacyjnej jest śladowy (4%). Tabela 5 Wyposażenie mieszkań w 2004 r. (w % mieszkań zamieszkanych ogółem) Wyszczególnienie Liczba mieszkańców w % Wodociąg, w tym 93% - z sieci 31% - lokalny 62% Ustęp spłukiwany, w tym 91% - do sieci 4% - do urządzenia lokalnego 89% Łazienka 90% Ciepła woda ogrzewana, w tym 88% - poza mieszkaniem 5% - w mieszkaniu 83% Centralne ogrzewanie, w tym 87% - zbiorowe 13% - indywidualne 74% Źródło: Urząd Miasta Kobyłka Stan techniczny zasobów mieszkaniowych oceniany jest w 65% jako dobry. Pozostałe budynki są w średnim stanie technicznym. Nieliczne, przedwojenne budynki, często drewniane, są przeważnie w złym stanie technicznym. 3.9. Demografia i procesy społeczne Pod względem liczby ludności Kobyłka zajmuje pozycję miasta średniej wielkości w porównaniu z innymi miastami w aglomeracji warszawskiej. 16 Ludność miasta wynosiła w 2004 roku 17 198 osób (stan na dzień 31.12.2004 r.). Gęstość zaludnienia wynosi 879 osoby/km2. Szczegółowe dane ludnościowe do roku 2004 przedstawia poniższa tabela. Tabela 6 Szczegółowe dane demograficzne do roku 2004 dla miasta Kobyłka Rok Liczba mieszkańców Mężczyźni Kobiety Przyrost naturalny (osoby) 1990x 13555 6610 6945 70 1994 15314 7511 7803 42 1996 15842 7729 8113 68 1997 16043 7804 8239 73 1998 16270 b.d. b.d. 50 2000 16518 7947 8571 36 2002 17195 8272 8923 50 8282 8914 2003 17196 50 8 287 8 911 2004 17 198 x/bez terenu przyłączonego do Kobyłki /Turów-Kobylak/ Ruch wędrówkowy Napływ Odpływ Saldo 415 337 360 358 388 488 317 391 - +142 +60 +94 +111 +167 +234 +116 +181 - 273 277 266 239 221 254 201 210 - Z powyższych danych wynika, że ilość mieszkańców w mieście wzrasta nierównomiernie od wielu lat o ok. 1-1,5 % rocznie. Większy wzrost pomiędzy rokiem 1990 a 1994 wynika z przyłączenia terenu Turowa – Kobylaka do granic administracyjnych miasta Kobyłka. Stopa urodzeń w Kobyłce wolno, lecz systematycznie spada, zaś zgonów – po nieznacznym spadku między r. 1995 a 1996 jest bardziej ustabilizowana, co sumarycznie daje wskaźnik przyrostu naturalnego o tendencji spadkowej, lecz ciągle dodatni. Wskaźniki urodzeń w Kobyłce są nieznacznie wyższe, niż w porównywanych miastach podwarszawskich, jak i miastach kraju, zaś wskaźniki zgonów – niższe, co daje przyrost naturalny w Kobyłce wyraźnie wyższy. Czynnikiem powodującym wzrost liczby mieszkańców w gminie jest sąsiedztwo Warszawy i możliwość łatwiejszego znalezienia pracy. Tabela 7 Struktura wieku ludności dla miasta Kobyłka według danych Urzędu Miasta Mężczyźni Kobiety Razem % Liczba mieszkańców 0-6 lat 7-15 lat 16-19 lat 20-65 M Powyżej 65 M 20-60 K Powyżej 60 K Razem % 7947 8571 16518 100,0% 605 608 1213 7,3% 1248 1135 2383 14,4% 543 542 1085 6,6% 4914 4912 9826 59,5% 48,1% 51,9% 100% 100% 637 1374 2011 12,2% Struktura wieku wskazuje na znaczną przewagę ilości kobiet, szczególnie w wieku poprodukcyjnym; do 20 roku życia istnieje równowaga płci. Ogólnie przewaga kobiet wynosi ok. 108 kobiet na 100 mężczyzn. Ludność w wieku produkcyjnym stanowi obecnie ok. 60%, co jest wysokim wskaźnikiem w stosunku do innych miast województwa mazowieckiego (przeciętnie 55-58%). Charakterystyczną cechą gminy jest stosunkowo młode i dynamiczne społeczeństwo – największa grupa osób rekrutuje się z przedziału wiekowego 30 – 39 lat oraz 50 – 59 lat. Są to więc ludzie znajdujący się aktualnie w wieku produkcyjnym, stanowiący 62% populacji miasta. Założenia do prognozy ludności gminy Kobyłka są wynikiem ustaleń z przedstawicielami Urzędu Gminy. Oparto się na prognozie zawartej w raporcie firmy „Ekoland Sp. z o.o.” na temat „Koncepcji gospodarki ściekowej dla Miasta Kobyłki”. W okresie objętym prognozą demograficzną przyjęto, że przyrost naturalny i poziom migracji utrzyma rosnącą tendencję powodując wzrost ludności Kobyłki z 17 582 osób w 2004 r. do 22 773 osób w 2030 r. 17 Z przyjętej prognozy firmy „Ekoland” wynika, że liczba ludności gminy Kobyłka rośnie szybciej niż liczba ludności Powiatu Wołomińskiego (prognoza GUS). Jest to zgodnie z tendencjami zaobserwowanymi w ostatnich latach. Tabela 8 Prognoza demograficzna dla gminy Kobyłka do roku 2030 Rok Gmina Kobyłka 2004 17 198 2005 17 290 2010 18 664 2015 19 616 2025 21 668 2030 22 773 Źródło: na podstawie danych z Urzędu Miasta Kobyłka 3.10. Zatrudnienie i bezrobocie Strukturę ludności pracującej na terenie Kobyłki przedstawia poniższa tabela. Tabela 9 Struktura wiekowa pracujących ludności w wieku produkcyjnym i pozaprodukcyjnym Jednostki liczba ludności w liczba ludności w liczba ludności zarejestrowane w wieku przedprowieku w wieku po pracujący systemie dukcyjnym produkcyjnym produkcyjnym REGON gmina ogółem w tym kobiety 2001 2002 2001 2002 2001 2002 2001 2002 2001 2002 2001 2002 Kobyłka 4 209 4 193 10 269 10 780 2 114 2 222 2 188 2 169 1 004 977 2 000 1 014 Na terenie miasta wzrasta ilość pozostających bez pracy. W 2000 roku były to 769 osoby (7,5% osób w wieku produkcyjnym), w roku 2002 – 1 0004 osoby, w 2003 – 1 152 osoby, a w 2004 – 1 137 osób. Jest to potwierdzenie znacznego kurczenia się dotychczas najbardziej chłonnego rynku pracy jakim była stolica, na którym znaczna część bezrobotnych z terenu miasta znajdowała zatrudnienie. Bezrobocie na terenie gminy Kobyłka jest jednak znacznie niższe od średniej krajowej, wojewódzkiej i powiatowej. Tabela 10 Liczba bezrobotnych w gminie Kobyłka (dane z 31 grudnia 2003 r.) Liczba Ludzie w wieku Liczba bezrobotnych Liczba bezrobotnych mieszkańców produkcyjnym w 2000 roku w 2004 roku Kobyłka 17 290 10.269 769 1 137 Ogółem powiat 195 156 11.3531 9844 12.396 Gmina Największą przyczyną bezrobocia na terenie gminy Kobyłka są: - zwolnienia pracowników, - likwidacja istniejących zakładów pracy, - procesy restrukturyzacji, - zła sytuacja finansowa zakładów pracy, - niedostateczna liczba miejsc pracy. Pośrednictwem pracy zajmuje się Powiatowy Urząd Pracy w Wołominie. Wśród bezrobotnych zarejestrowanych na koniec 2001 roku zdecydowaną większość stanowili ludzie w wieku mobilnym tj. 18-44 lat. Występuje następująca prawidłowość: im niższe wykształcenie – tym większy odsetek osób bezrobotnych. 3.11. Działalność gospodarcza Miasto Kobyłka ma wielowiekowe tradycje związane z działalnością gospodarczą. Już w 1782 powstała tutaj manufaktura produkująca pasy jedwabne o wzorach paryskich i perskich, w tym pasy 18 do kontuszów szlacheckich. Z działalności tej rozwinęła się produkcja innych cennych tkanin. Równocześnie założono fabrykę mydła i pończoch. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ubiegłego wieku powstały tutaj większe zakłady przemysłowe, funkcjonujące po dzień dzisiejszy. Zmiana przepisów gospodarczych w 1989 roku zapoczątkowała wzrost liczby podmiotów gospodarczych działających na terenie miasta. Obecnie w mieście dominują zakłady usługowe i rzemieślnicze oraz zajmujące się drobną wytwórczością. Główne branże firm i zakładów rzemieślniczych oraz drobnej wytwórczości to: - budowlana (zakłady remontowo-budowlane, betoniarskie, cegielnie), samochodowa (mechanika pojazdowa, blacharstwo, lakiernictwo), ślusarska, transport i spedycja, wyposażenie wnętrz, stolarska, spożywcza (piekarnie, masarnie) wyroby z tworzyw sztucznych. Obecnie wzrasta liczba podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy Kobyłka W 2003 r. w Kobyłce zarejestrowanych było 2 169 podmiotów gospodarczych. W stosunku do 1996 r. nastąpił przyrost liczby podmiotów gospodarczych o 526, tj. o 32%. Tabela 11 Ilość podmiotów gospodarczych działających w gminie Kobyłka (w systemie REGON) Wyszczególnienie Gmina Kobyłka Źródło: GUS Liczba Dynamika 1996 2000 2001 2002 2003 1 643 1 896 2 000 2 085 2 169 - 115,4% 105,5% 104,3% 104,0% Na terenie Kobyłki dominują zakłady małe, zatrudniające do 5 pracowników. W 2003 r. stanowiły one ponad 90% wszystkich zakładów w Kobyłce. Poniżej przedstawiono wykaz działających na terenie gminy Kobyłka podmiotów gospodarki narodowej według wybranych sekcji. Rysunek 2 Procentowy udział poszczególnych branż w strukturze działalności gospodarczej w gminie Kobyłka (wg GUS, 2004) Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 5,40% 0,70% 2,90% Przetwórstwo przemysłowe 17,90% Przemysł 1,30% 0,20% Budownictwo 0,00% 10,60% Handel i naprawy Hotele i restauracje 2,20% Transport, gospodarka magazynowa i łączność 13,90% 9,80% Pośrednictwo finansowe Obsługa nieruchomości i firm Administracja publiczna i obrona narodowa 1,90% Edukacja Ochrona zdrowia i opieka społeczna Pozostała działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna 33,20% 19 Podsumowując, główne czynniki wpływające na funkcje gospodarcze miasta to: dominacja sektora MSP, przemysłu oraz usług, handlu i gastronomii, możliwość rozwoju rekreacji, produkcji nieuciążliwej dla środowiska, niewiele zakładów pracy będących w dobrej kondycji finansowej deklaruje chęć rozwoju działalności i tworzenia nowych miejsc pracy, zdecydowana większość podmiotów gospodarczych to zakłady osób fizycznych, miasto wykazuje korzystne położenie komunikacyjne i geograficzne, konieczna jest rozbudowa infrastruktury technicznej (wodociągi, kanalizacja, drogi), - 3.12. Rolnictwo Oprócz działalności przemysłowej, usługowej i rzemieślniczej pewien procent w gospodarce miasta zajmuje produkcja rolna. W ostatnich latach obserwuje się jednak stopniowe wycofywanie funkcji rolniczej z miasta, głównie z uwagi na niewielki areał gleb wysokich klas i nieopłacalność upraw na glebach słabszych. Grunty rolne stanowią jeszcze ok. 20,4% powierzchni miasta, ale znaczne obszary zostały przeznaczone w planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego miasta z 1992 r. pod zabudowę. Grunty te stanowią rezerwę pod tę funkcję, do czasu przygotowania terenów pod inwestycje. Dodatkowo, projektowana trasa komunikacyjna Via Baltica przyczyni się do przekształcenia obecnych terenów rolnych w zachodniej i północnej części miasta pod funkcje usługowo-produkcyjne. Tylko około 5% stanowią tradycyjne gospodarstwa rodzinne. Struktura wielkości gospodarstw rolnych przedstawia się następująco: Tabela 12 Struktura gospodarstw rolnych w gminie Kobyłka Lp Ilość gospodarstw rolnych w ha Gmina 1–3 3–5 5–10 10–20 20–3 0 1. Kobyłka 124 40 14 4 dane – PZDR w Wołominie – 27.05.2002 r. Wszystkie gospodarstwa stanowią sektor prywatny. - nieruchomości gospod. Śr. gospod. w ha ogółem rekreacyjne 182 2,0 5.939 - Gospodarstwa o powierzchni do 3,00 ha w większości stanowią odłogi i ugory a ich właściciele nie posiadają zabudowań gospodarskich, nie prowadzą hodowli zwierząt gospodarskich i utrzymują się z pracy poza rolnictwem. W pozostałych gospodarstwach z racji położenia ich w strefie miejskiej hodowla zwierząt gospodarskich jest znikoma. Znikoma jest też ilość gospodarstw ogrodniczych produkujących kwiaty i warzywa. Produkcja rolna charakteryzuje się uprawą roślin zbożowych i okopowych. Na terenie miasta nie ma podmiotów gospodarczych pracujących na rzecz rolnictwa ani obsługujących rolnictwo w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej. Na terenie miasta Kobyłka pewne znaczenie ma też gospodarka leśna – znajduje się tu 535 ha lasów, obsługiwanych przez Nadleśnictwo Drewnica. 3.13. Infrastruktura techniczna Jednym z głównych czynników oddziałujących na środowisko na terenach miejskich jest stopień wyposażenia terenu w infrastrukturę techniczno – inżynieryjną. Ujęcia wód, stacje uzdatniania wody, oczyszczalnie ścieków, struktura zaopatrzenia w energię i ciepło ma bardzo duży wpływ na 20 poszczególne elementy środowiska, w szczególności zaś wody powierzchniowe i podziemne oraz powietrze atmosferyczne. 3.13.1. Zaopatrzenie w wodę Na terenie miasta nie ma spójnego systemu zaopatrzenia w wodę. Zaspokojenie potrzeb wodnych mieszkańców odbywa się z kilku źródeł: 1. Wodociągu komunalnego czerpiącego wodę z ujęć przy stacji uzdatniania wody „Graniczna” w Wołominie. Wodociąg komunalny obejmuje magistralę wodociągową w układzie pierścieniowym o średnicy Dn 315, 250 i 150 mm, przebiegającą w ulicach Zielonej, Szpotańskiego, Asnyka, Ogrodowej, Żwirki i Wigury, Królewskiej, Orzeszkowej, Nadarzyńskiej, Napoleona i Załuskiego oraz rozdzielczą sieć wodociągową Dn 110 w dzielnicy Piotrówek i Antolek. W Stacji Uzdatniania Wody „Graniczna” woda ujmowana jest ze studni głębinowych i poddawana procesowi uzdatniania, który głównie polega na usuwaniu związków żelaza i manganu. Na proces uzdatniania wody w SUW Graniczna składają się następujące operacje technologiczne: - napowietrzanie ciśnieniowe, dwustopniowa filtracja prowadzona w filtrach ciśnieniowych, w których materiałem filtracyjnym jest warstwowe złoże katalityczno żwirowe, dezynfekcja podchlorynem sodu. Zarządy miast Kobyłka i Wołomin podpisały umowę międzygminną dotyczącą zaopatrzenia Kobyłki w wodę ze SUW „Graniczna”. Miasto Kobyłka partycypuje w rozbudowie i modernizacji tejże stacji oraz w budowie sieci przesyłowej. Łączna długość sieci wodociągowej wynosi ok. 59,037 km (grudzień 2004 r.) km oraz ok. 1,5 tys. zamontowanych wodomierzy. Sieć ta wyposażona jest w przyłącza wodociągowe do odbiorców domowych oraz 9 zdrojów ulicznych. W ciągu trzech ostatnich lat długość sieci wodociągowej na terenie Kobyłki wzrastała szybciej niż w gminie Wołomin. W stosunku do liczby ludności stopień zwodociągowania mierzony długością zbiorczej sieci wodociągowej na 1000 mieszkańców wynosi 2,99 km/1000 mieszkańców. Z kolei wskaźnik gęstości sieci wodociągowej wynosi 2,60 km/km2. Stopień zwodociągowania w mieście Kobyłka wynosi obecnie 36%. Tabela 13 Długość sieci i zużycie wody przez gospodarstwa domowe w latach 2001-2003 Rok Długość sieci Ilość wodomierzy Roczne zużycie wody z wodociągów wodociąg. w w gospodarstwach na 1 mieszkańca w km domowych w m3 m3 2001 38,3 863 85 010 5 2002 44,3 1 162 175 050 10 2003 51,9 1 338 195 330 11 Źródło: na podstawie danych GUS i PWiK Wołomin 2. Z własnych ujęć wód podziemnych czwartorzędowych miejscowych zakładów przemysłowych, obsługujących te zakłady oraz sąsiadujące osiedla mieszkaniowe, 3. Z własnych ujęć wód podziemnych w zespołach budownictwa mieszkaniowego, 4. Z płytkich przydomowych studni kopanych ujmujących wody pierwszego poziomu wodonośnego. Własne zakładowe ujęcia wód podziemnych posiada: 1. Przemysłowy Instytut Maszyn Budowlanych przy ul. Napoleona 2 zasilający dodatkowo w wodę osiedla mieszkaniowe: „ Nasz Dom” , „Rumuńska” i blok przy ul. Francuskiej (korzysta 1084 21 mieszkańców). Wybudowano również sieć wodociągową uliczną podłączoną do ujęcia w PIMB, która wyposażona jest w 150 przyłączy do odbiorców domowych dla ok. 600 mieszkańców. Ujęcie to składa się z 2 studni czwartorzędowych, o zatwierdzonych w kat.”B” zasobach wodnych w ilości: Q = 70,0 m3/godz. Średniodobowy pobór z tego ujęcia wynosi: Qśr.dob. = 300,0 m3/d, z czego na potrzeby zakładu przypada 383,0 m3/d i osiedli mieszkaniowych – 137,0 m3/d. 2. Zakład Produkcji Anten ZANTEN, ul. Nadmeńska 14, którego ujęcie składa się z 2 studni czwartorzędowych: - studnia 3 o głębokości H=29,0 m, - studnia 4 o głębokości H=25,0 m. Dozwolony pozwoleniem wodnoprawnym pobór wody z tego ujęcia wynosi: - Qmax godz.= 20,0 m3/godz. - Qmax dob.=240,0 m3/d. Ujęcie to obsługuje również sąsiadujący Przemysłowy Instytut Telekomunikacji PIT. 3. Własne ujęcie wody posiada też osiedle mieszkaniowe „Ręczajska”. Ujęcie to stanowią 2 studnie wiercone, z których średnidobowy pobór wody wynosi: - Qśr.dob. = 140,0 m3/d. Woda z ujęć w mieście jest silnie zanieczyszczona związkami żelaza i przed używaniem wymaga odpowiedniego uzdatnienia. Po zrealizowaniu wspólnej inwestycji (rozbudowa i modernizacja SUW „Graniczna”) przewiduje się II etap budowy SUW w Kobyłce przy ul. Wygonowej. Dla przyszłościowych potrzeb wodociągu miejskiego zostały odwiercone przy ul. Wygonowej w północnej części miasta 2 studnie czwartorzędowe: - studnia nr 1 o głębokości H=56,0 m, - studnia nr 2 o głębokości H=60,0 m o zasobach wodnych, zatwierdzonych w kat.”B” w ilości: - Q = 200,0 m3/godz. przy depresji s=4,0 m. Ocenia się, że istnieje możliwość rozbudowy tego ujęcia o dalsze 2 studnie i zwiększenia jego łącznej wydajności do: - Q = 473,0 m3/godz. W poniższej tabeli przedstawiono obowiązujące pozwolenia wodno – prawne na pobór wody i odprowadzanie ścieków dla gminy Kobyłka. 22 Tabela 14 Charakterystyka ujęć wód podziemnych, objętych obowiązującymi pozwoleniami wodno – prawnymi Lp 1 2 3 4 5 6 Użytkownik Ilość pobieranej wody w Głębokość studni m3/h m3/d działka nr ew. 27 obr. 08 max – 0,8 m3/h, 12m położona w Kobyłce przy średnio – 8,0 m3/d, ul. Nadmeńskiej Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe “TOP JUR” s.c., ul. Brzozowa 42, 05-230 Kobyłka „Petro” Anna Kamińska, dz. nr ew. 47 obręb 35 w Q h max = 2,0 m3, ul. Wołomińska 18, 05-230 Kobyłce Q d śr = 7 m3, Kobyłka Ryszard i Hanna Kusiak, Zakład Dziewiarsko maksymalnie na godzinę – ul. M. Konopnickiej 11C, Odzieżowy, dz. nr ew. 3,0 m3/h, 05-230 Kobyłka 123/8, obręb 32 w Kobyłce średnio na dobę – 9,75 przy ul. Napoleona 4 m3/d, “SEAMLESS” Sp. z o.o., dz. nr ew. 42/1 obręb 43 w maksymalnie na godzinę – 05-230 Kobyłka, ul. Kobyłce 2,0 m3/h, średnio na dobę Kosynierów 16 – 9,0 m3/d, F. U. H. DAP, Auto gaz A. i D. Panufnik, ul. Nadarzyńska 38, 05-230 Kobyłka MARVINK s.j., ul. Poniatowskiego 15a, 05230 Kobyłka 7 Zakład PMS Hubert Bartnicki, ul. Nadmeńska 8D, 05-230 Kobyłka 8 Zakłady MięsnoWędliniarskie „TUR” ul. Poniatowskiego 56, 05230 Kobyłka Przemysłowy Instytut Maszyn Budowlanych Kobyłka ul. Napoleona 2 9 Położenie studni maksymalnie na godzinę – 3 0,8 m /h, średnio na dobę 3 – 8,3 m /d, ul. Poniatowskiego 15a, maksymalnie na godzinę – 3 dz. nr 18 0,6 m /h, średnio na dobę – 11,0 3 m /d, dz. nr ew. 543/9 maksymalnie na godzinę – 1,5 m3/h, ul. Nadmeńskiej 8D, w średnio na dobę Kobyłce, – 15,0 m3/d, dz. nr ew. 124 obręb 30, przy ul. Nadarzyńskiej 38 w Kobyłce, Ilość odprowadzanych ścieków 40m NR 143/05 dn. 30.05.2005r.. do dnia 31.05.2015r. 28m, NR 33/05 dn. 31.01.2005r. do 02.02.2015r. 20m NR 253/04 dn. 16.08.2004r. do dnia 31 sierpnia 2011r 11m NR 247/04 do dnia 31 sierpnia 2014r. dn. 05.08.2004r. 30m NR Qh max=70m3 Qd śr=300m3 /04 dn. 17.03.2004r. 16m Qd śr = 1200me/d Qd max = 150m3/d Kobyłka ul. Napoleona 2 Położenie, średnica Nazwa odbiornika Numer decyzji, data Okres i rzędna wy wylotu ścieków wydania obowiązywan ia pozwolenia -decyzja nr 191/03 do 31 maja -23.06.2003r. 2013 Qd śr =263m3/d Nr 2=40m nr 3=36m 23 Średnica 250mm 89,96m n.p.m. Rów A w km 32 + 30 Kobyłka Kanał kryty w ul. ul. Napoleona 2 Chopina w Kobyłce średnica 500mm do dnia 30 sierpnia 2009r. NR 361/03 dn. 26.11.2003r. do dnia 30 listopada 2013r. Nr 310/03 z dn. 23.09.03r. Do 31.10.2013r. Nr 401/03 dn. 31.12.03r Do 31.01.2014r Lp 10 Użytkownik Położenie studni Centrum NaukowoOddział Zamiejscowy Produkcyjne Elektroniki “ZANTEN”, ul. Profesjonalnej “ Nadmeńska 14, 05-230 RADWAR” SA Kobyłka Warszawskie Zakłady stud. nr 3 Radiowe “RADWAR” stud. nr 4 Ilość pobieranej wody w Głębokość studni m3/h m3/d max– 18.4 m3/h, stud. nr 3, 29 m średnio – 129,0 m3/d, stud. nr 4 27 m Położenie, średnica Nazwa odbiornika Numer decyzji, data Okres i rzędna wy wylotu ścieków wydania obowiązywan ia pozwolenia średnio 109,6 m3/d wylot o średn. tzw. “ kanałek”, rów decyzja nr 121/05 z do 30.04. jednostkowo0,40m, na rz. “A” (na dalszym 27.04.2005r. 2015r. 180,2 dm3/s (dodatkowo w 88,18m npm, odcinku ”D”), rzeka czasie opadów) początku tzw. Czarna “kanałku”, wpadającego do rowu “A” w km 1+700 rzeka Czarna w km 11+550 24 Ilość odprowadzanych ścieków 3.13.2. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków Na terenie Kobyłki brak jest zbiorczego systemu kanalizacyjnego, a istniejące zbiorniki bezodpływowe i organizacja odbioru ścieków wozami asenizacyjnymi stwarzają zagrożenia dla środowiska i obniżają standardy zamieszkania. Kanalizacja sanitarna obsługuje ok. 4% mieszkańców miasta. Z kanalizacji zbiorczej korzysta kilka rodzin, których domostwa zlokalizowane są przy ulicy stanowiącej granicę Wołomina i Kobyłki. Należy podkreślić, że na początku 2005 r. podłączono do sieci kanalizacji zbiorczej osiedle liczące 650 mieszkańców. W efekcie nastąpił wzrost wskaźnika skanalizowania z 0,1% w 2004 r. do 4% w 2005 r. Na obszarze gminy Kobyłka właścicielem infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej jest Urząd Miasta Kobyłka. Lokalne miejscowe układy kanalizacji sanitarnej znajdują się jedynie na terenie zakładów przemysłowych bądź osiedli mieszkaniowych. Te fragmentaryczne układy kanalizacji wyposażone są w następujące lokalne oczyszczalnie ścieków: Osiedlowa Oczyszczalnia Ścieków Ręczajska w Kobyłce Oczyszczalnia jest zlokalizowana na ulicy Osiedlowej w Kobyłce (trzy zespoły kontenerowe typu „KOS”). Obsługuje 551 mieszkańców pobliskich domków. Jest to mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia. Jej przepustowość to 140 m3/d. Oczyszczone ścieki odprowadzane są do rowu melioracyjnego „D” będącego dopływem rzeki Długiej. Oczyszczalnia Ścieków przy Przemysłowym Instytucie Maszyn Budowlanych w Kobyłce Jest to mechaniczno - biologiczna oczyszczalnia ścieków. Obsługuje 1 006 mieszkańców. Maksymalna przepustowość wynosi 500 m3/d. Odprowadzane są do niej ścieki z Instytutu, z Zakładu Telkom-Telcent, a także z osiedla mieszkaniowego „Rumuńska”, które po oczyszczeniu odpływają do rowu melioracyjnego „A”, a później do rzeki Czarnej. Oczyszczalnia ścieków przy Zakładzie Anten “ZANTEN” w Kobyłce Oczyszczanie ścieków odbywa się metodą mechaniczno-biologiczną. Przepustowość oczyszczalni to 210 m3/d. Na terenie Zakładów Anten „Zanten” istnieje osadnik „IMHOFFA”, z którego zrzut podczyszczonych ścieków w ilości 210 m3/d odbywa się do rowu „A”. Oczyszczalnia obsługuje również Przemysłowy Instytut Telekomunikacji. Oczyszczalnia Zakładów Mięsno-Wędliniarskich “TUR” w Kobyłce (maksymalna przepustowość wynosi 150 m3/d). Wykaz oczyszczalni ścieków funkcjonujących na terenie gminy Kobyłka przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 15 Wykaz oczyszczalni ścieków funkcjonujących na terenie gminy Kobyłka Maksymalna ilość Ilość obsługiwanych Roczna ilość Sposób wykorzystania Lp. Lokalizacja oczyszczanych mieszkańców osadów [Mg] osadów ściekowych ścieków [m3/h] 1 Przemysłowy 1006 20,8 0,44 składowanie na poletku Instytut Maszyn Budowlanych ul. Napoleona 2 Kobyłka 2 Osiedle Ręczajska 551 5,8 4,4 wywożone do ul. Osiedlowa oczyszczalni KRYM Kobyłka 25 Lp. 3 4 Lokalizacja Zakład Anten “ZANTEN” ul. Nadmeńska 14 Kobyłka Oczyszczalnia Zakładów MięsnoWędliniarskich “TUR” w Kobyłce 487 Maksymalna ilość oczyszczanych ścieków [m3/h] 8,8 bd 150m Ilość obsługiwanych mieszkańców Roczna ilość osadów [Mg] Sposób wykorzystania osadów ściekowych 9,3 składowanie na poletku bd bd Lokalne oczyszczalnie ścieków przyjmują około 12% ścieków miasta - osiedla mieszkaniowe „Ręczajska”, „Rumuńska”, „Wieniawskiego”, „Nasz Dom” i „Zanten”. Sytuacja powoli ulega zmianie, gdyż gmina Kobyłka wybudowała w 2004 r. pompownię kanalizacyjną i rurociąg tłoczny pozwalające na przesłanie ścieków z Kobyłki do systemu kanalizacji sanitarnej Wołomina. Gmina nie ma jednak sieci dosyłowej do tej pompowni. W początkach 2005 roku staraniem władz Gminy wybudowano niewielki fragment sieci grawitacyjnej i ciśnieniowej wraz z pompownią lokalną, co pozwoliło na podłączenie do oczyszczalni, za pośrednictwem wcześniej zrealizowanego tłocznego układu przesyłowego i istniejących kolektorów w Wołominie, pierwszych mieszkańców Kobyłki. Zawarta jest umowa międzygminna z 1993 roku pomiędzy Zarządami Miast Kobyłka i Wołomin odnośnie realizacji i eksploatacji wspólnego przedsięwzięcia oczyszczalni „Krym” w Wołominie. Gmina Wołomin zobowiązała się do przyjmowania ścieków z terenów miasta Kobyłka w ilościach 750 m3/d po zakończeniu I etapu; 1400 m3/d po zakończeniu II etapu; 8.000 m3/d docelowo. Budowa I etapu „Krym” została zakończona w 1996r. Poniżej przedstawiono charakterystykę tej oczyszczalni: Oczyszczalnia ścieków w Wołominie KRYM Oczyszczalnia została przekazana do eksploatacji w 1994 roku. Jest to mechaniczno-biologicznochemiczna oczyszczalnia działająca na zasadzie osadu czynnego. Ścieki oczyszczane są w reaktorze biologicznym BIOMIX. Fosfor usuwany jest chemicznie, za pomocą koagulantu PIX. Oczyszczalnia projektowana była na 42 000 RLM (równoważna liczba mieszkańców), obecnie obsługuje ponad 28 tys. mieszkańców. Maksymalna ilość ścieków jaką może przyjąć oczyszczalnia na dobę to 600075000 m3/d. Do oczyszczalni oprócz ścieków komunalnych trafiają również ścieki z zakładu mięsnego i chemicznego. Szacuje się że stanowią one 4-5% ogólnej ilości ścieków. W oczyszczalni powstają oprócz osadów ściekowych również skratki (131,8 Mg/r), piasek z piaskowników (290,8 Mg/r) i odpady ze studzienek kanalizacyjnych (148,2 Mg/r). Odpady te są składowane na składowisku odpadów komunalnych w Lipinach Starych. Osady ściekowe poddawane są obróbce wstępnej, polegającej na zagęszczeniu i odwodnieniu w wirówkach, a następnie kompostowane lub wykorzystywane do nawożenia gruntów. W 2002 roku kompostowaniu poddano 370 Mg, a do nawożenia przeznaczono 3495 Mg osadów. trzy razy do roku wykonywane są badania osadów ściekowych. Oczyszczone ścieki kierowane są do rowu D i rzeki Długa, która uchodzi do Kanału Żerańskiego. Planowana jest rozbudowa oczyszczalni o dwa ciągi technologiczne, w ramach projektu Funduszu Spójności pt. "Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenie aglomeracji WołominKobyłka". Nie rozwiązanym problemem jest kontrola odbioru ścieków z osadników bezodpływowych eksploatowanych przez znaczną część mieszkańców, a także kontrola szczelności tych zbiorników. Ponieważ nieczynna jest stacja zlewna na oczyszczalni, nie ma jakiejkolwiek kontroli ewentualnych zrzutów ścieków z wozów asenizacyjnych do kanalizacji lub do gruntu. Niewiadoma jest wielkość ładunku i ilość ścieków z szamb dopływających do oczyszczalni. 26 W mieście istnieje fragmentaryczna kanalizacja deszczowa rurowa wykonana odcinkami w wielu ulicach m.i.n na pl. 15 sierpnia, Kościuszki, Bohaterów Ossowa, Okrzei, Narutowicza, Nadarzyńskiej, Orszagha, Wołomińskiej, Jana Pawła II (d. Kolejowa), Żymirskiego, Zagańczyka, Wieniawskiego i Poniatowskiego. Wody opadowe odpływają do rowu A i są podczyszczane w separatorze przy ul. Kościuszki. Jednak w dominującej większości ścieki deszczowe z terenów budownictwa mieszkaniowego odprowadzane są bezpośrednio do gruntu, a następnie, w drodze infiltracji, do rowów melioracyjnych, z części południowej miasta do rowu D z ujściem do rzeki Długiej, a z części północnej do rowu A z ujściem do rzeki Czarnej. Rów A będący w założeniach rowem odwadniającym podmokłe tereny miejskie jest obecnie odbiornikiem ścieków z lokalnych oczyszczalni ścieków oraz ścieków deszczowych ze znacznej części miasta. Również rów D będący odbiornikiem ścieków deszczowych z miasta Wołomina oraz oczyszczonych ścieków z miejskiej oczyszczalni ścieków „Krym” w Wołominie nie jest przystosowany w obecnym stanie do przyjęcia ścieków deszczowych z miasta Kobyłka i wymaga przebudowy. 3.13.3. Zaopatrzenie w gaz Miasto Kobyłka w jest zgazyfikowane w ok. 91,1% siecią gazową średniego ciśnienia o średnicach od 32 do 250 mm. Długość sieci gazowej wynosi ok. 90 km (2004 r), długość przyłączy wynosi 60 km, a liczba mieszkańców korzystających z gazu szacowana jest na 15 115 osób, przy istniejących. Źródłem dostawy gazu są gazociągi wysokiego ciśnienia: - „Puławy-Rembelszczyzna,” średnica 500 mm i stacja redukcyjno-pomiarowa I stopnia „Ząbki” - oraz - „Kobryń-Rembelszczyzna,” średnica 700 mm i stacja redukcyjno-pomiarowa I stopnia „Grabie Stare”. Obie stacje o przepustowości po 25000 Nm3/h. Ze stacji „Grabie Stare” w kierunku Wołomina i Kobyłki wyprowadzona jest magistrala średniego ciśnienia o średnicy 300/200 mm. Ze stacji „Ząbki” w kierunku Kobyłki wyprowadzona jest magistrala średniego ciśnienia o średnicy 250 mm, długości ok.50 m, która rozgałęzia się na dwa kierunki: na Warszawę średnicą 400 mm i na Ząbki-Kobyłkę średnicą 250/200 mm. Magistrale łączą się tworząc dwustronne zasilanie dla miasta. Przez teren miasta magistrala biegnie wzdłuż torów PKP. Na jej bazie rozbudowano sieć rozdzielczą średniego ciśnienia. 3.13.4. Zaopatrzenie w ciepło Na terenie gminy Kobyłka nie ma systemu zaopatrzenia w ciepło. W mieście działają kotłownie zakładowe, zaopatrujące w ciepło również niewielkie zespoły zabudowy wielorodzinnej. Podstawowym paliwem jest węgiel lub miał węglowy, inne nośniki ciepła – olej opałowy lub gaz – mają znacznie mniejszy udział w strukturze ciepłowniczej miasta. W ostatnim okresie daje się zauważyć powrót niektórych mieszkańców do spalania paliw kopalnych bądź opalania drewnem. Z dokonanego rozpoznania wynika, że na terenie gminy występują: 1. Kotłownie duże o mocy powyżej 1 MW –2 obiekty 2. Kotłownie o średniej mocy - kilkaset kW – 4 obiekty 3. Małe kotłownie o mocy od kilku do kilkudziesięciu kW 27 Największe kotłownie to: 1. Przemysłowy Instytut Maszyn Budowlanych – kotłownia węglowa, trzy piece WR 2,5 dla potrzeb zakładowych oraz pobliskiego osiedla mieszkaniowego „Rumuńska” 2. „Zanten” – dwa kotły olejowe o łącznej mocy 2.600 kW oraz gazowa – dwa kotły po 430 kW, dla potrzeb zakładowych oraz osiedla mieszkaniowego / 450 osób /. 3. Budownictwo Spółdzielcze osiedle „Ręczajska” – dwa kotły gazowe po 270 kW oraz osiedle „Nasz Dom” – dwa kotły gazowe po 405 kW. Ponadto Szkoła nr 1, 2 i 3 - posiadają kotły gazowe o mocy po około 400 kW. Miejski Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej posiada kotłownię gazowa o mocy 160 kW. Centralne ogrzewanie posiada około 95 % gospodarstw domowych. Znaczna ilość budynków mieszkalnych w Kobyłce wyposażona jest w indywidualne kotłownie węglowe, stanowiące niskie, rozproszone źródła emisji zanieczyszczeń. Można przypuszczać, że w najbliższym okresie zapotrzebowanie na energię cieplną do celów grzewczych będzie ulegało zmniejszeniu. Wiąże się to z prowadzeniem modernizacji instalacji centralnego ogrzewania w budynkach wielorodzinnych (montaż zaworów termostatycznych, automatyzacja urządzeń w węzłach cieplnych, montaż podzielników cieplnych), modernizacją budynków (wymiana okien na szczelne, wykonanie termoizolacji ścian). Przyjmuje się natomiast, że zapotrzebowanie na ciepłą wodę będzie się utrzymywać na tym samym poziomie. Rozwój sieci cieplnych na terenie gminy ma niewątpliwie pozytywny wpływ na redukcję niskiej emisji. Jednakże, produkty spalania paliw – spaliny, pyły, SO2, NOx, CO2, CO, żużle, odpady z instalacji odsiarczania paliw – są głównymi czynnikami zanieczyszczeń powietrza, ale ich wpływ nie omija także wód, gleb, przyrody ożywionej i klimatu. O stopniu szkodliwości tych zanieczyszczeń decyduje ich rodzaj, stężenie i czas oddziaływania. Co więcej, gazowe i pyłowe zanieczyszczenia powietrza zwiększają częstość zachorowań na choroby układu oddechowego, są przyczyną zamierania lasów, powodują efekt cieplarniany. 3.13.5. Zaopatrzenie w energię elektryczną Gmina Kobyłka jest w 100% zelektryfikowana. Przez miasto Kobyłka przebiegają dwie linie wysokiego napięcia 110 kV połączone ze stacją elektroenergetyczną 110/15 kV w Wołominie. Sieć średniego napięcia to linie napowietrzne wraz ze słupowymi w przeważającej części stacjami 15/0,4 kV. Stan sieci jest zróżnicowany, niektóre odcinki wymagają modernizacji a cała sieć wymaga rozbudowy w dostosowaniu do rozwoju potrzeb miasta. W istniejącej sieci przesyłowej występują znaczne rezerwy mocy. Istniejący układ sieci daje dużą pewność zasilania przy małych spadkach napięć. Zaspokojone mogą być znaczne zapotrzebowania energii. Ze względu na zmianę przeznaczenia znacznej części gruntów rolnych na cele budowlane przewiduje się rozbudowę sieci energetycznej na tych obszarach. Przyjmuje się, że w dalszym ciągu energia elektryczna będzie dostarczana wszystkim odbiorcom. Przewiduje się pełne pokrycie ich potrzeb w zakresie zużycia energii elektrycznej dla celów tradycyjnych. Nie przewiduje się wykorzystania energii elektrycznej do uzyskiwania ciepłej wody, natomiast zużycie jej dla celów klimatyzacji, wentylacji i elektrycznego ogrzewania pomieszczeń przewiduje się w niewielkim zakresie. Według informacji Zakładu Energetycznego Rejon Wołomin szacunkowo można przyjąć, iż na terenie miasta Kobyłka dla poprawy niezawodności i jakości dostarczanej energii elektrycznej należy zrealizować sieć energetyczną o długości ok. 20 km wartości około 2 mln. zł oraz dokonać 28 modernizacji sieci energetycznej o długości ok. 30 km. – wartości około 4.2 mln zł. Na przedmiotową inwestycję brak obecnie środków inwestycyjnych. Według dotychczasowych opracowań, dla zaopatrzenia w energię elektryczną miasta Kobyłka przewidywano w rejonie osiedla Kobylak lokalizację stacji elektroenergetycznej 110/15 kV „Kobyłka” wraz z liniami napowietrznymi 110 kV zasilającymi tę stację. Jedna z tych linii, relacji „Zielonki-Wołomin” miała przebiegać wzdłuż projektowanej Trasy Toruńskiej, środkiem północnej części miasta. Wg nowych koncepcji przebieg w/w trasy ma zastąpić projektowana przy zachodniej granicy miasta Via Baltica. Dla właściwego zasilenia w energię elektryczną miasta Kobyłka: - należy rozważyć przeniesienie lokalizacji stacji 110/15 kV wraz z zasilającą linią 110kV z rejonu południowego miasta /os.Kobylak/ w rejon zachodni, w tym celu należy opracować „Program zaopatrzenia w energię elektryczną miasta Kobyłka” uwzględniający powiązania z sąsiednimi miastami, w programie należy przewidzieć rozwój sieci 15 kV wraz z urządzeniami zasilającymi 110 kV. Planowana stacja elektroenergetyczna 110/15 kV wymaga rezerwacji działki o wymiarach 100 x 80 m. Planowane linie zasilające wymagają rezerwacji pasa terenu o szerokości 38 m. 3.14. Infrastruktura komunikacyjna i transportowa Na terenie gminy Kobyłka znajdowało się łącznie (stan na dzień 31.12 2003 r.) 93,8 km dróg. Podstawowy układ drogowo-uliczny miasta, umożliwiający powiązania z sąsiednimi gminami i miastami tworzą: 1. droga wojewódzka Nr 634 (ciąg trasy: Warszawa – Zielonka – Kobyłka – Wołomin – Tłuszcz – Wólka Kozłowska) zarządzana przez Mazowiecki Zarząd Dróg Wojewódzkich w Warszawie, Rejon Drogowy Wołomin – Nowy Dwór Mazowiecki z siedzibą w Wołominie przy ul. Kobyłkowskiej 1. Na terenie miasta droga ta nosi nazwę ul. Nadarzyńskiej i ma łączną długość 3,5 km; 2. drogi powiatowe zarządzane przez Zarząd Dróg Powiatowych z siedzibą w Wołominie przy ul. Kobyłkowskiej 1A. Na terenie miasta są to ulice: Kazimierza Wielkiego – Chrobrego, Ręczajska, Kościelna, Radzymińska, Poniatowskiego, Napoleona, Zagańczyka – Marecka – Szeroka – Jeżynowa, Wołomińska o łącznej długości 12,1 km. Tabela 16 Wykaz dróg powiatowych na terenie gminy Kobyłka WYKAZ DRÓG POWIATOWYCH - ZDP WOŁOMIN GMINA Długość mb Nr i relacja drogi wW tym o nawierzchni twardej mb asfalt Kobyłka Szer. Klasa jezdni w m drogi wgruntowej w mb ul. Zagańczyka - Marecka 2000 2000 - 6,0 Z ul. Chrobrego -Kazimierza Wielkiego ul. Załuskiego ul. Napoleona ul. Kościelna 1900 1900 1486 556 1900 1900 1486 556 - 6,0 6,0 6,0 6,0 Z Z Z Z 29 WYKAZ DRÓG POWIATOWYCH - ZDP WOŁOMIN ul. Szeroka, Jeżynowa ul. Poniatowskiego Razem 1900 1600 13143 1900 1600 13143 - 6,0 6,0 Z Z Objaśnienia: 1) S – drogi ekspresowe 2) Z – drogi zbiorcze 3) L – drogi lokalne Wszystkie drogi wojewódzkie i powiatowe przebiegające przez miasto mają nawierzchnię bitumiczną. 3/ drogi lokalne miejskie (gminne) zarządzane przez Urząd Miasta Kobyłka, ul. Wołomińska 1, o łącznej długości 93,8 km, w tym: - o nawierzchni bitumicznej o nawierzchni betonowej o nawierzchni gruntowej, ulepszonej i inne kostka betonowa tłuczeń - 34,9 km - 7,5 km - 48,7 km - 0,7 km - 2,0 km Istniejący układ komunikacyjny miasta w dostatecznym stopniu zapewnia obsługę istniejącego zagospodarowania. Występują jednak pewne niedomagania, które w miarę rozwoju miasta oraz szybkiego wzrostu motoryzacji będą pogłębiać się. Podstawowymi problemami, do których należy ustosunkować się są: - brak bezkolizyjnych powiązań drogowych terenów położonych po północnej i południowej stronie linii kolejowej Warszawa – Tłuszcz – Białystok, co utrudnia komunikację między nimi; niewystarczająca przepustowość istniejącej drogi wojewódzkiej nr 634, którą prowadzone są powiązania zewnętrzne, przede wszystkim z Warszawą; brak dostatecznej ilości ulic o nawierzchni utwardzonej w północnej i południowej części miasta (rejon os. Mareta, Zalasek, Piotrówek, Stefanówka, Nadarzyn, Turów, Kobylak); dla transportu ciężarowego wyznaczenie tras i parkingów; w większym stopniu niż dotychczas należy uwzględnić problem parkingowy (np. nakazywać zabezpieczenia potrzeb parkingowych na terenie lokalizacji własnej poszczególnych inwestorów); w większym stopniu niż dotychczas należy uwzględniać problem ruchu rowerowego (celowe wydaje się opracowanie sieci ścieżek rowerowych). Na podstawie pomiarów ruchu z 1995 r. określono prognozowany ruch dla roku 2005, 2010, 2015 (oprac. BP „Transprojekt”). Tabela 17 Wyniki pomiaru i prognoz ruchu – średnio dobowy ruch pojazdów Numer drogi 634 Odcinek pomiaru Okres czasowy 2000 2005 2010 1995 2015 Warszawa – Tłuszcz 12263 16575 20937 25302 29676 (rejon Kobyłki) pkt.. 124147 Wynika z tego, że ruch na terenie gminy Kobyłka będzie się sukcesywnie zwiększał, w średnim tempie 15 - 20% rocznie. 3.15. Bezpieczeństwo publiczne Niektóre z zadań z zakresu ochrony środowiska kierowane są do służb ratowniczych i prewencyjnych, w szczególności do straży pożarnej i straży miejskiej. Do zadań takich zaliczyć można m.in. zapobieganie poważnym awariom i skutkom katastrof naturalnych. Za zapewnienie 30 porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, ochronę przeciwpożarową i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska odpowiadają: 1. 2. 3. 4. Burmistrz Miasta Kobyłka, Komendant Powiatowy i Miejski Policji Komendant Powiatowy i Miejski Państwowej Straży Pożarnej Terenowe Jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej, które decyzją Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej w Warszawie z dnia 15 kwietnia 1997 r. włączone zostały do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego, zapewniając ochronę przeciwpożarową i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska. Straż Pożarna Cały system ratownictwa w gminie Kobyłka oparty jest na siłach Zawodowej Państwowej Straży Pożarnej w Wołominie i jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej zlokalizowanej w gminie. Jednostka ta uczestniczy w Krajowym systemie ratowniczo – gaśniczym, a jej stan liczbowy oscyluje wokół 90 ochotników. 3.16. Turystyka i rekreacja Kobyłka stanowi lokalną atrakcję turystyczną, ze względu na znajdujące się tutaj zabytki, atrakcyjne tereny leśne, w tym rezerwat przyrodniczy Grabicz oraz dobre połączenie komunikacyjne z innymi ośrodkami miejskimi. Jednakże, z uwagi na słaby marketing walorów miasta jego atuty nie są w pełni wykorzystywane. Bazę turystyczną stanowią obecnie: - 4 nie sklasyfikowane obiekty prowadzące działalność hotelarską o liczbie miejsc noclegowych 50, 21 lokali o profilu gastronomiczno - rozrywkowym. Stopień wykorzystania bazy hotelowej średnio kształtuje się na poziomie 1/3 miejsc. Miasto może być celem jednodniowych wycieczek turystycznych. Na terenie gminy znajduje się jeden wytyczony i utrzymywany szlak turystyczny. Jest to szlak zielony, prowadzący od stacji w Zielonce, wzdłuż rzeki Długiej, do cmentarz poległych w 1920 roku w Ossowie, przez okolice rez. “Grabicz”, rejon Cmentarza i Kościoła w Kobyłce, okolice Dworu w Czarnej, dalej wzdłuż rz. Czarnej, wokół rez. “Puszcza Słupecka” do Sierakowa w gm. Radzymin, 4. Uwarunkowania środowiska zewnętrzne i wewnętrzne Programu ochrony Zasady ochrony środowiska wymuszają zachowanie kompleksowego, a zarazem sektorowego podejścia. Gmina nie jest układem zamkniętym, a poszczególne elementy środowiska zachowują ciągłość bez względu na granice terytorialne. Z tego względu, konieczne jest przyjęcie uwarunkowań wynikających z programów, planów i strategii zewnętrznych wyższego rzędu lub dla terenów sąsiednich, umożliwiających szersze spojrzenie na poszczególne dziedziny ochrony środowiska. Jako założenia wyjściowe do Programu ochrony środowiska dla gminy Kobyłka przyjęto uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, wynikające z obowiązujących aktów prawnych, programów wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających problematykę ochrony środowiska. Niezbędne było również uwzględnienie zamierzeń rozwojowych powiatu, a także sąsiednich gmin, zarówno w zakresie gospodarczym i przestrzennym, jak i społecznym. Uwarunkowania te, w powiązaniu z aktualnym stanem środowiska w powiecie były m.in. podstawą do zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych. 31 Główne uwarunkowania zewnętrzne dla gminy Kobyłka w zakresie ochrony środowiska wynikają z następujących dokumentów: - strategii trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju i województwa mazowieckiego, strategii rozwoju regionalnego kraju, koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju i województwa mazowieckiego, polityki ekologicznej państwa wraz z programem wykonawczym, systemu prawa ochrony środowiska w Polsce, w tym projektowanych aktów prawnych, międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie ochrony środowiska, zobowiązań Polski przyjętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do Unii Europejskiej, programu ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego, programu ochrony środowiska dla powiatu wołomińskiego, strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej, rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu, leśnictwa). 4.1. Uwarunkowania zewnętrzne 4.1.1. Polityka ekologiczna Państwa Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania ujęte w "Programie wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 - 2010" oraz, w dostosowanej do wymagań ustawy Prawo ochrony środowiska, "Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008 -2010", zostały przyjęte jako podstawa niniejszego Programu. Nadrzędną zasadą przedstawioną w Polityce ekologicznej państwa jest zasada zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój nie narusza w sposób istotny i trwały środowiska życia człowieka i godzi prawa przyrody, ekonomii oraz rozwoju społeczeństw wraz ze zrównoważeniem szans dostępu do zasobów obecnym i przyszłym pokoleniom. W skrócie - zapewnia rozwój wynikający z działalności człowieka odbywający się w harmonii z przyrodą. Najważniejszymi czynnikami, które należy uwzględniać przy programowaniu zrównoważonego rozwoju są: czynniki społeczne, ekologiczne, przestrzenne i ekonomiczne. Rozwój zrównoważony oznacza taką filozofię rozwoju globalnego, regionalnego i lokalnego, która przeciwstawia się ekspansji opartej wyłącznie o wzrost gospodarczy. W Polityce ekologicznej państwa jako zasady szczegółowe przyjęto: Zasadę prewencji, oznaczającą w szczególności: - zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń poprzez stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT), - recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk, energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania, - zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń (tzw. dyrektywa IPPC), - wprowadzanie prośrodowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji, Responsible Care, itp. Zasadę "zanieczyszczający płaci” odnoszącą się do odpowiedzialności za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagrożeń. Odpowiedzialność tę ponosić powinny wszystkie jednostki użytkujące 32 środowisko, a więc także konsumenci, zwłaszcza, gdy mają możliwość wyboru mniej zagrażających środowisku dóbr konsumpcyjnych. Zasadę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi oznaczającą uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi. Zasadę regionalizacji, oznaczającą m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. doliny rzeczne i obszary wodno-błotne, szczególnie w strefach przygranicznych). Zasadę subsydiarności, oznaczającą przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy szczebel regionalny lub lokalny tak, aby był on rozwiązywany na najniższym szczeblu, na którym może zostać skutecznie i efektywnie rozwiązany. Zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej odnoszącą się do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska a oznaczającą potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu. W Polityce Ekologicznej Państwa przedstawione zostały także cele ogólne o charakterze strategicznym i realizacyjnym, w różnych horyzontach czasowych. Jako oddzielne zagadnienie omówione zostało zagadnienie włączania aspektów ochrony środowiska do polityk sektorowych takich jak: przemysł i energetyka, transport, rolnictwo, leśnictwo, budownictwo i gospodarka komunalna, zagospodarowanie przestrzenne, turystyka, ochrona zdrowia, handel i działalność obronna. Wskazane zostały przede wszystkim cele i działania, które należy podjąć w ramach programów sektorowych, jako konieczny udział sektorów w realizacji zrównoważonego rozwoju. Z wymienionych w Polityce ekologicznej państwa celów i działań szczegółowych wybrano zagadnienia szczególnie istotne z punktu widzenia problemów występujących w gminie Kobyłka. Zagadnienia te uwzględniono w sposób szczegółowy w poszczególnych rozdziałach Programu. 4.1.2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego Naczelnym celem polityki zagospodarowania przestrzennego prowadzonej przez samorząd województwa jest kształtowanie harmonijnej struktury funkcjonalno – przestrzennej województwa sprzyjającej zrównoważonemu wykorzystaniu cech, zasobów i walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem poziomu i jakości życia oraz trwałym zachowaniem właściwości środowiska dla potrzeb obecnego i przyszłych pokoleń. W pracach nad Programem wykorzystano zapisy dokonane w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego, a zwłaszcza celów i kierunków działania oraz konkretnych zadań dotyczących polityki przestrzennej w zakresie ochrony zasobów i walorów środowiska przyrodniczego, infrastruktury systemu transportowego oraz infrastruktury technicznej ochrony środowiska. 4.1.3. Program ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego Za nadrzędny cel programu uznano doprowadzenie stanu środowiska w województwie mazowieckiego do poziomu wymaganego przez Unię Europejską. „Program ochrony środowiska woj. mazowieckiego”, zatwierdzony został przez Sejmik Województwa Mazowieckiego 15 grudnia 2003 roku, jest dokumentem nadrzędnym wytyczającym cele i kierunki działań w zakresie polityki ekologicznej województwa jest „Strategia rozwoju województwa mazowieckiego”. Program ochrony środowiska stanowi rozwinięcie strategii rozwoju województwa w odniesieniu do ochrony środowiska. Cel główny: zmniejszenie zanieczyszczeń środowiska 33 Cele szczegółowe: - poprawa jakości wód, - uporządkowanie gospodarki odpadami, - zapewnienie wysokiej jakości powietrza atmosferycznego, - ograniczenie uciążliwości hałasu. Cel główny: racjonalizacja gospodarki wodnej Cele szczegółowe: - zmniejszenie deficytu wód powierzchniowych, - ograniczenie poboru wód podziemnych dla celów gospodarczych produkcji i usług, - ograniczenie wodochłonności, - poprawa standardów zaopatrzenia w wodę. Cel główny: zwiększenie lesistości i ochrona lasów Cele szczegółowe: - osiągnięcie wskaźnika lesistości Mazowsza do 25 %, - zmiana struktury własnościowej lasów, - racjonalizacja gospodarki leśnej, - rozwój funkcji ochronnych i buforowych lasu. Cel główny: poprawa stanu bezpieczeństwa ekologicznego Cele szczegółowe: - ochrona przeciwpowodziowa, - ochrona przeciwpożarowa, - zmniejszenie ryzyka awarii związanych z wykorzystaniem lub transportem substancji niebezpiecznych. Cel główny: podnoszenie poziomu wiedzy ekologicznej Cele szczegółowe: - kształtowanie postaw i zachowań zgodnych z zasadami ekorozwoju, - wiedza ekologiczna jako ważny czynnik w procesie zarządzania, - tworzenie ekologicznych podstaw kształtowania tożsamości regionalnej i lokalnej. Cel główny: rozwój proekologicznych form działalności gospodarczej Cele szczegółowe: - wzrost ilości podmiotów gospodarczych posiadających certyfikaty jakości, - rozwój proekologicznych form produkcji rolniczej, - wzrost wykorzystania energii odnawialnej, - zwiększenie udziału transportu szynowego w przewozach osób i towarów, - zmniejszenie materiałochłonności i energochłonności Cel główny: utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych Cele szczegółowe: - zwiększenie obszarów objętych ochroną prawną do 35 % powierzchni województwa, ze szczególnym uwzględnieniem dolin rzecznych, kompleksów leśnych, a także obszaru funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski”, - określenie do roku 2006 zasad gospodarowania na wszystkich obszarach chronionych oraz sporządzenie planów ochrony dla tych obszarów, - utrzymanie i wzmocnienie ciągłości powiązań przyrodniczych w ramach korytarzy ekologicznych krajowych, regionalnych i lokalnych, - partnerstwo samorządowe i partycypacja społeczna w działaniach na rzecz tworzenia obszarów chronionych, - włączenie obszarów cennych przyrodniczo do europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000. 34 Postanowiono, że cele polityki ekologicznej woj. mazowieckiego będą realizowane w oparciu o krajowe limity przyjęte w Polityce ekologicznej państwa. 4.1.4. Obowiązujące akty prawne w zakresie ochrony środowiska Podstawowymi aktami prawnymi w dziedzinie ochrony środowiska są następujące ustawy: - Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.2001.62.627) z późniejszymi zmianami; Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. 2004 r. Nr 92 poz. 880); Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995 r. (tekst jednolity Dz. U. 95.16.78); Ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. 91.101.444) z późniejszymi zmianami; Ustawa Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. 2001.115.1229) z późniejszymi zmianami; Ustawa Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U.94.27.96) z późniejszymi zmianami; Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747) z późniejszymi zmianami; Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.2001.62.628) z późniejszymi zmianami. 4.1.5. Integracja europejska Przystąpienie Polski do członkostwa w Unii Europejskiej narzuca na władze samorządowe obowiązek dostosowania się do norm przez nią przyjętych, także w zakresie ochrony środowiska. Obecnie całe ustawodawstwo polskie jest zgodne z unijnym i zorientowane głównie na ochronę poszczególnych komponentów środowiska oraz regulację procesów technologicznych i produktów w celu ochrony zdrowia człowieka i środowiska. Niezbędnym i niezwykle istotnym czynnikiem w procesie integracji europejskiej jest uwypuklenie roli planowania i zarządzania środowiskowego. VI Program działań Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska na lata 2001 – 2010 podkreśla, ze realizacja zrównoważonego rozwoju ma nastąpić poprzez poprawę środowiska i jakości życia obywateli krajów należących do Unii Europejskiej. Problemem szczególnej wagi dla gminy Kobyłka jest spełnienie standardów ekologicznych Unii Europejskiej. Będzie to oznaczało konieczność dostosowania stanu aktualnego do wymagań, szczególnie w zakresie gospodarki odpadami, gospodarki wodno – ściekowej, ochrony gleb, powierzchni ziemi i przyrody. Bardzo istotnym zagadnieniem jest zapewnienie źródeł finansowania dla zaplanowanych działań i inwestycji. Kobyłka, wspólnie z pozostałymi gminami powiatu wołomińskiego, ma możliwość samodzielnego wykorzystania większych funduszy pochodzących ze źródeł Unii Europejskiej. Wsparciem funduszu mogą być objęte także projekty grupowe, polegające na tworzeniu projektów o charakterze zintegrowanym, obejmującym grupę gmin oraz łączące w jednym projekcie różne zagadnienia. Konieczne jest zatem zawiązywanie regionalnych struktur w celu rozwiązania ponadlokalnych problemów z zakresu ochrony środowiska i rozwoju infrastruktury, w których gmina może uczestniczyć jako beneficjant. Przykładem takiego działania jest projekt na rozwiązanie problemów z gospodarka wodno – ściekową, realizowany wspólnie z gminą Wołomin. Niebagatelną rolę będzie pełnił w tym względzie Fundusz Spójności, dlatego istotne jest, aby na etapie programowania zadań z zakresu ochrony środowiska uwzględnić zasady i kryteria przyznawania środków finansowych z funduszy Unii Europejskiej. Priorytety części środowiskowej Funduszu Spójności, istotne z punktu widzenia gminy Kobyłka są następujące: 35 Priorytet 1. Poprawa jakości wód powierzchniowych, polepszenie dystrybucji i jakości wody do picia poprzez takie działania jak: - budowa i modernizacja kanalizacji sanitarnej i opadowej oraz oczyszczalni ścieków tam, gdzie przyniesie to największy efekt ekologiczny przy uwzględnieniu efektywności kosztowej, - budowa i modernizacja urządzeń uzdatniających wodę i sieci wodociągowej (w powiązaniu z systemami sanitacji), Priorytet 2. Racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi poprzez: - tworzenie systemów recyklingu i unieszkodliwiania odpadów, - rekultywację terenów zdegradowanych przez działalność przemysłową. Wspierane będą zintegrowane systemy zagospodarowania odpadów, łączące kilka elementów, np. selektywną zbiórkę, odzysk i unieszkodliwienie odpadów ulegających biodegradacji, itp. W ramach tego priorytetu będą mogły być wspierane związki komunalne, działające na rzecz poprawy w dziedzinie gospodarki odpadami. 4.1.6. Program ochrony środowiska dla powiatu wołomińskiego Program ochrony środowiska dla powiatu wołomińskiego opracowany został zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Nadrzędny cel Programu sformułowano następująco: Osiągnięcie trwałego rozwoju Powiatu Wołomińskiego i zwiększenie jego atrakcyjności przez poprawę środowiska przyrodniczego i rozwój infrastruktury technicznej Kierując się podanymi powyżej kryteriami, wyznaczono następujące cele i zadania priorytetowe dla powiatu wołomińskiego z zakresu ochrony środowiska: Priorytet 1 Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych Priorytet 2 Osiągnięcie wymaganych standardów dla jakości powietrza atmosferycznego Priorytet 3 Ograniczenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego Priorytet 4 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej ochrony środowiska Priorytet 5 Utworzenie spójnego systemu przyrodniczego powiatu i ochrona przyrody Priorytet 6 Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa powiatu Priorytety te, a także cele, kierunki działań i zadania dotyczące gminy Kobyłki zostały uwzględnione w niniejszym Programie ochrony środowiska dla gminy Kobyłka. 4.1.7. Strategia rozwoju powiatu wołomińskiego „Strategia zrównoważonego rozwoju powiatu wołomińskiego” opracowana została przez Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa w Warszawie, w 2002/2003 roku. Wyznacza ona kierunki rozwoju powiatu do 2015 roku. Jako misję powiatu wołomińskiego określono prowadzenie polityki równoważenia rozwoju społeczno – gospodarczego i przestrzennego w ramach układu osadniczego jakim jest Obszar Metropolitalny Warszawy. Celem podstawowym jest natomiast poprawa warunków życia mieszkańców regionu, kształtowanie ładu przestrzennego oraz trwałego zachowania walorów przyrodniczych i kulturowych. Przyjęte zostały następujące cele strategiczne, które będą miały wpływ na rozwój gminy Kobyłka w zakresie objętym niniejszym dokumentem: - poprawa stanu sanitarnego i wzmocnienie kondycji przyrodniczej powiatu, usprawnienie komunikacji zbiorowej i indywidualnej, rozwój rekreacji i turystyki dla mieszkańców powiatu i Warszawy, zapewnienie mieszkańcom dostępności do usług ponadpodstawowych oraz wysokiego ich standardu. 36 5. Założenia ochrony środowiska dla gminy Kobyłka do 2011 roku Naczelną zasadą przyjętą w Programie ochrony środowiska dla gminy Kobyłka jest zasada zrównoważonego rozwoju umożliwiająca lepsze zagospodarowanie istniejącego potencjału gminy (zasobów środowiska, surowców naturalnych, obiektów, sprzętu, jak i ludzi oraz wiedzy). Na podstawie kompleksowego raportu o stanie środowiska oraz źródłach jego przekształcenia i zagrożenia przedstawiono poniżej propozycję działań programowych umożliwiających spełnienie zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Daje to możliwość planowania przyszłości gminy w perspektywie kilkunastu lat i umożliwia aktywizację społeczeństwa - zwiększenie inicjatywy i wpływu społeczności na realizację działań rozwojowych. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska powinny posłużyć do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą w pierwszej kolejności na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na danym terenie, a następnie na jego poprawie. Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodować zrównoważony rozwój gospodarczy, polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy Kobyłka. 5.1. Gminne limity racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych i poprawy stanu środowiska W związku z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i koniecznością ograniczenia wprowadzania zanieczyszczeń do środowiska ustalone zostały limity krajowe (do osiągnięcia do 2010 roku). W „II Polityce ekologicznej państwa”, przyjętej przez Radę Ministrów w czerwcu 2000 r. a następnie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w sierpniu 2001 r., ustalone zostały następujące ważniejsze limity krajowe, związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą stanu środowiska: - - - zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50 % w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle); ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50 % w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB); ograniczenie zużycia energii o 50 % w stosunku do 1990 r. i 25 % w stosunku do 2000 r. (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB); dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r.; odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50 % papieru i szkła z odpadów komunalnych; pełna (100 %) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych; zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50 %, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30 % i ze spływu powierzchniowego – również o 30 %; ograniczenie emisji pyłów o 75 %, dwutlenku siarki o 56 %, tlenków azotu o 31 %, niemetanowych lotnych związków organicznych o 4 % i amoniaku o 8 % w stosunku do stanu w 1990 r.; Wszystkie wymienione krajowe limity dotyczą celów do osiągnięcia najpóźniej do 2010 r. Limity powyższe nie były korygowane przy sporządzaniu „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”. Gminy powinny uwzględnić powyższe limity przy tworzeniu swoich programów ochrony środowiska (wybiórczo lub w pełnym pakiecie), w zależności od swojej specyfiki. Nie przewiduje się procedury odgórnego ustalania limitów gminnych. 37 Z uwagi na brak podstaw planistycznych nie można obecnie dokonać podziału limitów krajowych na regionalne. Dlatego też, dla gminy Kobyłka założono realizację polityki długoterminowej, sprzyjającej osiągnięciu wymienionych w limitach krajowych działań i ograniczania emisji zanieczyszczeń, natomiast szczegółowe wytyczne przyjęto jedynie dla gospodarki odpadami, zgodnie ze sporządzonym Planem gospodarki odpadami. 5.2. Nadrzędny cel Programu ochrony środowiska Nadrzędny cel Programu ochrony środowiska dla gminy Kobyłka sformułowano następująco: Dążenie do zrównoważonego i trwałego rozwoju gminy Kobyłka, gdzie ochrona środowiska i jego walory stanowią nierozłączną część procesów rozwojowych 5.3. Priorytety ekologiczne Kompleksowość zagadnień ochrony środowiska na terenie gminy wymusiła wyznaczenie celów strategicznych, średnio- i krótkoterminowych, a także przyjęcie zadań z zakresu wszystkich sektorów ochrony środowiska. Spośród nich dokonano wyboru najistotniejszych zagadnień, których rozwiązanie przyczyni się w najbliższej przyszłości do poprawy stanu środowiska na terenie gminy Kobyłka. Wyboru priorytetów ekologicznych dokonano w oparciu o diagnozę stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie gminy, uwarunkowania zewnętrzne (obowiązujące akty prawne) i wewnętrzne, a także inne wymagania w zakresie jakości środowiska. Wybór priorytetowych przedsięwzięć ekologicznych na terenie gminy Kobyłka na lata 2005 - 2011 przeprowadzono przy zastosowaniu następujących kryteriów organizacyjnych i środowiskowych. Kryteria o charakterze organizacyjnym - wymiar przedsięwzięcia (ponadlokalny i publiczny), - zaawansowanie przedsięwzięcia w realizacji, - konieczność realizacji przedsięwzięcia ze względów prawnych, - efektywność ekonomiczna przedsięwzięcia, - znaczenie przedsięwzięcia w skali regionalnej, - spełnianie wymogów zrównoważonego rozwoju - zgodność przedsięwzięcia dla rozwoju gospodarczego gminy. Kryteria o charakterze środowiskowym - możliwość likwidacji lub ograniczenia najpoważniejszych zagrożeń dla środowiska i zdrowia ludzi, - zgodność z celami ekologicznymi i zasadniczymi kierunkami zadań wynikających ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kobyłka oraz Strategia rozwoju gminy, - zgodność z celami i priorytetami ekologicznymi określonymi w „Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw na lata 2007-2010”, - skala dysproporcji pomiędzy aktualnym i prognozowanym stanem środowiska a stanem wymaganym przez prawo, - skala efektywności ekologicznej przedsięwzięcia (efekt planowany, tempo jego osiągnięcia), - wieloaspektowość efektów ekonomicznych przedsięwzięcia (możliwość jednoczesnego osiągnięcia poprawy stanu środowiska w zakresie kilku elementów środowiska). 38 Kierując się podanymi powyżej kryteriami, wyznaczono następujące cele i zadania priorytetowe dla gminy Kobyłka z zakresu ochrony środowiska: Priorytet 1 Ochrona wód podziemnych w celu zapewnienie mieszkańcom dobrej jakości wody pitnej oraz racjonalnego wykorzystania ich zasobów Priorytet 2 Poprawa jakości powietrza atmosferycznego, szczególnie na terenach chronionych i intensywnej zabudowy, poprzez ograniczanie emisji komunikacyjnej i komunalnej Priorytet 3 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury ochrony środowiska, szczególnie w zakresie odprowadzania ścieków Priorytet 4 Ochrona istniejących walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego Priorytet 5 Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa gminy poprzez wprowadzenie zintegrowanego systemu edukacji ekologicznej Priorytet 7 Wdrażanie kompleksowego systemu gospodarki odpadami, zgodnie z Planem gospodarki odpadami dla gminy Kobyłka Są to elementy, co do których w pierwszym rzędzie winny być podjęte działania zmierzające do poprawy aktualnego stanu. 6. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego 6.1. Jakość wód i stosunki wodne 6.1.1. Stan aktualny 6.1.1.1.Wody powierzchniowe Sieć hydrograficzna Kobyłki jest dość słabo rozwinięta. Składają się na nią: rzeka Długa, naturalne i sztuczne oczka wodne, zagłębienia bezodpływowe, a także tereny podmokłe (torfowiska, bagna) oraz kanały i rowy melioracyjne. Cały obszar gminy leży w obrębie zlewni II rzędu rzeki Narew. Zlewniami III rzędu są Czarna i Długa, znajdujące się poza granicami gminy, za wyjątkiem fragmentu rzeki Długiej w południowej części miasta. Rzeka Długa stanowi jednocześnie część południowej granicy miasta. Obydwie rzeki poprzez Kanał Żerański uchodzą do Narwi, a przez Narew do Wisły. Do rzek Czarnej i Długiej wody z terenu miasta odprowadzane są rowami; z części północnej do rzeki Czarnej, z części południowej do rzeki Długiej. Stanowią one istotną cześć systemu wodnego, odprowadzając w czasie wiosennych roztopów nadmiar wód powierzchniowych. Szerokość rowów jest zróżnicowana przeciętnie 1,5 – 2,0m, a głębokość lustra wody około 1,0 – 2,0m, w rowach bocznych przeciętnie 0,5 – 1,0m. 39 Cieki wodne występujące na obszarze gminy charakteryzują się małymi przepływami, które dodatkowo ulegają silnemu obniżeniu w okresach suszy. Przez większą część roku przekrój koryt rzeki Długiej i rowów jest wystarczający dla aktualnego przepływu, ale w czasie roztopów (luty – marzec) i nawalnych opadów letnich (czerwiec – lipiec) prawie co roku występują lokalne powodzie. Spływ powierzchniowy jest utrudniony przez przepusty mostowe o małym przekroju. Presja budowlana powoduje zawężanie dolin rzecznych, co w latach z dużymi opadami może doprowadzić do podtopienia domów położonych najbliżej rzeki. Własne zasoby wodne gminy, tj. tworzące się w zlewniach jej rzek, nie są duże. Czarna kontrolowana jest w profilu wodowskazowym w Strudze. Wymieniony wodowskaz zamyka zlewnię o powierzchni odpowiadającej 198 km2 (Malinowski J. i inni, 1994). Na terenie miasta występuje również szereg stawów i oczek wodnych powstałych w wyrobiskach poeksploatacyjnych; są to duże kompleksy wodne o głębokości 2 – 3 m. W północnej i południowej części terenu występują tereny podmokłe i zabagnione, miejscami o dość znacznych powierzchniach. Miasto posiada sieć rowów melioracyjnych o długości około 30 km. Stan czystości wód powierzchniowych Jakość wód powierzchniowych na w rejonie gminy Kobyłka podlega ocenie w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, którego funkcjonowanie koordynują organy Inspekcji Ochrony Środowiska. Celem prowadzonego monitoringu wód powierzchniowych jest wspomaganie procesów zarządzania gospodarką zasobami wodnymi, a także ochrona tych zasobów. W rejonie gminy Kobyłka badaniom podlegają rzeki Długa i Czarna. Stan czystości badanych wód ocenia się stosując metodę tzw. stężeń charakterystycznych, tj. uzyskanych jako średnia arytmetyczna z dwóch najbardziej niekorzystnych wartości w ciągu okresu badań (przy odrzuceniu wyniku odbiegającego od drugiego co do wielkości o ponad 200%). Niezależnie od ilości badanych wskaźników, ostatecznie o przynależności do klasy wód decyduje jeden (często najmniej istotny z punktu widzenia przydatności gospodarczej wód) czynnik o najbardziej niekorzystnych wartościach. Na terenie gminy Kobyłka nie są prowadzone badania wód rzeki Długiej, natomiast rzeka Długa badana jest w miejscowości Ossów powyżej ujścia Kanału Wołomińskiego (odbierającego ścieki komunalne z Wołomina) oraz w miejscowości Kobylak (gmina Zielonka) poniżej ujścia ww. Kanału. Ostatnie badania obu rzek przeprowadzono w roku 2002, a ich wyniki zamieszczono w poniższej tabeli. Nazwa rzeki Długa Ostatni Badana rok długość badania rzeki [km] 1998 1998 2002 31,2 1,0 9,9 Tabela 18 Jakość wody rzeki Długiej Klasyfikacja rzeki Długiej [km] Fizyko-chemiczna Bakteriologiczna II III NON II III NON II 0 0 0 9,9 0 0 21,3 1,0 9,9 0 0 0 0 0 0 31,2 1,0 9,9 Ogólna III NON 0 0 0 0 0 0 31,2 1,0 9,9 Klasyfikacja wód powierzchniowych uwzględniająca cechy fizyczno – chemiczne – bakteriologiczne wykazała, że na terenie gminy Kobyłka nie ma ani jednego odcinka rzeki Długiej, który odpowiadałby I lub II klasie czystości wód powierzchniowych. Dla rzeki Długiej o niekorzystnej ocenie decydowały wskaźniki, takie jak: miano coli typu kałowego, azot azotynowy, fosfor ogólny, fosforany, BZT5 (biologiczne zapotrzebowanie tlenu). Jednocześnie, wartości szeregu wskaźników mieściły się w granicach normatywów I i II klasy czystości. Na terenie gminy Kobyłka, a także 40 w skali całego powiatu, jest to najbardziej zanieczyszczona rzeka. Na jej stan w znacznej mierze wpływają zanieczyszczenia doprowadzane przez liczne dopływy, szczególnie zaś Kanał Wołomiński. Poniżej ujścia tego Kanału następuje znaczne pogorszenie wód rzeki Długiej, na co wpływ ma Miejska Oczyszczalnia Ścieków w Wołominie „Krym”. Zarówno w 1998 jak i w 2000 roku wody rzeki były pozaklasowe, przy czym w 2000 roku liczba wskaźników decydujących o ich zaliczeniu do wód nie odpowiadających normom wzrosła z 6 do 9 (w stosunku do 1998 roku) i były to: tlen rozpuszczony, BZT5, azot amonowy, azot azotynowy, azot ogólny, fosfor ogólny, fosforany, potas, miano Coli. Podsumowując, wody powierzchniowe na terenie gminy są mocno zanieczyszczone i należą do wód pozaklasowych. Nie są przez to wykorzystywane do celów gospodarczych i nie mają też znaczenia rekreacyjnego. Z uwagi na fakt, ze rzeka Długa płynie na małym odcinku w granicach gminy, a także stwierdzone silne zanieczyszczenie jej wód przed wpłynięciem na teren Kobyłki można stwierdzić, że miasto przyczynia się w małym stopniu do zanieczyszczenia Długiej. Na stan czystości rzeki ma wpływ głównie brak oczyszczalni ścieków bytowo-gospodarczych na terenach leżących w zlewniach rzeki oraz stosowanie nawozów azotowych i fosforowych do nawożenia pól i łąk. Źródła zanieczyszczenia wód powierzchniowych Zanieczyszczenia wód powierzchniowych mogą pochodzić z następujących źródeł: - - źródła punktowe, czyli takie, gdzie zanieczyszczenia wprowadzone bezpośrednio do odbiorników; źródła rozproszone – wiążą się z wprowadzaniem zanieczyszczeń głównie przez mieszkańców terenów nie skanalizowanych. Szczególne zagrożenie występuje na obszarach, gdzie jest wysoki stopień zwodociągowania, przy jednoczesnym braku kanalizacji; zanieczyszczenia ze źródeł rozproszonych stanowią także potencjalne zagrożenie dla jakości wód podziemnych; źródła obszarowe – to takie, gdzie zanieczyszczenia przedostają się ze zlewni w wyniku procesów: infiltracji, spływu powierzchniowego, erozji wodnej lub wietrznej. Do najważniejszych źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie gminy Kobyłka należą: 1. spływy wód deszczowych z terenów zurbanizowanych i uprzemysłowionych, nie ujęte systemem kanalizacji deszczowej, 2. niesprawnie działające systemy urządzeń melioracyjnych, 3. niedostateczny stopień oczyszczania ścieków w istniejącej oczyszczalni w Wołominie „Krym”, 4. brak systemu kanalizacji zbiorczej na terenie gminy 5. stosowanie nawozów azotowych i fosforowych do nawożenia pól i łąk. 6. przesięki z nieszczelnych szamb z posesji położonych przy ciekach wodnych, Duże zagrożenie zarówno dla wód powierzchniowych, jak i podziemnych stanowi brak kanalizacji na terenie gminy Kobyłka, przy rozwijającym się zbiorowym zaopatrzeniu w wodę. Często zbiorniki bezodpływowe (tzw. szamba) służące gromadzeniu ścieków przed ich wywiezieniem do punktów zlewnych lub na pola traktowane są jako odstojniki lub osadniki ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych lub do ziemi. Niedostosowane do oczyszczania stanowią często poważne źródło skażenia sanitarnego oraz, przy stosunkowo niewielkim jednostkowym zanieczyszczeniu fizykochemicznym, mają globalnie duży wpływ na wody gruntowe i małe cieki w zlewni rzek. Szczególnie duże znaczenie mają związki azotu, które w wyniku procesów biochemicznych mogą w niekorzystnych warunkach lokalnie znacznie zanieczyścić okoliczne studnie. Poprawę jakości wód powierzchniowych i podziemnych na terenie Kobyłki będzie można uzyskać poprzez zwiększenie stopnia skanalizowania (w tym kanalizacja deszczowa) terenów miasta. Duży wpływ na czystość wód powierzchniowych ma sposób zagospodarowania zlewni. Poszczególne zanieczyszczenia w rzekach ulęgają dużym sezonowym wahaniom. Wynika to przede wszystkim 41 z nierównomiernego odpływu zanieczyszczeń pochodzenia powierzchniowego, kształtowanego przez aktualne warunki atmosferyczne. Z funkcjonowaniem sieci wodno - kanalizacyjnej wiąże się przeobrażenie rzeźby terenu na etapie budowy, zmiana stosunków wodnych wynikająca z odwodnienia obszaru i obniżenia zwierciadła wód gruntowych, punktowe zanieczyszczenie wód podziemnych i powierzchniowych oraz środowiska gruntowego w wyniku nieszczelności sieci lub niesprawnej pracy oczyszczalni. Niedostatecznie oczyszczone ścieki są w stanie zanieczyścić odbiornik, zahamować zdolność jego samooczyszczania, a nawet doprowadzić do jego zamierania (eutrofizacja). Oczyszczalnie wpływają także na stan powietrza atmosferycznego – głównie poprzez emisję odorów i mikroorganizmów chorobotwórczych, ale też są źródłem hałasu i wibracji. Pośrednie oddziaływanie na gleby wynika natomiast ze stosowania osadów ściekowych, które znajdują zastosowanie w rolnictwie czy pracach rekultywacyjnych. 6.1.1.2. Wody podziemne Według podziału regionalnego zwykłych wód podziemnych Polski obszar gminy Kobyłka znajduje się w obrębie regionu mazowieckiego, podregionu środkowo – mazowieckiego, w rejonie międzyrzecza Wisły i Narwi. Stopień złożoności układu hydrostrukturalnego –„D” według B. Paczyńskiego (1995r), charakteryzuje się występowaniem wielopiętrowego porowego systemu kenozoicznego i niżej położonego mezozoicznego systemu szczelinowego. Na terenie gminy Kobyłka występują dwa użytkowe piętra wodonośne: - trzeciorzędowe – składające się z dwóch poziomów wodonośnych: i oligoceńskiego. czwartorzędowe – składające się z trzech poziomów wodonośnych; mioceńskiego Wody podziemne w trzeciorzędowych utworach mioceńskich i oligoceńskich są dobrze izolowane iłami plioceńskimi, co eliminuje zagrożenie czynnikami antropogenicznymi. Trzeciorzędowe piętro wodonośne jest rzadko eksploatowane. Mioceński poziom wodonośny znajduje się na głębokości 100-160 m. Stwierdzone wydajność studni ujmujących wody z tego poziomu wynosi ok. 40 m3/h, przy czym pobierane wody wymagają prostego uzdatniania. Aktualnie na terenie gminy Kobyłka nie prowadzi się eksploatacji wód z tego poziomu. Poziom oligoceński występuje na głębokości 170 – 216 m p.p.t. Charakteryzuje się zmienną miąższością: od 6,0 m do 25,5 m. Wykształcony jest w postaci piasków drobno- i średnioziarnistych z domieszką glaukonitu. Występujące w jego obrębie wody odznaczają się wysoką jakością. Przewodność warstwy wodonośnej jest niska i nie przekracza 100 m2/24h. Wydajności potencjalne studni są bardzo różne i mogą wynosić od poniżej 1 m3/h do ponad 50 m3/h, przy średniej wynoszącej 30 – 50 m3/h. Poziom oligoceński do niedawna był intensywnie eksploatowany w Warszawie przez przemysł, co spowodowało rozwinięcie się rozległego leja depresji, obejmującego między innymi część gminy Kobyłka. Obecnie, wskutek ograniczenia poboru wód oligoceńskich, następuje zmniejszanie się leja depresji, z wyłączeniem rejonu Warszawy – Białołęki, gdzie aktualnie znajduje się depresja maksymalna, która wykazuje tendencję rozwojową. Wody tego piętra nie są aktualnie eksploatowane w Kobyłce. Na obszarze gminy Kobyłka znaczenie użytkowe ma czwartorzędowe piętro wodonośne, które jest związane ze skłonem Kotliny Warszawskiej. W obrębie utworów czwartorzędowych można stwierdzić występowanie trzech poziomów wodonośnych. 42 Pierwszy poziom wodonośny występuje w utworach piaszczystych i piaszczysto – żwirowych. Przypowierzchniowe wody gruntowe na terenie gminy występują na zróżnicowanym poziomie od 02,5 m ppt. W zasięgu dolin i obniżeń terenowych wody gruntowe występują na poziomie 0 – 1,5m ppt. Północne i centralne tereny miasta charakteryzują się głębszym poziomem wody gruntowej tj. głębiej niż 2,5 m. Natomiast na znacznej powierzchni terenu w zachodniej części miasta wody gruntowe występują płycej niż 2 m ppt, co należy wiązać z trudno przepuszczalnym podłożem. Wody tego poziomu są mało zasobne i okresowo zanikające. Również głębokość do zwierciadła wody gruntowej podlega wahaniom sezonowym i wieloletnim. Jest to poziom o zwierciadle swobodnym, zasilany bezpośrednio z opadów atmosferycznych, a okresowo, przy wylewach rzek, także przez wody powierzchniowe. Zwierciadło tego poziomu wykazuje generalnie wychylenie w kierunku północno – zachodnim, w kierunku dolin Wisły i Bugu. Na taki układ składa się drenujący charakter Wisły i Bugu, co daje lokalne spadki pierwszego zwierciadła wód podziemnych w kierunku dolin rzecznych. Drugi poziom wodonośny charakteryzuje się występowaniem zwierciadła wody na głębokości 12 – 15 m. Poziom ten osiąga średnio 20 – 30 metrów miąższości, przy czym maksymalne miąższości osadów piaszczystych dochodzą do 40-50 m. Omawiany poziom jest powszechnie wykorzystywany i ma największe znaczenie użytkowe. Warstwą wodonośną w jego obrębie są zwykle piaski i piaski ze żwirem. Wydajności studni nie przekraczają na ogół 60 m3/h. Wody podziemne występują przeważnie pod naporem – lokalnie ich spływ odbywa się w kierunku doliny Wisły i Bugu. To właśnie z tego poziomu prowadzony jest największy pobór wód w obrębie gminy Kobyłka. Z tego poziomu czerpana jest woda ujęcia „Graniczna”, zaopatrująca część mieszkańców Kobyłki. Trzeci poziom wodonośny występuje na głębokości około 40 – 50 metrów i jest przykryty dobrze rozwiniętymi warstwami glin zwałowych i osadów wodnolodowcowych. Słabsza izolacja, na skutek erozji osadów o słabej przepuszczalności, zaznacza się w strefie pomiędzy dolinami rzek, a w niektórych rejonach stwierdzono brak rozdzielenia poszczególnych poziomów przez utwory lodowcowe. W związku z tym utwory piaszczyste tworzą jeden dobrze rozwinięty poziom wodonośny o miąższości około 60 m. Intensywna eksploatacja wód podziemnych tak w Kobyłce, pobliskim Wołominie jak i w sąsiednich miastach, doprowadziła do rozwinięcia w wodach tego poziomu lejów depresji o promieniach dochodzących do 1 km. Wody podziemne piętra czwartorzędowego w rejonie gminy Kobyłka charakteryzują się średnim i wysokim stopniem zagrożenia, co wynika z budowy geologicznej terenu (brak ciągłości warstwy izolacyjnej lub jej mała miąższość) oraz dużą ilością źródeł zanieczyszczeń. Gmina Kobyłka leży ponadto w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) nr 222, który jest dużym zbiornikiem dolinnym. usytuowanym w środkowej części województwa mazowieckiego i ukształtowanym w osadach doliny Wisły. Część zbiornika położona na terenie miasta ustanowiona została jako Obszar Wysokiej Ochrony (OWO) wód. Jakość wód podziemnych Na terenie gminy Kobyłka nie ma punktów monitoringu krajowego, regionalnego lub lokalnego jakości wód podziemnych. Jakość wód podziemnych ujmowanych przez Stacje Uzdatniania Wody oraz płynących w sieci wodociągowej jest systematycznie kontrolowana przez Powiatową Stację Sanitarno – Epidemiologiczną w Wołominie. Na potrzeby niniejszego opracowania PSSE w Wołominie udostępniła wyniki badań wody pochodzącej z SUW Graniczna, a także wody z sieci wykonane w 2003 i 2004 roku. Wody czwartorzędowe w rejonie Kobyłki zaliczane są przeważnie do II klasy – wód o średniej jakości, wymagających prostego uzdatniania ze względu na powszechną, przekraczającą dopuszczalną dla wód pitnych normę, zawartość żelaza i manganu. Miejscami występują wody zaliczane do klasy III ze względu na ponadnormatywną zawartość żelaza, manganu i jonu amonowego. Tereny takie 43 rozpoznane zostały między innymi w rejonie Kobyłki i Wołomina. Pochodzenie tych zanieczyszczeń może mieć charakter naturalny, choć w przypadku obu miast również antropogeniczny. Wody w utworach czwartorzędowych zaliczane są do grupy wód wodorowęglanowo – wapniowych. W warunkach naturalnych są to wody nisko zmineralizowane, generalnie średniotwarde, rzadko twarde (150-300mg CaCO3/dm3), słodkie – o niskiej wartości suchej pozostałości (<500 mg/dm3). Na obszarach o zwiększonej antropopresji, szczególnie w gęstej zabudowie, lokalizacji obiektów przemysłowych lub przy granicy z miastem Wołomin , mogą występować wody o podwyższonej mineralizacji sięgającej 500-700 mg/dm3. Wody podziemne charakteryzują się odczynem pH 6,7 – 7,3, podwyższoną barwą 23 – 35 Pt/dm3, oraz dużą zawartością związków żelaza (3,4 – 6,6 mg/dm3) i zróżnicowaną zawartością związków manganu (od 0,2 do 1,2 mg/dm3). Ze związków azotowych notuje się podwyższone stężenia azotu amonowego - N-NH4 W rejonach nieskanalizowanych gminy Kobyłka jakość ujmowanych płytkich wód podziemnych jest prawdopodobnie zła. Z uwagi na brak analiz wód ujmowanych przez płytkie studnie wiercone i kopane przez właścicieli budynków mieszkalnych należy przypuszczać (kierując się analogią do podobnych obszarów), że nie odpowiadają one w większością normom dla wód pitnych, z uwagi na liczne zanieczyszczenia przenikające w powierzchni terenu. Szczególnym problemem są nieszczelne szamba, z których odbywa się infiltracja związków chemicznych do wód podziemnych. Jako wskaźniki zanieczyszczenia ze źródeł antropogenicznych płytkich wód podziemnych wymienić należy: azot amonowy, azot azotanowy, chlorki i siarczany. Rozwiązanie problemu gospodarki wodno – ściekowej miasta przyczyni się niewątpliwie do znacznej poprawy jakości wód podziemnych. Zagrożenia i ochrona wód podziemnych Zagrożenia jakości wód podziemnych powodowane podobne czynniki, jak w przypadku wód powierzchniowych. Są to przede wszystkim: - - Nieuporządkowana gospodarka wodno - ściekowa, której następstwem jest migracja zanieczyszczeń z sektora bytowo – gospodarczego, komunikacyjnego i przemysłowego do podłoża. Ścieki, które nie trafiają bezpośrednio do oczyszczalni gromadzone są najczęściej w przydomowych szambach. Zbiorniki takie bywają nieszczelne i mogą stanowić podstawową przyczynę skażenia wód podziemnych. Z uwagi na rozwój sieci wodociągowej, część ujęć indywidualnych jest obecnie nieczynna. Studnie, szczególnie kopane, nie zabezpieczone i zlikwidowane w odpowiedni sposób przyczyniają się do przenikania zanieczyszczeń do warstw wodonośnych. Częstą praktyką jest zasypywanie tych studni odpadami lub fekaliami zwierzęcymi. Ścieki z przydomowych szamb mają zazwyczaj większe stężenie zanieczyszczeń od ścieków odprowadzanych kanalizacja zbiorczą. Wynika to z faktu oszczędnego gospodarowania woda przez użytkowników indywidualnych. Oddziaływanie zanieczyszczonych wód rzek Długiej – z uwagi na niewielki odcinek, którym rzeka płynie w granicy gminy, jest to zagrożenie lokalne. Migracja substancji zanieczyszczających w rejonie tzw. „dzikich” składowisk odpadów Wypalanie traw i ściernisk, które jest przyczyną powstawania rakotwórczych związków WWA i ich migracji do wód podziemnych. Spływy obszarowe z pól uprawnych, Emisja pochodząca ze źródeł liniowych (kolej, drogi). Stacje paliw, magazyny surowców i zakłady produkcyjne. 6.1.1.3. Stosunki wodne Z uwagi na dobrze rozwinięty system melioracyjny, wykorzystywany na terenie gminy od kilkuset lat i lej depresyjny wywołany poborem wody przez aglomerację warszawską znacznemu przekształceniu uległy stosunki wodne w tym rejonie. Częściowo miało to pozytywny skutek, szczególnie dla rolnictwa, jednakże w wielu przypadkach wadliwe technologie rolnicze, melioracje techniczne, niewłaściwa konserwacja i eksploatacja tego systemu stało się przyczyną silnego zaburzenia 44 naturalnych procesów zachodzących w środowisku siedlisk hydrogenicznych. Degradacja środowiska i zmiany przestrzeni wywołane tymi czynnikami są następujące: - likwidacja obszarów podmokłych, obniżanie poziomu wód gruntowych i powierzchniowych (zaburzenia cyklu hydrologicznego), likwidacja oczek wodnych, mokradeł i zadrzewień śródpolnych, likwidacja zadrzewień brzegowych rzeki Długiej, zanieczyszczenie wód powierzchniowych i gruntowych oraz wzmożony proces erozji na terenie całej zlewni. Uwaga: Aktualnie w zakresie klasyfikacji wód powierzchniowych i podziemnych obowiązuje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32 poz. 284). 6.1.2. Program działań dla sektora: Jakość wód i stosunki wodne Cel strategiczny: Dążenie do zmniejszenia ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych do wód powierzchniowych, ochrona jakości i ilości wód podziemnych wraz z racjonalizacją ich wykorzystania oraz zahamowanie negatywnych zmian stosunków wodnych na terenie gminy Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Zaspokojenie potrzeb mieszkańców gminy Kobyłka w zakresie dostarczenia im odpowiedniej ilości i jakości wody pitnej 2. Przeciwdziałanie zanieczyszczaniu wód powierzchniowych i podziemnych ze źródeł przemysłowych, komunalnych i rolniczych 3. Rozwój i modernizacja infrastruktury technicznej ochrony środowiska, szczególnie w zakresie rozbudowy sieci wodociągowej i systemu odprowadzania ścieków 4. Dążenie do relatywnego zmniejszenia zużycia wody w gospodarstwach domowych, przemyśle i rolnictwie 5. Dążenie do zahamowania negatywnych zmian stosunków wodnych Strategia osiągania celów Ad.1 Zapewnienie mieszkańcom miasta odpowiedniej jakości i ilości wody pitnej Priorytetowym zadaniem ochrony środowiska na terenie miasta Kobyłka będzie ochrona ilościowa i jakościowa wód podziemnych. Z uwagi na zmniejszające się zasoby wód podziemnych, dążyć się będzie do osiągnięcia zasilania warstw wodonośnych, gwarantujących długofalowe zaspokajanie zapotrzebowanie na wodę w mieście. Część zadań z tego zakresu przedstawiona została również w punkcie 4 – „Dążenie do relatywnego zmniejszenia zużycia wody w gospodarstwach domowych, przemyśle i rolnictwie”. Jednym z działań jest weryfikacja pozwoleń wodno – prawnych i zobowiązanie użytkowników wody do relatywnego zmniejszania jej zużycia, np. poprzez wprowadzanie zamkniętych obiegów wody, zmiany technologii, poprawa stanu zakładowych sieci wodociągowych, opomiarowanie i zakup urządzeń wodooszczędnych. W celu ograniczenia strat wody, należy systematycznie dokonywać przeglądu i konserwacji sieci wodociągowej, prowadząc niezbędne remonty i modernizacje poszczególnych odcinków. Do ważnych instrumentów ochrony biernej wód podziemnych należy ustanawianie stref i obszarów ochronnych, na których obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie korzystania z wody i użytkowania gruntów. Strefa ochrony bezpośredniej (grupa bezwzględnie obowiązujących nakazów) ma na celu wyeliminowanie zagrożenia powstającego w związku z ujęciem wody. Strefa ochrony pośredniej określa ograniczenia czynności mogących mieć wpływ na jakość pobieranej wody. 45 Ujęcia wody w Kobyłce mają urządzone i zagospodarowane strefy ochrony bezpośredniej. Ustalenia związane z ochroną wód podziemnych przed zanieczyszczeniem zawarte powinny zostać w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. W celu zapewnienia mieszkańcom odpowiedniej ilości i jakości wody pitnej proponuje się podjęcie następujących działań: 1. Poszukiwanie nowych źródeł zaopatrzenia miasta w wodę pitną, 2. Propagowanie dalszej racjonalizacji zużycia wody i ograniczanie jej strat przy wydobyciu i przesyłach, dalsze opomiarowanie zużycia wody w gospodarstwach domowych, 3. Współpraca z powiatem wołomińskim w sprawie szczegółowego rozpoznania i kontrolowanie lokalnych zagrożeń jakości wód podziemnych wraz z podejmowaniem odpowiednich działań tj.: ustanawiania stref ochronnych ujęć, likwidacji nieużywanych otworów studziennych, a w koniecznych przypadkach ograniczanie i monitorowanie wielkości eksploatacji, 4. Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego zasad ochrony głównych zbiorników wód podziemnych, 5. Kontrolowanie i wnikliwie obserwowanie realizacji nowych inwestycji, między innymi budowy głębokich studni, wykopów itp., celem uniknięcia np. łączenia poziomów wodonośnych oraz bezpośredniego zanieczyszczania użytkowych poziomów wodonośnych; należy dążyć do wyprzedzającego uzbrojenia projektowanych obszarów koncentracji zabudowy mieszkaniowej; Ad. 2. Dążenie do relatywnego zmniejszenia zużycia wody w gospodarstwach domowych, przemyśle i rolnictwie W zakresie zmniejszenia zużycia wody w gospodarstwach domowych, przemyśle i rolnictwie należy wprowadzić i kontynuować działania zmierzające do racjonalizacji jej zużycia. Dla realizacji tego celu, proponuje się podjęcie lub kontynuację następujących działań: 1. Weryfikacja, wspólnie ze Starostwem Powiatu Wołomińskiego, wydanych pozwoleń wodno – prawnych. 2. Informowanie i edukowanie użytkowników wody o możliwościach relatywnego zmniejszania jej zużycia, np. poprzez wprowadzanie zamkniętych obiegów wody, zmiany technologii, poprawa stanu zakładowych sieci wodociągowych. 3. Dalsze opomiarowanie gospodarstw indywidualnych, odbiorców przemysłowych i komercyjnych, zarówno na zimną, jak i ciepłą wodę. 4. Stosowanie przez mieszkańców miasta urządzeń wodooszczędnych 5. Edukacja mieszkańców w zakresie możliwości i konieczności oszczędzania wody w gospodarstwach domowych, podniesienie stanu świadomości społeczności lokalnej w zakresie konieczności oszczędzania wody oraz możliwości technicznych i organizacyjnych w tym zakresie 6. Ustanawianie aktów prawa lokalnego stwarzających bodźce finansowe do oszczędzania wody (np. upust w podatku od nieruchomości za zainstalowanie urządzeń wodooszczędnych, upust w opłacie od wzrostu wartości nieruchomości, stosowanie dwóch cen jednostkowych zużycia wody – niższej od poboru do określonej wielkości na osobę i wyższej za pobór przekraczający określony limit oszczędnego zużycia). 7. Dążenie do identyfikacji i ograniczenia strat wody przy jej produkcji i przesyle, poprzez modernizację i konserwacje urządzeń wodociągowych Ad 3. Dążenie do zahamowania zmian stosunków wodnych Ograniczenie zmian w stosunkach wodnych na terenie miasta wymagać będzie następujących działań: 1. Dążenie do pełnego zagospodarowania retencyjnego zlewni; utrzymanie i ochrona oczek wodnych, i terenów podmokłych towarzyszącym ekosystemom łąkowym, 46 2. Wprowadzenie biologicznej regulacji cieków, renaturyzacja obszarów wcześniej zmeliorowanych, regeneracja oczek wodnych, odtworzenie zadrzewień brzegowych i roślinności szuwarowej przy zbiornikach wodnych, 3. Dążenie do zachowania naturalnych spływów i naturalnych koryt istniejących cieków wodnych oraz ich biologicznego obudowania, 4. Dążenie do utrzymania na terenie miasta odpowiedniej liczby i powierzchni zbiorników wodnych z otwartym zwierciadłem wody 5. Dążenie do zapewnienia infiltracji wód opadowych do poziomów wodonośnych (zachowanie odpowiedniej powierzchni terenów niezabudowanych, zwiększanie ilości terenów zieleni miejskiej) 6. Pozostawić wolne od zainwestowania fragmenty doliny rzeki Długiej, znajdujących się w zasięgu wód powodziowych i roztopowych. 7. Dostosować tereny o wysokim poziomie wód gruntowych do wykorzystania gospodarczego, stosownie do wskazanego przeznaczenia tych terenów. Melioracje wodne na terenie miasta obejmować winny utrzymanie (eksploatację i konserwację) rowu „D” i rowu „A” wraz z jego pomniejszymi dopływami oraz ich adaptację dla przyjęcia i bezkolizyjnego odprowadzenia ścieków deszczowych i ewentualnie sanitarno-przemysłowych z terenu miasta. Lokalne, fragmentaryczne zabiegi melioracyjne sprowadzać się będą do odwodnienia podmokłych terenów peryferyjnych, przede wszystkim terenów przewidywanych jako rozwojowe dla przemysłu i rzemiosła. W zakresie małej retencji, realizowany będzie Wojewódzki program małej retencji, sporządzony przez Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych. Ad. 4. Dążenie do osiągnięcia właściwych standardów wód powierzchniowych pod względem jakościowym poprzez ich ochronę przed zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł przemysłowych, komunalnych i rolniczych W zakresie wód powierzchniowych zadaniem priorytetowym jest przywrócenie ich jakości do wymaganych standardów ekologicznych. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych ma charakter ponadlokalny, alochtoniczny, dlatego dla osiągnięcia tego celu konieczne będzie podjęcie szerokiej współpracy regionalnej z innymi jednostkami leżącymi na terenie zlewni wspólnych cieków gminami, powiatami, przedsiębiorstwami – w celu opracowania jednolitej koncepcji ochrony tych wód. Duża rolę w tych działaniach pełnić będzie Starostwo Powiatu Wołomińskiego, niemniej, miasto Kobyłka, jako jeden ze sprawców zanieczyszczenia, uczestniczyć powinno w części przeznaczonych do realizacji zadań. Podstawowym działaniem jest likwidacja źródeł zanieczyszczenia wód podziemnych – punktowych, obszarowych i liniowych. Głównym czynnikiem zagrażającym czystości wód jest nieuporządkowana gospodarka ściekowa, w tym ściekami opadowymi, stąd tez priorytetowym działaniem będą inwestycje z tego zakresu oraz porządkujące użytkowanie wody. Zostały one szczegółowo przedstawione poniżej, w punkcie 5. W celu poprawy jakości wód powierzchniowych, konieczna będzie likwidacja niekontrolowanych zrzutów ścieków bytowych do cieków wodnych. W tym celu należy wykonać szczegółową inwentaryzację punktów zrzutu ścieków. Zadania związane z poprawą gospodarki wodno ściekowej przedstawiono w punkcie 5. Zwiększona zostanie skuteczność ochrony wód przed zanieczyszczeniem poprzez ograniczenie przenikania ich z powierzchni terenu (spływy obszarowe), szczególnie na terenach uprzemysłowionych i zurbanizowanych oraz użytkowanych rolniczo. Zadania te uwzględniane będą w planach zagospodarowania przestrzennego miasta. 47 Dopływy rozproszone z pól powinno się zminimalizować głównie przez tworzenie wokół zbiorników wód powierzchniowych stref antyeutrofogennych zagospodarowywanych trwałą zielenią z jak największym udziałem zieleni wysokiej. Duże znaczenie ma obudowa biologiczna cieków; tereny rolne dolin i podnóży stoków powinny być w jak największym stopniu użytkowane jako łąki. Rolnicze nieużytki, położone w pobliżu wód powierzchniowych, powinny pozostać w stanie naturalnym, nie należy ich odwadniać i zagospodarowywać. Zagospodarowywanie podmokłych nieużytków powinno się prowadzić w jak najmniejszej skali z uwagi na ich znaczenie w utrzymaniu równowagi przyrodniczej (niższe ekologicznie). Na terenach zurbanizowanych należy dążyć do uporządkowania gospodarki wodami opadowymi, w szczególności wspierać działania zmierzające do likwidacji dopływów powierzchniowych zanieczyszczeń do wód z dróg (szczególnie w okresie zimy i jesieni, gdy używa się środków chemicznych do likwidacji śliskości pośniegowej), zakładów i magazynów, gdzie używa się lub są składowane substancje łatwo ługujące się. Konieczna jest sukcesywna eliminacja zanieczyszczeń brzegów zbiorników i cieków odpadami zdeponowanymi na tzw.: dzikich wysypiskach” oraz zabudowy brzegów, której eksploatacja zagraża stabilności skarp lub czystości wody. Ad. 5. Rozwój i modernizacja infrastruktury ochrony środowiska, szczególnie w zakresie odprowadzania ścieków Priorytetowymi przedsięwzięciami w zakresie poprawy jakości wód powierzchniowych w Kobyłce jest kontynuacja uporządkowania gospodarki ściekowej, w tym dalsze ograniczenia w odprowadzaniu ładunku ścieków komunalnych i przemysłowych oraz ochrona ujęć wód. Ochrona jakości wód wymaga także przebudowy lub modernizacji systemu odprowadzania wód deszczowych. Docelowo planuje się objęcie systemem sieci wodociągowej i kanalizacyjnej tego obszaru miasta, gdzie występuje zwarta zabudowa lub jest to ekonomicznie uzasadnione; ponadto modernizację istniejących odcinków sieci wodociągowej (kolektorów głównych i sieci rozdzielczych), budowę nowych odcinków kanalizacji. W celu poprawy stanu infrastruktury ochrony środowiska służącej ochronie wód przewiduje się następujące działania: Gospodarka ściekowa Doprowadzenie sieci wodociągowej wiąże się jednocześnie z powstawaniem na tych terenach znacznych ilości ścieków, które winny być oczyszczone. Ilość ścieków odprowadzanych z gminy Kobyłka kanalizacją miejską, zarówno w okresie perspektywicznym, jak i docelowym została osobno dla każdej jednostki strukturalnej budownictwa mieszkaniowego i osobno dla terenów przemysłowych oraz sumarycznie, dla całego miasta. Ilość ścieków dla obu okresów ustalono w oparciu o następujące założenia: Pochodzenie ścieków – – – – Mieszkalnictwo Usługi Cele ogólnokomunal. Tereny przemysłowe % korzystających z kanalizacji perspektywa docelowo 50 80 100 100 100 100 50 80 wskaźnik jednostkowy l/d/M perspektywa docelowo 170 200 20 20 7 7 0,5 l/sek./ha Obliczona w oparciu o powyższe założenia ilość ścieków odprowadzanych kanalizacją miejską wynosi: 48 — dla okresu perspektywicznego Pochodzenie ścieków – Mieszkalnictwo, usługi, cele ogólnokomunalne – Przemysł Razem Qśr. dob. m3/d Qmax. dob. m3/d Qmax. godz. m3/godz. 2.800 404 3.204 4.113 444 4.557 265 38 303 Qśr. dob. m3/d Qmax. dob. m3/d Qmax. godz. m3/godz. 5.610 968 6.578 7.860 1.065 8.925 468 89 557 — dla okresu docelowego Pochodzenie ścieków – Mieszkalnictwo, usługi, cele ogólnokomunalne – Przemysł Razem Obecnie na terenie gminy Kobyłka znajduje się kilka oczyszczalni ścieków, ale największe znaczenie dla miasta ma oczyszczalnia ścieków „Krym”, położona w gminie Wołomin. Oczyszczalnia ta ma obecnie 100% obciążenie, pracuje z częstymi przekroczeniami zdolności przerobowej. Docelowa przepustowość wynosi 7500m3/dobę. Gmina Wołomin ma w planach rozbudowę i modernizacje tej oczyszczalni, co polegać będzie na budowie drugiego ciągu technologicznego oraz przebudowie i unonowocześnieniu istniejącego reaktora. Po rozbudowie i modernizacji oczyszczalni Krym możliwe będzie podłączenie większości terenów gminy Kobyłka do systemu kanalizacji i oczyszczania ścieków. Zawarto w tym celu porozumienie z gminą Wołomin na odprowadzanie ścieków powstających na terenie gminy Kobyłka. Najważniejszym zadaniem inwestycyjnym gminy Kobyłka na najbliższe lata będzie więc realizacja (po otrzymaniu dofinansowania z UE – z Funduszu Spójności) projektu pt. „Uporządkowanie gospodarki wodno – ściekowej na terenie aglomeracji Wołomin – Kobyłka”. Projekt ten zawiera dwie części składowe: - część dotyczącą obszaru gminy Kobyłka – beneficjantem jest gmina Kobyłka część dotyczącą gminy Wołomin – beneficjantem jest PWK sp. z o.o. Gmina Kobyłka nie będzie partycypować w kosztach rozbudowy oczyszczalni ścieków Krym. Szczegółowe zadania zawarto w harmonogramie zadań dotyczącym sektora: Poprawa jakości wód i stosunków wodnych. Zorganizowane odprowadzenie ścieków bytowo-gospodarczych i przemysłowych z terenu m. Kobyłki odbywać się będzie w systemie kanalizacji podciśnieniowej QUA–VAC, wyposażonej w przepompownie próżniowo-tłoczne PPT i rejonowe przepompownie tłoczne PS oraz poprzez przewody tłoczne do istniejącego kanału sanitarnego 0,60 m i dalej do centralnej miejskiej oczyszczalni ścieków „Krym”. W mieście należy od podstaw stworzyć system kanalizacji sanitarnej, co wymaga budowy sieci kanalizacji sanitarnej obejmującej 81 km sieci kanalizacji grawitacyjnej, 26 km przewodów tłocznych, 42 pompownie lokalne, 9 pompowni strefowych (w tym 4 zlokalizowane wspólnie z pompowniami lokalnymi) oraz 2 000 odgałęzień ze studzienkami. Do systemu zbiorczej kanalizacji sanitarnej podłączonych będzie docelowo 14 486 osób (do tej pory z sieci tej korzystało zaledwie 668 49 mieszkańców). Realizowane inwestycje pozwolą na osiągnięcie 81% poziomu podłączenia mieszkańców Kobyłki do sieci kanalizacji sanitarnej pod koniec 2011 roku. Zbiorczy system kanalizacyjny zostanie zaprojektowany, wykonany i będzie utrzymywany zgodnie z najlepszą wiedzą techniczną bez powodowania nadmiernych kosztów. Zastosowane średnice rur, użyte materiały oraz sposób wykonania połączeń pomiędzy poszczególnymi elementami sieci pozwolą na odbiór ścieków miejskich w ilości, w jakiej zostaną wytworzone na danym terenie oraz zapewnią zapobieganie przeciekom. Przelewy wód burzowych zostaną zaprojektowane z uwzględnieniem ograniczenia zanieczyszczeń wód będących odbiornikami ścieków. Gmina Kobyłka planuje zatrudnić do prowadzenia spraw związanych z inwestycją 3 wykwalifikowane osoby. Skorzysta w tym zakresie z pomocy firmy doradztwa personalnego. Osoby te będą również delegowane do udziału w szkoleniach dotyczących obsługi projektów inwestycyjnych współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej. Eksploatacją sieci kanalizacyjnej zajmie się firma zewnętrzna. Relacje z operatorem pozostaną w gestii dotychczasowego zespołu pracowników Urzędu. Na terenie Kobyłki, z uwagi na warunki miejscowe (wąskie ulice), znaczna część przyłączeniowych studzienek kanalizacyjnych będzie posadowiona na działkach prywatnych za zgodą właścicieli i z zapewnieniem nieskrępowanego dostępu do nich eksploatatora sieci kanalizacyjnej. Niezbędne będzie również opracowanie szczegółowych procedur kontrolnych odnośnie eksploatacji szamb przydomowych w rejonach nie objętych, ze względów na zbyt małą intensywność zabudowy i znaczną odległość od centrów miast, systemem kanalizacji oraz kontrola działalności firm zajmujących się wywozem nieczystości. Należy rozważyć wprowadzenie obowiązku rejestracji usług wykonywanych przez firmy zajmujące się wywozem nieczystości płynnych, zarówno na oczyszczalni jak i u mieszkańców korzystających ze zbiorników bezodpływowych. Procedury takie pozwoliłyby na wstępne oceny szczelności szamb, jak również kontrolowanie, czy firmy asenizacyjne nie zrzucają ścieków w niedozwolony sposób. Zaleca się w pierwszej kolejności rozwiązania systemowe gospodarki ściekowej na posesjach położonych na terenach bez izolacji od użytkowych warstw wodonośnych bądź o izolacji nieciągłej. Na terenach tych należy realizować kanalizację sanitarną równolegle z budową wodociągu. Ze względów ekonomicznych w pierwszej kolejności winna być wykorzystana kanalizacja bardziej zwartych obszarów zabudowanych. Dla nowych inwestycji budowlanych realizowanych na terenach pozbawionych izolacji od użytkowych warstw wodonośnych nie dopuszcza się gromadzenia ścieków w zbiornikach bezodpływowych lub innych rozwiązań gospodarki ściekowej zagrażających użytkowym warstwom wodonośnym, o ile na tym terenie funkcjonuje już system zbiorczej kanalizacji. Na terenie o izolacji niepełnej dopuszcza się rozwiązania indywidualne oczyszczania ścieków, o ile szczegółowe badania hydrogeologiczne wykażą taką możliwość. Na terenach o stosunkowo nieznacznym zainwestowaniu terenu oraz dominującej funkcji rolnictwa dopuszcza się rozwiązania gospodarki ściekowej w oparciu o indywidualne systemy unieszkodliwiania ścieków. Preferuje się oczyszczalnie indywidualne przydomowe. Należy podkreślić, że realizacja zamierzeń w zakresie gospodarki wodno – ściekowej uzależniona będzie w dużej mierze od pozyskania funduszy na ten cel, z publicznych źródeł krajowych oraz Unii Europejskiej. Duże znaczenia ma również pozyskanie środków od prywatnych inwestorów. Przy obecnym budżecie, samodzielne wykonanie zadań z zakresu gospodarki wodno – ściekowej jest mało realne. 50 Pozostałe konieczne działania w zakresie gospodarki ściekowej: 1. Inwentaryzacja stanu sieci kanalizacyjnej i zbiorników bezodpływowych 2. Uporządkowanie i modernizacja gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych – budowa urządzeń podczyszczających ścieki przed ich zrzutem do kanalizacji miejskiej, wprowadzanie zamkniętych obiegów wody, technologiczne wykorzystanie ścieków oraz wspieranie i egzekwowanie programów racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej 3. Wyprzedzające uzbrajanie w kanalizację sanitarną projektowanych terenów skoncentrowanej zabudowy mieszkaniowej 4. Lokalizacja skoncentrowanej, nowej zabudowy jednorodzinnej wzdłuż istniejących lub realizowanych kolektorów sanitarnych Gospodarka wodami opadowymi Z uwagi na silny stopień zurbanizowania miasta Kobyłka, należy rozbudować obecnie istniejący system kanalizacji deszczowej. Ścieki te, przez odprowadzeniem ich do odbiorników powinny być oczyszczone lub podczyszczone. Ograniczenie zanieczyszczeń niesionych w spływach opadowych powinno następować w sposób możliwie naturalny, najlepiej przez wpuszczenie wód opadowych do naturalnych osadników. Ograniczenie zanieczyszczeń powinno się odbywać również poprzez utrzymanie czystości w zlewni, sprzątanie jej, ale też nakładanie powszechnych kar za zanieczyszczenia np. jezdni. Bardzo istotne jest, aby wzdłuż ulic sadzona była zieleń, która nie dopuści do wymywania gruntu z niezagospodarowanych terenów. Separatory zanieczyszczeń są niezbędne na stacjach benzynowych, myjniach, przy warsztatach samochodowych i wszędzie tam gdzie mogą wystąpić spływy deszczu z olejami napędowymi i benzyną. Odprowadzenie ścieków deszczowych przewiduje się przy pomocy odrębnego systemu kanalizacji deszczowej w formie rowów otwartych. Usytuowanie tych rowów proponuje się wzdłuż ciągów komunikacyjnych na ich poboczu. Kanalizacja deszczowa będzie miała wpływ drenażowy na przyległe tereny (obniżenie wysokiego poziomu wód gruntowych). Odprowadzenie ścieków deszczowych z północno -wschodniej i północnej części miasta nastąpiłoby do rowu „A” i dalej do rzeki Czarnej, natomiast z części południowej - do rowu „D” i dalej do rzeki Długiej. Oba rowy wymagają odpowiedniego przystosowania hydraulicznego do odbioru ścieków deszczowych, odprowadzanych z terenu miasta. Na terenach zabudowy ekstensywnej, jednorodzinnej, ścieki opadowe mogą być odprowadzane bezpośrednio do gruntu. Rów A, będący w założeniach rowem odwadniającym podmokłe tereny miejskie jest obecnie odbiornikiem ścieków z lokalnych oczyszczalni ścieków oraz ścieków deszczowych ze znacznej części miasta. W związku z tym jego parametry hydrauliczne okazały się niewystarczające do przyjęcia i bezkolizyjnego odprowadzenia zwiększonej ilości wód. Rów ten jest obecnie przystosowywany do nowej funkcji, zaś jego nowe parametry wynoszą: - długość L=4.380 m, szerokość dna b=0,60 m, nachylenie skarp 1:n=1:1,5, spadek i=0,8-0,5promili, głębokość h=1,20-1,80 m, umocnienie skarp na terenie zabudowy płytami PA na włókninie pasem szer.0,90 m, powyżej obsiew, zaś na terenach rolnych – opaską z kiszki faszynowej oraz darniną do wysokości 0,50 m, powyżej obsiew. 51 Również rów D będący odbiornikiem ścieków deszczowych z miasta Wołomina oraz oczyszczonych ścieków z miejskiej oczyszczalni ścieków „Krym” w Wołominie nie jest przystosowany w obecnym stanie do przyjęcia ścieków deszczowych z gminy Kobyłka i wymaga przebudowy. Rozbudowa istniejącego systemu odprowadzenia wód opadowych powinna uwzględniać następujące zalecenia: 1. Renaturalizacja cieków i zbiorników wodnych na terenie miasta, przez zrzuty wód opadowych 2. Ograniczenie stosowania tradycyjnej kanalizacji deszczowej do miejsc gdzie jest to niezbędne np. w ulicach o dużym natężeniu ruchu. Wykorzystanie istniejących kanałów i ich pojemności retencyjnej. Jeśli nie uniknie się budowy nowych kanałów należy je projektować z uwzględnieniem możliwości retencyjnych, 3. Naprawa istniejącego systemu kanalizacji deszczowej, w kierunku zmniejszenia infiltracji wód gruntowych do kanałów, 4. Budowa nowych kanałów deszczowych nie powinna wyprzedzać budowy kanalizacji sanitarnej. 5. Stosowanie zasady ograniczenia ładunku i stężenia zanieczyszczeń w odprowadzanych spływach deszczowych przez niedopuszczenie do powstawania zanieczyszczeń, oraz stosowanie naturalnych metod ich usuwania, 6. Odrębne traktowanie spływów ze zlewni „czystych”, z których wody mogą być infiltrowane do gruntu i zlewni „brudnych” wymagających oczyszczenia spływów. 7. Stosowanie zasady, że spływy opadowe z posesji powinny być zagospodarowane na jej terenie. 8. W ulicach o małym natężeniu ruchu zastosowanie albo rowów wypełnionych żwirem z rurą perforowaną rozprowadzającą wody opadowe, albo rowów trawiastych wzdłuż ulic. Preferowane są urządzenia rozsączające liniowe, a nie punktowe, jak np. studnie chłonne, których złoże szybko ulega kolmatacji i przestaje funkcjonować 9. Przy realizacji nowych inwestycji w zakresie zagospodarowania przestrzennego należy ograniczyć uszczelnienie terenu, wprowadzić tam gdzie jest to możliwe nawierzchnie ażurowe umożliwiające przesiąkanie wód opadowych do gruntu. Naturalne metody zagospodarowania wód opadowych mogą w znacznym stopniu ograniczyć rozbudowę systemów kanalizacji deszczowej. Przy rozwiązywaniu problemu spływów deszczowych należy wziąć pod uwagę również aspekt ekonomiczny. Gospodarka wodna Na terenie gminy stwierdzono sprzyjające warunki hydrogeologiczne i dość dobrą jakość wód podziemnych, wymagająca jedynie prostego uzdatniania. Daje to podstawy do programowania zbiorowego zaopatrzenia w wodę wszystkich niezwodociągowanych do tej pory gospodarstw domowych z wodociągów lokalnych bądź zbiorowych grupowych. Wykorzystane do tego celu powinny być w maksymalnym stopniu istniejące, wydajne odwierty studzienne i istniejąca infrastruktura techniczna. Szczegółowe kwestie związane z wodochłonnością sektora bytowego i produkcyjnego przedstawiono w rozdziale 8 niniejszego opracowania. Zgodnie ze Studium.., wielkość potrzeb wodnych dla gminy Kobyłka, zarówno w okresie perspektywicznym, jak i docelowym została ustalona osobno dla każdej jednostki strukturalnej budownictwa mieszkaniowego i osobno dla terenów przemysłowych, oraz sumarycznie dla całego miasta. Przyjęta liczba mieszkańców dla miasta w okresie perspektywicznym to 25.000 osób, zaś w okresie docelowym wynosić będzie około 30.000 osób. Wielkość terenów przemysłowych i drobnych usług oszacowana została w okresie perspektywicznym na 56 ha, zaś w okresie docelowym na 84 ha. Wielkość potrzeb wodnych dla obu okresów ustalono w oparciu o następujące założenia: 52 Grupa odbiorców % korzystających z wodociągu perspektywa – Mieszkalnictwo – Usługi – Cele ogólnokomunal. – Tereny przemysłowe – Straty w sieci wodociągowej – Potrzeby własne stacji wodociągowej 80 100 100 100 docelowo 95 100 100 100 wskaźnik zapotrzebowania l/d/M perspektywa docelowo 170 200 20 20 7 7 0,5 l/sek./ha 10% średniego zapotrzebowania dobowego 5% średniego zapotrzebowania dobowego Obliczona w oparciu o powyższe założenia wielkość potrzeb wodnych wynosi: — dla okresu perspektywicznego Grupa odbiorców – Mieszkalnictwo, usługi, cele ogólnokomunalne – Przemysł Razem Qśr. dob. m3/d Qmax. dob. m3/d Qmax. godz. m3/godz. 4.707 932 5.639 6.402 1.012 7.414 392 78 470 Qśr. dob. m3/d Qmax. dob. m3/d Qmax. godz. m3/godz. 7.519 1.398 8.917 10.039 1.519 11.558 618 117 735 — dla okresu docelowego Grupa odbiorców – Mieszkalnictwo, usługi, cele ogólnokomunalne – Przemysł Razem Zorganizowane pokrycie ustalonych tak potrzeb wodnych może być rozwiązane z wykorzystaniem: 1. ujęć wodociągu komunalnego miasta Wołomin, przy dalszej rozbudowie miejscowej sieci wodociągowej z uwzględnieniem istniejącej już magistrali wodociągowej o średnicy 315, 250 i 150 mm przebiegającej w ulicach Zielonej, Szpotańskiego, Asnyka, Ogrodowej, Żwirki i Wigury, Królewskiej, Orzeszkowej, Nadarzyn, Napoleona i Załuskiego. 2. własnego ujęcia wody, zlokalizowanego przy ul. Wygonowej 2 (pod lasem), składającego się z dwóch studni czwartorzędowych o zasobach wodnych, zatwierdzonych w kat. „B” w ilości: Q = 200,0 m3/godz. przy depresji s = 4,0 m Ocenia się, że istnieje możliwość rozbudowy tego ujęcia o dalsze 2 studnie i zwiększenie jego łącznej wydajności do: ΣQ = 473,0 m3/godz. 3. własnych zakładowych ujęć wody (czwartorzędowe studnie wiercone): – Państwowego Instytutu Maszyn Budowlanych przy ul. Napoleona 2 z 2-ch studni o zatwierdzonych w kat. „B” zasobach wodnych w ilości: Q = 70,0 m3/godz. 53 – Zakładu Produkcji Anten „ZANTEN” przy ul. Nadmeńskiej 14 z 2-ch studni o zatwierdzonych w kat. „B” zasobach wodnych w ilości: Q = 111,0 m3/godz. Przewiduje się, że z wodociągu miejskiego zostaną pokryte potrzeby wodne mieszkalnictwa, usług i ogólnokomunalne. Natomiast potrzeby wodne przemysłu zostaną pokryte z własnych ujęć zakładowych. Uzgodniony obecnie limit wody z wodociągu wołomińskiego dla potrzeb gminy Kobyłki wynosi: q = 22 + 45 = 67 l/sek. Qgodz. = 241,0 m3/godz. i jest niewystarczający dla pełnego pokrycia przewidywanych potrzeb, zarówno w okresie perspektywicznym, jak i kierunkowym. Występujące niedobory wody wynoszą odpowiednio – dla okresu perspektywicznego: ∆Q1= 392 – 241 = 151 m3/godz. – dla okresu docelowego: ∆Q2= 618 – 241 = 377 m3/godz. Niedobory te będą mogły być pokryte dopiero po rozbudowie stacji wodociągowej „Graniczna” zasilającej wodociąg miejski w Wołominie, w szczególności stacji uzdatniania ujmowanej wody. Przewiduje się, że ujęcie wody przy ul. Wygonowej 2 w Kobyłce stanowić będzie rezerwowe źródło wody, zasilające wspólny układ wodociągowy dla gminy Kobyłki i Wołomina. Uruchomienie omawianego ujęcia wymagać będzie w obu przypadkach wyznaczenia odpowiedniej strefy ochrony sanitarnej, a mianowicie: – – – strefy ochrony bezpośredniej wokół każdej studni w formie wygrodzonego terenu o wymiarach 20 × 30 m o zaostrzonym reżimie użytkowania. strefy ochrony pośredniej wewnętrznej w formie koła o promieniu r = 50 m i powierzchni około 0,785 ha wokół każdej studni. strefy ochrony pośredniej zewnętrznej wokół całego ujęcia, usytuowanego centralnie, w formie nieregularnej elipsy o średnicach d1 = 2400 m d2 = 3150 m i powierzchni około 5,9 km2 , wydłużonej w kierunku południowym aż do torów kolejowych PKP. Na obszarach, położonych w obrębie strefy ochrony pośredniej dopuszcza się jedynie ograniczone procesy rozwojowe i użytkowania terenu ze szczególnym zakazem wprowadzania do ziemi lub wód ścieków, składowania i magazynowania odpadów, stanowiących zagrożenie dla wód podziemnych, stosowania nawozów sztucznych oraz prowadzenia robót, mogących mieć wpływ na zmianę istniejących warunków hydrogeologicznych (studnie, głębokie wykopy). Dla właściwej osłony ujęcia tereny strefy ochrony pośredniej winny zostać skanalizowane w pierwszej kolejności (dotyczy to budowy kanalizacji sanitarnej). Indywidualne ujęcia wody muszą mieć uregulowany stan prawny, tzn. określone decyzjami strefy, wydajności eksploatacyjne, pozwolenia wodnoprawne i powinny pozostawać w gotowości do awaryjnego zaopatrzenia ludności w wodę pitną. Pozostałe konieczne działania: 1. Inwentaryzacja stanu sieci wodociągowej 2. Modernizacja sieci wodociągowej poprzez wymianę urządzeń wodociągowych znajdujących się w złym stanie technicznym 3. Modernizacja i konserwacja istniejących ujęć wody 54 4. Budowa nowej sieci wodociągowej z uwzględnieniem obecnych i przyszłych odbiorców wody 5. Ograniczanie strat wody przy poborze i przesyłach Działania powyższe realizowane będą poprzez działania samodzielne, a także przez podjęcie współpracy z gminami sąsiednimi (szczególnie z gminą Wołomin, na terenie której znajduje się ujęcie wód i oczyszczalnia ścieków, z których korzystają mieszkańcy Kobyłki) w celu ograniczenia zanieczyszczeń doprowadzanych do wspólnych cieków wodnych. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych, szczególnie rzeki Długiej, ma charakter ponadlokalny, alochtoniczny, dlatego dla osiągnięcia tego celu konieczne będzie włączenie się do działań z innymi jednostkami leżącymi na terenie zlewni tej rzeki. 55 Tabela 19 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie poprawy jakości wód i stosunków wodnych Cele średnioterminowe do Cele krótkoterminowe do roku Kierunek działań roku 2011 2008 1. Preferowanie wodooszczędnych technologii produkcyjnych przez Dążenie do relatywnego Systematyczny relatywny przedsiębiorców zmniejszenia zużycia wody spadek poboru wód w gospodarstwach podziemnych do celów innych domowych, przemyśle niż konsumpcyjne i rolnictwie 1. Ograniczenie strat wody związanych z jej przesyłem Dążenie do ograniczania wodochłonności sektora komunalnego (gospodarstwa domowe i podmioty publiczne) oraz produkcyjno - usługowego Zaspokojenie potrzeb mieszkańców gminy Kobyłka w zakresie dostarczenia im odpowiedniej ilości i jakości wody pitnej Ochrona wód podziemnych przed zanieczyszczeniem ze źródeł punktowych, liniowych i obszarowych 2. Optymalizacja zużycia wody do celów socjalno-bytowych i produkcyjnych (propagowanie instalowania liczników zużycia wody oraz stymulacja do zmniejszania jej zużycia) 3. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców miasta w zakresie ograniczania zużycia wody, poprzez edukację i informowanie Jednostki odpowiedzialne realizacja przez podmioty gospodarcze, Urząd Miasta we współpracy ze Starostwem Powiatowym mediami, organizacjami ekologicznymi, firmami szkoleniowymi i agencjami rządowymi koordynacja działań przez Urząd Miasta we współpracy ze Starostwem Powiatowym oraz z ośrodkami edukacyjnoinformacyjnymi: edukacji ekologicznej, szkołami, mediami, podmiotami gospodarczymi, przedsiębiorstwami wodociągowymi 1. Ewidencja i eliminacja nieszczelnych zbiorników gromadzenia działania te będą koordynowane ścieków (szamb), kontrola zagospodarowania ścieków bytowo – przez Urząd Miasta, we gospodarczych na terenach nieskanalizowanych. Wzmożenie działań współpracy Starostwem kontrolnych i egzekucyjnych Powiatowym, RZWG, Zarządami Dróg, ośrodkami 2. Inwentaryzacja, zabezpieczenie lub likwidacja nieczynnych ujęć edukacyjno- informacyjnymi: wody, szczególnie studni kopanych edukacji ekologicznej, 3. Wprowadzenie stref ochrony pośredniej ujęć wody podziemnej szkołami, mediami, podmiotami (zadanie z zakresu RZGW) oraz ich właściwe zagospodarowanie 4. Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego ochrony gospodarczymi, właścicielami posesji głównych zbiorników wód podziemnych 56 Cele średnioterminowe do roku 2011 Cele krótkoterminowe do roku 2008 Kierunek działań Jednostki odpowiedzialne 5. Ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko zanieczyszczeń obszarowych i punktowych pochodzących z działalności rolniczej, propagowanie tzw. Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych, Edukacja ekologiczna rolników i osób uprawiających ziemię w celu uświadamiania szkodliwości nadmiernego stosowania środków ochrony roślin, nawozów sztucznych i naturalnych Przeciwdziałanie zanieczyszczaniu wód powierzchniowych i podziemnych ze źródeł przemysłowych, komunalnych i rolniczych Rozwój i modernizacja infrastruktury technicznej ochrony środowiska, szczególnie w zakresie rozbudowy sieci wodociągowej i systemu odprowadzania ścieków 6. Wprowadzenie do likwidacji śliskości dróg w okresie jesienno – zimowym środków o najmniejszej szkodliwości dla wód (jak najmniejsza zawartość soli) 1. Współpraca ponadlokalna w celu ochrony wód powierzchniowych i podziemnych Poprawa jakości wód powierzchniowych Rozwój i poprawa gospodarki wodno – ściekowej 2. Ograniczenie, a docelowo likwidacja zrzutów nieoczyszczonych lub niedostatecznie oczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych 3. Eliminacja zanieczyszczeń wymywanych przez opady poprzez zorganizowany odbiór wód opadowych z terenów usługowych i zurbanizowanych poprzez wdrożenie koncepcji odprowadzania i unieszkodliwienia ścieków opadowych na tych terenach 4. Eliminacja zanieczyszczania brzegów zbiorników i cieków odpadami zdeponowanymi na tzw. „dzikich składowiskach” 5. Inwentaryzacja źródeł zanieczyszczeń dopływających do wód powierzchniowych na terenie całej zlewni – współpraca z powiatem i sąsiednimi gminami 6. Wdrażanie koncepcji kanalizacji deszczowej i sanitarnej 1. Inwentaryzacja stanu istniejącej sieci wodociągowej 2. Modernizacja ujęć wody 3. Budowa nowej sieci wodociągowej z uwzględnieniem obecnych i przyszłych odbiorców wody 4. Optymalizacja wykorzystania obecnych ujęć wody i stacji uzdatniania wody dla potrzeb nowopowstającej sieci wodociągowej 5. Likwidacja nieczynnych ujęć wody, szczególnie kopanych, w pierwszej kolejności zagrażających czystości wód podziemnych 6. Zmniejszenie awaryjności sieci wodociągowej i kanalizacyjnej poprzez stosowanie nowoczesnych materiałów i rozwiązań technicznych oraz intensyfikację napraw bieżących 57 Działania te będą koordynowane przez Starostwo Powiatowe, we współpracy z Urzędem Miasta, mediami, podmiotami gospodarczymi Działania te będą koordynowane przez Urząd Miasta, we współpracy ze Starostwem Powiatowym oraz przedsiębiorstwami wodno kanalizacyjnymi Cele średnioterminowe do roku 2011 Cele krótkoterminowe do roku 2008 Kierunek działań Jednostki odpowiedzialne 7. Rozszerzenie współpracy międzygminnej w zakresie wspólnego rozwiązywania problemów gospodarki wodno - ściekowej 8. Budowa systemu kanalizacji zbiorczej 9. Wspieranie budowy szczelnych zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków na obszarach o zabudowie ekstensywnej lub poza zasięgiem projektowanej sieci kanalizacyjnej 10 Budowa systemu zbierania i unieszkodliwiania ścieków opadowych, szczególnie z terenów zurbanizowanych i przemysłowych Dążenie do zahamowania negatywnych zmian stosunków wodnych Zapobieganie zmianom naturalnych stosunków wodnych 1. Wprowadzenie zabiegów melioracyjnych ukierunkowanych na ekologiczne kształtowanie siedlisk rolniczo-leśnych (renaturyzacja obszarów wcześniej zmeliorowanych, regeneracja oczek wodnych i terenów podmokłych, odtworzenie zadrzewień brzegowych i roślinności szuwarowej przy zbiornikach wodnych stanowiących naturalne bariery hamujące ruch biogenów w zlewni) 2. Konserwacja urządzeń melioracyjnych (np. udrożnienie rowów) 3. Zapewnienie ochrony naturalnych zbiorników retencyjnych, takich jak tereny podmokłe, cieki wodne, zbiorniki wód powierzchniowych poprzez wprowadzenie odpowiednich zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego. 5. Rozwój systemu małej retencji oraz upowszechnienie i wdrożenie proekologicznych metod retencjonowania wody 6. Inwentaryzacja oraz prawidłowa eksploatacja systemów melioracji 58 realizacja przez Urząd Miasta oraz RZGW, wspólnie z Wojewódzkim Zarządem Melioracji i Użytków Wodnych oraz właścicielami gruntów 6.2 Powietrze atmosferyczne 6.2.1. Stan aktualny Powietrze atmosferyczne jest jednym z najbardziej wrażliwych na zanieczyszczenia komponentów środowiska, który jednocześnie decyduje o warunkach życia człowieka, zwierząt i roślin. Zły stan aerosanitarny powoduje z kolei pogorszenie zdrowia ludności, straty w środowisku, zwłaszcza w drzewostanie iglastym, a także wymierne straty gospodarcze. Gmina Kobyłka może przyciągać inwestorów między innymi dobrymi warunkami środowiskowymi, a czyste powietrze jest jednym z najbardziej pożądanych czynników, szczególnie dla inwestorów prywatnych, chcących osiedlić się na terenie miasta. W kontekście powyższych sformułowań zapewnienie odpowiedniej jakości powietrza na obszarze gminy Kobyłka powinno być jednym z priorytetowych celów władz samorządowych. Przez zanieczyszczanie powietrza rozumie się wprowadzanie do niego organizmów żywych lub substancji chemicznych, które nie są jego naturalnymi składnikami, albo – będąc nimi – występują w stężeniach przekraczający właściwy dla nich zakres. Zanieczyszczenia powietrza mogą mieć formę stałą, płynną lub gazową i dzieli się je ogólnie na zanieczyszczenia pierwotne - emitowane do powietrza bezpośrednio ze źródeł zanieczyszczenia oraz wtórne – powstające w wyniku reakcji chemicznych zachodzących w atmosferze pomiędzy wprowadzonymi zanieczyszczeniami pierwotnymi. Głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza na terenie gminy Kobyłka są: 1. źródła komunalno – bytowe – kotłownie lokalne, indywidualne paleniska domowe, emitory z zakładów użyteczności publicznej, opalane często węglem i koksem nie najwyższej jakości. Mają one znaczący wpływ na lokalny stan zanieczyszczenia powietrza, są głównym powodem tzw. niskiej emisji. Emitują najczęściej zanieczyszczenia pyłowe i gazowe, 2. źródła transportowe – emisja zanieczyszczeń następuje na niskiej wysokości, tworząc niską emisję. Główne zanieczyszczenia to: węglowodory, tlenki azotu, tlenek węgla, pyły, związki ołowiu, tlenki siarki, 3. źródła rolnicze – związane z uprawą ziemi, orką, nawożeniem i opylaniem roślin, 4. pylenie wtórne z odsłoniętej powierzchni terenu, 5. zanieczyszczenia alochtoniczne, napływające spoza terenu gminy (głównie z rejonu Wołomina, Zielonki lub Warszawy, zgodnie z dominującym kierunkiem wiatru). Ze względu na sposób odprowadzania zanieczyszczeń do atmosfery, emisję można podzielić na zorganizowaną i niezorganizowaną. Emisja zorganizowana występuje, gdy zanieczyszczenia odprowadzane są do atmosfery za pomocą emitora (komin, wyciąg wentylacyjny), natomiast emisja niezorganizowana występuje na hałdach, terenach zabudowanych lub podczas parowania cieczy. Jeszcze innym rodzajem emisji jest emisja ze źródeł liniowych i powierzchniowych, takich jak drogi i parkingi. Emisje zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych podaje się w układzie powiatowym, stąd nie wiadomo, jaka jej część pochodzi z terenu gminy Kobyłka. Poniżej przedstawiono dane dotyczące całego powiatu wołomińskiego. 59 Tabela 20 Emisja zanieczyszczeń do powietrza na terenie powiatu wołomińskiego (wg WIOŚ, 2003) C6H6 CO PM10 Pb Mg/rok Mg/rok Mg/rok Mg/rok Mg/rok Mg/rok Rodzaj emisji ze źródeł punktowych ze źródeł powierzchniowych ze źródeł liniowych łącznie ze wszystkich źródeł RAZEM SO2 NO2 568 1194 27 1789 542 560 368 1470 604 1332 563 2499 171 4187 24 5,1 4382 5,1 12 030,157 Mg/rok 0,057 0,057 Łącznie zanieczyszczenia 1 885 9158 987,157 Natomiast według danych GUS w 2002 roku z terenu powiatu wołomińskiego wyemitowanych zostało 182 Mg pyłów z zakładów szczególnie uciążliwych, w tym 101 Mg ze spalania paliw. Emisja ze źródeł przemysłowych wyniosła 0,2 Mg/km2. Stopień redukcji zanieczyszczeń pyłowych wyniósł 97,7%. Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych wyniosła w 2002 roku 34 422 Mg, z czego 107 Mg to dwutlenek siarki, 50 Mg tlenki azotu, a 33866 dwutlenek węgla. Emisja zanieczyszczeń gazowych wyniosła 36,0 Mg/km2. Redukcja zanieczyszczeń gazowych była bardzo niska – 1,1%. Dla powiatu wołomińskiego opracowany został we wrześniu 2003 roku Program ochrony powietrza, ze względu na stwierdzone przekroczenia stężenia pyłu PM10. Opracowano szczegółowe modele emisji, imisji i rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń da powiatu wołomińskiego, wyróżniając dwa miasta, na terenie których stężenie pyłu PM 10 jest największe. Są to Wołomin i Zielonka, z którymi gmina Kobyłka graniczy od zachodu i wschodu. Z tego też względu, przytoczono w niniejszym dokumencie dane dla obu miast, zakładając, że sytuacja w zakresie stanu powietrza atmosferycznego w Kobyłce jest zbliżona, choć stężenia mogą być niższe od występujących w Wołominie i Zielonce. Według Programu ochrony powietrza, wielkość emisji całkowitej PM10 wynosi w powiecie wołomińskim 4414,8 Mg/rok, co stanowi 19 % emisji całkowitej PM10 z województwa, w Wołominie 721,5 Mg/rok, co stanowi 3,1 % emisji całkowitej PM10 z województwa i 16,3 % emisji całkowitej PM10 z powiatu. W Zielonce wielkość emisji całkowitej PM10 wynosi 49,2 Mg/rok, co stanowi 0,2 % emisji całkowitej PM10 z województwa oraz 1,1 % emisji całkowitej z powiatu. Poniżej przedstawiono bilanse zanieczyszczeń pyłu PM10 pochodzących od podmiotów korzystających ze środowiska i powszechnego korzystania ze środowiska. Tabela 21 Wielkość emisji całkowitej pyłu PM10 Powiat/miasto wołomiński Wołomin Zielonka % emisji całkowitej Emisja całkowita % emisji całkowitej PM10 ze stref PM10 [Mg/rok] PM10 z województwa zakwalifikowanych do POP 4414,8 19,0 44,1 721,5 3,1 7,2 49,2 0,2 0,5 Tabela 22 Wielkość emisji powierzchniowej pyłu PM0 Powiat/miasto Emisja % emisji % emisji całkowitej powierzchniowa PM10 powierzchniowej pyłu PM10 z [Mg/rok] PM10 z województwa powiatu/miasta [%] wołomiński 4187,5 21,7 94,9 Wołomin 667,2 3,5 92,5 Zielonka 0,2 0,0 0,3 60 % emisji całkowitej PM10 z powiatu 100 16,3 1,1 % emisji powierzchniowej PM10 z powiatu 100 15,9 nieznaczący Tabela 23 Wielkość emisji punktowej technologicznej pyłu PM10 Powiat/miasto wołomiński Zielonka Wołomin Emisja punktowa technologiczna PM10 [Mg/rok] % emisji punktowej technologicznej PM10 z województwa 8,6 nieznacząca nieznacząca 11,0 nieznaczący nieznaczący % emisji całkowitej % emisji punktowej pyłu PM10 z technologicznej powiatu/miasta PM10 z powiatu [%] 0,2 100 nieznaczący 0,1 nieznaczący 0,1 Tabela 24 Wielkość emisji punktowej energetycznej pyłu PM10 Powiat/miasto wołomiński Wołomin Zielonka Emisja punktowa % emisji punktowej energetyczna PM10 energetycznej PM10 z [Mg/rok] województwa 163,8 51,5 45,0 4,5 1,4 1,2 %emisji całkowitej pyłu PM10 z powiatu/miasta [%] 3,7 7,1 91,6 Tabela 25 Wielkość emisji liniowej (komunikacyjnej) pyłu PM10 Emisja liniowa PM10 % emisji całkowitej [Mg/rok] % emisji liniowej pyłu PM10 z Powiat/miasto PM10 z województwa powiatu/miasta [%] wołomiński 54,9 9,7 1,2 Zielonka 4,0 0,7 8,1 Wołomin 2,9 0,5 0,4 % emisji punktowej energetycznej PM10 z powiatu 100 31,4 27,5 % emisji liniowej PM10 z powiatu 100 7,2 5,2 Na terenie gminy Kobyłka można wyróżnić kilka podstawowych źródeł zanieczyszczenia powietrza. Jednym z największych jest tzw. niska emisja, czyli emisja pochodząca ze źródeł o wysokości nie przekraczającej kilkunastu metrów wysokości. Elementem składowym niskiej emisji są zanieczyszczenia emitowane podczas ogrzewania budynków mieszkalnych lub użyteczności publicznej. Nowe budownictwo jednorodzinne wykorzystuje częściowo ekologiczne nośniki ciepła (olej opałowy lub gaz), a pozostałe to tradycyjne kotłownie na paliwa stałe (węgiel, miał węglowy, koks). Nieliczne budynki ogrzewane są elektrycznie lub za pomocą odnawialnych źródeł energii (pompy cieplne i baterie słoneczne). Niewątpliwym problemem jest nagminne spalanie w domowych piecach paliw niskiej jakości, a także odpadów, w tym tworzyw sztucznych, gumy i tekstyliów. W związku z tym do atmosfery przedostają się duże ilości sadzy, węglowodorów aromatycznych, merkaptanów i innych szkodliwych dla zdrowia ludzi związków chemicznych. Nasila się to szczególnie w okresie grzewczym. Emisja taka może powodować wyraźne okresowe pogorszenie stanu sanitarnego powietrza na terenach zasiedlonych i w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Może to być uciążliwe także dla mieszkańców terenów o słabych warunkach przewietrzania. Na stan powietrza w gminie Kobyłka oddziałują także źródła komunikacyjne. Duże zanieczyszczenie powietrza substancjami pochodzącymi ze spalania paliw w silnikach pojazdów występuje na skrzyżowaniach głównych ulic, przy trasach komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu biegnących przez obszary o zwartej zabudowie. Na terenie gminy sytuacja taka ma miejsce przede wszystkim węzłach drogi krajowej nr 634 (ul. Nadarzyńska), a także przy przejeździe kolejowym na ul. Ręczajskiej. Również ulice: Szeroka, Marecka i Zagańczyka należą do szczególnie obciążonych ruchem kołowym, w tym również o znaczeniu ponadlokalnym. Przyczyną nadmiernej emisji zanieczyszczeń ze środków transportu jest przede wszystkim zły stan techniczny pojazdów, zła eksploatacja, przestoje w ruchu spowodowane złą organizacją ruchu lub zbyt małą przepustowością dróg. 61 Na obszarze gminy nie ma zlokalizowanych przemysłowych źródeł emisji, które byłyby uciążliwe dla mieszkańców. Funkcjonują tu głównie małe zakłady produkcyjno – usługowe, wykorzystujące lokalne, rozproszone źródła ciepła. Decyzje Starosty Wołomińskiego na emisję zanieczyszczeń do powietrza posiadają następujące podmioty funkcjonujące na terenie miasta Kobyłka: 1. Przemysłowy Instytut Maszyn Budowlanych ul. Napoleona 2 – decyzja Nr 26/2000 z dnia 23.02.2000r 2. „Marvink” Stefanowski, Podgórski, spółka jawna, ul. Poniatowskiego 15a – decyzja Nr 166/2004 3. JRJ Dekor sp. Z o.o. Zakład Pracy Chronionej, ul. Nadmeńska 14 – decyzja Nr 334/2004 Emisja i dyfuzja zanieczyszczeń w atmosferze ma charakter transgraniczny. Oznacza to, że pomimo braku na obszarze gminy Kobyłka poważnych źródeł emisji, zanieczyszczenia pochodzące z terenów sąsiednich mogą mieć istotny wpływ na wielkość imisji na terenie gminy. W porównaniu z koncentracją zakładów przemysłowych na terenie Wołomina i Warszawy, w gminie Kobyłka ilość emitorów punktowych jest bardzo mała. Najbliżej położonym zakładem, mogącym silnie oddziaływać na stan powietrza w Kobyłce jest Zakład Energetyki Cieplnej w Wołominie. Jest on położony na wschód od miasta, stąd też udział wiatrów niekorzystnych dla przemieszczania się zanieczyszczeń w kierunki gminy Kobyłka jest niewielki i emitor ten nie stanowi poważnej uciążliwości dla mieszkańców gminy Kobyłka. Stan powietrza atmosferycznego Obecnie na terenie gminy Kobyłka nie prowadzi się badań jakości powietrza atmosferycznego. Na terenie powiatu wołomińskiego pomiary stanu powietrza prowadzone są przez Powiatowy Inspektorat Sanitarny w Wołominie i Wojewódzką Stację Sanitarno – Epidemiologiczną w Warszawie. Badania wykonywane są w stacji pomiarowej zlokalizowanej w Wołominie przy ul. Legionów 78 (do 1999 roku stacja zlokalizowana była przy ul. Prądzyńskiego 3 w Wołominie). Zakres pomiarowy stacji jest następujący: SO2, NO2, pył zawieszony PM10 (badany metodą reflektometryczną). Stacja wchodzi w zakres nadzoru ogólnego, badania wykonywane są co 5 dni metodą manualną. Na terenie powiatu wołomińskiego znajduje się także 6 stanowisk pomiaru opadu pyłu: w Duczkach ul. Myśliwska, w Zagościńcu – ul. Willowa, w Wołominie ul. Nowowiejska, w Zielonce – ul. Kościuszki i Prymasa Wyszyńskiego oraz w Ząbkach – ul. Zbożowa. Wyniki stężeń poszczególnych zanieczyszczeń przedstawiono w tabelach poniżej. Tabela 26 Stężenia dwutlenku siarki w 2002 roku Lokalizacja stanowiska Okres badań Średnie pomiarowego g/m3 Wołomin ul. Legionów 78 Wartość dopuszczalna lato zima rok 0,5 11,5 6,0 była 40. Obecnie nie normowana Maksymalne dobowe g/m3 Liczba pomiarów 2 56 56 150 36 36 72 Zmiany względem 2001 roku śred. roczne max. dobowe spadek wzrost wzrost spadek wzrost wzrost Uwaga: od 2002 roku normowana jest: wartość dobowa i wartość godzinowa 350 mg/dm3 (dodatkowo margines tolerancji 90 g/m3) 62 Tabela 27 Stężenia dwutlenku azotu w 2002 roku Lokalizacja stanowiska Okres badań Średnie pomiarowego g/m3 Wołomin ul. Legionów 78 lato zima rok Wartość dopuszczalna 11,3 12,8 12,1 40 (56) Maksymalne dobowe g/m3 Liczba pomiarów 39 30 39 była 150 obecnie nie normowana 35 34 69 Zmiany względem 2001 roku śred. roczne max. dobowe wzrost wzrost wzrost wzrost spadek spadek Uwaga: od 2002 roku normowane: wartość średnioroczna 40 g/m3 (margines tolerancji 16 g/m3) i godzinowa 200 g/m3 (margines tolerancji 80 g/m3) Tabela 28 Stężenia pyłu zawieszonego w 2002 roku (oznaczanego metodą reflektometryczną) Lokalizacja stanowiska Okres badań Średnie Maksymalne Liczba Zmiany względem 2001 pomiarowego dobowe pomiarów roku g/m3 śred. roczne 3 max. g/m dobowe Wołomin ul. Legionów 78 lato zima rok Wartość dopuszczalna 22,0 42,6 32,3 40 (44,8) 78 250 250 50 (65) 34 35 69 wzrost spadek spadek wzrost wzrost wzrost Uwaga: od 2002 roku normowana wartość PM10 – wartość średnioroczna 40 g/m3 (margines tolerancji 4,8 g/m3), dobowa 50 g/m3 (margines tolerancji 15 g/m3). Metoda reflektometryczna zaniża wynik PM10. Na podstawie przeprowadzonych badań nie stwierdzono przekroczeń stężeń dwutlenku siarki oraz dwutlenku azotu. Wartości stężeń tych zanieczyszczeń były dużo niższe niż obowiązująca wcześniej norma. Stwierdzono natomiast, podobnie jak w latach ubiegłych, przekroczenia w pyle zawieszonym. Przekroczona została zarówno wartość średnioroczna (po przeliczeniu na PM10 wynosi ona 52,5 g/m3 przy dopuszczalnej 44,8 g/m3), jak i częstość przekroczeń stężeń 24-godzinnych (percentyl 90,1 na poziomie 75,4 g/m3). W stosunku do roku 2001 stwierdzono wzrost stężeń średniorocznych dwutlenku siarki oraz dwutlenku azotu pomimo odnotowanych wyższych wartości dobowych (znacznie przekraczających wartość dopuszczalną) stwierdzono nieznaczny spadek wartości średniorocznych pyłu zawieszonego. Generalnie, na przestrzeni kilku lat obserwuje się tendencje spadkową imisji dwutlenku siarki i dwutlenku azotu oraz PM10, co ma związek z licznymi inwestycjami polegającymi na likwidacji niskich źródeł emisji oraz na zmianie paliwa na gaz ziemny lub olej. Aktualne, najnowsze badania powietrza prowadzone przez Powiatową Stację Sanitarno – Epidemiologiczną w Wołominie na stanowisku pomiarowym przy ul. Legionów 78 przedstawiają się następująco: Tabela 29 Wyniki stężeń związków zanieczyszczających powietrze atmosferyczne uzyskane w 2003 roku na stanowisku pomiarowym w Wołominie, przy ul. Legionów 78 Lp. 1 2 3 Nazwa badanego związku SO2 NO2 Pył zawieszony Dopuszczalny poziom średni dobowy [μg/m3] 150 60 Maksymalne stężenie średnie dobowe [μg/m3] 22 40 156 Dopuszczalny poziom średni roczny [μg/m3] 20 54 43,2 Stężenie średnie roczne [μg/m3] 3,4 10,0 31,0 Źródło: dane Powiatowej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Wołominie, 2004r 63 W 2002 roku WIOŚ rozpoczął pomiary stężeń benzenu w powietrzu. Zastosowano metodę pasywną, którą zastosowano do pomiaru w dwóch miejscach: osiedle Niepodległości w Wołominie ul. Kazimierza Wielkiego 1 oraz przejazd kolejowy ul. Słoneczna, również w Wołominie. Wyniki różnią się znacznie w zależności od czasu pomiaru, niemniej nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych norm (wartość średnioroczna wynosi 5 g/m3, margines tolerancji 5 g/m3, przy stwierdzonym najwyższym stężeniu4,58g/m3). Ocena jakości powietrza na obszarze powiatu wołomińskiego, a tym samym gmin wchodzących w jego skład, została przeprowadzona także podczas opracowywania „Rocznej oceny jakości powietrza w województwie mazowieckim za 2003 rok” (WIOŚ, 2004). Na podstawie przeprowadzonych badań w strefie wołomińskiej stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji pyłu zawieszonego PM10. Stężenia pozostałych normowanych zanieczyszczeń nie przekraczały wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji. Wyniki badań przedstawione zostały w postaci wynikowych stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasy ogólnej uzyskanej w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia i ochrony roślin. Ich wyniki, uzyskane w 2003 roku, zestawiono w poniższej tabeli, gdzie dla celów porównawczych zamieszczono również dane obejmujące 2003 rok. Tabela 30 Ocena jakości powietrza w powiecie wołomińskim w 2002 i 2003 roku – klasyfikacja bieżąca Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu: ochrony zdrowia ochrony roślin substancja 2002 2003 substancja 2002 2003 klasa strefy klasa strefy SO2 B A SO2 A A NO2 B A NO2 A A Pył zawieszony PM10 C C O3 A A Pb A A C6H6 A A CO A A O3 A A Klasyfikacja ogólna C C A A Wyniki badań przedstawione zostały w postaci wynikowych stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasy ogólnej uzyskanej w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia i ochrony roślin. Klasyfikacja wyróżnia następujące strefy: I0 – przekroczone są poziomy dopuszczalne, I - poziom substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego oraz jest wyższy od górnego progu oszacowania, II - poziom substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego oraz jest wyższy od dolnego progu oszacowania, III – poziom substancji nie przekracza danego progu oszacowania. O klasyfikacji stref decyduje parametr, którego wartość wskazuje na gorszą klasę obszaru. Klasyfikacji stref dokonuje się oddzielnie dla dwóch grup kryteriów ze względu na ochronę zdrowia oraz ze względu na ochronę roślin wydzielając strefy, dla których poziom: 1. chociaż jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji- klasa C 2. chociaż jednej substancji mieści się pomiędzy poziomem dopuszczanym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji- klasa B, 64 3. substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego - klasa A. Według „Rocznej oceny jakości powietrza w województwie mazowieckim, raport za rok 2003” w strefie wołomińskiej stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji pyłu zawieszonego PM10. Stężenia pozostałych normowanych zanieczyszczeń nie przekraczały wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji. Przekroczenie, o którym mowa wyżej, stwierdzono: - w Wołominie na podstawie pomiarów zapylenia prowadzonych przy ul. Legionów 78 w Wołominie, - w Zielonce na podstawie obliczeń modelowych dyspersji zanieczyszczeń (model CalPuff). Na podstawie badań modelowych nie stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń dla gminy Kobyłka. W wyniku oceny obejmującej zarówno okres 2002 jak i 2003 roku powiat wołomiński zakwalifikowany został do strefy C – tj. obszarów, dla których powinien zostać opracowany program ochrony powietrza. W Ocenie jakości powietrza w województwie mazowieckim w 2003 roku (WIOŚ, 2004) zawarto listy stref zakwalifikowanych do programów ochrony powietrza na podstawie oceny według kryteriów dla ochrony zdrowia oraz listę stref i obszarów, w których potrzebne jest przeprowadzenie dalszych badań w celu potwierdzenia potrzeby lub braku potrzeby podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza – ocena według kryteriów dla ochrony zdrowia. Na obu wymienionych listach znalazł się obszar gminy miejsko – wiejskiej Wołomin, a kryterium stanowiącym podstawę do zaliczenia do klasy C były stężenia PM10 – 24 i PM10 – rok. Zakwalifikowanie obszaru powiatu do klasy C w 2002 roku spowodowało konieczność wykonania Programu Ochrony Powietrza. Został on opracowany we wrześniu 2003 roku. Niniejszy rozdział uwzględnia materiały, cele i wnioski zawarte w „Programie Ochrony Powietrza dla powiatu wołomińskiego”, ponieważ gmina Kobyłka położona jest pomiędzy dwoma miastami, w których stwierdzono największe przekroczenia pyłu PM10 (Wołomin i Zielonka). Z tego względu ochrona jakości powietrza jest dla gminy Kobyłka zadaniem priorytetowym. Zestawienie wartości stężeń maksymalnych średniorocznych PM10 w powiecie wołomińskim oraz udziały procentowe poszczególnych grup źródeł przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 31 Źródła emisji pyłu na terenie powiatu wołomińskiego Stężenie maksymalne Grupa źródeł 3 [μg/m ] 8,4 0,6 0,1 9,1 Emitory z powiatu wołomińskiego Emitory województwa mazowieckiego Emitory z poza województwa Razem 1 2 3 Udział [%] 92 7 1 100 Z przedstawionych powyżej danych i analiz wynika, że na stężenia pyłu na terenie Kobyłki mają wpływ: - w ok. 716 % emisje pyłu PM10 z istotnych emitorów punktowych położonych w powiecie wołomińskim, w ok. 25% emisje SO2 i NOx z terenu Polski i Europy, w ok. 65% pozostałe emisje pyłu PM10, to jest: emisja z licznych, rozproszonych, małych źródeł emisji związanych ze zużyciem paliw na cele grzewcze i bytowe, emisja z licznych, rozproszonych, małych źródeł emisji związanych z pracami budowlanymi, rzemiosłem, rolnictwem, drobną działalnością wytwórczą, 65 - emisje związane z ruchem pojazdów samochodowych, unos pyłu i wtórny unos pyłu. Zmienność stężeń zanieczyszczeń w ciągu roku Stężenia zanieczyszczeń charakteryzuje zmienność sezonowa, związana z warunkami klimatycznymi. Natomiast na podwyższenie stężeń większości zanieczyszczeń wpływają niska temperatura, znikome opady atmosferyczne oraz słaby wiatr. Głównym źródłem emisji dwutlenku siarki, pyłu oraz tlenku węgla jest spalanie paliw w celach grzewczych, dlatego też stężenia tych zanieczyszczeń cechuje duża zmienność sezonowa zależna od temperatury powietrza i konieczności ogrzewania pomieszczeń. Emisja tych zanieczyszczeń jest maksymalna w czasie jesiennym i zimowym. Zmienność sezonową wykazuje również pył zawieszony i dwutlenek azotu. Wartości stężeń w miesiącach zimnych są wyższe niż w miesiącach ciepłych. Jednak różnice w wielkościach stężeń pomiędzy sezonami są niższe niż w przypadku dwutlenku siarki. Dla tych zanieczyszczeń istotny jest również wpływ innych źródeł zanieczyszczeń, niż procesy spalania w celach grzewczych. W stężeniach pyłu dużą rolę odgrywa emisja tzw. “niezorganizowana” np. pylenie ze źle zagospodarowanych obszarów, pokrytych kurzem ulic. W stężeniach dwutlenku azotu poza emisją z procesów spalania występuje również emisja tlenków azotu ze środków transportu. 6.2.2. Program działań dla sektora: Powietrze atmosferyczne Cel strategiczny: Dążenie do uzyskania jak najlepszej jakości powietrza atmosferycznego, zgodnego z obowiązującymi normami, poprzez dalsze ograniczanie emisji zanieczyszczeń z sektora komunalnego i komunikacyjnego Cele średnioterminowe do roku 2011 i krótkoterminowe do roku 2008: 1. 2. 3. 4. Dążenie do ograniczenia wielkości emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych Dążenie do ograniczenia emisji ze źródeł komunalnych, szczególnie źródeł niskiej emisji Dążenie do ograniczenia emisji ze źródeł produkcyjnych Rozwój i dostosowanie monitoringu powietrza do obowiązujących przepisów Strategia osiągania celów i kierunki działań Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Na terenie gminy Kobyłka jednym z największych źródeł zanieczyszczenia są źródła związane z wytwarzaniem i użytkowaniem ciepła i energii przez sektor komunalno – bytowy. Najprostszą i najefektywniejszą metodą ochrony środowiska będzie racjonalizacja tych procesów w wyniku bezpośredniego ograniczenia zużycia paliwa lub jego zmiany na tzw. paliwo ekologiczne (przechodzenie z opalania węglem na gaz, olej, energie elektryczna lub energię odnawialną). Dla ograniczenia emisji zanieczyszczeń emitowanych do powietrza w wyniku prowadzenia gospodarki cieplnej wyróżnić można dwa kierunki działań: - wzrost energooszczędności poprzez stosowanie zabiegów termoizolacyjnych budynków mieszkalnych, publicznych i innych. 66 modernizacje W pierwszej kolejności zadaniami tymi objąć należy bloki mieszkalne zbudowane przed rokiem 1990, szczególnie te z wielkiej płyty. Nie bez znaczenia będzie dokonana przy tej okazji poprawa estetyki tych budynków dzięki wymianie okien i drzwi oraz zmianie elewacji. Zadanie to będzie realizowane głównie przez właścicieli budynków i spółdzielnie mieszkaniowe, także dla podwyższenia komfortu i uzyskania odczuwalnych oszczędności finansowych. - modernizacja lub przebudowa systemów ogrzewania – szczególnie małych kotłowni oraz indywidualnych palenisk domowych. W gospodarce cieplnej duże znaczenie mają uwarunkowania rynkowe, stąd też wskazanie szczegółowych wytycznych nie jest możliwe. Generalnie, na terenach, gdzie dominuje zabudowa rozproszona, nie ma ekonomicznego uzasadnienia rozwój centralnych systemów ciepłowniczych. W starym budownictwie paliwa stałe są i jeszcze przez długi okres czasu będą podstawowym nośnikiem energii. W zakresie zaopatrzenia w ciepło gminy Kobyłka nie planuje się rozwoju miejskiej sieci ciepłowniczej, a jedynie zaopatrzenie budownictwa wielorodzinnego oraz produkcyjno – usługowego z wbudowanych kotłowni opalanych gazem ziemnych, olejem i koksem. Planuje się także wykorzystywanie na potrzeby komunalne rezerw ciepła z kotłowni zakładowych funkcjonujących na terenie miasta. Znaczną poprawę jakości powietrza można uzyskać w wyniku prowadzenia edukacji ekologicznej mieszkańców, na temat szkodliwości spalania odpadów w paleniskach domowych, co obecnie jest częstą praktyką. W późniejszym okresie należy zwrócić uwagę na możliwość wykorzystania czystych źródeł energii oraz źródeł odnawialnych (energii biomasy, energii słonecznej i geotermalnej). Na terenie gminy Kobyłka przewiduje się rozwój sieci gazowej, co zmieni zapewne strukturę ogrzewania indywidualnych budynków na korzyść ekologicznych nośników energii. Należy dążyć, aby na nowych terenach inwestycyjnych gaz był podstawowym środkiem grzewczym. Dla potrzeb gazyfikacji miejscowości usytuowanych w paśmie wołomińskim Biuro Projektów CEWOK na zlecenie Mazowieckiego Okręgowego Zakładu Gazownictwa opracowało koncepcje gazyfikacji poszczególnych miejscowości. Rozwój systemu gazowniczego opierać się będzie na istniejących układach gazociągów nisko- i średnioprężnych. Sieć będzie ulegała systematycznej rozbudowie w ramach potrzeb i z zachowaniem odległości podstawowych od innych obiektów budowlanych, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Aktualnie nie ma jednak potrzeby rozwoju systemu zasilającego, ponieważ system ten posiada znaczne rezerwy. Rozbudowywane będą natomiast sieć rozdzielcza na terenie gminy, doprowadzająca gaz pod średnim ciśnieniem. Według koncepcji dla potrzeb miasta i gminy Wołomin, miasta i gminy Radzymin i miasta Kobyłka przewidziano budowę nowej stacji redukcyjno-pomiarowej I st. „Rżyska”. W I etapie będzie miała przepustowość 6000 m3/h, docelowo – 25 tys.m3/h. Ze stacji została zaprojektowana w kierunku Wołomina i Kobyłki magistrala średniego ciśnienia o 250 mm, a następnie już tylko do Kobyłki – o150 mm. Do obliczeń zastosowano jednostkowe wskaźniki zapotrzebowania gazu, zalecane do stosowania przez MOZG: - przygotowanie posiłków przygotowanie ciepłej wody ogrzewanie pomieszczeń usługi, rzemiosło 0,03 Nm3/h na mieszkańca 0,077 Nm3/h - „ 0,375 Nm3/h - „ 0,012 Nm3.h m2 pow.uż. Ogółem potrzeby dla miasta w perspektywie /25000 mieszkańców/: 67 - Potrzeby bytowe ok.10.000 Nm3/h Usługi, rzemiosło ok.2.000 Nm3/h Obliczenia nie uwzględniają docelowych potrzeb rozwojowych terenów usługowo-produkcyjnych. Obecnie występuje rezerwa w przepustowości gazociągów zasilających miasto oraz stacji redukcyjnopomiarowych I st. „ Ząbki” i Grabie Stare”. W miarę wzrostu zapotrzebowania gazu przewiduje się rozbudowę sieci gazowniczej i zasilanie z nowej stacji gazowej w Rżyskach, która pracować będzie dla poprawy zasilania całego pasma wołomińskiego. Dla potrzeb pełnej gazyfikacji miasta należy opracować koncepcję gazyfikacji. Emisja komunikacyjna jest najbardziej uciążliwa dla mieszkańców ulic położonych przy ruchliwych trasach komunikacyjnych i w gęstej zabudowie mieszkalnej. Nie jest obecnie możliwa zmiana organizacji ruchu dla najbardziej uciążliwych dróg w gminie (np. drogi krajowe), również wiele działań poprawiających stan powietrza jest niezależnych od władz gminnych i powiatowych (stan techniczny samochodów, jakość benzyny, płynność i organizacja jazdy, stan techniczny dróg). W związku z poprawą stanu powietrza istotne są także instrumenty planistyczne, a mianowicie takie lokalizowanie nowej zabudowy, aby powodować rozproszenie zanieczyszczeń przez przewietrzanie terenu i tworzenie wolnych korytarzy dla swobodnego ruchu powietrza. Zapisy takie powinny znaleźć się w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. 68 Tabela 32 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie poprawy jakości powietrza atmosferycznego Cele średnioterminowe Cele krótkoterminowe Kierunek działań Jednostki odpowiedzialne do roku 2011 do roku 2008 1. Optymalizacja warunków ruchu drogowego w celu zwiększenia płynności transportu, szczególnie przez centrum miasta, w obszarach Dążenie do ograniczania wielkości emisji gęstej zabudowy i na drogach wylotowych. realizacja zadań przez zarządy dróg zanieczyszczeń komunikacyjnych 2. Poprawa standardów technicznych infrastruktury drogowej, zwłaszcza koordynacja działań przez Urząd Miasta w obszarach gęstej zabudowy mieszkalnej (zadania ujęte także w programie działań dla sektora: Hałas) 3. Rozwój i wspieranie transportu zbiorowego w celu zwiększenia jego udziału w całkowitych przewozach pasażerskich. 4. Zintegrowanie transportu publicznego: kolej – komunikacja samochodowa oraz kolej – transport indywidualny (np. system strzeżonych parkingów w pobliżu stacji PKP) 5. Budowa sieci parkingów, zatok postojowych, szczególnie w centrum miasta i w rejonach intensyfikacji funkcji usługowych 6. Promowanie stosowania w pojazdach nowoczesnych rozwiązań technicznych, używania benzyny bezołowiowej, biopaliw i gazu, jako paliw mniej obciążających środowisko 7. Dążenie do eliminacji z ruchu pojazdów nie spełniających obowiązujących norm ekologicznych 8. Promowanie proekologicznych zachowań właścicieli samochodów (np. Dzień bez samochodu, korzystanie ze środków transportu publicznego, korzystanie kilku osób z jednego pojazdu) 9. Rozbudowa ścieżek rowerowych wraz z niezbędnym zapleczem, promocja transportu rowerowego, opracowanie Programu budowy ścieżek rowerowych na obszarze miasta 10. Poprawa komfortu i bezpieczeństwa podróżowania pociągami i autobusami podmiejskimi – współpraca z przewoźnikami 11. Stworzenie koncepcji komunikacyjnej miasta i jej ciągła aktualizacja 12. Rozbudowa dróg wyjazdowych do osiągnięcia wymaganej przepustowości 13. Ułatwianie dojazdu do różnych miejsc i obiektów wewnątrz miasta poprzez odpowiednie ich oznakowanie. 14. Ułatwianie wyjazdu z miasta do innych miejscowości poprzez ich dobre oznakowanie 69 Dążenie do ograniczania emisji ze źródeł komunalnych, szczególnie niskiej emisji 1. Zwiększenie udziału ekologicznych nośników ciepła i odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym gminy, poprzez: - Inwentaryzację i analizę możliwości potencjału energii odnawialnej możliwej do wykorzystania na terenie gminy - Wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc przy wprowadzaniu bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii - Opracowanie Gminnego programu pozyskiwania alternatywnych źródeł energii 2. Prowadzenie edukacji ekologicznej w zakresie ochrony powietrza i przedstawienie szkodliwego oddziaływania zanieczyszczeń pyłowych i gazowych dla zdrowia i kosztów społeczno-ekonomicznych spowodowanych zanieczyszczeniem atmosfery 3. Prowadzenie zintegrowanych działań na rzecz minimalizacji zużycia energii oraz zmniejszenia strat ciepła m.in. poprzez termoizolację budynków mieszkalnych i publicznych, montowanie regulatorów ciepła, wymianę stolarki drzwiowej i okiennej, itp. 4. Opracowanie i wdrażanie ustaleń „Założeń do planu zaopatrzenia w energię elektryczną , cieplną i paliwa gazowe” , ze szczególnym naciskiem na uporządkowanie tych systemów na terenach usługowo produkcyjnych 5. Spalanie węgla o korzystnych dla środowiska parametrach, m.in. takich jak: zmniejszona zawartość siarki, niska zawartość popiołu, wysoka wartość opałowa 6. Przechodzenie na paliwo ekologiczne, np. olejowe lub gazowe w indywidualnych systemach grzewczych (paleniska domowe, małe kotłownie) 7. Wprowadzenie i konsekwentne przestrzeganie zakazu spalania traw i odpadów na powierzchni ziemi (kontrola przez pracowników Urzędu Miasta) 8. Zorganizowanie punktu informacji lub wydanie ulotek informacyjnych, gdzie zainteresowani mogliby uzyskać informacje, jakie należy spełnić warunki, aby uzyskać dofinansowanie lub kredyt na preferencyjnych warunkach np. z WFOŚiGW, Banku Ochrony Środowiska SA lub Banku Gospodarstwa Krajowego - na termorenowację budynków i modernizację kotłowni i palenisk domowych 70 realizacja zadań przez Urząd Miasta, właścicieli budynków i spółdzielnie mieszakniowe Dążenie do ograniczania emisji ze źródeł przemysłowych Rozwój i dostosowanie monitoringu powietrza do obowiązujących przepisów 9. Budowa kolektorów słonecznych oraz budowa instalacji wykorzystującej energię słoneczną do podgrzewania wody 10. Ujawnianie i zgłaszanie WIOŚ nowych źródeł zanieczyszczeń powietrza w celu podjęcia czynności kontrolnych i wykonania pomiarów 11. Budowa lokalych ciepłowni dla całych osiedli z wykorzystaniem odpowiednich technologii zabezpieczających przed emisją szkodliwych gazów oraz paliw ekologicznych (gaz, olej opałowy, energia odnawialna) 12. Wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obszarów wymagających zapewnienia wysokiej jakości powietrza 1. Ograniczanie emisji niezorganizowanej z terenu zakładów i innych placówek usługowo - handlowych 2. Prowadzenie odpowiedniej polityki przestrzennej, mającej na celu lokalizację zakładów uciążliwych ze względu na emisje zanieczyszczeń do atmosfery na terenach oddalonych od zabudowy mieszkalnej i terenów przyrodniczo cennych (nie na linii najczęstszych kierunków wiatrów) i uwzględnienie tych zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego 3. Montaż urządzeń odpylających stosowanie wysokosprawnych, nowoczesnych technik odpylania 4. Montaż urządzeń dla ograniczania emisji zanieczyszczeń gazowych 5. Ścisłe przestrzeganie przepisów o ochronie atmosfery w przypadku nowych inwestycji 6. Przestrzeganie przez poszczególne zakłady i kontrola norm odnośnie emisji zanieczyszczeń 7. Promowanie i wdrażanie nowoczesnych, energooszczędnych technologii, w tym BAT 8. Promowanie systemów zarządzania środowiskowego (projekty Czystej Produkcji i norm zarządzania środowiskowego (np. ISO 14000) 1.Wprowadzenie monitoringu jakości powietrza na terenie miasta (np. pomiary opadu pyłu) 71 realizacja zadań przez zakłady przemysłowe i inne podmioty wprowadzające zanieczyszczenia do powietrza Urząd Miasta Starostwo Powiatowe WIOŚ, PSSE, WSEE, Starostwo Powiatowe Urząd Miasta jako jednostka doradzająca i kontrolująca 6.3. Ochrona przed hałasem 6.3.1 Stan aktualny Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczenia środowiska, wzrastające w ostatnich latach w związku z rozwojem komunikacji i postępującą urbanizacją gminy. Odczuwany jest przez mieszkańców jako jeden z najbardziej uciążliwych czynników wpływających ujemnie na środowisko i samopoczucie. Hałas na mocy ustawy Prawo Ochrony Środowiska (art. 3 ust. 4 i 5 Dz. U. Nr 62 poz. 627) jest jednym z rodzajów zanieczyszczeń, do którego zaliczane są dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16000 Hz. W myśl tego dźwiękiem nazywamy falę elektromagnetyczną, która rozchodząc się w ośrodku jakim jest powietrze zaburza (powoduje drgania) cząsteczki się tam znajdujące. Do podstawowych parametrów opisujących ten stan są ciśnienie oraz częstotliwość drgań. Ze względu na sposób słyszenia dźwięków przez człowieka (człowiek słyszy dźwięki w skali logarytmicznej) wprowadzono pojęcie poziomu ciśnienia zdefiniowanego jako L = 10 log (P2/P02) [dB]. Wartości progowe poziomów hałasu określa rozporządzanie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 roku (Dz.U. Nr 8 poz. 81). Są one wyrażone za pomocą równoważonego poziomu hałasu i odnoszą się odrębnie dla dróg i linii kolejowych, odrębnie dla pozostałych obiektów i grup źródeł hałasu, a także startów, lądowań i przelotów statków powietrznych, ustalając wartości dla pory dziennej i nocnej. Hałas pochodzenia antropogenicznego, występujący w środowisku dzieli się na hałas komunikacyjny (drogowy, kolejowy, lotniczy), hałas komunalny i hałas przemysłowy. Hałas komunikacyjny Pomimo wysokiego stopnia zurbanizowania gminy Kobyłka Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie nie przeprowadza tutaj stałych badań z zakresu hałasu komunikacyjnego. Hałas komunikacyjny wiąże się z transportem kolejowym i samochodowym. Spośród wymienionych rodzajów transportu, komunikacja drogowa należy do najbardziej uciążliwych źródeł hałasu w środowisku, co wynika przede wszystkim z powszechności jej występowania i czasu oddziaływania. Co więcej, intensyfikacja ruchu drogowego jest jedną z głównych przyczyn zwiększającego się na przestrzeni ostatnich lat zagrożenia hałasem. Na stopień uciążliwości tras komunikacyjnych wpływ mają takie czynniki jak: natężenie ruchu, struktura pojazdów, prędkość ich poruszania się oraz rodzaj i stan techniczny nawierzchni. Poziomy dźwięku środków komunikacji drogowej są wysokie i wynoszą 75-90 dB, przy dopuszczalnych natężeniach hałasu w środowisku w otoczeniu budynków mieszkalnych do 67 dB w porze nocnej i do 75 dB w porze dziennej. Za najbardziej narażone na hałas komunikacyjny tereny gminy Kobyłka uznać należy okolice drogi krajowej nr 634 (ul. Nadarzyńska). Na terenie gminy Kobyłka znaczącym źródłem hałasu jest linia kolejowa linie kolejowe i dwie stacje postojowe. Według modelowej analizy potencjalnego zagrożenia hałasem klejowym w sieci głównych tras kolejowych w kraju w oparciu o aktualne rozkłady jazdy wykonane przez Instytut Ochrony Środowiska, odcinek trasy Warszawa – Białystok generuje w porze dziennej hałas o zasięgu 60 dB w granicach 50 – 100 m, w porze nocnej hałas o zasięgu 50 dB o zasięgu poniżej 150 m. Z uwagi na wzrastającą liczbę pojazdów i zwiększające się natężenie ich ruchu można przyjąć, że na terenie gminy utrzymywać się będzie tendencja wzrostowa natężenia hałasu związanego z ruchem kołowym. Przyczyną wzrostu uciążliwości jest również niezadowalająca jakość nawierzchni dróg. Szczególnie odczuwalne jest to w centrum miasta, wzdłuż głównych dróg wiodących przez miasto, 72 szczególnie o znaczeniu tranzytowym. W ostatnich latach obserwuje się przyrost obszarów narażonych na hałas, zwłaszcza drogowy. Hałas przemysłowy Hałas przemysłowy na terenie gminy Kobyłka stanowi zagrożenie o charakterze lokalnym, występujące głównie na terenach sąsiadujących z zakładami produkcyjnymi. Jest on uciążliwy głównie dla budynków zlokalizowanych w pobliżu takich obiektów. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależy od parku maszynowego, zastosowanej izolacji hal produkcyjnych, a także prowadzonych procesów technologicznych oraz funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nim terenów. Wewnątrz hal przemysłowych hałas może sięgać poziomu 80 - 125 dB i w znacznym stopniu przenosić się na tereny sąsiadujące. Na terenie gminy nie występują obiekty produkcyjne o wysokim stopniu uciążliwości ze względu na emisję hałasu. Decyzje w tym zakresie wydawane są wtedy, gdy zgłaszane są skargi na uciążliwość hałasu, a dopuszczalne normy natężenia (według badań Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska) są przekroczone. Hałas komunalny Szacuje się, że w skali kraju aż 25% mieszkańców jest narażona na ponadnormatywny hałas w mieszkaniach występujący w wyniku stosowania „oszczędnych” materiałów i konstrukcji budowlanych. Hałas wewnątrzosiedlowy spowodowany jest przez pracę silników samochodowych, wywożenie śmieci, dostawy do sklepów, głośną muzykę radiową. Istotnym źródłem jest aparatura nagłaśniająca w lokalach rozrywkowych, a także sprzęt grający używany przez turystów i mieszkańców gminy w miejscach przeznaczonych do wypoczynku i rekreacji. Do tych hałasów dołącza się niejednokrotnie bardzo uciążliwy hałas wewnątrz budynku, spowodowany wadliwym funkcjonowaniem instalacji wodno-kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania, dźwigów, hydroforów, zsypów. Bardzo często powodem hałasu wewnątrz budynków mieszkalnych jest lokalizacja w pomieszczeniach piwnicznych lokali usługowych typu introligatornie, pub czy dyskoteka. Według polskiej normy, poziom hałasu pochodzący od instalacji i urządzeń budynku może wynosić w ciągu dnia 30-40 dB, nocą 25-30 dB. 6.3.2. Program działań dla sektora: Ochrona przed hałasem Cel strategiczny: Dążenie do zmniejszenia komunikacyjnej uciążliwości akustycznej dla mieszkańców Kobyłki i rozpoznanie sytuacji akustycznej w gminie Cele średnioterminowe i kierunki działań do roku 2011: 1. Ograniczanie poziomu hałasu na terenach, gdzie jego natężenie odczuwane jest jako uciążliwe, szczególnie na terenach gęstej zabudowy mieszkalnej (dotyczy to przede wszystkim hałasu emitowanego przez środki transportu w obszarach gęstej zabudowy i wzdłuż głównych dróg) 2. Utrzymanie aktualnego poziomu hałasu w obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna 3. Ograniczanie hałasu pochodzenia produkcyjno - usługowego i robót budowlanych 4. Rozpoznanie sytuacji akustycznej w gminie Kobyłka Zgodnie z art. 112 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627) ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez: utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co 73 najmniej na tym poziomie i zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Zgodnie z art. 113 ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627) w Rozporządzeniu Ministra Środowiska określone zostały dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku, w zależności od rodzajów terenu (zabudowa mieszkaniowa, tereny uzdrowiskowe, rekreacyjno – wypoczynkowe, szpitale oraz domy opieki społecznej i budynki związane ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci), z uwzględnieniem rodzaju obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu. Poziomy te określone zostały dla pory dnia i nocy. Ochrona przed hałasem polega na: - zapobieganiu jego powstawania - zapobieganiu jego przenikania do środowiska Podstawowym zadaniem dla gminy Kobyłka jest inwentaryzacja miejsc, gdzie występują przekroczenia hałasu i dokładne rozpoznanie sytuacji akustycznej w gminie. Zadanie to powinno być cyklicznie aktualizowane. Do tej pory nie prowadzono dokładnego rozpoznania zagrożenia hałasem, stąd też wyznaczenie działań prewencyjno – naprawczych uzależnione będzie od szczegółowego rozpoznania stanu aktualnego. Z uwagi na fakt, że główną uciążliwość powoduje ruch samochodowy na przelotowych drogach w gminie, należy się skupić głównie na badaniu wpływu szlaków komunikacyjnych na klimat akustyczny gminy. Konieczna jest koordynacja działań (także policji) w celu badania pojazdów powodujących szczególny hałas, a także systematyczne usprawnianie ruchu drogowego, budowę nowych odcinków dróg i modernizację nawierzchni istniejących. W planowaniu przestrzennym należy przyjąć zasadę stosowania natężenia hałasu jako jedno z kryteriów lokalizacji nowych inwestycji. Do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego należy wprowadzić zasady kształtowania komfortu akustycznego oraz kreować ten komfort szczególnie na terenach o wysokich walorach rekreacyjno – krajobrazowych. Należy stworzyć jasną wizję obszarów wymagających zapewnienia komfortu akustycznego i zapewnienie właściwego ich rozdziału od obszarów niewymagających komfortu. Istotne jest również umieszczanie informacji o stanie akustycznym środowiska i standardach akustycznych w opracowaniach ekofizjograficznych, prognozach do planów miejscowych oraz samych planach zagospodarowania przestrzennego. Prewencją jest również pilnowanie prawidłowości przebiegu procedur w spawie ocen oddziaływania na środowisko na etapie ustalania warunków zabudowy. W miejscach szczególnie narażonych na hałas, zlokalizowanych w pobliżu gęstej zabudowy mieszkaniowej lub terenów rekreacyjnych konieczne będzie zastosowanie środków zmniejszających negatywny wpływ hałasu, głównie zasadzenie pasów zwartej zieleni izolacyjnej (gęste krzewy i drzewa), a w razie potrzeby także sztucznych ekranów izolacyjnych. Należy także promować działania ograniczające uciążliwość hałasu dla mieszkańców gminy, czyli propagować stosowanie odpowiednich materiałów budowlanych. Dobrą metodą redukcji hałasu jest wymiana okien na dźwiękoizolacyjne, które zapewnią warunki komfortu akustycznego wewnątrz pomieszczeń zamkniętych. Wymagania dotyczące izolacyjności okien według wymagań normy zależą od poziomu dźwięku hałasu samochodowego określonego dla szesnastu godzin pory dziennej oraz ośmiu godziny nocy. Przy modernizacji dróg i ulic należy zwrócić szczególną, uwagę na dobór nawierzchni właściwej dla rzeczywistej prędkości pojazdów. Zastosowanie cichych nawierzchni drogowych poprawi warunki akustyczne w środowisku zewnętrznym o około 5 dB. W celu usprawnienia komunikacji, a tym samym ograniczenia hałasu pochodzenia komunikacyjnego planuje się następujące działania ogólne: 74 analizę i wprowadzenie koniecznych zmian w inżynierii ruchu drogowego (zadanie realizowane przez zarządy dróg, we współpracy z powiatem wołomińskim), - systematyczne modernizowanie istniejącej sieci ulic połączone z doprowadzeniem ich parametrów technicznych do stanu odpowiadającego funkcji ulicy lub jej odcinka (dla gminy dotyczyć to będzie wyłącznie dróg gminnych), - zapewnienie dogodnych połączeń komunikacyjnych gminy z lokalnymi ośrodkami regionalnymi, a także sąsiednimi ośrodkami gminnymi (wymaga to współpracy ponadlokalnej, także z prywatnymi przewoźnikami), - budowa odpowiedniej ilości miejsc parkingowych w pobliżu centrum miasta i skupiskach usługowych, - sukcesywna budowa i uwzględnianie w trakcie ewentualnej modernizacji ulic ścieżek rowerowych, - projektowanie dróg z uwzględnieniem możliwie małych pochyleń podłużnych, mało szorstkich nawierzchni oraz elementów drogi redukujących hałas (np. prowadzenie drogi w głębokim wykopie, w newralgicznych punktach trasy) - poprawę płynności ruchu i zmniejszenie ilości zatrzymań. - Proponuje się następujące działania, które pozwolą na prawidłowy rozwój komunikacyjny miasta, a tym samym przyczynia się do ograniczenia hałasu komunikacyjnego w Kobyłce: - - - - - usprawnienie powiązań komunikacyjnych pomiędzy terenami po obu stronach linii kolejowej, budowa bezkolizyjnego przejścia drogowego nad torami PKP w ciągu projektowanej ul. Światowida i ul. Orszagha bezpieczne przeprowadzenie ruchu pieszego w rejonie przystanków kolejowych Ossów i Kobyłka, poprawę przepustowości ul. Nadarzyńskiej (droga wojewódzka nr 634 Warszawa – Tłuszcz) poprzez rozbudowę przekroju ulicy i ograniczenie ilości wlotów ulic poprzecznych, budowę ciągów lokalnych dla obsługi przyległego zagospodarowania przeprowadzenie ciągu lokalnego po południowej stronie terenów kolejowych na odcinku od rejonu Zielonki do Wołomina usprawniającego obsługę istniejącego i projektowanego zagospodarowania w tym rejonie przeanalizowanie możliwości przeprowadzenia ruchu tranzytowego ciężarowego po północnej stronie terenów kolejowych poza centrum miasta uwzględnienie w układzie drogowym miasta przebiegu trasy VIA BALTICA, drogi ekspresowej umożliwiającej powiązania Warszawy z krajami nadbałtyckimi wybudowanie nowych odcinków dróg (np. Ks. Kordeckiego, Lipowa, Orląt Lwowskich, Broniewskiego, Ossowską, Turowską – na wschód od ul. Ossowskiej, lokalnych powiązań z układem drogowym Wołomina – głównie po północnej stronie terenów PKP bezwzględne przestrzeganie rygorów urządzania parkingów dla powstających inwestycji 75 Tabela 33 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie hałasu Cele średnioterminowe do roku 2011 Cele krótkoterminowe do roku 2008 Niedopuszczenie do pogorszenia klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna Prowadzenie polityki przestrzennej pozwalającej na zróżnicowanie lokalizacji obiektów w zależności od jego uciążliwości hałasowej Ograniczanie poziomu hałasu na terenach, gdzie jego natężenie odczuwalne jest jako uciążliwe lub przekracza dopuszczalne normy, szczególnie na terenach gęstej zabudowy mieszkalnej (dotyczy to przede wszystkim hałasu emitowanego przez środki transportu w obszarach miejskich i wzdłuż głównych dróg) Ograniczenie narażenia ludności gminy na ponadnormatywny hałas 76 Kierunek działań 1. Wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów odnośnie standardów akustycznych dla poszczególnych terenów Jednostki odpowiedzialne realizowane przez policję i Urząd Miasta we współpracy ze Starostwem Powiatowym, z mediami, szkołami 2. Przeznaczanie wydzielonych specjalnie terenów na cele lokalizacji uciążliwego akustycznie przemysłu, rzemiosła i usług 3. Właściwe kształtowanie linii zabudowy i brył powstających budynków w celu zminimalizowania wpływu hałasu drogowego 1. Modernizacja nawierzchni dróg realizowane przez Urząd Miasta oraz Zarządy Dróg 2. Zwiększenie ilości izolacyjnych pasów zieleni w miejscach narażonych na ponadnormatywny hałas oraz budowa sztucznych ekranów akustycznych 3. Stosowanie dźwiękochłonnych realizowane przez właścicieli domów elewacji budynków i spółdzielnie mieszkaniowe 4. Wymiana stolarki budowlanej na realizowane przez właścicieli domów okna o podwyższonym wskaźniku i spółdzielnie mieszkaniowe izolacyjności akustycznej właściwej (Rw>30dB) w budynkach narażonych na ponadnormatywny hałas Cele średnioterminowe do roku 2011 Cele krótkoterminowe do roku 2008 77 Kierunek działań 5. Zintensyfikowanie działań ograniczających negatywny wpływ hałasu na mieszkańców poprzez: - poprawienie organizacji ruchu ułatwiającą płynność jazdy - wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza obszary gęstej zabudowy - poprawę stanu nawierzchni ulic - właściwą organizację robót budowlanych 6. Ograniczanie hałasu w obiektach przemysłowych poprzez: - zastosowanie w zakładach przemysłowych automatyzacji i hermetyzacji procesu produkcji - montaż ekranów akustycznych wokół obiektów szczególnie uciążliwych - przebudowę instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych - skrócenie czasu pracy hałaśliwych urządzeń - dobór technologii produkcji o niskim poziomie hałasu - stosowanie obudów dźwiękochłonnych na urządzenia i maszyny emitujące wysoki poziom hałasu 7. Eliminowanie z użytkowania środków transportu, maszyn i urządzeń, których hałaśliwość nie odpowiada przyjętym standardom 8. Skuteczne reagowanie na skargi mieszkańców gminy na ponadnormatywny hałas 9. Skuteczne egzekwowanie stosowania przepisów krajowych i unijnych w zakresie ochrony przed hałasem Jednostki odpowiedzialne realizowane przez Urząd Miasta, Starostwo Powiatowe oraz Zarządy Dróg realizowane przez podmioty gospodarcze, przy nadzorze WIOŚ, Urzędu Miasta oraz Starostwo Powiatowe realizowane przez policję realizowane przez Urząd Miasta oraz Starostwo Powiatowe Cele średnioterminowe do roku 2011 Cele krótkoterminowe do roku 2008 Rozpoznanie sytuacji akustycznej w gminie 78 Kierunek działań 1. Inwentaryzacja źródeł uciążliwości akustycznej, szczególnie z sektora przemysłowego i komunalnego 2. Dokonanie oceny akustycznej wybranych miejsc gminy Jednostki odpowiedzialne realizowane przez WIOŚ, policję i Urząd Miasta we współpracy ze Starostwem Powiatowym 6.4. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym 6.4.1. Stan aktualny Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska pola elektromagnetyczne definiuje się jako pola elektryczne, magnetyczne o raz elektromagnetyczne o częstotliwości od o Hz do 300 GHz. Promieniowanie elektromagnetyczne jest bardzo rozległe i obejmuje różne długości fal, począwszy od fal radiowych przez fale promieni podczerwonych, zakres widzialny i fale promieni nadfioletowych, aż do bardzo krótkich fal promieni rentgenowskich i promieni gamma. Z całego spektrum promieniowania elektromagnetycznego w sposób istotny oddziałują na organizmy tylko te fale, które są pochłaniane przez atomy, cząsteczki i struktury komórkowe. Z uwagi na sposób oddziaływania promieniowania na materię widmo promieniowania elektromagnetycznego można podzielić na promieniowanie jonizujące i niejonizujące. Promieniowanie jonizujące jest elementem środowiska naturalnego, bowiem dociera z Kosmosu i z wnętrza Ziemi. Z promieniowaniem jonizującym wiążą się zagrożenia radiacyjne dla ludzi i środowiska pochodzące od radionuklidów naturalnych i sztucznych. W przyrodzie występuje prawie 80 radioizotopów około 20 pierwiastków promieniotwórczych. Do najbardziej znanych należą izotopy uranu i toru, a także potasu, węgla i wodoru. Intensywność promieniowania wywołana naturalnymi pierwiastkami promieniotwórczymi jest różna w różnych miejscach naszego globu. Radionuklidy pochodzenia sztucznego przedostały się do środowiska w wyniku prób z bronią jądrową lub zostały uwolnione z obiektów jądrowych i składowisk paliwa w trakcie ich normalnej eksploatacji lub w stanach awaryjnych (np. katastrofa elektrowni jądrowej w Czarnobylu). Sztuczne radionuklidy wytwarzane są także przez różnego rodzaju urządzenia stosowane między innymi w diagnostyce medycznej, przemyśle i badaniach naukowych. Na terenie gminy Kobyłka nie występują źródła sztucznego lub naturalnego promieniowania jonizującego. Promieniowanie niejonizujące jest to takie promieniowanie, którego energia nie powoduje procesu jonizacji w trakcie oddziaływania na materię (w tym na ciało człowieka). Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U. nr 192, poz. 1883), źródłami promieniowania niejonizującego są urządzenia wytwarzające: - pole elektromagnetyczne i magnetyczne stałe pole elektryczne i magnetyczne o częstotliwości 50 Hz, takie jak: stacje i linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia pole elektromagnetyczne o częstotliwości od 1 kHz do 300000 MHz (urządzenia radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokalizacyjne) inne źródła promieniowania z zakresu częstotliwości 0 – 0,5 Hz, 0,5- 50 Hz oraz 50 Hz – 1000 Hz. Głównymi źródłami promieniowania niejonizującego na terenie gminy Kobyłka są: Częstotliwość przemysłowa 50 Hz: 1. elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napięcia, o napięciach znamionowych 110 i 220 kV 2. stacje transformatorowe, o napięciu znamionowym 110 kV i 220 kV, Częstotliwości radiowe: 1. urządzenia radiolokacyjne i radionawigacyjne. 79 Ponadto, na terenie gminy zlokalizowane są liczne obiekty radiokomunikacyjne, działające w paśmie mikrofalowym lub radiowym, o małej mocy i nie wymagające w związku z tym uzyskania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych do środowiska. Źródłem promieniowania są także zespoły sieci i urządzeń elektrycznych w gospodarstwie domowym (np. kuchenki mikrofalowe). Pomiary kontrolne pól elektromagnetycznych prowadzi Wojewódzka Stacja Sanitarno– Epidemiologiczna. Prawo ochrony środowiska wprowadziło obowiązek posiadania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych dla: - linii i stacji elektromagnetycznych o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym, instalacji radiokomunikacyjnych, radionawigacyjnych, których równoważna moc promieniowania izotropowa jest równa 15 W lub wyższa, emitujących pola elektromagnetyczne o częstotliwości od 0,03 MHz do 300 000 MHz. Na terenie gminy Kobyłka nie prowadzono badań poziomu pól elektromagnetycznych oraz dotyczących oddziaływania promieniowania na środowisko, a w szczególności na zdrowie mieszkańców. Niemniej, można przypuszczać, że aktualnie w miejscach dostępnych dla ludności nie występują na terenie powiatu pola elektromagnetyczne o natężeniach wyższych od dopuszczalnych. 6.4.2. Program działań dla sektora: Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Cel strategiczny: Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Ochrona ludności gminy przed oddziaływaniem promieniowania elektromagnetycznego Cele krótkoterminowe do roku 2008 i kierunki działań: 1. Kontrola poziomów promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy 2. Utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach 3. Ochrona mieszkańców gminy przed oddziaływaniem nadmiernego promieniowania elektromagnetycznego Zasady ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym i sposób jego kontroli podaje wymienione wcześniej rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku. Zagadnienia te uwzględnione zostały również w przepisach sanitarnych, prawie zagospodarowania przestrzennego, przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w prawie budowlanym. Dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniowa wyznaczono wartość składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego 50 Hz w wysokości 1 kV/m. Dla pozostałych terenów, na których przebywanie ludności jest dozwolone bez ograniczeń, ustalono wysokość składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego o częstotliwości 50 Hz w wysokości 10 kV/m, a magnetycznej 60 kV/m. Wszystkie nowo oddawane stacje elektroenergetyczne i linie o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym oraz instalacje radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne, emitujące pola elektromagnetyczne, których równoważna moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15 W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30 kHz do 300 GHz podlegają procedurze ocen oddziaływania na środowisko. 80 W celu ochrony krajobrazu przed negatywnym oddziaływaniem, linie energetyczne, stacje nadawcze, stacje bazowe telefonii komórkowej wymagające wysokich konstrukcji wsporczych należy realizować poza miejscami objętymi szczególną ochroną i w taki sposób, aby ich wpływ na krajobraz był jak najmniejszy. Przy wyznaczeniu lokalizacji stacji bazowych telefonii komórkowej należy zwrócić uwagę na estetykę krajobrazu, gdyż anteny umieszczane są zazwyczaj na dużych wysokościach, na dachach najwyższych budynków lub specjalnych masztach. Urządzenia te szpecą krajobraz, stąd wynika konieczność ochrony krajobrazowej atrakcyjnych przyrodniczo trenów gminy. Należy też wprowadzić zasadę grupowania obiektów na jednym maszcie, o ile w bliskim sąsiedztwie planowana jest lokalizacja kilku takich obiektów. Z uwagi na obecny brak odpowiedniej aparatury pomiarowej do wykonywania badań promieniowania niejonizującego, w przyszłości proponuje się skupić na działaniach zmierzających do zapobiegania powstawaniu źródeł emisji promieniowania na terenach gęstej zabudowy mieszkaniowej. Z drugiej strony, należy unikać lokalizacji nowych budynków mieszkalnych w bliskim sąsiedztwie linii elektroenergetycznych lub stacji transformatorowych wysokiego napięcia. Należy mieć na uwadze, że oddziaływanie promieniowania niejonizującego na środowisko będzie stale wzrastać, co związane jest z postępem cywilizacyjnym. Wpływ na wzrost promieniowania ma przede wszystkim rozwój telefonii komórkowej, powstawanie coraz większej liczby stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych oraz stacji bazowych telefonii komórkowej, itp., pokrywających coraz gęstszą siecią obszary dużych skupisk ludności. Przedstawiony rozwój źródeł pól elektromagnetycznych powoduje zarówno ogólny wzrost poziomu tła promieniowania elektromagnetycznego w środowisku, jak też zwiększenie liczby i powierzchni obszarów o podwyższonym poziomie natężenia promieniowania. Pomiary kontrolne pól elektromagnetycznych prowadzić będzie Wojewódzka Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna oraz WIOŚ. Wojewoda prowadzić będzie ponadto rejestr zawierający informacje o terenach, na których przekroczony został dopuszczalny poziom pól elektromagnetycznych w środowisku. W związku z intensywnym rozwojem budownictwa mieszkalnego, wzrastać będzie gęstość linii energetycznych. W celu ograniczenia ich oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi, postuluje się przestrzeganie następujących zasad: 1. Wprowadzanie w nowoprojektowanych i remontowanych układach energetycznych nowych materiałów i technologii wykonawstwa 2. Rozgęszczanie sieci elektroenergetycznej 3. Zmniejszanie uciążliwości w gospodarce terenami w pobliżu urządzeń i linii energetycznych 4. Ustalanie stref ochronnych wokół obiektów elektroenergetycznych 5. Lokalizacja linii energetycznych o napięciu 110 kV i wyższym poza terenami przeznaczonymi pod zabudowę mieszkaniową 81 Tabela 34 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie promieniowania elektromagnetycznego Cel średnioterminowy do roku 2011 Cele krótkoterminowy do roku 2008 Kontrola poziomów promieniowania niejonizującego na terenie gminy Ochrona przed oddziaływaniem promieniowania elektromagnetycznego Utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach Ochrona mieszkańców gminy przed oddziaływaniem nadmiernego promieniowania elektromagnetycznego 82 Kierunek działań 1. Inwentaryzacja i kontrola źródeł promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy 2. Współpraca ze Starostą i WIOŚ oraz służbami kontrolno – pomiarowymi w celu wskazania miejsc wymagających badań poziomu pól elektromagnetycznych 3. Egzekwowanie przez organy administracji pomiarów pól elektromagnetycznych, do których inwestorzy są zobowiązani na mocy ustawy POŚ po uruchomieniu urządzeń 1. Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji nowych źródeł promieniowania niejonizującego 2. Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego aspektów związanych z zagrożeniem promieniowaniem niejonizującym 3. Restrykcyjne przestrzeganie przepisów prawa w zakresie rozwiązań technicznych i lokalizacji obiektów emitujących promieniowanie elektromagnetyczne szczególnie na obszarach zabudowań mieszkalnych oraz na terenach, na których znajdują się żłobki, przedszkola, szkoły, szpitale, internaty, itp. (wartość składowej elektrycznej elektromagnetycznego promieniowania nie może przekroczyć 1kV/m, natomiast poziom składowej magnetycznej – 80 A/m) Jednostki odpowiedzialne Urząd Wojewódzki Starostwo Powiatowe Urząd Miasta realizowane przez Urząd Wojewódzki we współpracy ze Starostwem Powiatowym i Urzędem Miasta Urząd Miasta Urząd Wojewódzki Starostwo Powiatowe Urząd Miasta WIOŚ inwestorzy właściciele i operatorzy anten Cel średnioterminowy do roku 2011 Cele krótkoterminowy do roku 2008 83 Kierunek działań 4. Przestrzeganie przez samorząd gminny wymagań ustawy POŚ dotyczących prowadzenia procedury oddziaływania na środowisko podczas ustalania warunków zabudowy oraz udzielania pozwoleń na budowę stacji i linii elektroenergetycznych o napięciu znamionowym wyższym niż 110 kV oraz dla urządzeń radiowych i radiokomunikacyjnych o równoważnej mocy promieniowania izotropowo równej 15 W i wyższej 5. Lokalizacja linii elektroenergetycznych o napięciu powyżej 110 kV poza terenami przeznaczonymi pod zabudowę mieszkaniową 6. Lokalizacja zabudowy mieszkaniowej w bliskim otoczeniu linii elektroenergetycznych o napięciu 110 kV wyłącznie po wcześniejszych pomiarach pól elektromagnetycznych 7. Wyznaczanie stref ograniczonego użytkowania wokół tych urządzeń emitujących promieniowanie niejonizujące, gdzie stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania 8. Wskazanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego tereny, na których ze względu na ochronę krajobrazu niedopuszczalna będzie budowa urządzeń wymagających wysokich konstrukcji wsporczych Jednostki odpowiedzialne Urząd Wojewódzki Cel średnioterminowy do roku 2011 Cele krótkoterminowy do roku 2008 84 Kierunek działań 9. Minimalizacji liczby wysokich konstrukcji antenowych i lokalizacja urządzeń kilku użytkowników na jednej konstrukcji wsporczej ze względu na ochronę krajobrazu 2. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa, higieny pracy, prawa budowlanego, gospodarowania przestrzennego i przepisów sanitarnych w celu ochrony przez promieniowaniem elektromagnetycznym Jednostki odpowiedzialne ogół społeczeństwa gminy Kobyłka 6.5. Poważne awarie i zagrożenia naturalne 6.5.1 Stan aktualny Zgodnie z art. 3 ust. 23 i 24 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627) poważną awarią jest zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Poważną awarią przemysłową jest natomiast poważna awaria mająca miejsce na terenie zakładu. Ze względu na zagrożenie, jakie może powodować poważna awaria, bardzo ważna jest identyfikacja wszystkich źródeł zagrożenia, wyznaczenie obszaru potencjalnego oddziaływania oraz wprowadzenie stosownych zabezpieczeń. Z uwagi na transgraniczny charakter oddziaływania, konieczna jest współpraca wielu gmin w celu zapobiegania zagrożeniom oraz skutecznego reagowania. Uwzględniając położenie geograficzne, jak i zagadnienia społeczno - gospodarcze, podstawowych zagrożeń dla gminy Kobyłka należy upatrywać w niebezpieczeństwach związanych z degradacją środowiska naturalnego, w naruszeniach zasad technologicznych i nieprzestrzeganiu przepisów bezpieczeństwa pracy, a także w nadzwyczajnych zagrożeniach powodowanych siłami przyrody (pożary). W związku z powyższym, na obszarze gminy Kobyłka mogą wystąpić następujące realne, potencjalne zagrożenia: Zagrożenie skażeniem promieniotwórczym Do skażenia promieniotwórczego obszaru gminy lub jego części może dojść wskutek awarii reaktorów jądrowych siłowni elektrowni atomowych, pracujących poza granicami kraju lub reaktorów jądrowych statków (okrętów) o napędzie atomowym, pływających po morzach północnych, w sytuacjach, kiedy kierunki wiatrów w górnych warstwach atmosfery będą przebiegały od rejonu awarii urządzenia jądrowego na terenie gminy. Elektrownie jądrowe rozmieszczone są w państwach graniczących z Polską (szczególnie groźne – na Ukrainie, Litwie, Czechach). Ich konstrukcja jest przestarzała i nie posiada pewnych zabezpieczeń. Średni czas dotarcia nad powiat obłoku promieniotwórczego przy wietrze wiejącym z prędkością 7 km/h może wynieść 4-5 dni. Przyczyną radiacyjnego skażenia administrowanego terenu mogą też być legalne i nielegalne przewozy materiałów rozszczepialnych szlakami komunikacyjnymi gminy. Skażenie toksycznymi środkami przemysłowymi (TPS) TPS (chlor, amoniak, siarka) są przewożone na terenie gminy: - drogi kolejowe Warszawa – Białystok w ilości 71 000 Mg/rok Ewentualne wydarzenia zabezpiecza głównie PKP, Policja PSP, MOZG. Pożary lasów Obszary leśne na terenie gminy stanowią główne zagrożenia pożarem. Przebiegające przez te tereny szlaki komunikacyjne i znajdujące się tam siedliska ludzkie wzmagają te zagrożenia. Zabudowa osiedli w gminie, zarówno mieszkalnych, jak i gospodarczych jest w różnym stopniu podatna na pożary. Nadleśnictwo posiada opracowany plan operacyjny na wypadek pożaru, zawierający również obserwację i łączność z systemem powiadamiania alarmowego. Są wyznaczone drogi dojazdowe i miejsca poboru wody. 85 Powodzie Zagrożenie powodziowe wzdłuż rzeki Długa (kanał Makowski) nie dotyczy gminy Kobyłka, ze względu na fakt, że jest ona obwałowana obustronnie na długości 4,4 km (do gminy Zielonka). Efektywność ochrony przeciwpowodziowej zależy też od stanu sieci melioracyjnej oraz wydajności przepompowni. Znaczący wpływ na obniżenie sprawności systemu melioracyjnego wywiera zarastanie roślinnością oraz zamulanie rowów melioracyjnych. Katastrofy i awarie Na terenie gminy mogą mieć miejsce katastrofy budowlane spowodowane awarią sieci wodociągowych, co może mieć miejsce w zwartej zabudowie miejskiej. Na terenie gminy istnieje możliwość katastrof drogowych i kolejowych spowodowanych dużym natężeniem ruchu szczególnie na drodze krajowej nr 634 oraz na trasie kolejowej Warszawa – Białystok. 6.5.3. Program działań dla sektora: Poważne awarie i zagrożenia naturalne Cel strategiczny: Zapobieganie zagrożeniom naturalnym oraz eliminacja i minimalizacja skutków w razie ich wystąpienia Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Minimalizacja ryzyka wystąpienia poważnej awarii. 2. Ochrona ludności gminy przed skutkami poważnej awarii lub klęsk żywiołowych. Cele krótkoterminowe do roku 2008 i kierunki działań: 1. Zapobieganie poważnym awariom i zagrożeniom naturalnym 2. Minimalizacja skutków sytuacji awaryjnych. 3. Zwiększenie świadomości społecznej dotyczącej zasad postępowania i zapobiegania w przypadku wystąpienia poważnej awarii lub klęsk żywiołowych. Poczucie bezpieczeństwa jest jedną z najbardziej pożądanych cech, jakie ludzie oczekują od miejsca swojego zamieszkania. Gmina Kobyłka nie należy do szczególnie zagrożonych poważnymi awariami i zagrożeniami naturalnymi, niemniej, utrzymywanie sprawnych sił porządkowo – prewencyjnych umożliwi szybką reakcje w wypadku takiego zdarzenia lub zminimalizuje ryzyko jego wystąpienia. Zgodnie z zasadą obowiązującą w wielu krajach europejskich, na każdym szczeblu działania państwa powinien znajdować się ośrodek koordynacyjny w zakresie ratownictwa i ochrony ludności. Dla gminy Kobyłka funkcje takie powinien pełnić ośrodek utworzony na poziomie powiatu – jest to Powiatowy Zespół Reagowania Kryzysowego oraz na poziomie gminnym. Celem takiej jednostki jest: - koordynowanie i zarządzanie siłami i środkami ratowniczymi, współpraca i koordynacja działań podejmowanych przez wszystkie służby, dostęp wszystkich służb do zintegrowanego systemu łączności, szybki dostęp do utworzonych wspólnie baz danych i zewnętrznych zasobów informacyjnych , możliwość wykorzystania baz danych, systemów i programów wojewódzkich i krajowych poszczególnych służb. Największe zagrożenie dla ogółu mieszkańców gminy Kobyłka stwarza transport materiałów niebezpiecznych, stąd też przede wszystkim konieczne jest podjęcie działań zmierzających do 86 zminimalizowania tego zagrożenia. Pojazdy transportujące materiały niebezpieczne powinny być przystosowane do tego celu, co poświadczać należy systematycznymi kontrolami stwierdzającymi stosowanie się do odpowiednich przepisów, a trasy przewozu poprowadzone tak, aby omijały tereny gęstej zabudowy mieszkalnej oraz tereny cenne przyrodniczo. Zadania te leżą w gestii Urzędu Miasta Kobyłka i Starostwa Powiatu Wołomińskiego, jako administratorów dróg powiatowych i gminnych oraz Zarządu Województwa Mazowieckiego i Zarządów Dróg Krajowych i Wojewódzkich. 87 Tabela 35 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie poważnych awarii i zagrożeń naturalnych Cele średnioterminowe do roku 2011 Minimalizacja ryzyka wystąpienia poważnej awarii i zagrożeń naturalnych Cele krótkoterminowe do roku 2008 Zapobieganie poważnym awariom i zagrożeniom naturalnym 88 Kierunek działań 1.Utrzymywanie w gotowości sprawnego systemu zapobiegawczo – interwencyjno – ratunkowego na wypadek wystąpienia poważnej awarii lub klęsk żywiołowych 2. Wdrażanie zasad i zaleceń zawartych w Wojewódzkim i Powiatowym Planie Zarządzania Ryzykiem (po ich opracowaniu) 3. Współpraca ze starostwem przy aktualizacji listy obiektów mogących być przyczyną poważnej awarii (zakłady i instalacje o zwiększonym i dużym stopniu ryzyka) oraz wyegzekwowanie od nich sporządzenia: raportów o bezpieczeństwie oraz planów operacyjno-ratowniczych, prewencyjnych programów zapobiegania awariom, opracowanie i wdrożenie systemu bezpieczeństwa w zakładach o dużym ryzyku Jednostki odpowiedzialne realizowane przez Starostwo Powiatowe, Straż Pożarną, Policję 4. Kontrola nad załadunkiem, transportem i rozładunkiem materiałów niebezpiecznych w celu zapobiegania potencjalnym poważnym awariom 5. Kontrola stanu technicznego pojazdów przeznaczonych do przewozu substancji niebezpiecznych 6. Wyznaczenie optymalnych (najbezpieczniejszych) tras dla przewozu substancji niebezpiecznych 7. Uwzględnienie zasad bezpieczeństwa transportu substancji niebezpiecznych w projektach organizacji ruchu na drogach gminy podmioty prowadzące transport i spedycje materiałów niebezpiecznych, policja, straż pożarna Policja realizowane przez Urząd Miasta, Straż Pożarną, Policję Starostwo Powiatowe, Straż Pożarna, WIOŚ Urząd Miasta podmioty prowadzące transport i spedycje materiałów niebezpiecznych, zarządy dróg Cele średnioterminowe do roku 2011 Ochrona ludności gminy przed skutkami poważnej awarii lub klęsk żywiołowych Cele krótkoterminowe do roku 2008 Minimalizacja skutków sytuacji awaryjnych Zwiększenie świadomości społecznej dotyczącej zasad postępowania i zapobiegania w przypadku wystąpienia poważnej awarii lub klęsk żywiołowych. 89 Kierunek działań Jednostki odpowiedzialne 8. Utrzymanie we właściwym stanie technicznym dróg, którymi przemieszczają się transporty substancji niebezpiecznych 1. Promowanie systemu ubezpieczeń realizowane przez Starostwo ekologicznych dla obiektów i działań, Powiatowe, Urząd Miasta, Straż które w sytuacji awaryjnej będą Pożarną, Policję, media, szkoły wymagać sfinansowania działań ratowniczych i naprawczych 2. Modernizacja i doposażenie w sprzęt Państwowa Straż Pożarna, Starostwo ratownictwa ekologicznego OSP Powiatowe 1. Prowadzenie działań edukacyjno – realizowane Starostwo Powiatowe, informacyjnych dla mieszkańców gminy Urząd Miasta, Straż Pożarną, o możliwości zapobiegania Policję, szkoły, media i postępowania w razie wystąpienia poważnej awarii lub klęsk żywiołowych 2. Stworzenie systemu informowania społeczeństwa o możliwości wystąpienia zagrożenia 7. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody 7.1 Ochrona przyrody i krajobrazu 7.1.1. Stan aktualny Roślinność naturalna gminy Kobyłka uległa wielkim zmianom, głownie za sprawą działalności ludzkiej. Na obszarze gminy występują różne typy ekosystemów odmiennych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym. Są to zarówno ekosystemy naturalne jak i półnaturalne, przy czym do najważniejszych należałoby zaliczyć: - zwarte kompleksy leśne, roślinność siedlisk łąkowych, w tym zespoły roślinności łąk wilgotnych, trawiastą roślinność pastwisk, siedliska drzewiaste i krzewiaste wzdłuż cieków wodnych, zbliżone do naturalnych siedliska roślinności przywodnej i bagiennej, alejowe nasadzenia przydrożne i kępy zieleni śródpolnej, zespoły komponowanej roślinności wysokiej parków i cmentarzy, zespoły roślinne w obrębie zabudowy i na obrzeżach terenów rolnych oraz w strefach przydrożnych, kępowe formacje drzewiaste i krzewiaste towarzyszące zabudowie lub stanowiące skupienia śródpolne, rośliny kultur rolniczych z charakterystycznym składem gatunkowym. roślinność ruderalna, występująca w miejscowościach o intensywnej zabudowie. Generalnie, najważniejsze walory przyrodniczo – krajobrazowe zgrupowane są w zewnętrznej strefie miasta, natomiast tereny centralne mają stosunkowo niewielką ilość zieleni wysokiej i monotonną rzeźbę. Lasy Lasy jako zbiorowiska roślinne stanowią niezmiernie ważny element środowiska naturalnego, pełniąc bardzo istotne funkcje, dotyczące aspektów przyrodniczych, kulturalnych, ekonomicznych, społecznych, takich jak: - retencja wody, szczególnie w okresie wzmożonych opadów, zapobieganie erozji gleby, zwiększanie stanu jakości powietrza atmosferycznego, łagodzenie klimatu lokalnego, po przez niższe amplitudy temperatur, niższe prędkości wiatrów, zmiana bilansu cieplnego, poprawa estetyki krajobrazu, wzrost bioróżnorodności oraz ostoja dla dzikich gatunków flory i fauny (funkcja ochrony bezpośredniej), polepszenie stanu życia mieszkańców, zarówno od strony fizycznej, jak i psychicznej, stanowienie bazy przyrodniczej dla rozwoju turystyki. Na terenie gminy Kobyłka lasy pokrywają 26,7% powierzchni miasta, zajmując 535 ha. Jest to wskaźnik lesistości bardzo zbliżony do średniej krajowej, co – zważywszy na miejski charakter gminy – zapewnia mieszkańcom Kobyłki możliwość rekreacji i wypoczynku. Duże powierzchnie leśne występują w północnej i południowej części miasta oraz - o nieco mniejszym zasięgu - w zachodniej części w rejonie ul. Sewituckiej. Są to w przewadze fragmenty borów sosnowych lub lasów mieszanych w wieku 30 – 60 lat z egzemplarzami drzew o bardzo dużych 90 walorach przyrodniczo – krajobrazowych, występujących w sąsiedztwie terenów leśnych. Mniejsze powierzchnie leśne zgrupowane są przy wschodniej granicy miasta (w rejonie ul. Dojazdowej i dalej na południe). Są to fragmenty lasów sosnowych, mieszanych i liściastych z pojedynczymi drzewami o bardzo dużych walorach przyrodniczo – krajobrazowych. Część terenów leśnych zajęta została pod zabudowę. Jest to rejon Stefanówki i ulicy Dojazdowej. Lasy administrowane są przez nadleśnictwo Drewnica z siedzibą w Ząbkach. W lasach występują przede wszystkim popularne gatunki roślin (sosna, brzoza, dąb, klon). Na północny zachód od ulicy Mareckiej występuje zgrupowanie cennych zadrzewień, a w centralnej części miasta zabytkowy park oraz wartościowa zieleń cmentarna. Warstwę krzewów stanowią: podrosty sosny, jałowiec, jarzębiny i gatunków nieleśnych, a na glebach urodzajniejszych spotyka się leszczynę. W podszyciu występują paprocie, wrzos, borówki (czernica i brusznica), na stanowiskach bagiennych żurawina i borówka bagienna, a z roślin chronionych widłaki. Powierzchnie leśne otaczające miasto stanowią integralną część kompleksów położonych w otaczających gminach. Kompleksy te są istotnym ogniwem powiązań przyrodniczych środowiska leśnego, między lasami Puszczy Białej, Nieporętu, Strugi, Pasa Otwockiego i lasami Garwolińskimi. Lasy ochronne Zgodnie z decyzją Ministra Środowiska (BOA – lplo – 214/1914/2001) z dnia 07.09.2001 roku część tych lasów, jako własność Skarbu Państwa, weszła w skład tzw. Lasów Ochronnych. Zostały one zakwalifikowane do czterech kategorii: - lasy gleboochronne, rozumiane są jako lasy występujące na wydmach śródlądowych oraz porastające naturalne wąwozy w dolinach rzek, lasy wodoochronne, czyli zbiorowiska występujące na terenach podmokłych oraz w okolicach ujęć wody pitnej, lasy ochronne położone w granicach administracyjnych miast i w strefie do 10 km od granic administracyjnych miast, lasy o szczególnym znaczeniu dla obronności, w obrębie których znajdują się obiekty wojskowe. Tereny i obiekty chronione Na terenie gminy Kobyłka znajduje się wiele obiektów i obszarów zaliczanych do terenów chronionych. Są to: - obszar chronionego krajobrazu, obejmujący tereny lasów na północy i południu miast oraz pas terenów z południa na północny zachód między Maciołkami i obszarem zurbanizowanym, rezerwat faunistyczny „Grabicz” w południowo – wschodniej części miasta wewnątrz kompleksu leśnego, teren zabytkowy, poklasztornego założenia parkowego. pomniki przyrody. Obszar Chronionego Krajobrazu Cały obszar Nadleśnictwa Drewnica zawiera się w zasięgu Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Zgodnie z art. 23 ustawy „ O ochronie przyrody” z dnia 16 kwietnia 2004 (Dz. U. Nr 92 poz. 880) „Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych”. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu został ustanowiony Rozporządzeniem Wojewody Warszawskiego z dnia 29 sierpnia 1997 roku w sprawie utworzenia obszaru chronionego krajobrazu 91 na terenie województwa (Dz. Urz. Woj. Warszawskiego Nr 43 z 1997 r. poz. 149), zmieniony Rozporządzeniem Nr 117 Wojewody Mazowieckiego z dnia 3 sierpnia 2000 r. opublikowany w Dz. Urz. Woj. Mazowieckiego Nr 93 z 2000 r. poz. 911. Zagospodarowanie i użytkowanie Obszaru Chronionego Krajobrazu nie może wywoływać negatywnych zjawisk w środowisku przyrodniczym. Nie powinny tam mieć miejsca inwestycje uciążliwe, wielkotowarowa produkcja rolna, nadmierny rozwój turystyki, osadnictwa, komunikacji i zagęszczanie ciągów infrastruktury technicznej. Teren ten jest wyłączony z intensywnych i uciążliwych form zagospodarowania (m.in. głębokość prac ziemnych), ma także pewne ograniczenia w stosunku do gospodarki leśnej i chemizacji w rolnictwie. W granicach Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu wyodrębniono strefę szczególnej ochrony ekologicznej obejmującą wybrane tereny miast i wsi oraz obszary o wzmożonym naporze urbanistycznym, posiadające szczególne wartości przyrodnicze. Rezerwaty Rezerwat przyrody jest obszarem obejmującym zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, określone gatunki roślin, elementy przyrody nieożywionej, mające istotną wartość. Część obszaru leśnego w południowej części gminy jest objęta ochroną tworząc rezerwat „Grabicz”, leżący przy granicy Kobyłki z Wołominem. Powstał on z wypełnienia woda wyrobiska poeksploatacyjnego. Rezerwat „Grabicz” Rezerwat powstał na mocy Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dn. 16 stycznia 1978 r. (Monitor Polski nr 4 z 1978 r., póz. 20) i jest administrowany przez Okręgowy Zarząd Lasów Państwowych w Warszawie, Nadleśnictwo Drewnica i Leśnictwo Kobyłka, w celu ochrony jeziora i terenów otaczających, będących ostoją wielu gatunków ptaków. Zajmuje powierzchnię 29,34 ha, a z otuliną (położona częściowo w gminie Wołomin) – 69,44 ha. Krajobraz rezerwatu jest bardzo urozmaicony. Środkową część zajmuje zbiornik wodny (o powierzchni 12,5 ha), z kępami i wysepkami porośniętymi roślinnością bagienną. Na powierzchni wody występuje grzybień biały, żabieniec – babka wodna i rośliny szuwarowe: pałka szerokolistna, trzcina, kosaciec żółty, turzyca sztywna, rzepicha ziemno-wodna. Na terenach przyległych można spotkać chronioną rosiczkę okrągłolistną (roślina owadożerna). Pozostały teren w większości porośnięty jest lasem typu boru wilgotnego i świeżego z przewagą sosny, brzozy i osiki. Bogata jest fauna rezerwatu. Bardzo licznie lęgły się tutaj corocznie mewy śmieszki (od 1 000 do 2 000 par). Występował również perkoz zausznik, kaczka-krzyżówka, cyranka, głowienka i czernica – kokoszka wodna, łyska i błotnik stawowy. Można także było spotkać sarny, lisy, łosie i czaple. W okresie jesiennym zatrzymywały się stada kaczek, gęsi i łabędzi. W związku z obserwowanym obniżaniem się poziomu wód gruntowych następuje stopniowe zarastanie zbiornika wodnego, a co za tym zanika jego rola jako ostoi ptactwa wodnego. Podobnie, bliskie sąsiedztwo zabudowy mieszkaniowej negatywnie odbija się na jakości ekosystemu. Zachowanie tego ostatniego obiektu jest przedmiotem troski wielu zainteresowanych osób z uwagi na zanik zbiornika wodnego, stanowiącego pierwotnie ostoję wielu gatunków ptactwa wodnego. W pobliżu leśniczówki w rezerwacie znajduje się objęty ochroną głaz narzutowy amfibolit zwany „Głazem Edmunda”. Z uwagi na konieczność zapewnienia spokoju ptakom żerującym, odpoczywającym na przelotach i odbywającym lęgi rezerwat ten został zamknięty dla ruchu turystycznego, z wyjątkiem drogi biegnącej wzdłuż zachodniej i południowej granicy rezerwatu. Pomniki przyrody Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, 92 skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie (Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku – Dz. U. nr 92 poz. 880). W myśl tego samego aktu prawnego na terenach niezabudowanych, przy założeniu, że nie stanowi to zagrożenia dla ludzi lub mienia, drzewa stanowiące pomniki przyrody podlegają ochronie aż do ich samoistnego, całkowitego rozpadu. Na terenie miasta znajdują się 32 pomniki przyrody. Dominujące gatunki to dęby, lipy i graby. Wśród pomników są także modrzew, brzoza czarna i sosna. Najcenniejsze z nich to: - 7 pomników w założeniu parkowym - lipa drobnolistna – ul. Chałubińskiego róg Zagańczyka - dąb szypułkowy - ul. Grecka 5 - 6 lip drobnolistnych – ul. Kościelna 35 - 3 dęby szypułkowe - osiedle Zalasek dz. nr 39 - 2 dęby szypułkowe „ „ nr 40 - dąb szypułkowy „ „ nr 45 - brzoza czarna – ul. Warszawska 26 - grupa 4 dębów w os.Kobylak - głaz narzutowy amfibolit – w pobliżu leśniczówki Grabicz Zabytkowe założenia zieleni Na terenie zabytkowego, poklasztornego założenia parkowego występuje cenny starodrzew liściasty: 4 graby oraz lipa, modrzew i jesion. Ponadto w zasięgu założenia znajdują się 3 aleje: grabowa, klonowa i jesionowa. Najstarsze drzewa osiągają wiek ponad 150 lat. Powiązania ekologiczne Obszary chronione, a także grunty nie będące pod ochroną prawną, stanowią bardzo ważne ciągi przyrodnicze tzw. korytarze ekologiczne. Są to pasy terenu, wyróżniające się od otaczającego tła, najczęściej przyjmują postać cieku wodnego, bądź pasa zieleni. Jednocześnie są one wrażliwe na zanieczyszczenia związane z antropogeniczną działalnością człowieka. Pełnią one następujące funkcje: - - zmniejszają stopień izolacji „płatów” krajobrazowych i ułatwiają przemieszczanie się roślin i zwierząt, stanowią tzw. efekt bariery półprzepuszczalnej, modyfikują odpływ powierzchniowy i podziemny, działanie wiatru, wywiewanie gleby, przemieszczanie aerozoli, bierne przemieszczanie organizmów, siedliskowe dla specyficznych grup gatunków, wzbogacające i regulujące oddziaływanie na otaczające tło (umożliwiają rozprzestrzenianie się gatunków pomiędzy obszarami węzłowymi, co utrzymuje równowagę ekologiczną i bioróżnorodność). W celu ochrony i rozwoju powiązań przyrodniczych, ustanowiono Krajową sieć ekologiczną ECONET-POLSKA, która jest wielkoprzestrzennym systemem obszarów węzłowych najlepiej zachowanych pod względem przyrodniczym i reprezentatywnych dla różnych regionów przyrodniczych kraju, wzajemnie ze sobą powiązanych korytarzami ekologicznymi, które zapewniają ciągłość więzi przyrodniczych w obrębie tego systemu. Obszary węzłowe i łączące je korytarze ekologiczne zostały wyznaczone na podstawie takich kryteriów, jak naturalność, różnorodność, reprezentatywność, rzadkość i wielkość. Sieć ECONET-POLSKA zawiera w sobie również obszary prawnie chronione (parki narodowe i krajobrazowe oraz rezerwaty), ostoje przyrody CORINE lub 93 ważne ostoje ptaków, które najczęściej są "wbudowane" w najcenniejsze fragmenty obszarów węzłowych jako tzw. biocentra (regionalne i lokalne). Rysunek 3 Położenie Kobyłki na tle sieci powiązań przyrodniczych Występujące na obszarze gminy tereny cenne przyrodniczo i mało odporne na antropopresję kwalifikują ją prawie w całości (oprócz północnych fragmentów gminy) do objęcia ochroną w ramach ekologicznego systemu obszarów chronionych (ESOCH). 94 Doliny rzek Długiej i licznych kanałów stanowią powiązanie przyrodnicze środowiskiem wodnym z kanałem Żerańskim i dalej z Zalewem Zegrzyńskim. Kompleksy leśne są natomiast istotnym ogniwem powiązań przyrodniczych środowiska leśnego. Miasto Kobyłka położone jest w bezpośrednim sąsiedztwie ciągu powiązań przyrodniczych o znaczeniu ponadregionalnym. Jest to główny ciąg przyrodniczy wiążący lasy Garwolińskie, Pasa Otwockiego, Rembertowa, Strugi, Nieporętu, Popowa i Puszczy Białej. Ciąg ten w założeniach rozwoju województwa stanowi podstawę układu kształtowania środowiska. W zachodniej części miasta przechodzi ponad lokalny ciąg powiązań przyrodniczych nawiązujący do układu wyżej opisanego i stanowiący ogniwo wspierające funkcje przyrodnicze. Na wschód od gminy Kobyłka (około 20 km od jej wschodniej granicy) zaczyna się obszar Zielonych Płuc Polski. Zielone Płuca Polski to pozbawiony przemysłu północno-wschodni obszar Polski, obejmujący ok. 15% jego terytorium, będący częścią Zielonych Płuc Europy o łącznej powierzchni ok. 760 000 km2. Obejmuje on częściowo terytoria 6 krajów (Polski, Rosji, Litwy, Estonii, Białorusi i Ukrainy), na których znajduje się 14 parków narodowych, 18 rezerwatów ścisłych i 5 rezerwatów biosfery. W Studium Uwarunkowań i Przestrzennego Zagospodarowania Gminy Kobyłka ustalono, w przypadku planowania przebiegu infrastruktury transportowej przez tereny ciągów ekologicznych, konieczność budowy przepustów, które gwarantują swobodne poruszanie się dużej zwierzyny. Zieleń urządzona Zieleń urządzona - są to obszary różnej wielkości i rangi stworzone przez człowieka. Zieleń urządzona można podzielić na 5 zasadniczych kategorii, które z kolei dzielą się na rodzaje: 1. tereny zieleni otwartej: parki spacerowo – wypoczynkowe, zieleńce, bulwary i promenady, 2. tereny zieleni specjalnego przeznaczenia: pasy zieleni izolacyjnej, zieleń przydrożna, ogrody działkowe, cmentarze, parki i ogrody zabytkowe, 3. tereny zieleni towarzyszące różnym obiektom: zabudowie osiedlowej, indywidualnej, obiektom usługowym, handlowym itp. 4. tereny gospodarki rolniczej, leśnej i ogrodniczej, 5. tereny zieleni wypoczynkowo – wycieczkowej i turystycznej: ośrodki wypoczynkowe, lasy komunalne. Na terenie gminy Kobyłka do terenów zieleni urządzonej należą: parki, zieleńce, cmentarze, ogrody przydomowe, zieleń obiektów sportowych, zieleń osiedlowa oraz zieleń izolacyjna tras komunikacyjnych i zieleń przyuliczna. Parki, zieleńce i tereny zieleni osiedlowej zajmują ogółem 3,4 ha. Na terenie Kobyłki jest jeden zieleniec o powierzchni 0,2 ha. Zieleń uliczna zajmuje powierzchnię 5,0 ha, a tereny zieleni osiedlowej 3,2 ha. Żywopłoty mają łączną długość 1350 m. Znaczenie tych obszarów jest wielorakie. Tereny zieleni urządzonej kształtują warunki przestrzenne i zdrowotne życia, modyfikują klimat lokalny, wpływają na walory estetyczne krajobrazu, są miejscem wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców. Stara, zabytkowa zieleń, kształtowana wraz z rozwojem miejscowości posiada - wraz z architekturą, której towarzyszy - walor historyczny. Znaczenie zieleni jest nieocenione, bowiem modyfikuje ona nie tylko lokalne warunki klimatyczne, ale także jest czynnikiem oczyszczającym atmosferę z zanieczyszczeń stałych i gazowych, regulującym stosunek CO2 i O2 w atmosferze oraz wytłumiającym hałas. Zieleń, szczególnie na obszarach gęstej zabudowy, gdzie zjawiska antropopresji występują na masową skalę, stanowi miejsce wypoczynku i rekreacji. Rola terenów zielonych wiąże się z kształtowaniem warunków przestrzennych i zdrowotnych i z wpływem walory estetyczne krajobrazu, bowiem zieleń może spełniać swoje zadanie tylko wówczas, gdy zajmuje określoną powierzchnię. 95 Rada Miasta jest obowiązana zapewnić mieszkańcom miasta korzystanie z przyrody przede wszystkim przez tworzenie i utrzymywanie w należytym stanie terenów zieleni i zadrzewień, łączących się, w miarę możliwości, z terenami zalesionymi. Fauna. Mimo silnej urbanizacji, w lasach gminy Kobyłka żyją jeszcze dzikie zwierzęta. Do pospolitych należą: sarna, dzik i lis, do rzadkich jeleń i sporadycznie wędrujące łosie z ostoi w Puszczy Kampinoskiej. Spotyka się również bażanty, kuropatwy i kaczki krzyżówki. Do najczęściej spotykanych przedstawicieli świata zwierzęcego należą również: ryby: okoń, płoć, karp, kiełb, słonecznica, ciernik płazy: żaby, traszki, ropuchy gady: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, zaskroniec, żmija zygzakowata ptaki: wróbel, sroka, łabędź, kawka, sikorka, ssaki: bobry, zające, jeż, wiewiórki, krety, Spośród gatunków chronionych zwierząt na terenie gminy Kobyłka można spotkać liczne gatunki ptaków (dzięcioł czarny i pstry, wrona siwa, kania, myszołów, wilga, bąk, kormoran, łabędzie, perkozy i wiele innych). Spośród chronionych płazów występuje rzekotka drzewna oraz liczne gatunki żab. Gady reprezentowane są głównie przez węże – m.in. zaskroniec. Zagrożenia i degradacja szaty roślinnej na terenie gminy Zagrożenia lasów wiążą się z oddziaływaniem czynników naturalnych (np. gradacje owadów, infekcje grzybowe, szkody wyrządzone przez zwierzynę płową, warunki pogodowe), oraz antropogenicznych (zanieczyszczenie wód, powietrza, gleby, zmiany stosunków wodnych, pożary). Te ostatnie należą do szczególnych zagrożeń – szacuje się, że najczęstszymi ich przyczynami są podpalenia (47%) oraz nieostrożność w obchodzeniu się z ogniem. Ponadto niekorzystnym zjawiskiem jest wzrost urbanizacji i uprzemysłowienia. Zagrożeniem jest rozproszenie i stosunkowo niewielkie powierzchnie lasów, co nie sprzyja wykształceniu się pełnych ekosystemów leśnych. Brak jest łączności pomiędzy poszczególnymi kompleksami leśnymi. Dużym zagrożeniem jest nielegalny wyrąb lasów, zwłaszcza brzóz i sosny. Utrzymujący się ekstensywny charakter rolnictwa nie powoduje zbyt dużej intensywności zmian zachodzących w szacie roślinnej. Lasy na terenie gminy podlegają wielorakiej antropopresji. Do najważniejszych czynników należą: - - intensywna penetracja lasów w okresie letnim, szczególnie skoncentrowana w regionach turystycznych, rozdrabnianie kompleksów leśnych poprzez rozwój sieci komunikacyjnej i zabudowy turystycznej, zaburzenia w ciągłości ekosystemów leśnych, m.in. poprzez rozwój zabudowy terenów nieleśnych położonych pomiędzy kompleksami leśnymi, zabudowę dolin rzecznych, tworzenie przegród uniemożliwiających migrację zwierząt uszkodzenia i zmniejszenie odporności lasów ze względu na ich monokulturowy charakter, podatność nasadzeń porolnych na gradacje owadów i choroby. W poniższych tabelach przedstawiono najważniejsze zagrożenia dla systemu przyrodniczego gminy Kobyłka, wraz z propozycją zapobiegania lub minimalizacji tych czynników. 96 Tabela 36 Zagrożenia, sposoby ich eliminacji i minimalizacji. Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Identyfikacja zagrożeń Sposób eliminacji i minimalizacji zagrożeń Zanieczyszczenie wód Rozbudowa systemu oczyszczania ścieków, kanalizowania posesji i zaopatrzenia w wodę, wprowadzenie systemu oczyszczania ścieków burzowych, zabudowa biologiczna rzeki oraz terenów wokół zbiorników wodnych, ograniczenie stosowania nawozów mineralnych i środków ochrony roślin w miejscach położonych w sąsiedztwie cieków i zbiorników wodnych, możliwość budowy przydomowych oczyszczalni ścieków tylko w zabudowie rozproszonej. Zanieczyszczenie Ocieplanie budynków, modernizacja systemów ogrzewania na wykorzystujące źródła powietrza czystej energii i energii odnawialnych. Zanieczyszczenie Zbiórka, segregacja i wywóz odpadów stałych, likwidacja starych składowisk powierzchni ziemi odpadów i rekultywacja terenu. Zagrożenia Prognozowanie występowania owadów, m.in. przez wykładanie pułapek, drzewostanów ze strony wyszukiwanie i usuwanie zasiedlonych drzew stojących, usuwanie części drzew owadów przewróconych lub złamanych w wyniku działania czynników abiotycznych, mechaniczne rozdrabnianie gałęzi i resztek po wyróbce drewna, z pozostawieniem ich na powierzchni, ograniczanie ilości owadów poprzez korowanie surowca drzewnego, chwytanie owadów w pułapki, zwalczanie biologiczne i chemiczne. Zagrożenia Zwalczanie huby korzeniowej poprzez zabezpieczanie pni po ściętych drzewach drzewostanów przez preparatami biologicznymi, usuwanie niektórych drzew porażonych. pasożytnicze grzyby Szkody wyrządzane Zabezpieczanie upraw leśnych i odnowień przed zgryzaniem, poprzez wykonanie przez ssaki kopytne w nowych ogrodzeń oraz naprawienie już istniejących, zabezpieczanie upraw rolnych ekosystemach leśnych i przez grodzenie i stosowanie repelentów, regulacja populacji. nieleśnych Pożary Wykonanie pasów przeciwpożarowych, utrzymanie dróg pożarowych w stanie przejezdności, usuwanie krzewów, drzew pod liniami energetycznymi i wokół transformatorów, gaszenie pożarów, budowa nowych i remont istniejących dostrzegalni przeciwpożarowych, oczyszczanie punktów czerpania wody, porządkowanie terenów zagrożonych z materiałów łatwopalnych, remont i wymiana tablic informacyjnych o zagrożeniach pożarowych. Niepożądany kierunek Koszenie łąk i usuwanie niepożądanych drzew i krzewów, w celu zachowania zmian w zbiorowiskach nieleśnych zbiorowisk roślinnych, utrzymanie gruntów uprawnych – zespołów nieleśnych tradycyjnych upraw i związanych z nimi zbiorowisk segetalnych. Zmniejszanie się Eliminacja nadmiernej konkurencji osobników ekspansywnych, utrzymanie liczebności (bogactwa) właściwych stosunków wodnych i zachowanie gospodarki ekstensywnej i gatunków roślin pierwotnych sposobów użytkowania rolniczego, ochrona gatunków zagrożonych. Zanikanie Zachowanie różnorodności, powierzchni i właściwego środowiska życia zwierząt, i przekształcanie sterowanie zagęszczeniem, strukturą gatunkową, wiekową i przestrzenną grup siedlisk gatunków zwierząt. zwierząt Ginięcie rodzimych Przywracanie gatunków zwierząt, które dawniej występowały na terenie gminy, gatunków zwierząt zasilanie grup zwierząt nowymi osobnikami, dokarmianie zwierząt w okresie zalegania wysokiej pokrywy śnieżnej i katastrofalnie niskich temperatur, pogłębianie i odladzanie wodopojów. Zniekształcenie Prace rekonstrukcyjne, w tym np. przycinanie gałęzi wierzb przydrożnych krajobrazu (ogławianie). 97 7.1.2. Program działań dla sektora: Ochrona przyrody i krajobrazu Cel strategiczny: Ochrona i rozwój walorów przyrodniczych i krajobrazowych gminy Osiągnięcie wysokiego poziomu ładu przestrzennego, w tym estetyki gminy Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Utworzenie Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCh) w gminie 2. Podniesienie świadomości ekologicznej społeczności gminy 3. Dążenie do optymalnego wykorzystania walorów przyrodniczo – rekreacyjnych gminy Cele krótkoterminowe do roku 2008 i kierunki działań: 1. 2. 3. 4. Ochrona czynna i bierna obszarów oraz obiektów chronionych i przyrodniczo cennych Użytkowanie, rozwój i ochrona systemu zieleni osiedlowej i miejskiej Ochrona, rozwój i racjonalne wykorzystanie zasobów leśnych Promocja obszarów chronionych i innych walorów przyrodniczych gminy Zachowanie przyrodniczego układu miasta jest warunkiem jego zrównoważonego rozwoju. Gmina Kobyłka posiada wysokie walory krajobrazowo – przyrodnicze, co jest jej niewątpliwym atutem dla przyszłych inwestorów i ludzi chcących osiedlić się poza stolicą. Tereny przyrodniczo cenne nie są obecnie z sobą powiązane, kompleksy leśne są rozproszone i połączenia między nimi podlegają coraz silniejszej presji budownictwa. Z tego względu ochrona całego systemu powiązań ekologicznych będzie miała decydujący wpływ na stan środowiska przyrodniczego. W strukturze przestrzennej miasta ustalony został zasięg terenów otwartych, tworzących system przyrodniczy. Układ ten budują zieleń, głównie leśna i nadwodna, uzupełniona zielenią miejską oraz doliny niewielkich cieków, najczęściej o uregulowanym korycie. Ustala się, że doliny cieków i obszary zieleni tworzą system nawietrzania (doliny – naturalne rynny spływu powietrza) i regeneracji powietrza w mieście (zieleń leśna, nadwodna i miejska). Postuluje się zachowanie ciągłości powiązań przyrodniczych poprzez doliny, istniejące obszary zieleni oraz nowoprojektowane wewnątrz struktury miejskiej. Przyjmuje się, że zadrzewienia o charakterze leśnym na terenach zainwestowania, zieleń urządzona, obsadzenia uliczne, zadrzewienia śródpolne wzdłuż dróg i cieków, stanowią element wspomagający podstawowy układ przyrodniczy. Postuluje się o przeprowadzenie pełnej inwentaryzacji przyrodniczej wraz z waloryzacja zasobów gminy. Umożliwi to wytypowanie obiektów i obszarów zasługujących na objęcie ochroną prawną w postaci pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych i użytków ekologicznych. Z uwagi na fakt, że duża część gminy objęta jest strefą chronionego krajobrazu, nie przewiduje się wprowadzania wielkoobszarowych form chronionych, gdyż byłoby to sprzeczne z planami rozwojowymi i inwestycyjnymi gminy, a obecnie nie zachodzi tez taka potrzeba. Najistotniejszym elementem chronionym na terenie gminy, narzucającym sposób zagospodarowania przestrzennego, jest Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu. W szczególności przy zagospodarowaniu terenów położonych w jego granicach należy dążyć do: - zachowania naturalnych spływów i naturalnych koryt istniejących cieków wodnych oraz ich biologicznego obudowania; zachowania istniejących oraz wprowadzenia nowych zadrzewień, zakrzewień śródpolnych; 98 - zachowania istniejących form rzeźby terenu (wydm, zrównań i dolin); ograniczania rozpraszania zabudowy i niedopuszczania do realizacji obiektów o dużych kubaturach (agresywnych krajobrazowo); niedopuszczania do zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych oraz powierzchni ziemi. Szczegółowe zakazy, nakazy i ograniczenia obowiązujące na terenie obszaru chronionego krajobrazu wynikają z rozporządzenia wojewody mazowieckiego i przewidują m.in.: - - - - zakaz lokalizacji budynków i budowli z wyłączeniem obiektów małej architektury w odległości mniejszej niż 25 metrów od granic kompleksów leśnych wchodzących w granice obszaru chronionego krajobrazu (zakaz ten obowiązuje w strefie ochrony urbanistycznej); zakaz przeznaczania gruntów leśnych na cele nieleśne (zakaz ten obowiązuje w strefie ochrony urbanistycznej); nakaz utrzymania i ochrony oczek wodnych, stawów, jezior, bagien i torfowisk niskich towarzyszących ekosystemom łąkowych; zakaz lokalizowania budynków i budowli w odległości mniejszej niż 20 metrów, a ogrodzeń w odległości mniejszej niż 6 metrów od brzegów naturalnych cieków i naturalnych zbiorników wodnych; zakaz lokalizowania obiektów budowlanych na obszarach potencjalnych tarasów zalewowych; zakaz niszczenia skarp i krawędzi erozyjnych, wąwozów, wydm i lokalnych dolin; zakaz lokalizowania nowych lub rozbudowy istniejących inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska albo mogących pogorszyć stan środowiska z wyłączeniem realizacji niezbędnych urządzeń komunikacyjnych, infrastruktury technicznej oraz obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska, pod warunkiem zastosowania rozwiązań i technologii bezpiecznych dla środowiska przyrodniczego, przy zachowaniu co najmniej 50% powierzchni biologicznie czynnej w obrębie każdej działki; zakaz lokalizacji nowych cmentarzy. W strefie ochrony ekologicznej dodatkowo wprowadzono zakaz: - przeznaczania terenów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne naruszania stanu aktualnego zasobów i warunków przyrodniczych obszaru grodzenia terenów leśnych z wyjątkiem służących gospodarce leśnej Dopuszczalna jest: - - zabudowa jednorodzinna, usługi towarzyszące, zabudowa związana z ochroną zdrowia, oświatą i obronnością, działalnością wyznaniowa, turystyką, rekreacja i sportem z zachowaniem co najmniej 70% powierzchni biologicznie czynnej działki oraz zachowaniem wartości przyrodniczych; rozbudowa istniejących cmentarzy z zachowaniem co najmniej 30% powierzchni biologicznie czynnej działki; grodzenie indywidualnych działek pod warunkiem umożliwienia migracji drobnych przedstawicieli fauny. Jednym z najważniejszych zadań z zakresu gospodarki lasami jest zwiększenie lesistości kraju. Gmina Kobyłka posiada duży wskaźnik lesistości (ponad 26%) i w najbliższym okresie nie przewiduje się wprowadzenia nowych zalesień. Pewnym problemem na terenie gminy jest nierównomierne występowanie lasów oraz rozproszenie kompleksów leśnych. Lasy spełniają bardzo istotne funkcje, przede wszystkim rolę przyrodniczą, ekonomiczną i społeczną. Zadaniem współczesnego leśnictwa jest znalezienie kompromisu między zasadnym prawem ludzi do wypoczynku w lesie, a ochroną jego ekosystemów i zasobów produkcyjnych. Ochrona zasobów leśnych może być realizowana przy spełnieniu następujących zasad polityki przestrzennej: 99 - przy obiektach rekreacyjnych zlokalizowanych w lasach należy wyznaczyć obszar do zagospodarowania i użytkowania zgodnie z zasadami przewidzianymi dla lasów rekreacyjnych; należy przewidzieć budowę przepustów dla zwierząt, pod drogami przebiegającymi przez obszary leśne, w miejscach gdzie szczegółowe rozpoznanie przyrodnicze wykaże taką potrzebę; w celu wzbogacenia granicy las - pole i las woda należy pozostawić pasy ochronne o szerokości 20 – 30 m złożone z roślinności zielnej, krzewów, niskich drzew i luźnego piętra górnego jako strefy ekotonowej. Należy też wspierać działalność proekologiczną oraz wzmocnić służby ochrony przyrody. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: - racjonalne, zgodne z zasadami ochrony przyrody użytkowania zasobów leśnych, w tym wprowadzenie bezpiecznych technik i technologii prac leśnych; - działania prowadzące do zróżnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury wiekowej drzewostanów; - opracowanie i wdrożenie sieci monitoringu środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym (choroby i szkodniki); - dostosowanie lasów do pełnienia zróżnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych przez opracowanie programu udostępniania i zagospodarowania lasów do celów rozwoju turystyki i wypoczynku, regeneracji zdrowia, edukacji ekologicznej; - utrzymanie dobrego stanu zdrowotnego i sanitarnego oraz wysokiej odporności drzewostanu na działanie szkodliwych czynników abiotycznych, biotycznych i antropogenicznych; - ograniczanie stosowania środków chemicznych w hodowli i ochronie lasu; - niedopuszczanie do przeznaczania gruntów leśnych na cele nieleśne; - wprowadzanie podszyć gatunków liściastych, zmniejszających zagrożenie pożarowe w bezpośrednim sąsiedztwie terenów i obiektów turystycznych Prawem chronione są pomniki przyrody. Wobec tego wszelka działalność mogąca im zagrozić musi być uzgadniana z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody. Wymienione obiekty przyrodnicze objęte ochroną prawną powinny być oznakowane. Strefa ochronna wokół tych obiektów wynosi 15 m. Na obszarach o wysokich walorach geomorfologiczno-krajobrazowych, atrakcyjnych turystycznie należy szczególnie dbać o szeroko pojętą estetykę krajobrazu. Na terenie gminy Kobyłka obszary najcenniejsze pod względem przyrodniczym pokrywają się w zasadzie z obszarami najbardziej atrakcyjnymi turystycznie i rekreacyjnie. W związku z tym stwarza to niebezpieczeństwo wzrostu negatywnego oddziaływania na zasoby przyrodnicze, w tym tereny chronione. W tym celu proponuje się prowadzenie intensywnej edukacji społeczeństwa w celu zwiększenia świadomości celów i zasad ochrony przyrody. Główne przewidziane kierunki działań to: - promowanie zachowań zgodnych z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu; rozwój sieci szlaków turystycznych i przyrodniczych ścieżek dydaktycznych selektywny dostęp do terenów cennych przyrodniczo oraz ochrona tych terenów przed zainwestowaniem i tzw. dzikim zagospodarowaniem. W Studium Uwarunkowań i Przestrzennego Zagospodarowania Gminy Kobyłka ustalono szczegółowe przeznaczenie dla terenów cennych przyrodniczo. Są one następujące: 1. Tereny o funkcjach ekologicznych na obszarach zainwestowania miejskiego (szczególnie obejmujące lokalny ciąg przyrodniczy, łączący północne tereny leśne z rezerwatem „Grabicz” położonym na granicy miasta Wołomin, oddzielający i wyodrębniający przestrzennie oba miasta – postuluje się zachowanie istniejących terenów leśnych i wód otwartych, ewentualnie dopuszczenie 100 2. 3. 4. 5. 6. 7. zabudowy mieszkaniowej na dużych działkach ok.1500-2000 m2 z zachowaniem powierzchni biologicznie czynnej min.70% działki/. Ciągi zieleni nadwodnej – postuluje się zachowanie istniejącego układu wodnego z towarzyszącą zielenią lub uzupełnienie zieleni zgodnie z warunkami siedliska, wprowadzenie zakazu zabudowy 20 m od linii brzegowej. Zaleca się naturalne umocnienia brzegów. Układ zieleni przyulicznej (drzewa, krzewy, trawniki) – postuluje się wyprowadzenie układu zieleni promieniście z centrum historycznego i z ośrodka usługowego w osiedlu Stefanówka – łączącego w/w centrum i ośrodek usługowy z terenami leśnymi, parkami i terenami sportoworekreacyjnymi. Zaleca się prowadzenie ścieżek pieszych i rowerowych. Tereny zieleni miejskiej i rekreacyjno-sportowe – postuluje się ochronę istniejących oraz utworzenie nowych terenów parkowych, skwerów, zieleńców, promowanie różnych form zagospodarowania rekreacyjno-sportowego w dostosowaniu do walorów przyrodniczych terenu z wykorzystaniem zbiorników wodnych, w tym wyrobisk poeksploatacyjnych, ochronę i wzbogacenie istniejących zadrzewień Cmentarze – postuluje się ochronę istniejącego zabytkowego cmentarza i jego zadrzewień, dostosowanie wielkości cmentarza komunalnego do potrzeb rozwijającego się miasta Doliny i lokalne obniżenia terenu – są to obszary predestynowane do zagospodarowania zielenią nadwodną, miejską i jako tereny rekreacyjno-sportowe; występujące na terenach zabudowy powodują ograniczenia możliwości podpiwniczenia budynków wzniesienia wydmowe – lokalne, postuluje się ochronę ukształtowania terenu i bezwzględny zakaz eksploatacji piasku. Uzupełnieniem układu przyrodniczego miasta będą tereny rolne. Wskazane jest utrzymanie funkcji rolniczej w obszarze krajobrazu chronionego i ciągu powiązań przyrodniczych o znaczeniu ponadregionalnym. Pozostałe tereny rolne wobec występowania słabych gleb będą sukcesywnie przeznaczane pod zabudowę na wyznaczonych w miejscowych planach terenach i stanowić będą rezerwy terenowe do czasu przygotowania terenów rozwojowych pod inwestycje. Projektując do objęcia ochroną prawną obszary i obiekty cenne przyrodniczo należy mieć na uwadze, że w przeważającej większości są to tereny należące do osób prywatnych, dla których priorytet ochrony przyrody kłóci się z własnymi interesami. Aktualnie, koszt ewentualnego pozyskania tych terenów przez gminę przekracza jej możliwości finansowe. Dodatkowym utrudnieniem jest brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla tych obszarów. 101 Tabela 37 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu Cel średnioterminowy do roku 2011 Utworzenie ekologicznego systemu obszarów chronionych i przyrodniczo cennych gminy ESOCH Kierunek działań Cele krótkoterminowy do roku 2008 Ochrona czynna i bierna obszarów oraz obiektów chronionych i przyrodniczo cennych 1. Ochrona terenów chronionych i przyrodniczo cennych przed niewłaściwym zainwestowaniem, dopuszczanie w sąsiedztwie i na terenach podlegających wszelkim formom ochrony lokalizacji wyłącznie przedsięwzięć nie mających znaczącego wpływu na środowisko 2. Wdrażanie zaleceń dotyczących ochrony przyrody zawartych w planach ochrony obiektów cennych przyrodniczo i obowiązujących aktach prawnych 3. Rewaloryzacja terenów cennych przyrodniczo 4. Ochrona czynna zieleni łęgowej w dolinie rzeki Długiej i zbiorników wodnych 5. Zachowanie istniejących ekosystemów naturalnych, szczególnie zbiorników wodnych, terenów podmokłych i torfowisk 6. Utrzymanie istniejących korytarzy ekologicznych wzdłuż dolin i rzek (zachowanie terenów otwartych) zapewnienie biologicznego funkcjonowania i wzajemnych powiązań ekosystemu poprzez zachowanie ciągów ekologicznych, co pozwoli na swobodną migrację flory i fauny oraz jej ochronę 7. Usprawnienie ochrony in situ i ex situ gatunków roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem oraz starych, tradycyjnych odmian roślin i ras zwierząt hodowlanych mających znaczenie dla ochrony różnorodności biologicznej, poprzez stworzenie i utrzymanie niezbędnych warunków technicznych do takiej ochrony (stosowne obiekty i ich wyposażenie) 8. Pozostawianie wolnych od zabudowy pasów terenu wzdłuż cieków wodnych 102 Jednostki odpowiedzialne Urząd Miasta, Starostwo Powiatowe, Nadleśnictwa, Konserwator przyrody, Wojewoda, Zarządy Dróg, spółdzielnie mieszkaniowe, właściciele domów, szkoły, media, stowarzyszenia i organizacje turystyczno krajoznawcze Cel średnioterminowy do roku 2011 Kierunek działań Cele krótkoterminowy do roku 2008 Rozwój systemu zieleni miejskiej Ochrona, rozwój i racjonalne wykorzystanie zasobów leśnych 9. Nadanie proekologicznego priorytetu przy zmianach sposobu zagospodarowania terenów tam, gdzie ciągi ekologiczne są zdegradowane poprzez dotychczasową działalność inwestycyjną 10. Podejmowanie działań w sprawie ustanawiania małych form ochrony przyrody (pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne) 1. Konserwacja zieleni miejskiej 2. Inwentaryzacja i waloryzacja zieleni miejskiej 3. Opracowanie i wdrażanie programów ochrony zieleni miejskiej 4. Konserwacja zieleni w pasach drogowych ulic gminnych 5. Zwiększanie terenów zieleni miejskiej poprzez ustalanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i warunkach zabudowy terenów minimalnego wskaźnika powierzchni terenów zieleni w stosunku do powierzchni zabudowy wyższego, niż minimum określone przepisami szczegółowymi oraz zagospodarowanie zielenią terenów niewykorzystanych w obrębie istniejącej zabudowy 6. Zapewnienie dostępu do terenów zieleni miejskiej przez osoby niepełnosprawne 1. Aktualizacja ewidencji gruntów rolnych i nieużytków pod kątem możliwości ich przeznaczenia na tereny rekreacyjne i wypoczynkowe oraz zagospodarowanie w tym kierunku gruntów wyłączonych z użytkowania rolniczego oraz nieużytków 2. Wydawanie zezwoleń wyłącznie na uzasadnione wycinki drzew oraz konsekwentne stosowanie sankcji karnych w przypadku ujawniania samowoli przy wycięciu drzew lub krzewów, a także ich zniszczeniu 3. Utrzymanie lasów stanowiących własność komunalną 4. Przeciwdziałanie zagrożeniu pożarowemu, w tym monitoring stanu i zagrożeń 103 Jednostki odpowiedzialne Cel średnioterminowy do roku 2011 Kierunek działań Cele krótkoterminowy do roku 2008 5. Poprawa kondycji zdrowotnej lasów 6. Intensyfikacja prac związanych z opracowaniem i aktualizacją operatów urządzeniowych lasów niepaństwowych oraz doskonalenie nadzoru nad realizacją tych planów 7. Wyznaczanie granic rolno- leśnych w planach zagospodarowania przestrzennego, 1. Promocja proekologicznych form turystyki Podniesienie świadomości ekologicznej społeczności gminy Dążenie do optymalnego wykorzystania walorów przyrodniczo – rekreacyjnych gminy oraz osiągnięcie wysokiego poziomu ładu przestrzennego, w tym estetyki gminy 2. Włączenie organizacji i stowarzyszeń ekologicznych Promocja obszarów chronionych i innych walorów przyrodniczych gminy „non profit” do współpracy w ochronie czynnej obiektów i obszarów przyrodniczych w ramach edukacji ekologicznej 3. Rozbudowa infrastruktury turystycznej na terenach o walorach przyrodniczo – krajobrazowych i kulturowych gminy 4. Rozwój sieci dydaktycznych ścieżek przyrodniczych Użytkowanie zasobów leśnych i zieleni miejskiej w sposób zgodny z zasadami ochrony przyrody, bioróżnorodności i krajobrazu 5. Prowadzenie ciągłej edukacji ekologicznej na temat form ochrony przyrody i walorów przyrodniczych gminy 1. Zmniejszanie ekspansji terenów zurbanizowanych na obszarach przyrodniczo cennych poprzez stosowanie odpowiednich zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego 2. Stymulowanie zmian w systemie planowania przestrzennego pod kątem ograniczenia nadmiernej koncentracji działalności gospodarczej i dostosowania jej do lokalnych warunków przyrodniczych 3. Zwiększanie połączeń systemu przyrodniczego gminy poprzez tworzenie łączników między poszczególnymi elementami systemu 4. Wprowadzanie stref zieleni izolacyjnej wokół obiektów uciążliwych środowiskowo i krajobrazowo 104 Jednostki odpowiedzialne Cel średnioterminowy do roku 2011 Kierunek działań Cele krótkoterminowy do roku 2008 5. Ustalenie kompromisu w stosunku do tendencji w zakresie wyboru kierunków rozwoju określonego obszaru o dużych walorach przyrodniczych, wynikających z istniejącego zainwestowania oraz stopnia przekształcenia środowiska przyrodniczego Zwiększenie atrakcyjności wypoczynkowo – rekreacyjnej gminy 1. Rozbudowa infrastruktury rekreacyjno – wypoczynkowej na terenach o dużych walorach przyrodniczo – krajobrazowych i kulturowych 2. Promocja walorów przyrodniczych gminy 3. Zorganizowanie sprawnego systemu służącego utrzymaniu porządku i estetyki na terenie miasta 4. Założenie parku miejskiego, centrum rekreacji i wypoczynku 5. Harmonijnie zagospodarowanie przestrzeni miasta 6. Podejmowanie działań na rzecz likwidacji bądź poprawy obiektów szpecących estetykę miasta 105 Jednostki odpowiedzialne 7.2. Ochrona powierzchni terenu 7.2.1. Eksploatacja surowców mineralnych Cała powierzchnia gminy Kobyłka pokryta jest grubą warstwą osadów czwartorzędowych. W osadach tych wyróżnić można dwa kompleksy litologiczne o znaczeniu surowcowym: iłów warwowych zastoiskowych z przewarstwieniami mułków oraz kompleks piasków pochodzenia eolicznego. Na terenie miasta główne znaczenie gospodarcze ma kompleks iłów i mułków, w obrębie którego wyróżnia się dwa poziomy surowcowe: dolny o średniej miąższości 5,2 m i górny o średniej miąższości 2,3 m. Łączna grubość kompleksu surowcowego wynosi na ogół 6 – 8 metrów, maksymalnie 10 m. Występuje on na powierzchni lub pod kilkumetrową warstwą (0,7- 2,0) piasków rzecznych i humusowych. Omawiane iły są dobrym surowcem do wyrobów ceramiki budowlanej, charakteryzując się spiekalnością, ogniotrwałością i plastycznością. Iły zastoiskowe rozpoznane zostały na terenie Kobyłki w 10 złożach i są od wielu lat intensywnie eksploatowane w licznych kopalniach odkrywkowych. Poniżej przedstawiono krótka charakterystykę tych złóż. Złoża w przeważającej większości zostały rozpoznane na podstawie kart rejestracyjnych (obecnie zaniechanych), które nie określają kategorii zasobów, ale upoważniają do eksploatacji surowców. 1. Kobyłka- Dworkowa – iły. Złoże udokumentowano w 1984 roku w formie karty rejestracyjnej. Złoże (o średniej miąższości 2,5 m) to iły warwowe, zawierające nieliczne wkładki piaszczysto- żwirowe. Nadkład o miąższości 0,7 m stanowią gleba i piasek mułkowaty. Surowiec przydatny do produkcji ceramiki budowlanej (cegła pełna, pustaki, kratówka). Zasoby geologiczne złoża wynoszą 10 tys. m3. Obecnie eksploatacja zaniechana. 2. Kobyłka-iły. Złoże udokumentowano w 1989r. w formie karty rejestracyjnej. Iły o średniej miąższości 5,24 m są surowcem do produkcji ceramiki czerwonej i cegły pełnej, pustaków, kratówki. Nadkład o średniej miąższości 0,8m stanowią gleba i piasek drobnoziarnisty. Zasoby geologiczne złoża wynoszą 44 tys. m3. 3. Kobyłka Maciołki DM – iły i mułki. Udokumentowane uproszczoną dokumentacją w kategorii B w roku 1994. Złoże o średniej miąższości 6,0 m stanowią iły i mułki. Nadkład stanowią gleby, torfy, namuły i piaski o średniej grubości 1,4 m. Surowiec przeznaczony do ceramiki budowlanej. Zatwierdzone zasoby geologiczne wynoszą 424 tys.m3. Złoże zostało wydzielone w zachodniej części złoża „Zielonka” udokumentowanego w 1976 r. 4. Kobyłka Zalasek – iły. Złoże zarejestrowane. Zasoby eksploatacyjne wynoszą 193 tys. m3. Surowiec przeznaczony do ceramiki budowlanej. 5. Kobyłka Osiedle Chór – iły. Złoże zarejestrowane. Zasoby eksploatacyjne wynoszą 63 tys. m3. Surowiec przeznaczony do ceramiki budowlanej – cegła pełna, dziurawka. 6. Kobyłka Chór – iły. Złoże zarejestrowane. Zasoby eksploatacyjne wynoszą 95 tys. m3. Surowiec przeznaczony do ceramiki budowlanej. 7. Kobyłka I – iły. Złoże zarejestrowane. Zasoby eksploatacyjne wynoszą 12 tys. m3. Surowiec przeznaczony do ceramiki budowlanej. 8. Kobyłka dz. 854/3 – iły. Złoże zarejestrowane. Zasoby eksploatacyjne wynoszą 2 tys. m3. Surowiec przeznaczony do ceramiki budowlanej. Obecnie eksploatacja zaniechana. 9. Kobyłka Maciołki I – iły. Złoże zarejestrowane. Zasoby eksploatacyjne wynoszą 14 tys. m3. Surowiec przeznaczony do ceramiki budowlanej – cegła pełna. 10. Kobyłka Maciołki II – iły. Złoże zarejestrowane. Zasoby eksploatacyjne wynoszą 23 tys.m3. Surowiec przeznaczony do ceramiki budowlanej – cegła pełna, dziurawka. 106 Na terenie gminy przeważają złoża o powierzchni poniżej 1ha. Udokumentowane są one najczęściej na gruntach prywatnych i na ogół przez tych właścicieli są eksploatowane. Drugim kompleksem litologicznym przedstawiającym wartości surowcowe są osady piaszczyste i piaszczysto – żwirowe pochodzenia rzecznego oraz piaszczyste pochodzenia eolicznego. Osady te to tzw. kruszywo naturalne stosowane na szeroką skalę w budownictwie i drogownictwie oraz do produkcji silikatów (piaski kwarcowe). Klasyfikację złóż ze względu na ochronę środowiska przeprowadzono po uwzględnieniu stopnia kolizyjności eksploatacji górniczej danego złoża w odniesieniu do różnych komponentów środowiska przyrodniczego i elementów zagospodarowania przestrzennego. Z uwagi na te kryteria, wszystkie złoża w obrębie Kobyłki zakwalifikowano do konfliktowych, ze względu na położenie w obszarze chronionego krajobrazu. Na terenie Kobyłki nie wydzielono obszarów perspektywicznych i prognostycznych występowania kopalin. Podkreślić należy fakt, że w wielu złożach wydobycie odbywa się bez ważnej koncesji, zatwierdzonego planu ruchu górniczego, w sposób nieuporządkowany. Powszechna jest także nielegalna eksploatacja kopalin, szczególnie piasku wydmowego. Ze względu na duże zasoby surowców ilastych eksploatowanych intensywnie w latach ubiegłych powstało wiele wyrobisk wymagających obecnie rekultywacji. Większość z nich znajduje się na terenach należących do osób prywatnych. Główny kierunek rekultywacji to tereny infrastruktury oraz rekreacyjne. Zawodnione wyrobiska są najczęściej zostawiane jako zbiorniki małej retencji lub z przeznaczeniem do wykorzystania rekreacyjnego. Zestawienie złóż w gminie Kobyłka (stan zasobów na dzień 2001.12.31) wg systemu gospodarki i ochrony bogactw mineralnych „MIDAS” przedstawia poniższa tabela. 107 Tabela 38 Złoża kopalin występujących na terenie gminy Kobyłka oraz ich charakterystyka gospodarcza (wg stanu na rok 2002 - Przeniosło, 2003) L.p. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Nazwa złoża Kobyłka Kobyłka (dz.854/3) Kobyłka Dworkowa I Kobyłka Kolonia Chór 5 Kobyłka Osiedle Chór Kobyłka-Chór I Kobyłka-Dworkowa Kobyłka-dz.850 Kobyłka-Maciołki Kobyłka-Maciołki DM Kobyłka-Maciołki II Kobyłka-Zalasek Kopalina IB IB IB IB IB IB IB IB IB IB IB IB KOD ZŁOŻA 4898 5923 5361 8272 3678 2356 3266 8511 3269 6630 3270 3677 Stan zagospodarow. Zasoby razem (tys. Mg) Wydobycie (tys. Mg) Pow. Złoża (ha) Kopalina R M Z E Z Z Z T Z T T Z 43.6 0.0 13.2 55.5 0.0 95.2 24.2 7.0 14.5 380.4 9.3 188.1 0.00 0.00 0.00 2.18 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 3.99 0.00 0.00 b.danych 0.09 0.42 2.33 0.49 3.96 0.90 0.25 0.93 7.20 2.10 4.60 SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ Rubryka 6 - stan zagospodarowania złoża: Z – zaniechane, E – eksploatowane, T – czasowo eksploatowane, M – wybilansowane, R – rozpoznanie szczegółowo, S – szacunkowe, N – prognostyczne 108 7.2.3. Program działań dla sektora: Surowce mineralne Cel strategiczny: Racjonalna eksploatacja zasobów mineralnych, ochrona zasobów złóż nieeksploatowanych i zahamowanie nielegalnego wydobycia kopalin Rekultywacja i zagospodarowanie terenów poeksploatacyjnych zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Ochrona istniejących złóż wraz racjonalizacją wydobycia tych surowców 2. Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych, poprzemysłowych i innych zdegradowanych Cele krótkoterminowe do roku 2008 i kierunki działań: 1. Ochrona złóż eksploatowanych i nieeksploatowanych 2. Ochrona terenów szczególnie cennych przyrodniczo przed nielegalną eksploatacją kopalin 3. Rekultywacja lub rewitalizacja terenów poprzemysłowych i zdegradowanych oraz niedopuszczanie do ich dalszej degradacji (np. w postaci niekontrolowanego składowania odpadów) Za kształtowanie polityki ochrony złóż i kopalin oraz gospodarowanie tymi zasobami są Minister Środowiska, wojewodowie, starostowie i urzędy górnicze. Gmina ma również wpływ na decyzje zapadające w tej kwestii, gdyż burmistrz miasta jest organem opiniującym wszystkie decyzje starosty lub wojewody w tym zakresie, również Rada gminy decyduje o możliwości podjęcia eksploatacji poprzez uchwalanie przeznaczenia na ten cel terenu w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Zasady korzystania z kopalin uregulowane są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku Prawo geologiczne i górnicze (z późniejszymi zmianami). Ustawa ujmuje zagadnienia związane z własnością kopalin, użytkowaniem oraz koncesjonowanie. Ponadto, ujęta jest również ochrona środowiska, w tym złóż kopalin i wód podziemnych, w związku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin. Najistotniejszym zadaniem w przypadku złóż eksploatowanych na terenie gminy Kobyłka jest maksymalne wykorzystanie kopalin w granicach udokumentowania, a następnie zgodna z zasadami ochrony środowiska rekultywacja wyrobisk poeksploatacyjnych. Obowiązek rekultywacji spoczywa na użytkowniku złoża. Obowiązek ten musi zostać wypełniony w ciągu 5 lat od zakończenia działalności wydobywczej. Rolą organów administracji publicznej jest określenie warunków prowadzenia takiej działalności, jej zakończenia i rozliczenia. Na terenie gminy Kobyłka preferować się będzie wodno - leśny kierunek rekultywacji z przeznaczaniem na cele rekreacyjne. Możliwe jest także przekształcenie takiego terenu pod funkcje infrastruktury lub przemysłowe. Należy podjąć ścisłą współpracę z użytkownikami złoża w celu takiego prowadzenia eksploatacji, aby docelowo uzyskać od razu atrakcyjny teren (akwen) rekreacyjny. W przypadku, gdy nie jest możliwe wskazanie przedsiębiorcy, który wydobywał złoże, bądź jego następcy prawnego, obowiązek rekultywacji ciąży na budżecie państwa i działającym w jego imieniu ministrze właściwym do spraw Skarbu Państwa. Zagospodarowanie złóż kopalin występujących na terenie miasta przyjmuje się zgodnie z opracowaniem „Inwentaryzacja złóż kopalin województwa warszawskiego z uwzględnieniem elementów ochrony środowiska przyrodniczego – miasto Kobyłka”. – Przedsiębiorstwo Geologiczne POLGEOL, W-wa, 1995 r. oraz „Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych. w Polsce” – 109 Ministerstwo Środowiska, PIG, W-wa, 2000 r. W obszarze miasta występują złoża kopalin, które po wyeksploatowaniu będą zrekultywowane lub przeznaczone na funkcję usługowo-produkcyjną. 110 Tabela 39 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie ochrony powierzchni terenu i zasobów kopalin Kierunek działań Cel średnioterminowy do roku 2011 Cele krótkoterminowy do roku 2008 Ochrona istniejących złóż wraz racjonalizacją wydobycia tych surowców Ochrona złóż eksploatowanych i nieeksploatowanych Ochrona terenów szczególnie cennych przyrodniczo przed nielegalną eksploatacją kopalin Jednostki odpowiedzialne 1. Prowadzenie eksploatacji złóż zgodnie Przedsiębiorcy, ośrodki naukowe z zatwierdzonym planem ruchu 2. Skuteczne egzekwowanie zasad i norm prawnych, zgodnie z Prawem geologicznym i górniczym 3. Eliminacja nielegalnej eksploatacji podmioty odpowiedzialne za eksploatację kopalin, szczególnie na terenach i rekultywację, Starostwo Powiatowe, rolniczych o wysokiej bonitacji gleb, Urząd Miasta terenów chronionych, leśnych i terenów o wysokich walorach krajobrazowych (szczególnie wydm) 4. Maksymalne wykorzystanie zasobów kopalin w granicach udokumentowania 5. Uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego złóż eksploatowanych i nie eksploatowanych 6. Ograniczanie naruszeń środowiska, towarzyszących wydobywaniu kopalin poprzez: - prowadzenie kontroli w zakładach górniczych, - przestrzegania realizacji obowiązków wynikających z koncesji, - poprzez zapobieganie i usuwanie szkód górniczych. 111 Cel średnioterminowy do roku 2011 Kierunek działań Cele krótkoterminowy do roku 2008 7. Zwiększenie efektywności wykorzystania udokumentowanych i eksploatowanych złóż kopalin poprzez: - stosowanie sprawnego sprzętu urabiającego, - poprzez wdrażanie linii technologicznych do uszlachetniania kopaliny w przypadkach, gdy jakość kopaliny na to pozwala, - poprzez wybieranie kopaliny do spągu złoża, zgodnie z wyliczonym wskaźnikiem wykorzystania złoża. Rekultywacja terenów Rekultywacja lub rewitalizacja terenów 1. Zagospodarowanie i rekultywacja poeksploatacyjnych, poprzemysłowych zdegradowanych i niedopuszczanie do wyrobisk i terenów poeksploatacyjnych oraz terenów zdegradowanych, najlepiej i innych zdegradowanych ich dalszej degradacji (np. w postaci w kierunku rekreacyjno niekontrolowanego składowania wypoczynkowym odpadów) 1. Inwentaryzacja i waloryzacja terenów zdegradowanych 2. Ustalenie osoby lub jednostki odpowiedzialnej za wykonanie rekultywacji lub rewitalizacji terenu 3. Rewitalizacja terenów zdegradowanych 4. Zagospodarowanie zrekultywowanych terenów 112 Jednostki odpowiedzialne 7.3. Gleby 7.3.1 Stan aktualny Z ogólnej powierzchni gminy Kobyłka wynoszącej 2005 ha użytki rolne zajmują 410 ha (20,4%), w tym 342 ha (28,3% powierzchni miasta) to grunty orne, a 69 ha (3,4% powierzchni) użytki zielone (sady, łąki i pastwiska). Z uwagi na miejski charakter gminy, udział użytków rolnych będzie malał. Również rolnictwo nie pełni ważnej roli w gospodarce miasta. Decydujący wpływ na powstanie gleb miały: macierzyste podłoże, rzeźba terenu i warunki klimatyczne przy dużym współudziale szaty roślinnej. Na terenie gminy występują osady plejstoceńskie. Dominującym utworem na powierzchni gruntu jest glina zwałowa zmieszana z osadami piaszczysto-żwirowymi; w zagłębieniach terenu powstały gleby organiczne, głównie torfy, natomiast w dolinach rzecznych zalegają osady piaszczyste, żwirowe i mułkowe (często zawierające humus), z których zbudowane są tarasy nadzalewowe rzeki Długiej. Na terenie gminy dominują gleby bielicowe. Ponadto, w miejscach występowania glin wytworzyły się gleby brunatne wyługowane i rdzawe. GLEBY BIELICOZIEMNE: Gleby bielicowe - Gleby te posiadają ubogą warstwę próchniczą i charakteryzują się słabymi właściwościami sorpcyjnymi, dlatego też zwykle porośnięte są lasami. Gleby bielicowe lekkie i średnie wytworzone są z glin zwałowych oraz piasków naglinowych i naiłowych, natomiast gleby bielicowe słabogliniaste z piasków, utworów żwirowych i kamienistych. Pod względem fizykochemicznym, gleby te charakteryzuje niski poziom pH. Nie mają one wysokich właściwości sorpcyjnych i jonowymiennych i dlatego też nie są zaliczane do gleb o wysokiej klasie jakości. GLEBY BRUNATNOZIEMNE: Gleby brunatne – Wytwarzają się przy udziale roślinności leśnej, przeważnie lasów liściastych i mieszanych. Są to zwykle gleby żyzne z uwagi na zawartość minerałów ilastych i związków humusowych mających właściwości sorpcyjne. Cały profil ma zabarwienie brunatne, które pochodzi od związków humusowych i uwodnionych wodorotlenków żelaza. Gleby te są bardzo czynne, o czym świadczy występowanie wieku gatunków mikroflory i fauny glebowej. Sprzyja to humifikacji i nitryfikacji. Występujące na terenie miasta gleby w większości zaliczone są do gleb słabych o niskiej przydatności rolniczej. Są to gleby V i VI klasy gruntów rolnych i V klasy łąk i pastwisk. Lepsze gleby o średniej przydatności dla rolnictwa zajmują niewielkie powierzchnie i zgrupowane są w północnej części miasta w rejonie ulicy Radzymińskiej i Załuskiego, oraz (fragmentarycznie) przy zachodniej granicy miasta i w części południowej. Są to gleby zaliczane do kompleksu piątego – żytni dobry i łąki kompleksu drugiego. Gleby o wyższych wartościach od wymienionych na terenie miasta nie występują. Gleby na terenie gminy nie były badane pod katem zawartości metali ciężkich. Jednakże można przypuszczać, że z powodu braku przemysłu ich stężenie w glebie nie przekracza dopuszczalnych poziomów. Zanieczyszczenia mogą wynikać z depozycji metali ciężkich przenoszonych z opadami atmosferycznymi z terenów Warszawy lub Wołomina. 113 Działalność człowieka wpływa nieustannie na proces przeobrażania i niszczenia powłoki glebowej. Wyręby lasów, niszczenie szaty roślinnej, odwadnianie terenów podmokłych, a przede wszystkim postępująca urbanizacja miasta przyczynia się do zmian w strukturze oraz składzie chemicznym i właściwościach fizycznych gleb. Najważniejsze czynniki wpływające na degradacje gleb na terenie Kobyłki to: - niewłaściwa uprawa roli zaorywanie użytków zielonych wadliwie prowadzone melioracje (głównie odwadniające) nieumiejętne stosowanie nawozów i środków ochrony roślin dzikie składowanie odpadów depozycja zanieczyszczeń z emisji gazów i pyłów zanieczyszczenia komunikacyjne wzdłuż dróg postępująca urbanizacja miasta Na terenie gminy Kobyłka nie przeprowadzano badań dotyczących składu chemicznego gleb, także pod kątem ewentualnego zanieczyszczenia metalami ciężkimi. Informacje na ten temat zaczerpnięto z Powiatowego programu ochrony środowiska (2004 r.). Gleby na terenie powiatu, a więc także Kobyłki zostały przedstawione w oparciu o wyniki badań zawarte w „Atlasie geochemicznym Polski 1:2 500 000” (Lis, Pasieczna 1995) opracowanym przez Państwowy Instytut Geologiczny. Ogółem na obszarze powiatu Wołomin wykonano 54 analizy chemiczne próbek gleb. Sumaryczna klasyfikacja (wg Rozporządzenia Ministra Środowiska dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów gleby oraz standardów jakości ziemi - Dz. U. Nr 165 z dnia 4 października 2002 r., poz 1359) wskazuje, że 96% badanych gleb z obszaru powiatu Wołomin należy do grupy A (standard obszaru poddanego ochronie), 2% do grupy B i 2% do grupy C. Przeciętna zawartość oznaczonych pierwiastków w glebach powierzchniowych powiatu Wołomin jest bardzo zbliżona do ich przeciętnej zawartości w glebach z obszarów niezabudowanych Polski. Zdecydowana większość gleb obszaru powiatu Wołomin (81% zbadanych próbek) wykazuje odczyn kwaśny (<6,7), typowy dla większości gleb warstwy powierzchniowej z obszaru Polski. Próbki o odczynie obojętnym (6,7-7,4) lub zasadowym (>7,4) pochodzą głównie z terenów miejskich: Wołomin, Radzymin, Zielonka, Tłuszcz. Wysokie pH gleb poziomu powierzchniowego w miastach jest prawdopodobnie wynikiem opadu pyłów ze spalania paliw oraz działalności zakładów przemysłowych. Tabela 40 Zawartość pierwiastków w glebach powiatu Wołomin ( w mg/kg) Wartości dopuszczalne stężeń w glebie lub ziemi (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r.) Metale As Ba Cr Zn Cd Co Cu Ni Pb Hg Arsen Bar Chrom Cynk Kadm Kobalt Miedź Nikiel Ołów Rtęć Grupa A 1) Grupa B 2) Grupa C 3) Głębokość (m ppt) 0-0,3 0-2 20 200 50 100 1 20 30 35 50 0,5 20 200 150 300 4 20 150 100 100 2 Zakresy zawartości w glebach powiatu Wołomin 60 1000 500 1000 15 200 600 300 600 30 Wartość Wartość przeciętnych przeciętnych (median) (median) w w glebach glebach powiatu obszarów Wołomin niezabudowanyc h Polski 4) Gleby o przekroczonych mineralizacja HCl (1:4) dopuszczalnych Frakcja ziarnowa <1 mm, N = 54 N = 6522 Głębokość (m ppt) wartościach N=54 0,0-0,2 stężeń dla grupy C <5-7 <5 <5 5-99 17 27 <1-6 2 4 5-58 12 29 <0,5-0,5 <0,5 <0,5 <1-2 <1 2 <1-29 4 4 <1-5 1 3 <3-143 8 12 <0,05-0,07 <0,05 <0,05 114 Ilość badanych próbek gleb z obszaru powiatu Wołomin w poszczególnych grupach zanieczyszczeń As Arsen 100 (w %) Ba Bar 100 Cr Chrom 100 Zn Cynk 100 Cd Kadm 100 Co Kobalt 100 Cu Miedź 100 Ni Nikiel 100 Pb Ołów 96 2 2 Hg Rtęć 100 Sumaryczna klasyfikacja badanych gleb z obszaru powiatu Wołomin do poszczególnych grup zanieczyszczeń (w %) 96 2 2 1) grupa A a) nieruchomości gruntowe wchodzące w skład obszaru poddanego ochronie na podstawie przepisów ustawy Prawo wodne, b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów o ochronie przyrody; jeżeli utrzymanie aktualnego poziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza zagrożenia dla zdrowia ludzi lub środowiska – dla obszarów tych stężenia zachowują standardy wynikające ze stanu faktycznego, 2) grupa B - grunty zaliczone do użytków rolnych z wyłączeniem gruntów pod stawami i gruntów pod rowami, grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione, nieużytki, a także grunty zabudowane i zurbanizowane z wyłączeniem terenów przemysłowych, użytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych, 3)grupa C - tereny przemysłowe, użytki kopalne, tereny komunikacyjne, 4)Lis, Pasieczna, 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1: 2 500 000 N – ilość próbek 7.2.3. Program operacyjny dla pola: Gleby Cel strategiczny: Racjonalne wykorzystanie gleb i gruntów wraz z ich ochroną i rekultywacją Cele średnioterminowe do roku 2011 1. Uaktualnianie informacji o jakości oraz o zanieczyszczeniu gleb i gruntów 2. Ograniczenie przeznaczania gruntów na cele nierolnicze i nieleśne – ochrona ilościowa 3. Wzrost świadomości społeczeństwa, głównie osób uprawiających ziemię, w zakresie zasad jej ochrony Cele krótkoterminowe do roku 2008 i kierunki działań 1. Zagospodarowanie gleb w sposób adekwatny do ich klasy bonitacyjnej i zanieczyszczenia 2. Zmniejszenie degradacji chemicznej i fizycznej gleb oraz gruntów 3. Zmniejszenie areału terenów zdegradowanych i zanieczyszczonych Na terenie gminy nie występują większe kompleksy gleb o wysokich klasach bonitacyjnych, zaliczanych do gleb chronionych. Również rolnictwo nie pełni dominującej roli w gospodarce gminy. Niemniej, należy zapewnić ochronę i racjonalne wykorzystanie gleb, szczególnie tych najwyższych klas. Ochrona gleb będzie polegać na: - racjonalnym nimi gospodarowaniu, zachowaniu wartości przyrodniczych, zachowaniu możliwości produkcyjnego wykorzystania, utrzymaniu jakości gleby i ziemi powyżej lub, co najmniej na poziomie wymaganych standardów, W celu polepszenia jakości gleb należy m.in. : - prowadzić działania zmierzające do zmniejszenia zakwaszenia gleb, zapobiegać erozji gleb poprzez wprowadzanie trwałej pokrywy roślinnej na terenach o dużych spadkach, upowszechniać zasad dobrej praktyki rolniczej, 115 - - prowadzić monitoring gleb (zadanie starosty), niedopuszczanie do rozpraszania zabudowy na terenach rolnych i w pierwszej kolejności przeznaczanie pod zainwestowanie nierolnicze terenów rolnych, położonych w obszarze już istniejącego zainwestowania oraz terenów o najniższej wartości dla produkcji rolnej, określenie zasad użytkowania i zagospodarowania gruntów rolnych, położonych w obszarach szczególnej ochrony środowiska oraz w strefach uciążliwego oddziaływania obiektów lub urządzeń W celu skutecznej ochrony gleb konieczne jest prowadzenie oceny ich jakości oraz monitoringu dokonujących się zmian. Pozwoli to na szybkie reagowanie w razie jakichkolwiek zagrożeń. Badania takie zalecane są szczególnie na terenach o zwiększonym ryzyku degradacji np. zanieczyszczenia związkami ropopochodnymi. Realizacje rekultywacji zdegradowanych już gleb należy rozpocząć od strony formalnej - czyli opracowania powiatowego programu ochrony gleb. Należy też prowadzić rejestr terenów, na których stwierdzono przekroczenia standardów jakości gleb i ziemi. Są to zadania starosty powiatu. Na cele nierolnicze i nieleśne można przeznaczać przede wszystkim grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki, a w razie ich braku – inne grunty o najniższej przydatności rolniczej. Przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne można dokonać jedynie w planach zagospodarowania przestrzennego. Rolnictwo nie pełni dużej roli w rozwoju gminy, niemniej, w związku z koniecznością przystosowania rolnictwa do wymagań integracji europejskiej, powinny zostać wprowadzone Zasady Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych, integrowana produkcja i obowiązek atestacji sprzętu ochrony roślin oraz kontrola stosowanych nawozów i środków ochrony roślin. W związku z uprawą na terenie gminy warzyw i owoców w ogródkach działkowych i przydomowych, istotne jest prowadzenie działań edukacyjno – informacyjnych na temat poziomu zanieczyszczenia gleb i konieczności stosowania odpowiednich upraw i nawozów. Pewne typy roślin kumulują metale ciężkie, w związku z tym nie zaleca się ich uprawy w celach konsumpcyjnych. W terenach typowo miejskich należy propagować rekreacyjno – wypoczynkowe funkcje takich ogrodów. Upraw na glebach narażonych na zanieczyszczenie należy zaniechać szczególnie w pobliżu tras komunikacyjnych. Istotnym zadaniem do realizacji w zakresie ochrony gleb jest racjonalizacja ich nawożenia mineralnego. Szczegółowe zasady stosowania dopuszczalnych ilości nawozów azotowych określone zostały w dyrektywie Unii Europejskiej o dopuszczalnej ilości azotanów w glebie pochodzenia rolniczego oraz w Dyrektywie o zastosowaniu osadów ściekowych w rolnictwie. Na obszarze gminy nie występują tereny o dużych spadkach powierzchni, na których gleby zagrożone są erozją. Jednakże, przeciwdziałając degradacji gleby należy wprowadzać trwałą zieleń lub stosować zabiegi przeciwerozyjne, głównie przez zadrzewienia o charakterze pasmowym, z orką zgodnie z przebiegiem warstwic, minimalizowanie okresu ugorowania gleb. 116 Tabela 41 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie ochrony gleb Cele średnioterminowe do roku 2011 Zmniejszenie degradacji chemicznej i fizycznej gleb oraz gruntów Cele krótkoterminowe do roku 2008 1. Upowszechnianie zasad Dobrej Uaktualnianie informacji o jakości oraz praktyki rolniczej i rolnictwa ekologicznego. o zanieczyszczeniu gleb i gruntów Przywracanie gleb i gruntów do wymaganych standardów Ograniczenie przeznaczania gruntów na cele nierolnicze i nieleśne – ochrona ilościowa Kierunek działań 2. Ograniczenie czynników wpływających na degradację gleby i gruntów (głównie emisji rolniczych, przemysłowych i komunikacyjnych) 3. Rekultywacja gleb i gruntów zdegradowanych i zanieczyszczonych, przeznaczanie gleb zdegradowanych do zalesiania lub rekreacji 4. Realizacja powiatowego programu ochrony gleb i realizacja rekultywacji terenów zdegradowanych, po jego opracowaniu Zagospodarowanie gleb w sposób adekwatny do ich klasy bonitacyjnej i zanieczyszczenia 117 Jednostki odpowiedzialne zadanie realizowane ośrodki doradcze, Urząd Miasta, Starostwo Powiatowe realizacja przez Starostwo Powiatowe i Urząd Miasta poprzez wydawanie decyzji reglamentacyjnych i kształtowanie ogólnej polityki ochrony środowiska oraz przez podmioty odziaływujące negatywnie na środowisko] realizacja przez Starostwo Powiatowe i Urząd Miasta oraz podmioty odpowiedzialne za powstały stan Cele średnioterminowe do roku 2011 Cele krótkoterminowe do roku 2008 Wzrost świadomości społeczeństwa, głównie osób uprawiających ziemię, w zakresie zasad jej ochrony Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony gleb Kierunek działań 1. Prowadzenie działań edukacyjno – informacyjnych dla mieszkańców dotyczących stanu zanieczyszczenia gleb i ich prawidłowego wykorzystania, głównie stosowania odpowiednich upraw i racjonalnego użycia nawozów sztucznych i środków ochrony roślin na terenach rolnych i leśnych 118 Jednostki odpowiedzialne 8. Zrównoważone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii Na terenie gminy Kobyłka największa presja na środowisko wywierana jest przez zakłady produkcyjne, transport oraz sferę gospodarki komunalnej. Istotne kierunki oddziaływania to: emisja zanieczyszczeń do wód i powietrza,, emisja hałasu, pobór wód powierzchniowych oraz energii. Zagadnienia te zostały ujęte w niniejszym dokumencie, w celu przedstawienia możliwości zmniejszenia ich wpływu na środowisko. Za najistotniejsze uznano zagadnienia związane z ograniczaniem zużycia wody, energii (w tym zwiększenia wykorzystania energii odnawialnej), surowców o raz zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów. Problematyka gospodarki odpadami została obszernie omówiona w dokumencie stanowiącym część niniejszego programu – Planie gospodarki odpadami dla gminy Kobyłka. 8.1. Racjonalizacja użytkowania wody do celów produkcyjnych i konsumpcyjnych Cel średnioterminowy: Zmniejszanie w perspektywie do roku wodochłonności produkcji przemysłowej oraz zmniejszanie zużycia wody w sektorze komunalnym Cel pierwszy wynika z przyjętych limitów krajowych. Największe znaczenie dla realizacji tego celu mają działania podejmowane przez poszczególne zakłady produkcyjne, a także jednostki funkcjonujące w sektorze komunalnym. Polska należy do krajów europejskich o najniższym wskaźniku dobowego zużycia wody wodociągowej na mieszkańca. Na terenie miasta Kobyłka, z uwagi na stosunkowo niski stopień zwodociągowania (36% mieszkańców), zużycie wody również należy do jednych z niższych w skali kraju i województwa mazowieckiego. Tabela 42 Dostępność sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, 2005 r. Miasto Wodociąg Kanalizacja Liczba mieszobsług. % Liczba obsług. % skanalikańców przez zwodociąmieszprzez zowania PWiK gowania kańców PWiK Kobyłka 17 198 6 393 36% 17 758 668 4% Źródło: PWiK Rysunek 4 Zużycie wody w gospodarstwach domowych wybranych krajów Europy (litr/osobę/dobę) Hiszpania Norwegia Holandia Francja Szwajcaria Luksembu Austria Węgry Dania Niemcy Polska Słowacja Belgia Estonia Łotwa 0 50 100 150 litr/osobę/dobę Źródło: EEA, 2003 119 200 250 300 Według danych GUS, w 2003 roku zużycie wody wyniosło 284,7 dam3, co stanowiło 5,9% poboru z całego powiatu wołomińskiego, w tym 21 dam3 zostało zużyte przez zakłady przemysłowe, a 263,7 dam3 w gospodarstwach domowych. Na obszarze Kobyłki gospodarstwa domowe zużywają ok. 90% całkowitego poboru wody. W przeliczeniu na jednego mieszkańca, w 2003 roku zużyto 12,1 m3/M/rok wody, co jest wartością bardzo niską w porównaniu do średniej powiatowej – 18,0 m3/M/rok lub wojewódzkiej – 38,7 m3/M/rok. Według danych podanych przez Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Wołominie, pobór wody na terenie miasta Kobyłka przedstawiał się następująco: Tabela 43 Zużycie wody per capita w gospodarstwach domowych Rok Zużycie wody per capita w gospodarstwach domowych (litr/mieszkańca/dobę) Użytkownicy łącznie Zużycie w gospod. Popyt per capita =1000000*(2)/(1)/365 dom. (1000 m3/rok) (3) (1) (2) 2001 3 392 85 68,7 4 528 175 105,9 5 324 195 100,5 5 992 210 96,1 2002 2003 2004 Źródło: PWiK Podsumowując, zużycie wody w Kobyłce do celów konsumpcyjnych systematycznie spada. Związane jest to przede wszystkim z urealnieniem cen wody oraz systemem rozliczeń (przejście z systemu ryczałtowego na liczniki poboru), w którym konsument płaci za rzeczywistą ilość zużytej wody. Ogólny wzrost kosztów utrzymania spowodował wśród mieszkańców miasta wykształcenie postaw oszczędzania wody, co jest zjawiskiem pozytywnym. W dalszym ciągu utrzymuje się tendencja zniżkowa. Struktura poboru wody w gospodarstwach domowych na przykładzie innych miast wskazuje, że na konsumpcje i gotowanie zużywa się zaledwie 3% wody, zaś na spłukiwanie toalet i mycie aż 58%. Wprowadzenie urządzeń domowych oszczędzających wodę przyczyni się do redukcji jej zapotrzebowania. Również wprowadzenie liczników za wodę przyczynia się do ok. 25% zmniejszenia jej poboru. Istotnym czynnikiem zmniejszającym obór wody jest ograniczenie strat w jej przesyłach, co wiąże się z modernizacją i remontami sieci wodociągowej. W najbliższych latach, w związku z realizacją kompleksowego programu rozwiązania gospodarki wodno – ściekowej w aglomeracji Wołomin – Kobyłka, nastąpi przyrost użytkowników sieci wodociągowej, a z nim zwiększenie całkowitego poboru wody. Prognozowany jest jednakże dalszy spadek jednostkowego popytu ze strony gospodarstw domowych w Kobyłce - z 96 litrów/dobę w 2004 r. do 92 litrów w 2010 r. Przyczyną będzie intensywny wzrost ceny ścieków i wody. W następnych latach prognozowany popyt jednostkowy wzrasta osiągając w 2030 r. 103 litry/dobę. 120 Rysunek 5 Prognoza popytu jednostkowego (litry / dobę / mieszk.) 120 115 110 105 100 95 90 85 80 2004 2007 2010 2013 2016 2019 2022 2025 2028 Źródło: podstawie danych PWiK Popyt na wodę ze strony przemysłu wzrastał w ostatnich latach dość gwałtownie – z 2 tys. m3 w roku 2002 do 14 tys. m3 w roku 2003. Prognozy PWiK w Wołominie wskazują, że w dalszych latach wzrost ten będzie zahamowany i popyt utrzyma się na jednakowym poziomie. Tabela 44 Popyt ze strony przemysłu w latach 2002-2004 (tys. m3) Miasto \ Rok Segment 2002 2003 Kobyłka Woda 2 11 2004 14 Tabela 45 Prognoza popytu dla przemysłu (tys. m3) Miasto \ Rok Kobyłka Segment 2005 2009 2011 2015 2020 2025 2030 Woda 14 14 14 14 15 15 15 Ogólna polityka dotycząca zmniejszenia zużycia wody przez sektor produkcyjny i komunalny polegać będzie na skoncentrowaniu wysiłków na obniżeniu popytu na wodę, co jest przeciwieństwem do metody zaspokajania rosnącego zapotrzebowania na wodę poprzez zwiększanie jej podaży. Niezmiernie istotne będą tutaj działania edukacyjne, ukierunkowane na zmianę nawyków korzystania z wody śród mieszkańców oraz wprowadzenie nowych przyzwyczajeń mających na celu zrównoważone korzystanie z zasobów wodnych. Cele krótkoterminowe i kierunki działań: 1. 2. 3. 4. 5. Zmniejszenie zapotrzebowania na wodę w przemyśle poprzez promowanie przemysłu mniej wodochłonnego Wprowadzanie zamkniętych obiegów wody i wodooszczędnych technologii produkcji w przemyśle Kontynuacja modernizacji sieci wodociągowych w celu zmniejszenia strat wody w systemach przesyłowych Wspieranie działań mających na celu zmniejszenie zużycia wody w gospodarstwach domowych (modernizacja urządzeń, instalacja liczników wody) Prowadzenie działań edukacyjno – informacyjnych, zarówno dla mieszkańców miasta, jak i podmiotów gospodarczych w zakresie konieczności i możliwości oszczędzania wody 121 Efekty wynikające z racjonalizacji zużycia wody: - zwiększenie regionalnych zasobów wodnych utrzymanie równowagi w środowisku wodnym ograniczenie deficytów wody zmniejszenie ilości wytwarzanych ścieków, a tym samym poprawa jakości wód 8.2. Zmniejszenie zużycia energii Cel średnioterminowy: Zmniejszanie zużycia energii w przeliczeniu na jednostkę krajowego produktu Cel ten wynika bezpośrednio z założeń Polityki Ekologicznej Państwa. Osiągnięcie go uwarunkowane jest dalszym urealnieniem cen energii, m.in. poprzez wliczenie w jej cenę jednostkową kosztów środowiskowych (opłaty produktowe od paliw, zróżnicowane w zależności od uciążliwości danego paliwa dla środowiska). Ograniczenie ogólnego zużycia energii (także zmniejszenie produkcji energii) przyniesie efekty w postaci zmniejszenia zużycia surowców energetycznych, a także zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do środowiska. Zmniejszenie zużycia energii powinno być rozpatrywane jednostkowo, gdyż przy zakładanym wzroście gospodarczym i rozwoju gminy nieunikniony jest bezwzględny wzrost zużycia energii. W mieście liczba odbiorców energii elektrycznej wzrasta rokrocznie nieznacznie i jest to związane głównie ze zwiększeniem się ilości mieszkań i zakładów pracy. Zmniejszenie zużycia energii, zwłaszcza w sektorze komunalnym, związane będzie z nieuniknionym wzrostem cen tej energii Podstawowe znaczenie w zmniejszaniu zużycia energii będą mieć działania w zakresie restrukturyzacji i modernizacji gospodarki (wprowadzanie energooszczędnych technologii) oraz wzrost świadomości społeczeństwa. Odnotować należy działalność władz miejskich w zakresie wprowadzania energooszczędnego oświetlania ulic. Wymienione działania będą realizowane przez podmioty gospodarcze, a także wytwórców energii; władze samorządowe mają ograniczony wpływ na realizację założonych celów. Niemniej, istotne jest prowadzanie działań edukacyjnych i informowanie o dostępnych możliwościach w zakresie ograniczania zużycia energii. Cele krótkoterminowe i kierunki działań: 1. Wprowadzanie energooszczędnych technologii i urządzeń w przemyśle, energetyce i gospodarce komunalnej 2. Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej, w systemach przesyłowych oraz obiektach mieszkalnych, usługowych i przemysłowych 3. Poprawa parametrów energetycznych budynków, szczególnie nowobudowanych 4. Racjonalizacja zużycia i oszczędzania energii przez społeczeństwo miasta 5. Stymulowanie i wspieranie przedsięwzięć w zakresie zmniejszania zużycia energii Efekty wynikające ze zmniejszenia energochłonności gospodarki: - zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza ograniczenie kosztów ochrony atmosfery przed zanieczyszczeniami 122 - zmniejszenie negatywnych oddziaływań zanieczyszczeń powietrza na środowisko zmniejszenie kosztów produkcji energii 8.3. Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych Cele średnioterminowe do roku 2015: Zwiększanie udziału źródeł odnawialnych w produkcji energii Zwiększanie wykorzystania energii z regionalnych źródeł odnawialnych Obecnie wykorzystanie energii odnawialnej w Unii Europejskiej kształtuje się na poziomie 6 %. Planuje się wzrost tego udziału do 12% w perspektywie roku 2010. W Polsce udział energii odnawialnej w zużyciu energii pierwotnej kształtuje się na poziomie 2,5%, przy czym dominuje zużycie biomasy (98%) oraz energia wodna (1,8%). Pozostałe źródła mają charakter marginalny. Zakłada się, że w 2010 roku udział zużycia energii odnawialnej wzrośnie do poziomu 7,5 %, a w perspektywie 2020 roku do 14%. (wynika to z Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 roku w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła). Również zaakceptowany przez Radę Ministrów w 2000 roku dokument Ministerstwa Środowiska „Strategia rozwoju energii odnawialnej” wytycza kierunki i możliwości zwiększania jej udziału w ogólnym bilansie energetycznym. Działaniem stymulujących rozwój energetyki odnawialnej jest wprowadzenie obowiązku zakupu przez przedsiębiorstwa energetyczne energii ze źródeł odnawialnych. Zgodnie z definicją zawartą w Ustawie Prawo energetyczne, do odnawialnych źródeł energii należą: energia wiatru – jest uzależniona od lokalnych i regionalnych warunków klimatycznych oraz ukształtowania i tzw. szorstkości terenu. Kobyłka zlokalizowana jest w strefie niekorzystnie położonej, o małych zasobach energetycznych wiatru. Z tego względu nie funkcjonują tu urządzenia wykorzystujące energie wiatru i ten kierunek nie jest uważany za rozwojowy dla potrzeb zwiększenia udziału energii odnawialnej w ogólnym bilansie energetycznym. energia promieniowania słonecznego – Kobyłka posiada dość dobre warunki do wykorzystania tej formy energii, choć przeszkodą może być duże zanieczyszczenie powietrze, szczególnie zaś zawartość pyłu zawieszonego. Zasadne jest jednak wykorzystanie energii słonecznej do wytwarzania ciepłej wody w kolektorach słonecznych lub fotoogniwach. Sprawność wykorzystania kolektorów wynosi 40 – 60%, a fotoogniw 8 – 16%. W budownictwie jednorodzinnym systemy pozyskiwania energii słonecznej pozwoliłyby na zaspokojenie do 75% zapotrzebowania na ciepłą wodę i do 40% na ogrzewanie. energia geotermalna – w obrębie Kobyłki zbiorniki wód geotermalnych znajdują się na dużych głębokościach i wykorzystanie ich byłoby ekonomicznie nieuzasadnione. Możliwe jest natomiast wykorzystanie płytkiej energii gruntu, stosując do tego celu tzw. pompy ciepła. Są one coraz szerzej wykorzystywane w budownictwie jednorodzinnym. energia spadku rzek – potencjał energetyczny rzeki Długiej nie pozwala na energetyczne wykorzystanie jej wód w ekonomicznie uzasadnionym zakresie. energia pozyskiwana z biomasy– do biomasy zalicz się następujące rodzaje surowców: drewno (uzyskiwane np. z plantacji topoli, wierzby energetycznej, z lasów gospodarczych, odpady z przemysłu drzewnego), słoma (z produkcji zboża), papier i tektura, biogaz (fermentacja osadów ściekowych, gnojowicy, gaz wysypiskowy). Ocenia się, że 1 m3 biogazu odpowiada energetycznie 1 kg węgla. Jest to jeden z bardziej perspektywicznych kierunków rozwoju energii odnawialnej w Kobyłce 123 Podsumowując, na terenie Kobyłki nie istnieją duże możliwości szerszego wykorzystania energii odnawialnej. Możliwe jest stosowanie w wąskim zakresie metod przetwarzania energii biomasy (np. słomy, drewna) na energię użyteczną, głównie cieplną (kotły opalane biomasą). Coraz większą popularność zyskuje energia geotermalna, przy stosowaniu gruntowych wymienników ciepła w domach jednorodzinnych. Należy zaznaczyć, że stosowanie odnawialnych źródeł energii jest na razie w wielu przypadkach nieuzasadnione ekonomicznie. Cele krótkoterminowe do roku 2008 i kierunki działań: 1. Zwiększenie zużycia energii ze źródeł odnawialnych w bilansie energetycznym gminy Kobyłka 2. Rozpoznanie możliwości szerszego zastosowania oraz wprowadzenia nowych metod wykorzystania energii odnawialnej na terenie miasta 3. Intensyfikacja działań umożliwiających wykorzystanie w tym zakresie środków finansowych z Unii Europejskiej i międzynarodowych instytucji finansowych na wykorzystanie energii odnawialnej 4. Działalność edukacyjno – informacyjna z zakresie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych i energii niekonwencjonalnej, w tym rozwiązań technologicznych, administracyjnych i finansowych 5. Wsparcie logistyczne projektów w zakresie budowy urządzeń i instalacji z zakresu energii odnawialnej i niekonwencjonalnej Efekty wynikające ze wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych: - - zmniejszenie zużycia nieodwracalnych zasobów surowców energetycznych, ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza powstających podczas spalania paliw tradycyjnych (eliminacja całkowita popiołów lotnych, tlenków siarki, redukcja do 4% związków azotu i do 10% tlenków węgla), zmniejszenie szkód w środowisku związanych z wydobyciem surowców i wytwarzaniem energii z surowców naturalnych, stymulacja rozwoju nowoczesnych technologii, stworzenie nowych miejsc pracy, zyskanie wizerunku miasta wspierającego działania innowacyjne. 8.4. Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji Cele średnioterminowe: Ograniczanie materiałochłonności produkcji Wycofanie z produkcji i użytkowania, bądź ograniczenie użytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych (reglamentowanych przez dyrektywy UE i przepisy prawa międzynarodowego) (dotyczy substancji zawierających metale ciężkie, trwałe zanieczyszczenia organiczne oraz substancje niszczące warstwę ozonową) Poszczególne działania ujęte w niniejszym rozdziale skierowane są głównie do podmiotów gospodarczych. Rolą jednostek samorządowych jest popularyzacja metod ograniczania presji na środowisko oraz wpływ na politykę środowiskową zakładów poprzez wydawanie odpowiednich decyzji i zezwoleń. 124 Cele krótkoterminowe do roku 2008 i kierunki działań: 1. Oszczędna gospodarka materiałami i surowcami w zakładach produkcyjnych 2. Zwiększenie recyklingu i odzysku materiałowego i energetycznego w zakładach produkcyjnych 3. Zapobieganie i minimalizacja zanieczyszczeniom, uciążliwościom i zagrożeniom u źródła Efekty wynikające ze zmniejszenia materiałochłonności i odpadowości produkcji: - zmniejszenie nakładów jednostkowych na produkcję przemysłową, zmniejszenie ogólnych kosztów ochrony środowiska oraz w zakładach, zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, zmniejszenie zużycia surowców naturalnych i innych materiałów, zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów. 9. Włączanie aspektów ekologicznych do polityk sektorowych 9.1 Zagadnienia ochrony środowiska w ujęciu sektorowym Rozwój cywilizacyjny i gospodarczy są przyczyną degradacji środowiska naturalnego – zanieczyszczania jego poszczególnych komponentów, wyczerpywania się zasobów surowcowych, zmiany gatunkowe flory i fauny, a także pogarszania się stanu zdrowia ludności. Przeciwdziałaniem dla niekontrolowanej ekspansji gospodarczej jest przyjęcie zasad zrównoważonego rozwoju, który polega na prowadzeniu szerokiej działalności człowieka, ciągłym rozwoju gospodarczym i społecznym przy niedopuszczeniu do dalszej degradacji środowiska naturalnego oraz na podejmowaniu działań zmierzających do restytucji zniszczonych elementów środowiska. Oznacza to, że w każdej dziedzinie działalności gospodarczej, która może oddziaływać na środowisko, należy przyjąć określone zasady i cele, które ograniczą lub wyeliminują ten negatywny wpływ. Wskazówki w tej sprawie przedstawione zostały w dokumencie Rady Ministrów „Wytycznych dotyczących zasad i zakresu uwzględniania zagadnień ochrony środowiska w programach sektorowych” oraz w Polityce Ekologicznej Państwa. Dla gminy Kobyłka w zakresie oddziaływania na środowisko znaczenie mają następujące dziedziny: 9.1.1 Przemysł Gmina Kobyłka nie należy do szczególnie uprzemysłowionych jednostek terytorialnych, jednakże funkcjonuje tu dość duża ilość małych zakładów produkcyjno – usługowych. Produkcja przemysłowa na terenie gminy to głównie niewielkie zakłady nastawione na przetwórstwo surowców lokalnych i usługi. Ze względu na dotychczasowy rozwój oraz uwarunkowania przyrodnicze, postuluje się by na obszarze gminy nadal dominowały nieuciążliwe kierunki produkcji. W przyszłości nie przewiduje się też powstawania nowych, dużych przedsiębiorstw. Obecne działające większe zakłady pracy nie planują też zwiększenia zatrudnienia, podlegać one będą restrukturyzacji. Nowe obiekty rzemiosła, wytwórczości, przemysłu nieuciążliwego o zaawansowanych technologiach, zaplecza transportu i infrastruktury technicznej itp. powinny powstawać głównie na terenach wyznaczonych w Studium, nie powodując kolizji z funkcją mieszkaniową. W chwili bieżącej do głównych zagrożeń z tytułu rozwoju przemysłu należą: emisja zanieczyszczeń do powietrza i wód, degradacja powierzchni ziemi i krajobrazu, emisja hałasu, możliwość wystąpienia awarii, wytwarzanie odpadów. Głównym celem dla zrównoważenia produkcji przemysłowej jest: 125 Minimalizacja negatywnego oddziaływania procesów przemysłowych na środowisko poprzez wdrożenie prośrodowiskowych wzorców i modelu produkcji oraz planowania przestrzennego Na terenach przewidzianych do zagospodarowania w ramach produkcji przemysłowej, usług i handlu proponuje się wprowadzenie następujących zasad zrównoważonego rozwoju: 1. zasada zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń 2. zasada utrzymania i ochrony istniejących zasobów środowiska przyrodniczego 3. zasada racjonalnego zagospodarowania powierzchni ziemi przy zachowaniu wysokiego udziału terenów zielonych 4. zasada stosowania najlepszej dostępnej techniki (BAT), w tym technologii energooszczędnych z maksymalnym wykorzystaniem energii odpadowej oraz energii odnawialnej 5. zasada ograniczania ryzyka wystąpienia poważnej awarii oraz jej skutków dla ludzi i środowiska Oprócz tego, zgodnie z zaleceniami Studium..., proponuje się podjęcie następujących kroków: - lokowanie funkcji produkcyjno - usługowej, o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym, na terenach wskazanych do rozwoju działalności gospodarczej, restrukturyzacja istniejących zakładów z wykorzystaniem rezerw terenu w ramach istniejących zakładów, zachowanie min. 40% powierzchni biologicznie czynnej na każdej działce, maksymalna ochrona istniejących powierzchni leśnych na terenie istniejących zakładów, konieczność zabezpieczenia potrzeb parkingowych przez inwestorów i właścicieli posesji na terenach własnych. Uciążliwość obiektów nie może wykraczać poza wyznaczony teren usługowo-produkcyjny, ścieki technologiczne i deszczowe powinny być oczyszczone w granicach działki przed odprowadzeniem do wód lub kanalizacji. Zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”, zakłady produkcyjne powinny ponosić całkowitą odpowiedzialność za podejmowane działania mogące pogorszyć stan środowiska przyrodniczego. Istotne jest, aby sprawcy zanieczyszczeń i przekształceń nie ograniczali się do naprawy zaistniałych szkód i spełnienia wymogów określonych w pozwoleniach na korzystanie ze środowiska, ale zmierzali do zapobiegania i minimalizacji negatywnych oddziaływań. Dodatkowe kierunki działań zmierzające do osiągnięcia założonego celu w sektorze przemysłowym to: 1. Osiągnięcie w zakładach przemysłowych wskaźników energochłonności, materiałochłonności i wodochłonności nie odbiegających od tych, jakie w tym samym czasie będą uzyskiwane w innych krajach Unii Europejskiej i OECD 2. Ograniczanie terenów wytwórczości jako elementu terenów zainwestowanych, przy zwiększeniu intensywności ich wykorzystania 3. Spełnienie przez wszystkie zakłady wymagań w zakresie korzystania ze środowiska określonych przepisami prawa krajowego i obowiązującymi decyzjami administracyjnymi (dopuszczalne wielkości emisji, rejestry zanieczyszczeń, monitorowanie emisji, zintegrowane pozwolenia na korzystanie ze środowiska, zasady postępowania z odpadami, jakość ekologiczna wyrobów, zarządzanie ryzykiem środowiskowym, oceny oddziaływania na środowisko, procedury raportowania) 4. Wdrażanie projektów Czystszej Produkcji i zarządzania środowiskowego w zakładach, modernizacja instalacji przemysłowych 5. Sukcesywne wyposażanie zakładów (tam, gdzie jest to niezbędne) w infrastrukturę techniczną ochrony środowiska (oczyszczalnie ścieków, systemy oczyszczania spalin, itp.) 126 6. Wdrożenie systemów zapobiegania i przeciwdziałania zdarzeniom mogącym powodować poważną awarię oraz ograniczanie jej skutków dla ludzi i środowiska w zakładach stwarzających tego typu zagrożenie 7. Wdrożenie dobrowolnych lub obowiązkowych (w zależności od stopnia ryzyka) ubezpieczeń od odpowiedzialności cywilnej za ewentualne, spowodowane szkody ekologiczne 8. Modernizacja, ewentualnie eliminacja z obszarów o funkcji mieszkaniowo – usługowej zakładów wytwórczych Na terenie gminy Kobyłka nie wytypowano zakładów posiadających instalacje, które będą musiały uzyskać pozwolenie zintegrowane, zgodnie z wymogami ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. Nr62, poz. 627 z późn. zm) oraz ustawą o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001 roku (Dz.U. Nr 100, poz. 1085). Obowiązek uzyskania pozwoleń zintegrowanych wynika z konieczności dostosowania się do dyrektywy 96/61/WE (IPPC). Kolejną istotna sprawą jest dostosowanie funkcjonującej w gminie stacji paliw do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 20.09.200 r w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi dalekosiężne do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 98, poz. 1067 z późn. zm.). Rozporządzenie to jest wynikiem konieczności spełnienia wymagań dyrektywy 94/63 WE – kontrola emisji lotnych związków organicznych z istniejących instalacji do magazynowania i transportu paliw. Zgodnie z tymi aktami prawnymi, do 31.12.2005 roku stacje paliw powinny być wyposażone w urządzenia kontrolno – pomiarowe sygnalizujące wycieki paliw do gruntu i wód, w urządzenia zabezpieczające przed emisja par benzyn do powietrza przy napełnianiu zbiorników magazynowych i tankowaniu paliwa przez kierowców. Stacje nie spełniające wymagań będą musiały zostać zmodernizowane, bądź też zamknięte. 9.1.2 Transport Jednym z atutów gminy powinien być dobry układ komunikacyjny wraz z rozwiniętym systemem lokalnego transportu zbiorowego. Z uwagi na zwiększający się ruch pojazdów (prognozowane na rok 2015 średniodobowe roczne natężenie ruchu drogowego wyniesie w rejonie miasta Kobyłka – 32 700 pojazdów), nieprzystosowanie do obecnych warunków ruchu wielu ulic i dróg w mieście oraz zwiększająca się liczba przejazdów tranzytowe na drodze krajowej nr 634 proponuje się następujące cele dla zrównoważenia sektora transportu dla gminy Kobyłka: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego Usprawnienie połączeń komunikacyjnych miasta Poprawę warunków podróżowania w transporcie indywidualnym i zbiorowym Poszerzenie dróg modernizowanych Budowę zatok w miejscach zatrzymywania się autobusów Utwardzenie nawierzchni dróg Uzyskanie przez wszystkie eksploatowane środki transportu parametrów w zakresie walorów użytkowych oraz w zakresie oddziaływania na środowisko, jakie będą w tym czasie obowiązywały w Unii Europejskiej Doprowadzenie do ogólnej przepustowości szlaków i węzłów infrastruktury transportowej, a także jej rozmieszczeniu przestrzennemu, do stanu w pełni odpowiadającego rzeczywistym potrzebom przewozowym Wyprowadzenie (w miarę możliwości) tranzytowych przewozów samochodowych poza obszar zwartej zabudowy Spełnienie wszystkich wymaganych w prawie polskim i międzynarodowym warunków bezpieczeństwa przy przewozach ładunków niebezpiecznych Kontynuacja wdrażania płynnej regulacji ruchu w obszarach o jego największym natężeniu 127 12. Zmniejszenie technicznych ograniczeń w zakresie rozwoju transportu rowerowego, poprzez wybudowanie lub wyznaczenie, na wszystkich obszarach zabudowanych, ścieżek rowerowych oraz odpowiednio zagospodarowanych miejsc do parkowania rowerów 13. Poprawa stanu istniejących dróg i ulic poprzez ich przebudowę, modernizację 14. Zmniejszenie rangi dróg przebiegających przez historyczne centrum miasta do klasy ulic lokalnych, ewentualnie zbiorczych, poprzez budowę układu odciążającego ulic zbiorczych i głównych, 15. Wzmocnienie powiązań komunikacyjnych z projektowaną drogą ekspresową Via Baltica, 16. Rozwój komunikacji zbiorowej, zwłaszcza wobec zmniejszania się rangi transportu kolejowego. Przeprowadzone analizy dla zakładanego kierunku rozwoju miasta potwierdziły celowość rozbudowy układu komunikacyjnego miasta według dotychczasowych ustaleń i opracowań ponadlokalnych. Rozbudowa układu komunikacyjnego podstawowego powinna obejmować realizację nowych odcinków i modernizację istniejących między innymi: - ciągu ulic Światowida – Orląt Lwowskich, ciągu ulic Orszagha – Kazimierza Wielkiego – Bolesława Chrobrego, ulicy po północnej stronie terenów PKP na przedłużeniu ul. Wołomińskiej, ciągu ulic Wesoła – ks. Kordeckiego, ul. Nadarzyńskiej (modernizacja). Ponadto, na terenie miasta przewiduje się prowadzenie ścieżek rowerowych wzdłuż następujących ulic: Nadarzyńskiej, Światowida, Orląt Lwowskich, projektowanej po północnej stronie terenów PKP i ul. Wołomińskiej lub alternatywnie ul. Nowej, Orszagha, Poniatowskiego, Napoleona, Kościelnej, Kraszewskiej, Kazimierza Wielkiego, B.Chrobrego, ks. Kordeckiego, ks. Zagańczyka, F. Marmo, K. Pieniążka, J. Słowackiego. W zakresie komunikacji publicznej obsługa miasta nadal opierać się będzie o kolej i system linii autobusowych. Zakłada się większe wykorzystanie kolei w dojazdach do Warszawy i sąsiadujących miast i gmin położonych wzdłuż istniejącej linii kolejowej. Przewiduje się utrzymanie dotychczasowych powiązań autobusowych z Warszawą i sąsiednimi miejscowościami. Przekształceniom ulegną przebiegi linii autobusowych (w miarę rozwoju układu komunikacyjnego) oraz ich częstotliwość związana głównie z potrzebami mieszkańców. Zakłada się lepsze powiązanie obszarów obrzeżnych z rejonami centralnymi miasta, szkołami, przystankami kolejowymi i przewidywanymi centrami drobnej wytwórczości. W zakresie komunikacji publicznej autobusowej postuluje się prowadzenie linii autobusowych między innymi ulicami: Światowida, ks. Kordeckiego, Szeroką, Marecką, Zagańczyka, Kraszewską, Kazimierza Wielkiego, B. Chrobrego, Radzymińską, Orszagha, Żymirskiego, Napoleona, Poniatowskiego, Orląt Lwowskich, Nadarzyńską. Celowe wydaje się docelowo wprowadzenie komunikacji miejskiej z pętlą np. w rejonie p.o. Ossów lub p.o. Kobyłka umożliwiającą powiązanie w ramach miasta głównie na kierunku północ – południe. Należy dążyć do zapewnienia sprawnej obsługi komunikacyjnej rejonów wskazanych do intensywnych przekształceń i zainwestowania, co wymagać będzie przekształceń i rozbudowy istniejącego układu komunikacyjnego, zarówno w zakresie rozwiązań technicznych jak i sposobu obsługi przyległego zagospodarowania. Rejony te to przede wszystkim: 1. 2. 3. 4. rejon ulic Dworkowej i Wrzosowej, rejon ulic Gospodarczej, Przyjacielskiej, Barbary, rejon ulic B. Chrobrego i Kazimierza Wielkiego, rejon ulic Napoleona i Granicznej. 128 Szczegółowy zakres przekształceń i uzupełnień układu drogowego powyższych obszarów zostanie określony w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Dla umożliwienia dalszego rozwoju miasta niezbędne jest utrzymanie w układzie drogowym dotychczasowych rezerw terenowych dla części ulic głównych układu podstawowego wyznaczonych w „Planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego m. Kobyłka” tj.: Światowida, Dworkowej, Orszagha, Kazimierza Wielkiego, B. Chrobrego, Wołomińskiej, ks. Kordeckiego, Napoleona, Poniatowskiego, Orląt Lwowskich oraz większości ulic zbiorczych. Uściślenia wymagają prezentowane rezerwy terenowe dla nowych fragmentów podstawowego układu komunikacyjnego między innymi: przedłużenia ul. ks. Kordeckiego w kierunku zachodnim, projektowanej ulicy po północnej i południowej stronie terenów PKP, powiązań z Wołominem. Uwzględnić należy warianty przebiegu trasy VIA BALTICA przez teren miasta Kobyłka (wariant I, III i IV) projektowane w ramach „Studium przebiegu nowego wylotu z Warszawy drogi Warszawa – Białystok o parametrach trasy ekspresowej” przez DHV Polska Spółka z o.o. Według wariantu I i III powiązanie układu komunikacyjnego miasta z ww. trasą przewiduje się przez węzeł „Nadma” (rejon ul. B. Chrobrego) i ewentualnie przez węzeł „Dworkowa” (rejon ul. Dworkowej). Przyjęcie wariantu IV jest mało realne. W celu ograniczenia ruchu ciężarowego przez obszar centrum miasta w rejonie projektowanej trasy VIA BALTICA zaproponowano teren na parking dla samochodów ciężarowych. Dla poprawy bezpieczeństwa oraz usprawnienia powiązań pieszych pomiędzy obszarami po obu stronach torów kolejowych w rejonie przystanków kolejowych proponuje się bezkolizyjne przejścia piesze (które również powinny być wykorzystywane dla potrzeb ruchu rowerowego). Natomiast trasy samochodów ciężarowych powinny być prowadzone nowymi ciągami komunikacyjnymi omijając centrum miasta np. w ciągu ulicy ks. Kordeckiego z przedłużeniem w kierunku wschodnim i zachodnim. Na terenie miasta parkowanie pojazdów osobowych nie stwarza dużych problemów, chociaż istnieją miejsca, gdzie niedobór miejsc parkingowych jest widoczny - np. w rejonie Urzędu Miasta Kobyłka. Modernizacja ulic z jednoczesną realizacją miejsc parkingowych głównie w rejonie: centrum miasta, osiedli wielorodzinnych, centrów usługowo-handlowych, przystanków kolejowych powinna zminimalizować problemy parkowania samochodów osobowych na terenie miasta. Realizacja nowych obiektów handlowych, oświatowych, administracyjnych, usługowych, zabudowy mieszkaniowej powinna również uwzględniać realizację parkingów dla potrzeb ww. obiektów na terenie lokalizacji własnych. Zgodnie z „Rozporządzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej” z dnia 02.03.1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie – Dziennik Ustaw nr 43 z dnia 14.05.1999 r. poz. 430, istniejące i projektowane ulice powinny posiadać minimum następujące szerokości w liniach rozgraniczających: ekspresowa - S – projektowana wg studium przebiegu Via Baltica - 60 m główna ruchu przyśpieszonego – GP – 40 m - główne – G – 25 m - zbiorcze – Z – 20 m - lokalne – L – 12 m. W szczególnych przypadkach istnieje możliwość zawężenia ww. linii rozgraniczających. 129 9.1.3 Gospodarka komunalna i budownictwo Miasto Kobyłka charakteryzuje się dość zwartą zabudową mieszkaniową i dobrze ukształtowanym układem przestrzennym. Obecna struktura przestrzenna miasta jest wynikiem nawarstwień z różnych okresów i oparta jest: - na układzie promienistym w stosunku do historycznego centrum z zachowanymi przebiegami dawnych dróg, prowadzących do Warszawy, Wołomina, Radzymina - na układzie promienistym w stosunku do dwóch przystanków kolejowych części miasta położonych po obu stronach linii kolejowej. Zamierzenia w zakresie uzyskania docelowych cech zrównoważenia gospodarki komunalnej i budownictwa obejmują: 1. Spełnienie wszystkich wymagań wynikających z przepisów prawa krajowego i regulacji Unii Europejskiej, a także określonych regułami racjonalności i dobrej praktyki gospodarowania, dotyczących stanu infrastruktury technicznej gospodarki komunalnej w zakresie: uzdatniania wody do picia, oczyszczania i odprowadzania ścieków, zagospodarowania odpadów, ograniczania emisji ze spalania w lokalnych kotłowniach, opomiarowanie zużycia wody i ciepła, zmniejszenie strat przesyłowych wody i ciepła 2. Tworzenie bądź utrzymanie ładu przestrzennego w gminie, obejmującego zachowanie właściwych relacji pomiędzy terenami zabudowanymi i terenami otwartymi, zaplanowany, zharmonizowany z krajobrazem kształt architektoniczno – urbanistyczny pojedynczych budynków i ich zespołów, dbałość o czystość i porządek 3. Całkowite wyeliminowanie samowoli budowlanej 4. Szerokie wdrażanie tzw. dobrych praktyk w zakresie realizacji prac budowlanych (organizacja zaplecza i placu budowy, stosowane technologie, jakość, a zwłaszcza uciążliwość dla środowiska, maszyn i urządzeń oraz środków transportu, porządkowanie i rekultywacja zajętego terenu po zakończeniu inwestycji, itp.), skuteczne wspierane nadzorem inwestorskim i administracyjnym w pełni wykorzystującym zalecenia zawarte w wykonanych ocenach oddziaływania projektowanych inwestycji na środowisko Tereny rozwojowe zabudowy mieszkaniowej wyznaczone w planach zagospodarowania przestrzennego położone są głównie w północnej i północno-zachodniej części miasta oraz na terenie Kobylaka (włączony do granic miasta w 1992 r.). Docelowe kierunki rozwoju zabudowy mieszkaniowej to część północna (Zalasek) i zachodnia (Maciołki), powiązane komunikacyjnie z centrum. Nowym elementem, wpływającym na układ przestrzenny miasta, będzie projektowana wzdłuż zachodniego obrzeża miasta droga ekspresowa Via Baltica, która zaktywizuje dotychczas niezagospodarowane tereny w tej części miasta z przeznaczeniem na funkcję usługowo-produkcyjną. Elementem wzbogacającym układ przestrzenny miasta będą ciągi zielone, prowadzone promieniście z centrum historycznego i z centrum osiedla Stefanówka-Grabicz, łączące tereny mieszkaniowe z terenami otwartymi – leśnym, zieleni urządzonej oraz obszarami chronionego krajobrazu. Tereny planowanych i częściowo istniejących ośrodków usługowych dla poszczególnych jednostek strukturalnych zabudowy mieszkaniowej i miasta, jako miejsca przestrzeni publicznej, wymagają atrakcyjnego kształtowania architektonicznego i uzupełnienia częściowo istniejącego programu usługowego. W historycznym centrum miasta wyznaczono strefy ochrony konserwatorskiej. 130 Miasto przecięte jest linią kolejową z dwoma przystankami. Projektowane są w ich rejonie dwa wiadukty nad torami, łączące bezkolizyjnie obie części miasta. W programie mieszkaniowym przewiduje się rozwój zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej na nowych, wyznaczonych w studium i planach zagospodarowania przestrzennego terenach, uzupełnienie istniejącego zainwestowania na niezabudowanych działkach w ramach wyznaczonych w planach terenów budowlanych oraz adaptację zabudowy wielorodzinnej. W mieście występuje stopniowy zanik funkcji rolniczej i przekształcenie zabudowy siedliskowej na zabudowę jednorodzinną. Na terenach zalesionych działek własności prywatnej w południowowschodniej części miasta oraz przy ul.Serwituckiej proponuje się zabudowę o wysokim standardzie na dużych działkach leśnych, o ile dokonana zostanie zmiana przeznaczenia terenów leśnych na zabudowę mieszkaniową. 9.1.4 Rekreacja i turystyka Gmina Kobyłka posiada liczne walory krajobrazowe i przyrodnicze, co sprzyja wypoczynkowi i turystyce. W gminie, oprócz atrakcji przyrodniczych, znajdują się także obiekty zabytkowe. Obecna infrastruktura turystyczna i kulturalna, w tym baza noclegowa, nie są obecnie wystarczające na potrzeby aktualnego ruchu turystycznego i rekreacyjnego. Przewiduje się dalszy rozwój funkcji rekreacyjnej dla potrzeb mieszkańców miasta, w oparciu o walory przyrodnicze i krajobrazowe terenu, z uwzględnieniem wymogów ochrony środowiska. Planowane do uzyskania, docelowe cechy zrównoważenia sektora rekreacji i turystyki obejmują: Optymalne wykorzystanie walorów przyrodniczych gminy do celów rekreacji i turystyki Wzmocnienie infrastruktury rekreacyjnej i turystycznej na terenie gminy Wspieranie rozbudowy szlaków pieszych, konnych i rowerowych Kontynuacja i wdrażanie programów wspierających rozwój rekreacji i sportu mieszkańców, organizacja turniejów i zawodów sportowych 5. Ochrona dziedzictwa kulturowo – historycznego (program ochrony zabytków) 6. Określenie chłonności i pojemności terenów predysponowanych do rozwoju turystki i wypoczynku 7. Podniesienie standardu wyposażenia istniejących obiektów turystyczno-wypoczynkowych zarówno całorocznych jak i sezonowych oraz budowa nowych obiektów o standardzie odpowiadającym normom europejskim 1. 2. 3. 4. Istnieją duże możliwości rozwoju następujących terenów rekreacyjnych: - tereny zieleni miejskiej: parki, zieleńce, parki leśne (w oparciu o lasy położone wewnątrz miasta) tereny rekreacyjno-sportowe (wykorzystanie istniejących zbiorników wodnych – powyrobiskowych) ciągi zieleni nadwodnej i przyulicznej z ciągami pieszymi i rowerowymi system ścieżek rowerowych , w tym oznakowana ścieżka „szlak bitwy warszawskiej” prowadząca z Warszawy, przez Ossów, Kobyłkę do Radzymina. W bilansie terenów zieleni dla poszczególnych jednostek mieszkaniowych należy przyjmować orientacyjny wskaźnik ok.5-8 m2 pow. zieleni/mieszkańca. Ograniczoną funkcję rekreacyjną, ze względu na ochronę siedlisk leśnych, mają otaczające miasto lasy, nie mogą one jednak spełniać ani zastępować funkcji zieleni miejskiej. Do jednej z form turystyki kwalifikowanej wędrówkowej należy turystyka rowerowa, dla której zaprojektowano ścieżki rowerowe o znaczeniu międzynarodowym i regionalnym, z podstawowym punktem obsługi ruchu rowerowego w Kobyłce. 131 9.1.5. Rolnictwo Na terenie gminy Kobyłka rolnictwo nie pełni kluczowej roli w gospodarce, a jego znaczenie systematycznie spada, w wyniku ekspansji budownictwa mieszkalnego na tereny rolne. Jednakże, konieczne będzie wdrożenie zasad obowiązujących w Unii Europejskiej, co wymagać będzie następujących kroków: 1. Utrzymanie i rozwój zróżnicowania sposobów i kierunków produkcji, przede wszystkim różnorodnej wielkości gospodarstw, stopnia ich specjalizacji, intensywności gospodarowania. 2. Optymalne wykorzystania potencjału biologicznego gleb poprzez dostosowanie rodzaju i wielkości upraw, zalesianie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa, minimalizacja gruntów przekazywanych na cele nierolnicze, zwłaszcza wysokich klas bonitacyjnych. 3. Powszechne wdrożenie dobrych praktyk rolniczych, zwłaszcza w zakresie stosowania nawozów mineralnych i chemicznych środków ochrony roślin, nawożenia i gospodarowania obornikiem i gnojowicą, regulacji stosunków wodnych, utrzymania miedz oraz wprowadzania zadrzewień i zakrzewień śródpolnych oraz granicy rolno - leśnej. 4. Wprowadzanie rolnictwa ekologicznego, wspieranie przetwórstwa rolno – spożywczego opartego o produkty ekologiczne. 5. Zalesienie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa ze szczególnym uwzględnieniem granicy rolnoleśnej 9.1.6. Aktywizacja rynku do działań na rzecz środowiska Istotnym wsparciem ochrony środowiska jest aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska prowadząca do tworzenia tzw. zielonych miejsc pracy (zwłaszcza w rekreacji i ochronie przyrody, odnawialnych źródłach energii, wykorzystaniu odpadów), rozwoju produkcji urządzeń służących ochronie środowiska bądź produkcji towarów przyjaznych środowisku. Na poziomie powiatu opracowany będzie tzw. ramowy program wspierania zielonych miejsc pracy jako element walki z bezrobociem. Program ten będzie zawierał mechanizm finansowego i eksperckiego wspierania władz samorządowych i prywatnych przedsiębiorców w tworzeniu zielonych miejsc pracy. Cele krótkoterminowe i kierunki działań: 1. Uwzględnianie w przetargach organizowanym przez administrację samorządową wymogów ekologicznych, o ile jest to ekonomicznie uzasadnione 2. Kształtowanie równoprawnych warunków konkurencji przez pełne stosowanie zasady „zanieczyszczający płaci”, wraz z uwzględnieniem kosztów zewnętrznych 3. Wspieranie powstawania i zachowania tzw. „zielonych” miejsc pracy, w szczególności w: ochronie przyrody, odnawialnych źródłach energii, transporcie publicznym, działaniach na rzecz oszczędzania zasobów (zwłaszcza energii i wody), odzysku produktów lub ich części oraz odzysku opakowań i wykorzystania odpadów jako surowców wtórnych 4. Stymulowanie rozwoju przemysłu urządzeń ochrony środowiska, zwłaszcza urządzeń wykorzystywanych w ochronie wód i powietrza oraz zagospodarowania odpadów 5. Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym Ze względu na gęstnienie sieci infrastruktury w krajobrazie oraz potencjalny rozwój gospodarczy na terenie gminy, należy zadbać o uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, wniosków wynikających z istniejącej lub planowanej lokalizacji terenów chronionych wraz z ich otulinami. 132 Zadania prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego selektywnego dostępu do terenów wyjątkowo cennych przyrodniczo; 2. Wprowadzenie odpowiednich procedur lokalizacyjnych chroniących tereny cenne przyrodniczo przed przeinwestowaniem; 3. Przeciwdziałanie rozwojowi budownictwa mieszkalnego i rekreacyjnego na terenach chronionych. 10. Edukacja ekologiczna 10.1. Stan aktualny Jednym z istotnych elementów Programu ochrony środowiska jest stworzenie w społeczności lokalnej odpowiedniego poziomu świadomości ekologicznej. Podstawowym dokumentem, z którego wynika światowy nakaz powszechnej edukacji ekologicznej (EE) jest „Globalny Program Działań” czyli Agenda 21 przyjęta na Szczycie Ziemi w Rio w 1992r. Stwierdzono w nim, że władze lokalne 179 państw (które podpisały dokument z Rio) „powinny przeprowadzić konsultację ze swoimi obywatelami i sporządzić – lokalną Agendę 21 dla własnych społeczności” . W skali Polski takim dokumentem jest „Polityka Ekologiczna Państwa”, a rozwinięciem zdań dotyczących EE jest „Polska Strategia Edukacji Ekologicznej” pt. „Przez edukację do trwałego i zrównoważonego rozwoju”, opracowana przez samodzielny zespół ds. Edukacji Ekologicznej w Ministerstwie Środowiska. Powstał również Narodowy Program Edukacji Ekologicznej (NPEE), będący rozwinięciem i konkretyzacją zapisów Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej (NSEE). Jest on pierwszym dokumentem z zakresu tej problematyki, określającym podstawowe zadania edukacyjne, podmioty odpowiedzialne za ich realizację, możliwości i źródła finansowania, a także harmonogram ich wdrażania. Edukacja ekologiczna odgrywa bardzo ważną rolę w kształtowaniu świadomości prośrodowiskowej. Jej adresatem powinni być zarówno uczniowie szkół wszystkich szczebli, przedszkoli oraz innych grup zorganizowanych typu: drużyny harcerskie, koła zainteresowań, koła krajoznawcze, turystyczne, a także wszyscy mieszkańcy gminy. Edukacja ma za zadanie wykształcić nowe spojrzenie na środowisko i jego walory oraz nauczyć jak chronić przyrodę i racjonalnie korzystać z jej dóbr. Adresatem końcowym Programu ochrony środowiska jest społeczeństwo gminy Kobyłka. Warunkiem niezbędnym dla realizacji celów i zadań zawartych w Programie ochrony środowiska jest chęć włączenia się mieszkańców do ich realizacji. Z tego względu jednym z priorytetów Programu jest kontynuacja i dalszy rozwój prowadzonej na terenie gminy edukacji ekologicznej. Działania zaproponowane w Programie przyczynią się do ukształtowania świadomości ekologicznej, rozumianej jako wiedza, poglądy i wyobrażenia ludzi o środowisku przyrodniczym i jego ochronie. Na terenie gminy Kobyłka, pomimo istnienia ośrodka kultury, występuje deficyt miejsc, gdzie poruszana byłaby tematyka ochrony środowiska przyrodniczego oraz prowadzone byłyby różne akcje i konkursy z tym związane. 10.2. Program działań dla sektora edukacja ekologiczna Cel strategiczny: Zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa gminy, kształtowanie postaw proekologicznych jego mieszkańców oraz poczucia odpowiedzialności za jakość środowiska. Cel ten wpisuje się w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej. 133 Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Kontynuacja i rozszerzanie działań edukacyjnych w szkołach z zakresu ochrony środowiska 2. Podniesienie poziomu świadomości ekologicznej dorosłej społeczności gminy 3. Kształtowanie prawidłowych wzorców zachowań poszczególnych grup społeczeństwa gminy w odniesieniu do środowiska Cele krótkoterminowe do roku 2008 i kierunki działań: 1. Kontynuacja edukacji na temat ochrony środowiska w przedszkolach, szkolnictwie wszystkich szczebli raz dla ogółu mieszkańców gminy 2. Wspieranie finansowe i merytoryczne działań z zakresu edukacji ekologicznej 3. Zapewnienie społeczeństwu niezbędnych informacji nt. stanu środowiska i działań na rzecz jego ochrony 4. Rozwijanie międzyregionalnej współpracy w zakresie edukacji ekologicznej 5. Rozwijanie różnorodnych form edukacji ekologicznej Priorytetem w zakresie edukacji ekologicznej jest wykształcenie świadomości ekologicznej u przeważającej części społeczeństwa gminy i przekonanie ludzi o konieczności myślenia i działania według zasad ekorozwoju. Jest to cel dalekosiężny, pewnie wykraczający poza horyzont 2015 roku, do którego można się zbliżać poprzez stopniowe podnoszenie świadomości ekologicznej coraz większej liczby ludzi na coraz wyższy poziom. Cel ten osiągnie się przez intensyfikację aktualnych działań w zakresie EE, eliminowanie działań mało efektywnych i poszerzenie sposobów edukowania o nowe formy, sprawdzone w warunkach krajowych. Edukacja ekologiczna szkolna Ten rodzaj edukacji to zorganizowany system kształcenia uczniów na wszystkich szczeblach systemu oświaty, nastawiony na wykształcenie w nich umiejętności obserwowania środowiska i zmian w nim zachodzących, wrażliwości na piękno przyrody i szacunku dla niej. W ramach edukacji formalnej proponuje się kontynuację lub wprowadzenie następujących działań: 1. Realizacja zajęć zawierających elementy edukacji ekologicznej w przedszkolach. 2. Utrzymywanie klas o profilu kształcenia ekologiczno-przyrodniczym w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych. 3. Uczestnictwo uczniów w olimpiadach, konkursach i różnych programach ekologicznych o charakterze regionalnym i krajowym (wraz z podaniem otrzymanych nagród i wyróżnień). 4. Ponadprogramowa edukacja z zakresu ekologii i ochrony środowiska, prowadzenie odrębnych zajęć dotyczących ochrony środowiska, organizowanie zajęć w terenie i wycieczek krajoznawczych, prowadzenie ekologicznych kół zainteresowań, wykonywanie wystaw i ekspozycji, albumów i kronik prezentujących osiągnięcia uczniów w poznawaniu i ochronie środowiska. 5. Zaangażowanie szkół i uczniów w akcjach sprzątania terenu gminy, sadzenia drzew i pielęgnacji zieleni, opieki nad zwierzętami, zbierania surowców wtórnych (wraz z podaniem ich ilości), a także innych przedsięwzięciach proekologicznych zasługujących na uwagę. Programy nauczania Przedszkola – w programie nauczania przedszkolnego treści ekologiczne zawarte są w części haseł dotyczących środowiska, pór roku i towarzyszących im przemian w przyrodzie. Od świadomości ekologicznej nauczyciela przedszkola zależy jak dalece potrafi program nauczania w przedszkolu nasycić treściami ekologicznymi, co potrafi przekazać uczniom w trakcie zabaw, spacerów, czy zajęć plastycznych. 134 Szkoła podstawowa i gimnazjum– edukacja ekologiczna w szkołach podstawowych prowadzona jest na przyrodzie lub na innych przedmiotach w postaci ścieżki ekologicznej. Celami ogólnymi edukacji ekologicznej na poziomie szkoły podstawowej są: - Uświadamianie zagrożeń środowiska przyrodniczego, występujących w miejscu zamieszkania Budzenie szacunku do przyrody Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym Zdobycie umiejętności obserwacji zjawisk przyrodniczych i ich opisu Poznanie współzależności człowieka i środowiska Wyrobienie poczucia odpowiedzialności za środowisko Rozwijanie wrażliwości na problemy środowiska Program ścieżki edukacyjnej łączy ogólne treści niezbędne w edukacji ekologicznej. Są to: - Przyczyny i skutki niepożądanych zmian w atmosferze, biosferze, hydrosferze i litosferze Różnorodność biologiczna (gatunkowa, genetyczna, ekosystemów) – znaczenie jej ochrony Żywność – oddziaływanie produkcji żywności na środowisko Zagrożenia dla środowiska wynikające z produkcji i transportu energii; energetyka jądrowa – bezpieczeństwo i składowanie odpadów. Program ten uszczegóławia powyższe treści, a w kilku miejscach wykracza poza nie. Dotyczy to szczególnie tych treści, które mają nawiązywać do własnego doświadczenia dziecka i jego znajomości najbliższej okolicy oraz regionu. Program koncentruje się wokół: - Zagadnień zmienności w środowisku: naturalnej, jako tła porównawczego oraz zależnej od działalności człowieka w środowisku Najważniejszych problemów ekologicznych współczesnego świata Sposobów gospodarowania w miejscu swojego zamieszkania Wartości, jaką stanowi różnorodność biologiczna W realizacji programu tak w szkole podstawowej jak i w gimnazjum ważne jest: - - Prowadzenie lekcji terenowych: obserwacji i prostych badań w terenie Preferowanie metod aktywizujących uczniów, takich jak: praca z mapą w terenie, zbieranie danych i ich opracowanie, dyskusje, debaty, wywiady, reportaże, ankietowanie, podejmowanie decyzji – metodą drzewa decyzyjnego, tworzenie „banków pomysłów”, metaplanów itp. Porównywanie zjawisk, procesów, problemów występujących w najbliższej okolicy z podobnymi i odmiennymi w innych regionach, krajach, kontynentach Stosowanie różnorodnych skal przestrzennych prowadzących do porównywania i odróżniania zjawisk, procesów, przyczyn i skutków Wykorzystywanie na lekcjach danych liczbowych, tabel, map, wykresów, zdjęć, rycin w celu kształcenia umiejętności interpretacji zawartych w nich informacji Organizowanie wspólnych, wcześniej zaprojektowanych przez uczniów działań w najbliższym środowisku, prowadzących do pozytywnych zmian Ukazywanie pozytywnej działalności człowieka w środowisku, jako dróg właściwego i realnego rozwiązywania problemów ekologicznych Głoszenie idei, haseł proekologicznych, które są zgodne z własnymi czynami Integrowanie i korelowanie treści nauczania w obrębie różnych przedmiotów i bloków przedmiotowych 135 Edukacja ekologiczna pozaszkolna W ostatnich latach obserwuje się rosnące zainteresowanie niektórych grup osób dorosłych zdobywaniem wiedzy na temat otaczającego ich środowiska, a także możliwości uczestniczenia w działaniach na rzecz jego ochrony. Zachowania obserwowane w społeczeństwie wskazują jednak, że poziom akceptacji dla działań z zakresu ochrony środowiska maleje, a zachowania prokonsumpcyjne dominują nad proekologicznymi. Dlatego rola edukacji ekologicznej i wprowadzanie jej nowych form są nadal bardzo istotne. Najlepszym i najefektywniejszym sposobem podniesienia świadomości ekologicznej dorosłych jest zaangażowanie mieszkańców w procesy decyzyjne. Wymaga to szerokiego informowania społeczeństwa o stanie środowiska, działaniach na rzecz jego ochrony, a także o możliwościach prawnych uczestniczenia mieszkańców w podejmowaniu decyzji mających wpływ na stan środowiska. Wśród wielu tematów edukacji ekologicznej, znaczące miejsce należy przypisać edukacji w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, ochrony powietrza atmosferycznego, oszczędności energii i wody. Istotną kwestią jest również szkolenie rolników i osób uprawiających ziemię, gdyż ten rodzaj działalności wpływa w dużym stopniu na wody podziemne i powierzchniowe, będąc źródłem zanieczyszczeń obszarowych i punktowych. Proponowane działania w ramach edukacji pozaszkolnej obejmują: 1. 2. 3. 4. 5. Organizacje szkoleń, wykładów i seminariów. Opracowanie i wdrożenie programów doradczych. Współpraca z klubami ekologicznymi. Działania promocyjne Doradztwo indywidualne Przewidziane przedsięwzięcia dotyczące dostępu do informacji, edukacji i udziału społeczeństwa w działaniach na rzecz środowiska, obejmują zadania w zakresie: - - ekologicznej Tworzenia, zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, publicznych rejestrów i elektronicznych baz danych o środowisku, ułatwiających dostęp obywateli do informacji gromadzonych i przechowywanych przez organa administracji Stworzenia uzgodnionych zasad współpracy pomiędzy instytucjami publicznymi i społecznymi organizacjami ekologicznymi. Uzupełnieniem tych zadań będzie, zgodnie z „Narodową strategią edukacji ekologicznej”, wsparcie finansowe, organizacyjne i techniczne udzielane przez instytucje publiczne działaniom edukacyjnym i promocyjnym realizowanym przez organizacje ekologiczne, usprawnianie przekazywania treści dotyczących środowiska i zrównoważonego rozwoju w ramach edukacji szkolnej o profilu ogólnym i zawodowym, a także rozwijanie edukacji ekologicznej przez placówki funkcjonujące przy jednostkach zarządzających cennymi przyrodniczo obszarami chronionymi. Działania własne gminy Kobyłka winny być skierowane również do mieszkańców poprzez: - Tworzenie ścieżek przyrodniczo-dydaktycznych w oparciu o obszary przyrodniczo cenne. Promocję proekologicznych postaw wobec środowiska w formie dystrybucji broszur, ulotek promujących szeroki aspekt ochrony środowiska, tj.: ograniczenie zużycia wody, segregacje odpadów, zmianę przyzwyczajeń konsumenckich, alternatywne źródła energii, itp., 136 Udział w cyklicznych akcjach ekologicznych o zasięgu ponadlokalnym, np.: „Dzień Ziemi”, „Sprzątanie Świata”, „Światowy Dzień Ochrony Środowiska”. Tworzenie ciągów pieszo — rowerowych, w tym ścieżek rowerowych i szlaków turystycznych, w oparciu o zachowany czytelny układ historycznej sieci drożnej. - Lp 1 2 3 4 5 6 Nazwa zadania Uwagi Prowadzenie aktywnych form edukacji ekologicznej szkoły, Urząd Miasta organizacje młodzieży i dzieci i zwiększenie różnorodności pozarządowe, media prowadzonych działań Pomoc szkołom i organizacjom pozarządowym w uzyskiwaniu pozabudżetowych środków na edukację Urząd Miasta ekologiczną Współdziałanie władz gminy z mediami w zakresie prezentacji stanu środowiska i pozytywnych przykładów Urząd Miasta działań podejmowanych na rzecz jego ochrony Rozszerzenie formuły „Dni Ziemi”, „Sprzątania Świata” i Urząd Miasta, szkoły, organizacje innych akcji proekologicznych. pozarządowe, media Bieżące informowanie na stronach internetowych Urzędu Gminy o stanie środowiska w gminie i działaniach Urząd Miasta podejmowanych na rzecz jego ochrony Prowadzenie działań w zakresie edukacji ekologicznej Urząd Miasta, organizacje pozarządowe, społeczności lokalnej na terenach cennych przyrodniczo szkoły, media 11. Aspekty finansowe realizacji programu Budżet gminy Kobyłka jest niewystarczający na realizację wszystkich celów i zadań z zakresu ochrony środowiska przyjętych w niniejszym programie, stąd też spełnienie tych zamierzeń wymaga zapewnienia źródeł finansowania inwestycji i eksploatacji systemu. W latach 2001-2004 roczny budżet Gminy Kobyłka wzrósł w ujęciu nominalnym z 18,9 mln PLN w 2001 r. do 22,2 milionów w 2004 r. Około 40% przychodów pochodzi ze źródeł własnych (podatki od osób prawnych i fizycznych oraz podatek od nieruchomości). Budżet gminy Kobyłka wykazuje deficyt. Deficyt ten uległ zmniejszeniu w 2004 r. w wyniku wzrostu dochodów własnych gminy. Tabela 46 Budżet gminy Kobyłka w latach 2001 – 2004 (tys. PLN) Wyszczególnienie Ogółem Dochody w tym: 1. Dochody własne razem z udziałami w podatkach stanowiącymi dochód budżetu państwa 2. Subwencja budżetu państwa 3. Dotacje celowe Ogółem Wydatki w tym: 1. Wydatki bieżące 2. Wydatki majątkowe Nadwyżka/Deficyt 2001 18 920 2002 19 722 2003 20 184 2004 22 992 11 274 6 609 1 038 19 637 11 812 6 692 1 218 20 310 11 723 7 383 1 078 21 460 14 465 6 495 2 032 23 272 16 965 2 672 -717 137 17 498 2 811 -588 18 148 3 312 -1 276 19 590 3 681 -280 Nadwyżka/Deficyt jako % dochodów ogółem Przychody ogółem Rozchody ogółem Wynik -3,8% 1 199 0 482 -3,0% 1 384 447 349 -6,3% 2 215 528 410 -1,2% 1 834 825 729 Źródło: Urząd Gminy Kobyłka Tabela 47 Prognoza budżetu gminy Kobyłka w latach 2005-2008 (tys. PLN) Wyszczególnienie Ogółem dochody w tym: 1. Dochody własne razem z udziałami w podatkach stanowiącymi dochód budżetu państwa 2. Subwencja budżetu państwa 3. Dotacje celowe w tym: Ogółem wydatki w tym: 1. Wydatki bieżące 2. Wydatki majątkowe Nadwyżka/Deficyt Nadwyżka/Deficyt jako % dochodów ogółem Przychody ogółem Rozchody ogółem Wynik 2005 24 562 2006 24 558 2009 26 215 2010 26 792 2014 29 229 2018 31 887 15 382 6 602 2 578 15 358 6 650 2 550 16 615 6 850 2 750 17 092 6 900 2 800 19 279 7 100 2 850 21 887 7 150 2 850 25 362 20 697 4 665 -800 23 632 21 179 2 453 927 26 013 22 265 3 748 202 26 628 22 755 3 873 164 29 229 24 824 4 404 0 31 887 27 082 4 805 0 -3,3% 1 757 958 0 3,8% 0 927 0 0,8% 0 202 0 0,6% 0 164 0 0,0% 0 0 0 0,0% 0 0 0 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Urzędu Gminy W 2004 roku wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska wyniosły łącznie 2 600 611 PLN, co przedstawia poniższa tabela: Tabela 48 Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska w Kobyłce w 2004 roku ogółem zł 2 600 611 wydatki bieżące jednostek budżetowych ogółem zł 866 046 wydatki majątkowe ogółem zł 1 734 565 oczyszczanie miast i gmin zł 187 474 utrzymanie zieleni w miastach i gminach zł 25 963 oświetlenie ulic, placów i dróg zł 1 446 284 gospodarka ściekowa i ochrona wód zł 940 890 Wydatki inwestycyjne w gminie Kobyłka w ciągu ostatnich czterech lat wykazują tendencję rosnącą. W strukturze wydatków inwestycyjnych główne pozycje zajmuje gospodarka komunalna – 74% i oświata – 14%. Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska według kierunków w latach 2001 - 2004 roku przedstawiono w poniższych tabelach. 138 Tabela 49 Poziom wydatków inwestycyjnych gminy Kobyłka w latach 2001 – 2004 (tys. PLN) Wyszczególnienie 2001 2002 2003 2004 Wydatki ogółem 19 637 20 310 21 460 23 272 Wydatki inwestycyjne 2 672 2 811 3 312 3 681 Udział 14% 14% 15% 16% Źródło: na podstawie danych Urzędu Miasta Tabela 50 Wydatki inwestycyjne na gospodarkę wodną i ochronę środowiska wg kierunków inwestowania (2004) Ujęcia i doprowadzenia wody tys. zł 634.9 Gospodarka ściekowa i ochrona wód tys. zł 150.5 Pozostała działalność związana z ochroną środowiska tys. zł 753.5 Razem tys. zł 1 520,9 Tabela 51 Wydatki na działania związane z ochroną środowiska zakładane w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym Gminy Kobyłka (tys.PLN) Łączne 2005 nakłady w PLN Wytwarzanie i zaopatrzenie w energię, gaz i wodę Okres realizacji Sieci gazowe uliczne 2005-2007 10 30 2006 2007 10 10 220 Gospodarka komunalna i ochrona wód Kanalizacja deszczowa, melioracje 2005-2007 640 220 220 Oświetlenie ulic, placów i dróg 2005-2007 153 52 51 50 Sieci wodociągowe 2005-2007 1 824 624 600 600 Spójności 2005-2007 39 593,2 3 637,9 17 914,5 18 040,8 Drogi publiczne gminne 2005-2007 300 300 200 Kanalizacja sanitarna, w tym nowe zadania przy udziale Funduszu Transport i łączność 800 Gospodarka mieszkaniowa Różne jednostki obsługi gospodarki mieszkaniowej 2005-2006 800 700 100 Budowa sali sportowej przy ZSP 1 2005 680 680 Stadion sportowy „Wicher” 2005-2007 30 10 10 10 44 550,2 6 233,9* 19 205,5 19 110,8 Oświata i wychowanie Ogółem Źródło: Załącznik Nr 3 B do Uchwały Nr XXV/246/04 Rady Miejskiej Kobyłce z dnia 16 grudnia 2004r Zgodnie z zapisami załącznika Nr 3 B do uchwały budżetowej Gminy Kobyłka w latach 2005-2018 Gmina planuje wydatkować łącznie 44,5 mln PLN. Integralną częścią planu inwestycyjnego jest realizacja projektu rozwoju sieci kanalizacyjnej i wodociągowej. Ok. 90% nakładów inwestycyjnych zostanie przeznaczonych na inwestycje w gospodarkę komunalną. Duże nakłady na ochronę środowiska, w tym gospodarkę odpadami, pochodzą także ze środków własnych przedsiębiorstw oraz inwestorów prywatnych Znacząca część środków wpływa z funduszy i dotacji ekologicznych oraz kredytów i pożyczek. Środki zagraniczne odgrywać będą kluczową rolę w finansowaniu przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska i gospodarki odpadami. W załączniku nr 1 do niniejszego Programu przedstawiono konkretne zadania realizacyjne dla poszczególnych komponentów środowiska na lata 2005 – 2011. Nie przedstawiano długoterminowych 139 zadań i szacunków kosztów, gdyż istnieje zbyt duże prawdopodobieństwo obarczenia takich wyliczeń błędem. Przedstawione poniżej koszty ogólne wdrożenia Programu ochrony środowiska dla gminy Kobyłka opracowano w oparciu o analizę: nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska w latach ubiegłych, przedsięwzięć proponowanych do finansowania ze środków Unii Europejskiej, wielkości nakładów inwestycyjnych na realizację przedsięwzięć, ujętych w projekcie "Programu wykonawczego do II PEP na lata 2002 – 2010) Wieloletniego Planu Inwestycyjnego dla gminy Kobyłka założeń budżetowych - Tabela 52 Szacunkowe koszty wdrożenia Programu w latach 2005 – 2011 L.p. 1 2 3 4 5 6 7 8 Koszty w latach 2005 - 2011 PLN Sektor Jakość wód i stosunki wodne Powietrze atmosferyczne Hałas Promieniowanie elektromagnetyczne Poważne awarie i zagrożenia naturalne Przyroda i krajobraz Gleby Edukacja ekologiczna Razem koszty w latach 2005 - 2011 57 420 000 70 000 495 000 12 000 50 000 460 000 58 507 000 Warunkiem wdrożenia zapisów Programu jest pozyskanie środków finansowych na realizację poszczególnych zadań. Część środków pochodzić będzie z budżetu gminy i powiatu, głównie budżetu gminy oraz powiatowego i gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Jak wykazała przeprowadzona symulacja, środki te mogą pokryć około 5% zaplanowanych wydatków. Środki finansowe na realizację programu będą pochodziły także z pozostałych funduszy ekologicznych i innych funduszy celowych. Niektóre inwestycje będą pokrywane ze środków własnych różnych podmiotów gospodarczych i inwestorów prywatnych. Pożądanym kierunkiem jest zwiększenie dofinansowania na działania związane z ochroną środowiska ze źródeł pomocowych i strukturalnych Unii Europejskiej. Część działań finansowana będzie przez gminę poprzez zaciągnięcie kredytów komercyjnych i w międzynarodowych instytucjach finansujących (np. EBOiR). Dobrym rozwiązaniem jest też zawiązywanie spółek partnerskich publiczno – prywatnych z zainteresowanymi inwestorami, co nie pozbawia władz samorządowych wpływu na decyzje związane z daną inwestycją. W oparciu o analizę źródeł finansowania działań w zakresie ochrony środowiska w ostatnich latach w Polsce i gminie Kobyłka oraz prognoz co do perspektywicznych źródeł, przewiduje się, że struktura finansowania wdrażania Programu w najbliższych czterech latach będzie następująca: Tabela 53 Symulacja rozkładu źródeł finansowania zadań wytyczonych w Programie Źródło % PLN Fundusze ekologiczne (PFOŚiGW, NFOŚiGW, WFOŚiGW) 15 8 776 050 Budżet miasta, w tym GFOŚiGW 5 2 925 350 Podmioty gospodarcze (środki własne i kredyty bankowe) 3 1 755 210 Fundusze z Unii Europejskiej 75 43 880 250 Budżet państwa 2 1 170 140 RAZEM 100 58 507 000 140 Ograniczone możliwości finansowe samorządu powiatowego i gminnego uniemożliwiają samodzielną realizację działań i inwestycji z zakresu ochrony środowiska. Konieczne jest wsparcie instytucji finansowych, które podejmą się finansowania projektów poprzez m.in. zobowiązania kapitałowe (kredyty, pożyczki, obligacje, leasing), udziały kapitałowe (akcje, udziały w spółkach) i dotacje. Finansowaniem ochrony środowiska w Polsce interesuje się coraz więcej banków i funduszy inwestycyjnych. Rozwija się też pomoc zagraniczna, dzięki której funkcjonuje w Polsce wiele fundacji ekologicznych. Poszukiwane są też nowe instrumenty ekonomiczno – finansowe w ochronie środowiska, takie jak opłaty produktowe czy obligacje ekologiczne. Można założyć, że system finansowania przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska w Polsce będzie rozwijał się nadal, oferując coraz szersze formy finansowania i coraz większe środki finansów. Tylko inwestycje i działania uwzględnione w programach ochrony środowiska i planach gospodarki odpadami dla powiatu i gminy mogą liczyć na pozyskanie środków publicznych, w szczególności z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Wspierane powinny być głównie inwestycje o charakterze regionalnym. Zaleca się, aby ograniczać dotacje budżetowe na zadania, które są w stanie zapewnić finansowe wpływy ewentualnym inwestorom. Korzystne jest, jeżeli kapitał obcy (kredyty, udziały w spółkach, nabywcy obligacji) angażowany będzie w finansowanie inwestycji komunalnych w maksymalnym stopniu, w jakim możliwa jest jego spłata wraz z odsetkami. Zestawienie poszczególnych źródeł finansowania działań i inwestycji związanych z ochroną środowiska i gospodarką odpadami przedstawia poniższa tabela. Tabela 54 Najważniejsze źródła finansowania inwestycji w zakresie ochrony środowiska i gospodarki odpadami Źródło finansowania środki własne powiatu i gmin Rodzaj finansowania budżetowy fundusze ochrony środowiska (NFOŚiGW, WFOŚiGW, PFOŚiGW, GFOŚiGW) dotacja pożyczka pożyczka preferencyjna kredyty komercyjne dopłaty do kredytów komercyjnych EkoFundusz dotacja pożyczka preferencyjna Beneficjanci Przedmiot finansowania Maksymalny % dofinansowania powiat zadania z zakresu ochrony do 100% gminy środowiska i gospodarki wodnej bez ograniczeń cele z zakresu ochrony (m.in. samorządy środowiska, zgodne z listą do 70% terytorialne, priorytetową danego jednostki funduszu budżetowe, organizacje pozarządowe, jednostki badawczo – rozwojowe, uczelnie, osoby prawne, stowarzyszenia, inwestorzy prywatni, podmioty gospodarcze, spółdzielnie) inwestorzy (władze projekty inwestycyjne i 10, 30, 40, 50, 70, samorządowe, pozainwestycyjne 80% jednostki związane z ochroną w zależności od budżetowe, środowiska, zgodnie z projektu podmioty priorytetami gospodarcze, inne) główni wykonawcy projektu (organizacje społeczne, fundacje) 141 Okres finansowania ciągły do 15 lat do 2010 roku Inne konieczność budżetowania inwestycji istnieje możliwość umorzenia inwestycje o charakterze: przyrodniczym, innowacyjny, technicznym Z dotacji EkoFunduszu nie mogą korzystać te przedsięwzięcia, które kwalifikują się do otrzymania dofinansowania w ramach programów pomocowych Unii Europejskiej. Źródło finansowania Fundacja na Rzecz Rozwoju Wsi Polskiej „Polska Wieś 2000” Rodzaj Beneficjanci Przedmiot finansowania Maksymalny % finansowania dofinansowania dotacja wiejskie komitety rozprowadzanie wody na do 30%, do 50 kredyty społeczne terenach wiejskich w tys. PLN urzędy gmin obiektach użyteczności publicznej, budowa i modernizacja urządzeń grzewczych zasilanych gazem lub olejem opałowym Fundacja kredyty Wspomagania Wsi mikropożyczki Duński Fundusz Pomocowy Ochrony Środowiska DANCEE dotacje pożyczki Komisja Europejska Departament XI dotacje Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej dotacje kredyty Finesco SA kredyty Leasing udziały kapitałowe, TPF fundusze UE dotacja Okres finansowania 2 lata Inne - do 5 lat - do 100% - dostawy i prace budowlane muszą odpowiadać unijnym standardom projekt musi uzyskać poparcie lokalnych organów administracji i Ministerstwa Środowiska przeznaczony głównie do małych projektów kwota pomocy od 20 do 60 tys. Euro zarządy gmin osoby prywatne kanalizacja, oczyszczanie ścieków, przydomowe oczyszczalnie ścieków starostwa i gminy ochrona wód, powietrza, zakłady usług przyrody, gospodarka komunalnych odpadami, kontrola przedsiębiorstwa zanieczyszczeń, wodno – wzmocnienie kanalizacyjne instytucjonalne instytuty badawczo - rozwojowe osoby fizyczne i innowacyjne i od 30 do 100% prawne demonstracyjne programy działania w przemyśle, wspomaganie technicznych działań lokalnych instytucji gminy będące budowa i wyposażenie do 70% inwestorami składowisk obiektów ochrony środowiska sektor publiczny inwestycje spółdzielnie infrastrukturalne mieszkaniowe proekologiczne, wodnokanalizacyjne, energetyczne, termoizolacyjne, budownictwa komunalnego, transportu miejskiego, gospodarki odpadami jednostki szeroko ujęta do 75% samorządu problematyka ochrony terytorialnego środowiska organizacje pozarządowe inne podmioty publiczne podmioty gospodarcze osoby indywidualne 1 rok - do 5 lat maksymalna kwota dotacji – 100 tys. zł kredytu – 200 tys. do 10 lat - bd - Pozostałe źródła finansowania: Fundacje: Environmental Know-How Fund w Warszawie, Ambasada Brytyjska al. Róż 1, 00-556 Warszawa, Agencja Rozwoju Komunalnego w Warszawie; al. Ujazdowskie 19, 00-557 Warszawa, Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej; ul. Zielna 37, 00-1-8 Warszawa, Polska Agencja Rozwoju Regionalnego; ul. Żurawia 4a, 00-503 Warszawa, Program Małych Dotacji GEF, al. Niepodległości 186, 00-608 Warszawa, Projekt Umbrella. Banki aktywnie wspomagające finansowanie ochrony środowisk: 142 Bank Ochrony Środowiska, Bank Rozwoju Eksportu S.A., Polski Bank Rozwoju S.A., Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. Fundusze inwestycyjne Fundusze inwestycyjne stanowią nowy segment rynku finansowego ochrony środowiska. Wejście ekologicznych funduszy inwestycyjnych na rynek finansowy ochrony środowiska może okazać się kluczowe dla usprawnienia podejmowania decyzji inwestycyjnych oraz integracji ochrony środowiska z przedsięwzięciami o charakterze gospodarczym. Instytucje leasingowe finansujące zadania z zakresu ochrony środowiska: Towarzystwo Inwestycyjno-Leasingowe EKOLEASING S.A., BEL Leasing Sp. z o.o., BISE Leasing S.A., Centralne Towarzystwo Leasingowe S.A., Europejski Fundusz Leasingowy Sp. z o.o. Ocena dostępności źródeł finansowania dla zadań wymienionych w Programie Zadania wyznaczone w Programie mają swoje odzwierciedlenie w priorytetach funduszy ekologicznych. Istnieje więc realna szansa uzyskania wsparcia z tych źródeł. Z najważniejszych należy wymienić zadania z zakresu gospodarki wodno – ściekowej, likwidację niskiej emisji, ochrona wód, ochrona powietrza, ochrona przyrody i krajobrazu. Pomoc z tych źródeł obejmuje przede wszystkim te dziedziny, w których standardy jakości środowiska uzgodnione podczas negocjacji z Unią Europejską nie są dotrzymane. Dotyczy to przede wszystkim gospodarki wodno – ściekowej. W zakresie uzyskania kredytów bankowych duże szanse mają inwestycje z zakresu ochrony atmosfery, a także wspierające rozwój odnawialnych źródeł energii (np. kotłownie na biopaliwo, itp.). Istnieje również możliwość uzyskania dofinansowania z funduszy europejskich, szczególnie z Funduszy Strukturalnych. Szczególne wsparcie można uzyskać na budowę sieci wodno – kanalizacyjnych, modernizacji i rozbudowy systemów ciepłowniczych, budowy infrastruktury do produkcji i przesyłu energii odnawialnej, oraz innej technicznej (szczególnie budowy dróg). 12. Zarządzanie ochroną środowiska Wdrożenie zapisów niniejszego programu zależy w dużej mierze od sprawności zarządzania ochroną środowiska na szczeblu powiatowym i gminnym. W niniejszym rozdziale przedstawiono zasady i instrumenty zarządzania środowiskiem wynikające z uprawnień administracji samorządowej, jednakże sprawność procesu wdrażania programu ochrony środowiska zależeć będzie od włączenia się do jego realizacji także przedstawicieli różnych branż oraz sfery życia gospodarczego i społecznego. Jako szczególny element wyróżniono Program ochrony środowiska dla gminy Kobyłka, który będzie instrumentem koordynującym poszczególne działania w zakresie ochrony środowiska na terenie gminy. 12.1. Instrumenty zarządzania środowiskiem 143 Do instrumentów zarządzania środowiskiem należą: 1. 2. 3. 4. instrumenty prawne instrumenty finansowe instrumenty społeczne instrumenty strukturalne 12.1.1. Instrumenty prawne Program ochrony środowiska realizowany jest zgodnie ze znowelizowanym polskim prawem. Instrumenty służące do zarządzania środowiskiem wynikają przede wszystkim z następujących aktów prawnych: ustawy Prawo ochrony środowiska, Ustawa o odpadach, Prawo o zagospodarowaniu przestrzennym, Ustawa o ochronie przyrody, Ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska, Prawo geologiczne i górnicze, Prawo budowlane. Realizacja Programu odbywać się będzie zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, według kompetencji organów zarządzających środowiskiem. Zgodnie z nowym prawodawstwem, kompetencje do wydawania decyzji w zakresie ochrony środowiska podzielono pomiędzy Starostę i Wojewodę, przyjmując za podstawowe kryterium skalę uciążliwości danego podmiotu. Składają się na nie w szczególności: - - - - - decyzje reglamentacyjne – pozwolenia: zintegrowane, na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, emitowanie hałasu do środowiska, emitowanie pól elektromagnetycznych, wytwarzanie odpadów, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, decyzje na prowadzenie działalności w zakresie gospodarki odpadami pozwolenia wodno-prawne na szczególne korzystanie z wód, wykonywanie urządzeń wodnych, wykonywanie innych czynności i robót, budowli, które mają znaczenie w gospodarowaniu wodami lub w korzystaniu z wód, zezwolenia – koncesje wydane na podstawie Prawa geologicznego i górniczego, uzgadnianie w zakresie przestrzegania standardów ekologicznych decyzji o warunkach zabudowy oraz o pozwoleniu na budowę, rozbiórkę obiektu budowlanego, decyzji o pozwoleniu na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, cofnięcie lub ograniczenie zezwolenia lub pozwolenia na korzystanie ze środowiska, decyzje naprawcze dotyczące zakresu i sposobu usunięcia przez podmiot korzystający ze środowiska przyczyn negatywnego oddziaływania na środowisko i przywrócenia środowiska do stanu właściwego oraz zobowiązujące do usunięcia uchybień, opłaty za korzystanie ze środowiska, administracyjne kary pieniężne, decyzje zezwalające na usuwanie drzew i krzewów, programy dostosowawcze dotyczące przywracania standardów jakości środowiska do stanu właściwego, decyzje wstrzymujące oddanie do użytku instalacji lub obiektu, a także wstrzymujące użytkowanie instalacji lub obiektu, decyzje o zakazie produkcji, importu, wprowadzania do obrotu, Instrumentami prawnymi są również: - kontrole przestrzegania prawa ochrony środowiska i zobowiązań wynikających z decyzji, oceny oddziaływania na środowisko raporty oddziaływania przedsięwzięcia inwestycyjnego na środowisko miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego 144 - przeglądy ekologiczne monitoring środowiska składniki prawa miejscowego, w szczególności dotyczące gospodarowania środowiskiem i zrównoważonego rozwoju Wymienione instrumenty prawne będą stosowane przez Wojewodę Mazowieckiego, Marszałka Województwa Mazowieckiego Starostę Powiatu Wołomińskiego, Burmistrza Miasta Kobyłka, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, zgodnie z kompetencjami wymienionych organów. W zakresie ochrony środowiska zadania wykonują ponadto organy administracji niezespolonej m.in. regionalne zarządy gospodarki wodnej, nadleśnictwa. Dużą rolę w realizacji zadań na rzecz ochrony środowiska pełnią instytucje niepaństwowe: jednostki badawczo-rozwojowe, agencje, fundacje, organizacje gospodarcze i społeczne organizacje ekologiczne. Zarządzanie środowiskiem przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska odbywa się m. in. poprzez: - dotrzymywanie wymagań wynikających z przepisów prawa, modernizacje technologii w celu ograniczenia lub wyeliminowania uciążliwości dla środowiska, instalowanie urządzeń służących ochronie środowiska, stałą kontrolę emisji zanieczyszczeń (monitoring). Organy przedstawicielskie mogą ustanawiać inne składniki prawa miejscowego, w szczególności dotyczącego gospodarowania środowiskiem i zrównoważonego rozwoju. Najważniejsze zadania gminy w zakresie ochrony środowiska wynikające z obowiązujących przepisów prawnych: Z zakresu ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. Nr 77, poz. 335, z późn. zmianami): - składanie Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska wniosków o przeprowadzenie kontroli - wymiana z Państwową Inspekcją Ochrony Środowiska informacji o wynikach kontroli - przyjmowanie i analizowanie informacji o wynikach kontroli przeprowadzonych przez Inspekcję Ochrony Środowiska Z zakresu ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 października 1991 r. (Dz.U. 2001 Nr 99, poz. 1079 z późn. zm.): - uzgadnianie z wojewodą decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji realizującej cel publiczny na obszarze parku krajobrazowego lub obszarze chronionego krajobrazu - wydawanie zezwolenia na usuniecie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości na wniosek władającego nieruchomością - naliczanie opłat za usuniecie drzew lub krzewów przy udzieleniu zezwolenia - wymierzanie administracyjnej kary pieniężnej za zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów, spowodowanych niewłaściwym wykonywaniem robót ziemnych lub niewłaściwym wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności oraz za usuwanie drzew i krzewów bez wymaganego zezwolenia, a także za niszczenie spowodowane niewłaściwa pielęgnacją terenów zieleni, zadrzewień lub krzewów - zagospodarowanie terenów będących własnością gminy, nieprzeznaczonych pod zabudowę oraz przeznaczonych do zagospodarowania w późniejszym terminie, a niewykorzystanych rolniczo, przez zasadzenie na nich roślinności dostosowanej do otocznia z uwzględnieniem okresu zagospodarowania, jeżeli ma ono charakter czasowy 145 - - sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszarów objętych formami ochrony przyrody lub dokonanie zmian w już istniejących wprowadzanie formy ochrony przyrody, o których mowa w art. 13. ust. 1 pkt. 4 i 6, jeżeli wojewoda nie wprowadził tych form, tj. wyznaczania obszarów chronionego krajobrazu, wprowadzanie ochrony w drodze uznania za pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe uznawanie terenu stanowiącego własność gminy pokrytego drzewostanem o charakterze parkowym i nie podlegającego przepisom o ochronie dóbr kultury za park gminny zapewnienie mieszkańcom miast i wsi o zwartej zabudowie korzystanie z przyrody przez tworzenie i utrzymywanie w należytym stanie terenów zielonych i zadrzewień, łączących się w miarę możliwości z terenami zalesionymi Z ustawy Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz.U. Nr 27, poz. 96, z późn. zmianami): - opiniowanie wniosków koncesyjnych na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin - wydawanie postanowień na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w celu uzgodnienia udzielenia koncesji na działalność taką jak: wydobywanie kopalin ze złóż - uzgadnianie szczegółowych warunków wydobywania kopaliny - opiniowanie decyzji zatwierdzającej projekt prac geologicznych - przyjmowanie zgłoszeń zamiaru wykonawcy przystąpienia do wykonywania prac geologicznych Z ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995 r. (Dz.U. Nr 16, poz. 78 z późn. zm.): - opiniowanie obowiązku zdjęcia oraz wykorzystania na cele poprawy wartości użytkowej gruntów próchniczej warstwy gleby z gruntów rolnych - nakazywanie właścicielowi gruntów wykonania w określonym terminie odpowiednich zabiegów w razie wystąpienia z winy właściciela degradacji gruntów w tym szczególnie erozji - zlecanie wykonania zastępczego na koszt właściciela gruntów odpowiednich zabiegów, przeciwdziałających degradacji użytków rolnych oraz skutków nieprzestrzegania przepisów o ochronie roślin uprawnych przed chorobami, szkodnikami i chwastami wykorzystując do czasu zwrotu kosztów wykonania zastępczego środki Funduszy Ochrony gruntów Rolnych - sprawowanie kontroli stosowania przepisów ustawy - opracowanie na koszt odpowiedzialnych zakładów, planu gospodarowania na gruntach położonych na obszarach szczególnej ochrony środowiska lub w strefach ochronnych, istniejących wokół zakładów przemysłowych - opiniowanie decyzji starosty w sprawie rekultywacji gruntów położonych, w rozumieniu przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym, na obszarach rolniczej przestrzeni produkcyjnej, zdewastowanych lub zdegradowanych w wyniku działalności przemysłowej lub klęsk żywiołowych - zatwierdzenie planu gospodarowania na gruntach położonych w obszarach szczególnej ochrony środowiska lub w strefach ochronnych, istniejących wokół zakładów przemysłowych - nakazywanie właścicielowi gruntów wykonania w określonym terminie odpowiednich zabiegów związanych z ochroną roślin uprawnych przed chorobami, szkodnikami i chwastami Z ustawy o ochronie roślin uprawnych z dnia 12 lipca 1995 r. (Dz.U. 1999 r. Nr 66, poz. 751) - przyjmowanie zawiadomień od posiadaczy gruntów o pojawieniu się organizmów szkodliwych - przekazywanie wojewódzkiemu inspektorowi ochrony roślin zawiadomienia o wystąpieniu lub podejrzeniu wystąpienia organizmu szkodliwego, polegającego zwalczaniu Z ustawy Prawo łowieckie z dnia 13 października 1995 r. (Dz.U. nr 147, poz. 713) - przyjmowanie zawiadomień o dostrzeżonych objawach chorób zwierząt żyjących wolno od dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich oraz właścicieli, posiadaczy i zarządców gruntów - opiniowanie rocznych planów łowieckich - współdziałanie z dzierżawcami i zarządcami obwodów łowieckich i nadleśniczymi w sprawach związanych z zagospodarowaniem obwodów łowieckich, w szczególności w zakresie ochrony i hodowli zwierzyny 146 - opiniowanie wniosków Polskiego Związku łowieckiego o wydzierżawienie obwodów łowieckich Z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie z dnia 13 września 1996 r. (Dz.U. Nr 132, poz. 622, z późn. zm): - kontrola postępowania przez właścicieli nieruchomości z odpadami komunalnymi i zawartością zbiorników bezodpływowych gromadzących ścieki bytowe wytwarzane przez nich oraz występowanie z żądaniem do właścicieli nieruchomości o okazanie umowy i dowodów płacenia za usługi lub okazanie dowodów płacenia za składowanie odpadów na składowisku odpadów komunalnych - wydawanie zezwolenia na prowadzenie przez podmioty inne niż jednostki gminne działalności polegającej na usuwaniu, wykorzystaniu lub unieszkodliwianiu odpadów komunalnych - prowadzenie działalności ochronnej przed bezdomnymi zwierzętami oraz prowadzenie schronisk dla bezdomnych zwierząt, a także grzebowisk i spalarni zwłok zwierzęcych i ich części - wydawanie decyzji określającej obowiązki dotyczące wymogów sanitarnych i ochrony środowiska - zapewnianie czystości i porządku na terenie gminy i tworzenie warunków niezbędnych do ich utrzymania w zakresie określonym ustawa - ustalanie w drodze uchwały wymagań w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości i dotyczących: prowadzenia we właściwym zakresie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, uprzątanie śniegu i błota, lodu i innych zanieczyszczeń, mycia i napraw pojazdów samochodowych poza myjniami i warsztatami naprawczymi - ustalenie w drodze uchwały rodzaju urządzeń przeznaczonych do gromadzenia odpadów komunalnych na terenie nieruchomości oraz na drogach publicznych, a także zasad ich rozmieszczania i utrzymania w odpowiednim stanie sanitarnym - ustalenie w drodze uchwały obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe, mających na celu ochronę przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku. - ustalenie w drodze uchwały zasad utrzymywania zwierząt gospodarskich na terenach wyłączonych z produkcji rolniczej, w tym także zakazu ich utrzymywana na określonych obszarach lub w poszczególnych nieruchomościach - wyznaczanie w drodze uchwały obszarów podlegających obowiązkowej deratyzacji i terminów jej przeprowadzenia w przypadku zaistnienia takiej konieczności - - prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości i sposobu ich opróżniania przez właścicieli nieruchomości - prowadzenie ewidencji przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli częstotliwości i sposobu pozbywania się powstających w nich komunalnych osadów ściekowych Z ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz inspekcji Weterynaryjnej z dnia 24 kwietnia 1997 r. (t.j. Dz. U. 1999 Nr 66, poz.752) - przyjmowanie zawiadomień od posiadaczy zwierząt o podejrzeniu wystąpienia choroby zakaźnej u zwierzęcia i informowanie o fakcie organów Inspekcji Weterynaryjnej - tworzenia lub upoważniania jednostek organizacyjnych do niezwłocznego dostarczania zwłok zwierzęcych i ich części, jeżeli nie zachodzi podejrzenie o chorobę zakaźną, lub inny podmiot zajmujący się zbieraniem lub przetwarzaniem zwłok zwierzęcych albo na grzebowisko lub wyznaczone miejsce spalania zwłok zwierzęcych Z ustawy o ochronie zwierząt z dnia 21 sierpnia (Dz. U. Nr 111, poz. 724, z późn. Zm.) - podejmowanie interwencji do odebrania włącznie zwierzęcia rażąco zaniedbywanego lub okrutnie traktowanego, czasowo lub na stałe, właścicielowi bądź innej utrzymującej je osobie - przekazanie odebranego zwierzęcia do schroniska dla zwierząt albo pod opiekę innej osobie lub instytucji - wydawanie zezwolenia na utrzymywanie psa rasy uznawanej za agresywną - zawieranie porozumienia z Towarzystwem Opieki nad Zwierzętami oraz innymi organizacjami społecznymi o podobnym statutowym celu działania o prowadzenie schroniska dla zwierząt 147 - zapewnienie opieki bezdomnym zwierzętom domowym i gospodarskim oraz wyłapywanie ich w przypadku niemożliwości ustalenia ich właściciela lub innej osoby, pod której opieką zwierzę dotąd pozostawało Z ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. - nakazywanie w drodze decyzji, właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom, jeżeli spowodowane przez właściciela gruntu zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na grunty sąsiednie - zatwierdzenie ugody umawiających się właścicieli gruntów ustalającej zmiany stanu wody na gruntach, jeżeli zmiany te nie wpłyną szkodliwie na inne nieruchomości lub na gospodarkę wodną - uwzględnienie obszarów, o których mowa w art. 82 ust. 1 i 2 czyli obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, terenów zagrożonych osuwiskami skarp lub zboczy, terenów depresyjnych oraz bezodpływowych przy sporządzaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu - udzielanie spółkom wodnym dotacji przedmiotowych z budżetów gminy na bieżące utrzymanie wód i urządzeń wodnych oraz realizację inwestycji Z ustawy Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia (Dz. U. Nr 54, poz. 348, z późn. Zm.) - współdziałanie z Ministrem Gospodarki w sprawach planowania i realizacji systemów zaopatrzenia w paliwa i energię - opracowanie projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe - opracowanie projektu planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, dla obszaru gminy lub jej części w przypadku gdy plany przedsiębiorstw energetycznych nie zapewniają realizacji założeń polityki energetycznej - planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy Z ustawy o lasach z dnia 28 września 1991 r. (t.j. Dz. U. 2000 Nr 56, poz. 679, z późn. zm.) - wykładanie projektu uproszczonego planu urządzenia lasu do publicznego wglądu na okres 60 dni w siedzibie urzędu gminy - opiniowanie wniosków o uznanie lasu stanowiącego własność Skarbu Państwa za las ochronny lub pozbawienia go tego charakteru - wprowadzenie zwolnień od podatku leśnego innych niż ustawowe Z ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. 2001 Nr 62, poz. 627, z późn. zm.) - sporządzanie gminnego programu ochrony środowiska i jego uchwaleń - przedstawianie co 2 lata radzie gminy raportu z wykonania gminnego programu ochrony środowiska - sporządzanie prognozy oddziaływania na środowisko projektów planów zagospodarowania przestrzennego oraz projektu strategii rozwoju regionalnego dokumentów lub wprowadzających zmiany do przyjętego już dokumentu, oraz o którym mowa w art. 40 ust. 1 - uwzględnianie w opracowanych projektach planów zagospodarowania przestrzennego oraz projektów rozwoju regionalnego, ustaleń zawartych w prognozie oddziaływania na środowisko, opinii organu ochrony środowiska, a także rozpatrzonych uwagach i wnioskach zgłoszonych w związku z udziałem społeczeństwa - dokonywanie okresowych pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii wprowadzanych w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych i linii tramwajowych zarządzanych przez gminy - przeznaczanie środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju - określanie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego rozwiązań niezbędnych do zapobiegania 148 - - - - - - - - - powstawaniu zanieczyszczeń, zapewnienia ochrony przed powstającymi zanieczyszczeniami oraz przywracania środowiska do właściwego stanu ustalanie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz warunków miejscowych planach warunków realizacji przedsięwzięć, warunków umożliwiających uzyskanie optymalnych efektów w zakresie ochrony środowiska zapewnienie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego warunków utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalnej gospodarki zasobami środowiska na podstawie: ustaleń programów racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi, w tym na terenach eksploatacji złóż kopalin i racjonalnego gospodarowania gruntami uwzględnienia obszarów występowania złóż kopalin oraz obecnych i przyszłych potrzeb eksploatacji tych złóż zapewnienia kompleksowego rozwiązania problemów zabudowy miast i wsi, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki wodnej, odprowadzenia ścieków, gospodarki odpadami, systemów transportowych i komunikacji publicznej oraz urządzania i kształtowania terenów zieleni uwzględnienia konieczności ochrony wód, gleby i ziemi przed zanieczyszczeniem w związku z prowadzeniem gospodarki rolnej zapewnienia ochrony walorów krajobrazowych środowiska i warunków klimatycznych uwzględnienie innych potrzeb w zakresie ochrony powietrza, wód, gleby, ziemi, ochrony przed hałasem, wibracjami i polami elektromagnetycznymi ustalanie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego przy przeznaczaniu terenów na poszczególne cele oraz przy określaniu zadań związanych z ich zagospodarowaniem w strukturze wykorzystania terenu, proporcji pozwalających na zachowanie lub przywrócenie na nich równowagi przyrodniczej i prawidłowych warunków życia na podstawie opracowań ekofizjograficznych, stosownie do rodzaju planu, cech poszczególnych elementów przyrodniczych i ich wzajemnych powiązań określenie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego sposobu zagospodarowania obszarów zdegradowanych w wyniku działalności człowieka oraz klęsk żywiołowych na podstawie opracowań ekofizjograficznych, stosownie do rodzaju planu, cech poszczególnych elementów przyrodniczych i ich wzajemnych powiązań uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ograniczeń przewidzianych ustawą tj. ustanowienie parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, stanowiska dokumentacyjnego, użytku ekologicznego, pomników przyrody oraz ich otulin, utworzenie obszarów ograniczonego użytkowania, ustalenie warunków korzystania z wód regionu wodnego i zlewni oraz ustanowienia stref ochronnych ujęć wód ustanawianie w drodze uchwały ograniczeń co do czasu funkcjonowania instalacji lub korzystania z urządzeń, z których emitowany hałas może negatywnie oddziaływać na środowisko, z zastrzeżeniem instalacji i urządzeń znajdujących się w miejscach kultu religijnego udostępnienie posiadanych przez gminę informacji o środowisku i jego ochronie w tym m.in.: wniosków o wydanie decyzji oraz decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu wydawanych na podstawie przepisów o zagospodarowaniu terenu postanowienia oceniające potrzebę sporządzania raportu oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko dla których ze względu na charakter przedsięwzięcia raport może być wymagany np. na: budowę tartaków, stolarni, budowę wytwórni mebli wykonywanie melioracji rolnych na obszarze powyżej 20 ha budowę obiektów hodowlanych zwierząt gospodarskich obejmujących obsadę nie niższą 50 DJP (od 50 do 240 DJP) wykonywaniu instalacji do uboju zwierząt 149 - - - budowie pól kempingowych lub karawaningowych umożliwiających pobyt nie mniej niż 100 osób regulację rzek i urządzeń przeciwpowodziowych budowie instalacji do oczyszczania ścieków obsługujących od 400 do 100000 równoważnych mieszkańców oraz sieci kanalizacyjnych wykonaniem instalacji związanych z odzyskiem lub unieszkodliwianiem odpadów np. z rolnictwa, sadownictwa, leśnictwa, przetwórstwa żywności, poletka osadowe o powierzchni powyżej 0,5 ha do magazynowania złomu żelaznego, w tym też wraz z sortownikiem i wstępnym przerobem na powierzchni powyżej 0,5 ha budowie cmentarzy budowie stacji obsługi i stacji remontowych środków transportu składających się z nie mniej niż 3 stanowisk budowie gorzelni realizację zespołów zabudowy przemysłowej (parków przemysłowych) na terenie nie mniejszym niż 1 ha budowie stacji paliw wykonaniu rurociągów i instalacji do przesyłu gazu powyżej 0,5 MP budowie instalacji do produkcji paliw z produktów roślinnych nakładanie na prowadzącego instalację (w drodze decyzji) lub użytkownika urządzenia obowiązku prowadzenia w określonym czasie pomiarów wielkości emisji wykraczających poza określone ustawowo obowiązki jeżeli w trakcie kontroli stwierdzono przekroczenie tych standardów nakładanie na prowadzącego instalację, z której emisja nie wymaga pozwolenia, dodatkowych wymagań w zakresie ochrony środowiska o ile jest to uzasadnione koniecznością ochrony środowiska egzekwowanie nałożonych w drodze decyzji na prowadzących instalację lub użytkowników urządzeń obowiązków dokonywania pomiarów wielkości emisji przyjmowanie zgłoszeń o rozpoczęciu eksploatacji instalacji i urządzeń, których funkcjonowanie może negatywnie oddziaływać na środowisko wnoszenie sprzeciwu (w drodze decyzji) wobec zgłoszenia o rozpoczęciu eksploatacji instalacji i urządzeń mogących negatywnie oddziaływać na środowisko i które podlegają zgłoszeniu w gminie, w przypadku stwierdzenia nie spełnienia określonych standardów sprawowanie kontroli przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska objętym własnością wójta, burmistrza, gminy Z ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia (Dz. U. Nr 62, poz.628) - opracowanie projektu gminnego planu gospodarki odpadami i uchwalenie - opiniowanie wniosków do zatwierdzenia programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi, wydania zezwolenia na odzysk, unieszkodliwianie bądź transport odpadów - nakazywanie posiadaczowi odpadów usunięcia ich z miejsc nie przeznaczonych do ich składowania lub magazynowania, ze wskazaniem wykonania tego obowiązku. 12.1.2. Instrumenty finansowe Do instrumentów finansowych należą: - - opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszczeń do powietrza, za składowanie odpadów, za odprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, za pobór wody powierzchniowej lub podziemnej itp. opłaty eksploatacyjne za pozyskiwanie kopalin administracyjne kary pieniężne w zakresie przekroczeń określonych limitów w pozwoleniach, naruszenie decyzji zatwierdzających eksploatację składowiska odpadów lub decyzji określających miejsce i sposób magazynowania odpadów 150 - odpowiedzialność cywilna w zakresie szkód spowodowanych oddziaływaniem na środowisko kredyty, pożyczki i dotacje z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz innych funduszy, w tym fundusze przedakcesyjne oraz fundusze strukturalne oraz Fundusz Spójności pomoc publiczna w postaci preferencyjnych pożyczek, kredytów, dotacji, odroczeń rozłożenia na raty itp. opłaty produktowe i depozytowe, budżety samorządów i Państwa, środki własne przedsiębiorców i mieszkańców. 12.1.3. Instrumenty społeczne Akceptacja społeczna dla zaproponowanych działań jest podstawowym warunkiem wdrożenia programu. Instrumenty społeczne obejmują działania edukacyjne i informacyjne prowadzonych przez samorząd, a także proces budowania powiązań pomiędzy władzą samorządowa a społeczeństwem. Celem obydwu elementów jest podniesienie świadomości społecznej. Instrumenty społeczne określone zostały najdokładniej w Konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz o dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, podpisanej w 1999r. w Aarhus (konwencja została ratyfikowana przez Polskę, a jej tekst został ogłoszony w Dz.U. Nr 78 z 2003r). Art. 7 Konwencji nakazuje zagwarantowanie udziału społeczeństwa w przygotowaniu planów i programów mających znaczenie dla środowiska, a więc także powiatowego programu ochrony środowiska. Określa też podstawowe obowiązki organów w zakresie zapewnienia udziału społecznego: - ustalenia zakresu podmiotowego konsultacji, ustalenia rozsądnych norm czasowych na poszczególne etapy konsultacji, przeprowadzenie konsultacji odpowiednio wcześnie w toku procedury decyzyjnej, gdy wszystkie warianty są jeszcze możliwe, a udział społeczeństwa może być skuteczny, należyte uwzględnienie konsultacji społecznych przy wydawaniu decyzji. Organy mają swobodę określania szczegółowych sposobów powiadamiania społeczeństwa, metod zbierania uwag i wniosków, czasu trwania konsultacji. Do instrumentów społecznych należą również: - edukacja ekologiczna, omówiona w osobnym rozdziale, - współpraca i budowanie partnerstwa (włączenie do realizacji programu jak najszerszej liczby osób, system szkoleń i dokształcań, współpraca zadaniowa z poszczególnymi sektorami gospodarki, współpraca z instytucjami finansowymi). - monitorowanie odczuć społecznych i badania dotyczące udziału społeczności lokalnej w działaniach w zakresie zarządzania i poprawy stanu środowiska - upowszechnianie informacji o środowisku 12.1.4. Instrumenty strukturalne Instrumenty strukturalne to głównie opracowania o charakterze strategicznym i planistycznym, omówione szczegółowo w rozdziale 4. Dokumenty te określają główne cele i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Program ochrony środowiska jest zgodny z zapisami powyższych dokumentów. Do instrumentów strukturalnych zaliczają się również systemy zarządzania środowiskowego w zakładach przemysłowych. 151 12.2. Zarządzanie Programem ochrony środowiska Struktura zarządzania środowiskiem Za realizację programu ochrony środowiska odpowiedzialne są władze gminy, które powinny wyznaczyć koordynatora (kierownika) wdrażania programu. Taką rolę, w imieniu Burmistrza Miasta Kobyłka może pełnić Referat Gospodarki Komunalnej (np. Kierownik Referatu) Urzędu Miasta. Koordynator będzie współpracował ściśle z Radą Miasta, przedstawiając okresowe sprawozdania z realizacji programu. Ponadto, proponuje się powołać zespół konsultacyjny, którego zadaniem będzie wdrożenie oraz nadzór nad realizacją Programu, a także opracowywanie sprawozdań z postępu realizacji i zgodności działań zapisanych w Programie. Zadania z zakresu ochrony środowiska realizowane będą również przez poszczególne wydziały Urzędu Miasta oraz jednostki budżetowe im podległe, zgodnie z przyjętym schematem organizacyjnym. Część zadań będzie wykonywana przez spółki komunalne lub podmioty prywatne wyłonione w drodze publicznych przetargów. Gmina będzie pełniła rolę koordynatora takich działań. Od wykonawców odbierane będą sprawozdania z wykonania zadania, przekazywane do kierowników poszczególnych wydziałów. W okresach rocznych sporządzane będą następnie raporty przedstawiające postęp we wdrażaniu zadań i celów zawartych w Programie. Bezpośrednim realizatorem programu będą także podmioty gospodarcze planujące i realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami nakreślonymi przez program. Bezpośrednim odbiorcą programu będzie społeczeństwo gminy Kobyłka. Do najważniejszych zadań w ramach zarządzania programem i środowiskiem należą: 1. Wdrażanie programu ochrony środowiska dla gminy Kobyłka: - koordynacja wdrażania programu - ocena realizacji celów krótkoterminowych - raporty o stopniu wykonania programu - weryfikacja celów krótkoterminowych i głównych działań - zdobywanie funduszy na wyznaczone działania - współpraca z różnymi jednostkami - monitoring wdrażania programu 2. Edukacja ekologiczna, komunikacja ze społeczeństwem, system informacji o środowisku: - rozwój różnorodnych form edukacji - dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie - wykorzystanie mediów w celach informowania społeczeństwa o podejmowanych i planowanych działaniach z zakresu ochrony środowiska - wydawanie broszur i ulotek informacyjnych - szersze włączanie się organizacji pozarządowych w proces edukacji ekologicznej 3.Wspieranie zakładów/instytucji wdrażających system zarządzania środowiskiem. System zarządzania środowiskiem opierać się będzie na następujących zasadach: - zanieczyszczający i użytkownik płaci zasada subsydiarności 152 - zasada przezorności zasada współodpowiedzialności zasada pomocniczości 13. Sposób kontroli oraz dokumentowania realizacji programu Burmistrz Miasta Kobyłka odpowiada za wdrożenie systemu opracowanego w gminnym programie ochrony środowiska i jest zobowiązany do opracowania oraz wdrożenia systemu monitoringu. Monitorowanie realizacji planu umożliwi ocenę prawidłowości i efektywności działań oraz szybkie i elastyczne reagowanie na zmiany. Monitoring ochrony środowiska polegał będzie głównie na działaniach organizacyjno – kontrolnych. System monitoringu i oceny zadań oraz celów zawartych w planie gospodarki odpadami dla gminy Kobyłka obejmuje: obligatoryjne terminy zawarte w aktach prawnych, system sprawozdawczości organów urzędowych i podmiotów gospodarczych. Kontrola realizacji Programu ochrony środowiska wymaga także oceny stopnia realizacji przyjętych w nim celów i działań, przewidzianych do wykonania w określonym terminie. Należy systematycznie oceniać też stopień rozbieżności między założeniami a realizacją programu oraz analizować przyczyny tych niespójności. Opiniowanie projektu programu Zgodnie z Prawem ochrony środowiska, gminny program ochrony środowiska powinien zostać uchwalony przez Radę Miasta w terminie do 30 czerwca 2004 r. Proces ten poprzedzony jest etapem opiniowania. Zgodnie z ustawą projekt programu gminnego podlega zaopiniowaniu przez zarząd powiatu. Organ ten udziela opinii w terminie nie dłuższym niż 2 miesiące od dnia otrzymania projektu. Nieudzielenie opinii w tym terminie uznaje się za opinię pozytywną Raport z postępów we wdrażaniu planu Zgodnie z Prawem ochrony środowiska, Burmistrz co 2 lata sporządza raport z wykonania programu ochrony środowiska i przedstawia go Radzie Miejskiej. W przypadku Programu ochrony środowiska dla gminy Kobyłka, pierwszy raport powinien obejmować okres 2005-2006, a drugi okres 2007-2008 - oba znajdujące się w zasięgu celów krótkoterminowych. Pierwszy termin złożenia sprawozdania z realizacji Programu ochrony środowiska upływa 30 czerwca 2006 roku. Sprawozdanie z realizacji Programu ochrony środowiska powinno obejmować: 1. 2. 3. 4. ocenę stopnia realizacji określonych w planie celów i kierunków działań, sprawozdanie z wykonanych zadań pozainwestycyjnych i inwestycyjnych, zgodność wykonanych zadań z harmonogramem prac, sprawozdanie z realizacji harmonogramu finansowania założonych przedsięwzięć. Sprawozdanie może zawierać także informacje dotyczące zaistniałych zmian w aktach prawnych, założeniach podstawowych, programach i planach wyższego rzędu, itp., co będzie powodować konieczność weryfikacji programu i jego aktualizację. Weryfikacja i aktualizacja planu Prawo wymaga, aby programy ochrony środowiska aktualizowane były nie rzadziej niż raz na 4 lata. Oznacza to, że następny gminny program powinien zostać uchwalony przed 30 czerwca 2008 r. Jeżeli zmiany w zakresie ochrony środowiska i gospodarce odpadami w gminie będą znaczące, lub będzie wymagała tego sytuacja lokalna, gminny program ochrony środowiska powinien być zaktualizowany przed tym terminem. 153 Proces aktualizacji poprzedza weryfikacja dokumentu w celu oceny, które części programu wymagają aktualizacji i w jakim zakresie. Weryfikacji podlega cały program, tj. aktualny stan środowiska, wytyczone cele i działania, program krótko i długoterminowy, określone zadania i harmonogram ich realizacji. Należy zaznaczyć, że ze względu na brak wielu aktów wykonawczych do Prawa ochrony środowiska i do ustaw komplementarnych, w miarę ich wchodzenia w życie program powinien być korygowany. Wskaźniki monitorowania efektywności planu Podstawą monitoringu realizacji programu jest sprawozdawczość oparta na wskaźnikach odzwierciedlających stan środowiska i presję na środowisko. W celu nadzoru nad realizacją opracowanego programu, przyjęto wskaźniki, które będą pomocne w przedstawianiu stopnia realizacji założonych zadań. Analiza tych wskaźników będzie podstawą do korekty i weryfikacji przedsięwzięć planowanych w gminnym programie ochrony środowiska. Podstawowe działania mające na celu kontrolę wdrażania programu to: 1. 2. 3. sporządzenie raportu co dwa lata, oceniającego postęp wdrażania programu ochrony środowiska aktualizacja celów krótkoterminowych na następne dwa lata aktualizacja polityki długoterminowej co cztery lata W celu właściwej oceny stopnia wdrażania Programu ochrony środowiska konieczne jest ustalenie zasad przedstawiania postępów w realizacji programu. Dobrymi miernikami wyznaczającymi stan środowiska i presji na środowisko są wskaźniki, których podstawowym zadaniem jest zobiektywizowanie oceny realizacji celów. Według Polityki Ekologicznej Państwa do głównych mierników należy zaliczyć: - - - stopień zmniejszenia różnicy (w %) między faktycznym zanieczyszczeniem środowiska (np. depozycją lub koncentracją poszczególnych zanieczyszczeń w powietrzu, wodzie, glebie), a zanieczyszczeniem dopuszczalnym (lub ładunkiem krytycznym); ilość używanej energii, materiałów, wody oraz ilość wytwarzanych odpadów i emitowanych zanieczyszczeń w przeliczeniu na jednostkę dochodu narodowego lub wielkość produkcji (wyrażoną w jednostkach fizycznych lub wartością sprzedaną); stosunek uzyskiwanych efektów ekologicznych do ponoszonych nakładów (dla oceny programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska); Dodatkowo przy ocenie skuteczności realizacji według Polityki ekologicznej państwa dla Programu ochrony środowiska będą stosowane wskaźniki stanu środowiska i presji na środowisko: - - - zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód lądowych, poprawę jakości wód płynących, stojących i wód podziemnych, a szczególnie głównych zbiorników wód podziemnych, poprawę jakości wody do picia oraz spełnienie przez wszystkie te rodzaje wód wymagań jakościowych obowiązujących w Unii Europejskiej; poprawę jakości powietrza poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza (zwłaszcza zanieczyszczeń szczególnie szkodliwych dla zdrowia i zanieczyszczeń wywierających najbardziej niekorzystny wpływ na ekosystemy, a więc przede wszystkim metali ciężkich, trwałych zanieczyszczeń organicznych, substancji zakwaszających, pyłów i lotnych związków organicznych); zmniejszenie uciążliwości hałasu, przede wszystkim poziomu hałasu na granicy własności wokół obiektów przemysłowych, hałasu ulicznego w miastach oraz hałasu wzdłuż tras komunikacyjnych; zmniejszenie ilości wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenie zakresu ich gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenie zagrożeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych; ograniczenie degradacji gleb, zmniejszenie powierzchni obszarów zdegradowanych na terenach poprzemysłowych, zwiększenie skali przywracania obszarów bezpośrednio lub pośrednio 154 - - zdegradowanych przez działalność gospodarczą do stanu równowagi ekologicznej i powstrzymanie procesów degradacji zabytków kultury; wzrost lesistości, rozszerzenie renaturalizacji obszarów leśnych oraz wzrost zapasu i przyrost masy drzewnej, a także wzrost poziomu różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych i poprawa stanu zdrowotności lasów pod wpływem zanieczyszczeń powietrza , wody lub gleby; będących zahamowanie zaniku gatunków roślin i zwierząt oraz zaniku ich naturalnych siedlisk; zmniejszenie negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowanie estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą. W celu oceny realizacji działań określonych w Programie ochrony środowiska wykorzystywany będzie system państwowego monitoringu prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Wojewódzką i Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną, a także instytucje i placówki badawcze zajmujące się zagadnieniami z zakresu ochrony środowiska. W wyniku przeprowadzonych pomiarów i oceny stanu środowiska dostarczone będą informacje w zakresie: czystości wód powierzchniowych i podziemnych, stanu powietrza atmosferycznego, hałasu i promieniowania niejonizującego, gospodarki odpadami, powstałych awarii oraz przyrody ożywionej. Tabela 55 Wskaźniki efektywności programu. Lp 1. 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Wskaźnik Jednostka Wody powierzchniowe i podziemne długość sieci wodociągowej w km km długość zbiorczej sieci wodociągowej na km/1000 M 1000 mieszkańców wskaźnik gęstości sieci wodociągowej km/km2 mieszkańcy mający dostęp do sieci % wodociągowej zbiorczej połączenia prowadzących do budynków sztuk mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania (ilość wodomierzy) całkowite zużycie wody dam3 zużycie wody w gospodarstwach domowych dam3 zużycie wody na 1 mieszkańca m3 pobór wód podziemnych przez zakłady dam3 przemysłowe zużycie wody przez zakłady przemysłowe dam3 długość sieci kanalizacyjnej w km km Mieszkańcy mający dostęp do kanalizacji % zbiorczej stosunek długości sieci kanalizacyjnej do sieci wodociągowej połączenia kanalizacyjne prowadzących do sztuk budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania ścieki wymagające oczyszczania dam3 odprowadzone do wód lub do ziemi ścieki wymagające oczyszczania dam3 odprowadzone do wód lub do ziemi oczyszczane ścieki wymagające oczyszczania dam3 odprowadzone do wód lub do ziemi nieoczyszczane liczba oczyszczalni ścieków sztuki przepustowość komunalnych oczyszczalni m3/d ścieków Powietrze 155 Rok Gmina Kobyłka 2004 2004 59,037 2,99 2004 2004 2,6 36 2004 1 338 2003 2003 2003 2003 284,7 263,7 12,1 108 2003 2004 2004 21,0 3,0 4 2004 0,05 2003 55 2003 142.0 2003 131,0 2003 11,0 2004 2004 4 1 000,0 Lp Wskaźnik Jednostka 1 wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza Mg (gazy) 2 emisja zanieczyszczeń gazowych Mg/km2 3 wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza Mg/rok (pyły) 4 wielkość emisji punktowej ze źródeł Mg/rok energetycznych 5 zużycie energii elektrycznej w kWh/mieszkańc gospodarstwach domowych a 6 odbiorcy energii elektrycznej na niskim gospodarstwa napięciu domowe 7 zużycie energii elektrycznej na niskim MW*h napięciu 8 długość czynnej sieci gazowej rozdzielczej m 9 czynne połączenia do budynków sztuk mieszkalnych 10 odbiorcy gazu z sieci osoby 11 zużycie gazu z sieci na ogrzewanie mieszkań hm3 Przyroda i krajobraz 1 powierzchnia zajmowana przez lasy ha 2 lesistość 3 4 5 ilość rezerwatów przyrody sztuk pomniki przyrody sztuk powierzchnia o szczególnych walorach ha przyrodniczych prawnie chroniona Parki, zieleńce i tereny zieleni osiedlowej ha zieleń uliczna ha tereny zieleni osiedlowej ha nasadzenia krzewów sztuk wycinki drzew sztuk wycinki krzewów sztuk Powierzchnia terenu powierzchnia gruntów zdegradowanych i ha zdewastowanych wymagających rekultywacji Finanse nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska tys. zł. i gospodarkę komunalną 6 7 8 9 10 11 1 2 % Rok - Gmina Kobyłka bd - bd bd - bd - 869,2 2003 5488 2003 15093 2003 2003 96.3 4211 2003 2003 15 115 6.4 2004 535 2004 26,7 2004 2004 2004 1 34 524.0 2003 2003 2003 2003 2003 2003 3,4 5 3,2 90 338 210 - bd 1 544,6 Porównanie informacji określonych na podstawie pomiarów i ocen do stanu bazowego będzie efektem realizacji założonych celów i działań o programie. 14. Analiza możliwych do zastosowań rozwiązań na podstawie oceny infrastruktury gminy, organizacji wewnętrznej i zarządzania ochroną środowiska w gminie oraz sytuacji finansowej W wyniku analizy stanu aktualnego środowiska na terenie gminy Kobyłka określono cele długo i krótkoterminowe oraz wytyczono kierunki działań zmierzające do poprawy stanu poszczególnych jego komponentów, a także określono priorytetowe przedsięwzięcia ekologiczne. Analizując możliwość zastosowania przedstawionych rozwiązań na podstawie uwarunkowań dotyczących istniejącej infrastruktury, organizacji i zarządzania ochroną środowiska oraz sytuacji 156 finansową w gminie, stwierdzono, że wszystkie zaproponowane przedsięwzięcia są możliwe do zrealizowania uwzględniając następujących warunki: - etapowość wdrażania przewidzianych do realizacji zadań, powołanie zespołu konsultacyjnego, którego zadaniem byłby nadzór w zakresie wdrażania, realizacji oraz monitoringu funkcjonowania programu, pozyskanie dodatkowych środków finansowych na realizację przewidzianych w planie zadań inwestycyjnych i pozainwestycyjnych. Jako zagrożenia dla realizacji Programu uznano: - zmianę uwarunkowań prawnych, mających wpływ na zmianę zakresu obowiązków dla władz gminy oraz mających wpływ na jego sytuację finansową, niewłaściwe zarządzanie wdrażaniem Programu, monitorowanie efektów, brak korekt i uprzedzania ewentualnych zagrożeń, nieumiejętność pozyskania funduszy na realizację zamierzonych działań, brak koordynacji pomiędzy gminami, a także brak współpracy ponadregionalnej w zakresie niektórych działań, wystąpienie nagłych, nieprzewidzianych awarii lub klęsk, które spowodują konieczność innego rozdysponowania środków finansowych. 157 ZAŁĄCZNIK 1 Harmonogram operacyjno – finansowy Programu ochrony środowiska dla gminy Kobyłka na lata 2005 – 2011 Dla realizacji wytyczonych celów, konieczne jest podjęcie konkretnych działań organizacyjnych i inwestycyjnych. W tabeli poniżej zestawiono zadania Programu ochrony środowiska dla gminy Kobyłka na lata 2005 – 2011. Harmonogram rzeczowo – finansowy przedstawia listę przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2005 –2011, którą opracowano m.in. w oparciu o wyznaczone priorytety w zakresie ochrony środowiska. Na liście znalazły się także przedsięwzięcia: - proponowane do finansowania ze środków UE na lata 2005 – 2011 w ramach działań lokalnych i regionalnych, wynikające z obowiązku spełnienia norm i zapisów w obowiązujących aktach prawnych, zawarte w Programie ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego i powiatu wołomińskiego, zawarte w Strategii zrównoważonego rozwoju dla miasta Kobyłka Uwzględniono również zadania zgłoszone w planach inwestycyjnych gminy oraz przez przedsiębiorstwa z terenu gminy. 158 Plan operacyjny dla sektora: Jakość wód i stosunki wodne Lp Zadanie Typ zadania Termin realizacji Realizatorzy Źródła finansowania 1 Realizacja kompleksowego programu współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności pt.: „Uporządkowanie gospodarki wodno – ściekowej na terenie aglomeracji Wołomin – Kobyłka” , w tym: - sieć kanalizacji grawitacyjnej (81 km): 32 400 tys. PLN; - przewody tłoczne (26 km): 5 200 tys. PLN; - pompownie lokalne (42 szt.) i strefowe (9 szt., w tym 4 zlokalizowane wspólnie z pompowniami lokalnymi) 4 600 tys. PLN; - odgałęzienia ze studzienkami (2 000 szt.): 2 500 tys. PLN; koordynowane 2005 - 2009 Gmina Kobyłka Środki własne Fundusz Spójności NFOŚiGW WFOŚiGW 2 Budowa kanalizacji deszczowej i melioracyjnej 1. kanalizacja deszczowa ul. Jana Pawła II (d. Kolejowa) - od ul. Orszagha do ul. Pieniążka własne 2008 Gmina Kobyłka Środki własne Fundusze ekologiczne Szacunkowy koszt zł 49 320 000 1 600 000 210 000 2. kanalizacja deszczowa ul. Żymirskiego – od nr 6 do ul. Pieniążka 3. kanalizacja deszczowa ul. Ks. Marmo – odcinek ~ 70 m od OSP w kierunku ul. Pieniążka 100 000 4. kanalizacja deszczowa ul. Paschalisa - odcinek 161 m od ul. Kościuszki w kierunku ul. Moniuszki 5. kolektor deszczowy od ul. Francuskiej do rowu „A” 90 000 6. modernizacja rowu –odcinek od ul. Wygonowej do granicy lasu 7. odwodnienie ul. Poniatowskiego i terenów przyległych ( porozumienie ze Starostwem Powiatowym ) 60 000 50 000 50 000 200 000 159 Lp Zadanie Typ zadania Termin realizacji Realizatorzy Źródła finansowania Szacunkowy koszt zł 40 000 własne 2005 - 2011 Gmina Kobyłka Środki własne WFOSiGW Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 5 700 000 8. realizacja porozumienia w sprawie współfinansowania budowy kolektora w ul. Wasia i modernizacji rowu D-3 3 Budowa magistrali wodociągowej: Spacerowa, Zaułek, Wesoła, Malinowa na odc. Wesoła – Szeroka; Przyjacielska na odc. Marecka – Kordeckiego, Kordeckiego na odc. Przyjacielska – Nadmeńska, Nadmeńska na odc. Kordeckiego – Krzywa; Ejtnera, Olszewskiego i Krzywa na odc. Ejtnera – Olszewskiego; Konopnickiej i Narutowicza na odc. B. Ossowa – Orzeszkowej; Bema, Traugutta; Gospodarcza na odc. Marecka – Wołodyjowskiego, Czarnoleska na odc. Kochanowskiego do połączenia z Zaciszną Kochanowskiego na odc. Zaciszna – Czarnoleska; Nasfetera; Radzymińska na odc. Krechowiecka – Leszka, Leszka na odc. Radzymińska – Łokietka, Łokietka na odc. Leszka – Kazimierza Wielkiego, Kazimierza Wielkiego na odc. Łokietka – Krechowiecka; 3-go Maja na odc. B. Ossowa – Królewska; Mała na odc. Natolińska - Krechowiecka, Natolinska na odc. Mała – Kraszewska, Kraszewska na odc. Natolińska – Krechowiecka 160 Lp 4 5 6 7 8 9 Zadanie Poniatowskiego na odc. Nadarzyn – Dąbrowskiego, Dąbrowskiego; B. Ossowa na odc. Rondo – Broniewskiego; Ks. Skorupki, Okrzei na odc. Narutowicza – B. Ossowa; Narutowicza na odc. Orzeszkowej – Broniewskiego; Broniewskiego na odc. Narutowicza – B. Ossowa; Solskiego; Ceramiczna, Malinowa na odc. Ceramiczna – Szeroka, Dworkowa na odc. Szeroka – Ceramiczna; Jagodowa; Jezuicka; Moniuszki, Kościuszki; Krasickiego na odc. B. Ossowa – Królewska; Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach będących poza zasięgiem sieci kanalizacji zbiorczej lub o zabudowie rozproszonej i w aglomeracjach Konserwacja urządzeń wodnych Likwidacja nieszczelnych zbiorników gromadzenia ścieków (szamb), kontrola zagospodarowania ścieków bytowo – gospodarczych i przemysłowych na terenach nieskanalizowanych Instalowanie liczników do pomiaru zużytej wody Edukacja mieszkańców w zakresie możliwości i konieczności oszczędzania wody w gospodarstwach domowych Typ zadania Termin realizacji Realizatorzy Źródła finansowania Szacunkowy koszt zł własne 2005 - 2011 Gmina Kobyłka Środki własne właściciele nieruchomości bd własne koordynowane 2005 - 2011 2005 - 2011 Gmina Kobyłka Gmina Kobyłka budżet gminy koordynowane 2005 - 2011 prywatni inwestorzy koordynowane 2005 - 2011 Starostwo Powiatowe Gmina Kobyłka organizacje samorządowe i pozarządowe koordynowane 2005 - 2011 Gmina Kobyłka Inwentaryzacja i likwidacja nielegalnych wylotów sieci kanalizacyjnej do cieków wodnych Łączny koszt dla sektora: Jakość wód i stosunki wodne: 57 420 000 PLN 161 bd fundusze ekologiczne środki właścicieli posesji przedsiębiorstwa wodno - kanalizacyjne środki inwestorów fundusze ekologiczne środki własne fundusze ekologiczne środki podmiotów gospodarczych bd 10 000 bd Plan operacyjny dla sektora: Powietrze atmosferyczne Lp Zadanie Typ zadania Termin realizacji Realizatorzy Źródła finansowania 1 Inwentaryzacja źródeł zorganizowanej i rozproszonej emisji zanieczyszczeń do atmosfery Gazyfikacja miasta koordynowane 2005 – 2011 fundusze ekologiczne koordynowane 2005 – 2011 koordynowane 2005 –2011 koordynowane 2005 – 2011 Gmina Kobyłka WIOS Gmina Kobyłka inwestorzy prywatni Gmina Kobyłka zarządy dróg WSSE WIOŚ 2 4 Budowa ścieżek rowerowych 5 Wprowadzenie monitoringu powietrza 6 7 Remont dachów, wymiana okien i termoizolacja własne 2005- 2011 Gmina Kobyłka budynków należących do gminy Opracowanie gminnego planu zaopatrzenia w energię własne 2006 cieplną z uwzględnieniem wykorzystania źródeł Gmina Kobyłka energii odnawialnej Łączny koszt dla sektora: Powietrze atmosferyczne: 70 000 PLN Szacunkowy koszt zł 10 000 środki inwestorów fundusze ekologiczne środki własne fundusze ekologiczne budżet państwa fundusze ekologiczne 40 000 fundusz remontowy spółdzielni własne bd bd x 20 000 Program operacyjny dla sektora: Hałas Lp Zadanie Typ zadania Termin realizacji Realizatorzy Źródła finansowania Starostwo Powiatowe Gmina Kobyłka Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych Zarząd Dróg Wojewódzkich zarządy dróg powiatowych i gminnych Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych Zarząd Dróg Wojewódzkich zarządy dróg powiatowych i gminnych Generalna Dyrekcja Dróg fundusze ekologiczne 1 Inwentaryzacja źródeł uciążliwości akustycznej koordynowane 2005 - 2011 2 Opracowanie map akustycznych dla obszarów położonych wzdłuż dróg, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie na środowisko koordynowane 2005 - 2011 Opracowanie programów ograniczania hałasu na obszarach, na których poziom hałasu przekracza dopuszczalną wartość koordynowane Budowa zabezpieczeń przed uciążliwościami koordynowane 3 4 2006 - 2011 2005 - 2011 162 Szacunkowy koszt zł 5 000 brak danych budżet państwa brak danych budżet państwa budżet państwa brak danych Lp Zadanie akustycznymi np. osłon, ekranów akustycznych 5 6 7 8 9 Zwiększanie ilości izolacyjnych pasów zieleni wzdłuż dróg Działania edukacyjne promujące transport zbiorowy i alternatywny (rowery) Bieżące remonty dróg i chodników Remonty nawierzchni ulic- nakładki Wykonanie progów zwalniających Typ zadania Termin realizacji Realizatorzy Krajowych Zarząd Dróg Wojewódzkich zarządy dróg powiatowych i gminnych zarządcy obiektów koordynowane 2005 - 2011 Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych Zarząd Dróg Wojewódzkich zarządy dróg powiatowych i gminnych Gmina Wołomin koordynowane 2005 - 2011 Starostwo Powiatowe Gmina Kobyłka organizacje samorządowe i pozarządowe własne 2005 - 2011 Gmina Kobyłka własne 2005 - 2011 Gmina Kobyłka własne 2005 - 2011 Gmina Kobyłka Łączny koszt dla sektora: Hałas: 495 000 PLN Źródła finansowania Szacunkowy koszt zł środki UE fundusze ekologiczne brak danych budżet państwa środki UE fundusze ekologiczne budżet gminy 20 000 fundusze ekologiczne budżet gminy budżet gminy budżet gminy 470 000 Realizatorzy Źródła finansowania Starostwo Powiatowe Gmina Kobyłka Straż Pożarna Starostwo Powiatowe Gmina Kobyłka organizacje pozarządowe fundusze ekologiczne Szacunkowy koszt zł 2 000 fundusze ekologiczne 5 000 Starostwo Powiatowe Gmina Kobyłka fundusze ekologiczne 5 000 bd Program operacyjny dla sektora: Poważne awarie i zagrożenia naturalne Lp Zadanie 1 Aktualizacja listy instalacji stanowiących potencjalne zagrożenia środowiska i życia ludzi na terenie miasta koordynowane 2005 - 2011 2 Działania edukacyjne dla ogółu ludności gminy w zakresie postępowania w przypadku wystąpienia poważnej awarii lub zagrożenia naturalnego i zapobiegania im Informowanie społeczeństwa gminy o wystąpieniu poważnych awarii przemysłowych lub zagrożeń naturalnych koordynowane 2005 - 2011 koordynowane 2005 - 2011 3 Typ zadania Termin realizacji 163 Lp Zadanie Typ zadania Termin realizacji Realizatorzy Źródła finansowania Szacunkowy koszt zł Szacunkowy koszt zł 30 000 Łączny koszt dla sektora: Poważne awarie i zagrożenia naturalne: 12 000 PLN Program operacyjny dla sektora: Ochrona przyrody i krajobrazu Lp Zadanie 1 Promocja walorów przyrodniczych gminy 2 Tworzenie nowych terenów zieleni miejskiej Zalesianie terenów zdegradowanych i nieużytków 3 Urządzanie, utrzymywanie i ochrona istniejącej zieleni urządzonej 4 5 6 7 9 10 Utworzenie terenów rekreacyjnych i wypoczynkowych (ścieżki rowerowe, boiska sportowe) Rozwój szlaków turystycznych i ścieżek dydaktycznych na terenach interesująco przyrodniczo gminy Ochrona obszarów cennych przyrodniczo Kontrola przestrzegania przepisów o ochronie przyrody w trakcie gospodarczego wykorzystywania zasobów przyrody Inwentaryzacja i waloryzacja obszarów przyrodniczo cennych Typ zadania Termin realizacji Realizatorzy Źródła finansowania własne 2005 - 2011 koordynowane 2005 - 2011 Gmina Kobyłka organizacje turystyczne Gmina Kobyłka spółdzielnie mieszkaniowe prywatni inwestorzy koordynowane 2005 - 2011 Starostwo Powiatowe Gmina Kobyłka Nadleśnictwa właściciele lasów koordynowane 2005 - 2011 Starostwo Powiatowe Gmina Kobyłka właściciele terenów koordynowane 2005 - 2011 koordynowane 2005 - 2011 fundusze ekologiczne środki inwestorów budżet gminy środki spółdzielni mieszkaniowych środki inwestorów prywatnych fundusze ekologiczne środki właścicieli gruntów budżet państwa środki Lasów Państwowych fundusze ekologiczne środki inwestorów środki spółdzielni mieszkaniowych Budżet gminy Środki UE Fundusze ekologiczne fundusze ekologiczne budżet gminy koordynowane 2005 - 2011 własne 2005 - 2011 Starostwo Powiatowe Gmina Kobyłka - własne 2006 Starostwo Powiatowe Gmina Kobyłka fundusze ekologiczne FOŚiGW 164 Starostwo Powiatowe Gmina Kobyłka prywatni inwestorzy Starostwo Powiatowe Gmina Kobyłka organizacje turystyczne Starostwo Powiatowe Gmina Kobyłka Wojewoda Mazowiecki fundusze ekologiczne budżet gminy bd bd bd brak danych brak danych bd 20 000 Lp 11 Zadanie Typ zadania Powołanie Parku Krajobrazowego im. Bitwy Warszawskiej 1920 r. Termin realizacji Realizatorzy koordynowane 2005-2008 Wojewoda Mazowiecki przez Wojewodę Mazowieckiego (wniosek) Łączny koszt dla sektora: Ochrona przyrody i krajobrazu: 50 000 PLN Źródła finansowania budżet gminy Wojewoda Mazowiecki Szacunkowy koszt zł brak danych Program operacyjny dla sektora: Powierzchnia ziemi, gleby i surowce mineralne Lp 1 2 Zadanie Właściwe zagospodarowanie wyrobisk poeksploatacyjnych Rekultywacja terenów poprzemysłowych i innych zdegradowanych 2 3 4 Termin realizacji Realizatorzy Źródła finansowania koordynowane 2005 - 2011 przedsiębiorcy środki inwestorów przedsiębiorcy właściciele terenów Starosta Łączny koszt dla sektora: Powierzchnia ziemi, gleby i surowce mineralne: 0 PLN Program operacyjny dla pola: Edukacja ekologiczna Lp Zadanie 1 Typ zadania Wspieranie aktywnych form edukacji ekologicznej młodzieży i dzieci i zwiększenie różnorodności prowadzonych działań Organizacja szkoleń, warsztatów, seminariów poświęconych ochronie środowiska Organizacja imprez masowych związanych z ochroną środowiska: Dzień Ziemi, Dzień Ochrony Środowiska, Sprzątanie Świata. Promocja działań związanych z ochroną środowiska: współdziałanie władz z mediami, prezentacja koordynowane 2005 - 2011 Typ zadania Termin realizacji Realizatorzy koordynowane 2005 - 2011 Gmina Kobyłka szkoły Starostwo Powiatowe, Gmina Kobyłka firmy szkoleniowe, koordynowane 2005 - 2011 koordynowane 2005 - 2011 Gmina Kobyłka Starostwo Powiatowe szkoły, media, własne 2005 - 2011 Gmina Kobyłka 165 Szacunkowy koszt zł brak danych środki inwestorów fundusze ekologiczne budżet powiatu brak danych Źródła finansowania Szacunkowy koszt zł budżet własny, fundusze ekologiczne sponsorzy budżet własny fundusze ekologiczne środki przedsiębiorców sponsorzy budżet własny fundusze ekologiczne środki przedsiębiorców sponsorzy budżet własny fundusze ekologiczne 100 000 bd 200 000 10 000 Lp 5 6 7 Zadanie Typ zadania Termin realizacji Realizatorzy pozytywnych przykładów działań podejmowanych na rzecz jego ochrony, itp. Współpraca z ościennymi gminami w zakresie edukacji ekologicznej i wzrostu świadomości własne 2005 - 2011 Gmina Kobyłka ekologicznej mieszkańców Uruchomienie i prowadzenie tematycznej strony internetowej lub bieżące informowanie na stronach internetowych Urzędu Miasta o stanie środowiska w własne 2005 - 2011 Gmina Kobyłka gminie i działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony Współuczestnictwo w powołaniu i rozwoju koordynowane 2005-2011 Starostwo Powiatowe Powiatowego Centrum Edukacji Ekologicznej Gmina Kobyłka Łączny koszt dla sektora: Edukacja ekologiczna: 460 000 PLN 166 Źródła finansowania Szacunkowy koszt zł sponsorzy budżet własny fundusze ekologiczne sponsorzy budżet własny fundusze ekologiczne sponsorzy Starostwo Powiatowe Gmina Kobyłka bd 10 000 140 000 Spis tabel Tabela 1 Główne parametry klimatu regionu mazowieckiego .............................................................................. 14 Tabela 2 Użytkowanie gruntów w gminie Kobyłka .............................................................................................. 14 Tabela 3 Struktura zagospodarowania terenu w Kobyłce ..................................................................................... 15 Tabela 4 Typy zabudowy w gminie Kobyłka ....................................................................................................... 16 Tabela 5 Wyposażenie mieszkań w 2004 r. (w % mieszkań zamieszkanych ogółem) ......................................... 16 Tabela 6 Szczegółowe dane demograficzne do roku 2004 dla miasta Kobyłka .................................................... 17 Tabela 7 Struktura wieku ludności dla miasta Kobyłka według danych Urzędu Miasta ...................................... 17 Tabela 8 Prognoza demograficzna dla gminy Kobyłka do roku 2030 .................................................................. 18 Tabela 9 Struktura wiekowa pracujących ludności w wieku produkcyjnym i pozaprodukcyjnym ....................... 18 Tabela 10 Liczba bezrobotnych w gminie Kobyłka (dane z 31 grudnia 2003 r.) .................................................. 18 Tabela 11 Ilość podmiotów gospodarczych działających w gminie Kobyłka (w systemie REGON) ................... 19 Tabela 12 Struktura gospodarstw rolnych w gminie Kobyłka .............................................................................. 20 Tabela 13 Długość sieci i zużycie wody przez gospodarstwa domowe w latach 2001-2003................................ 21 Tabela 14 Charakterystyka ujęć wód podziemnych, objętych obowiązującymi pozwoleniami wodno – prawnymi ...................................................................................................................................................................... 23 Tabela 15 Wykaz oczyszczalni ścieków funkcjonujących na terenie gminy Kobyłka ......................................... 25 Tabela 16 Wykaz dróg powiatowych na terenie gminy Kobyłka ......................................................................... 29 Tabela 17 Wyniki pomiaru i prognoz ruchu – średnio dobowy ruch pojazdów.................................................... 30 Tabela 18 Jakość wody rzeki Długiej .................................................................................................................. 40 Tabela 19 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie poprawy jakości wód i stosunków wodnych ...................................................................................................................................... 56 Tabela 20 Emisja zanieczyszczeń do powietrza na terenie powiatu wołomińskiego (wg WIOŚ, 2003) .............. 60 Tabela 21 Wielkość emisji całkowitej pyłu PM10 ................................................................................................ 60 Tabela 22 Wielkość emisji powierzchniowej pyłu PM0 ....................................................................................... 60 Tabela 23 Wielkość emisji punktowej technologicznej pyłu PM10 ..................................................................... 61 Tabela 24 Wielkość emisji punktowej energetycznej pyłu PM10......................................................................... 61 Tabela 25 Wielkość emisji liniowej (komunikacyjnej) pyłu PM10 ...................................................................... 61 Tabela 26 Stężenia dwutlenku siarki w 2002 roku ................................................................................................ 62 Tabela 27 Stężenia dwutlenku azotu w 2002 roku ................................................................................................ 63 Tabela 28 Stężenia pyłu zawieszonego w 2002 roku (oznaczanego metodą reflektometryczną) ......................... 63 Tabela 29 Wyniki stężeń związków zanieczyszczających powietrze atmosferyczne uzyskane w 2003 roku na stanowisku pomiarowym w Wołominie, przy ul. Legionów 78 .................................................................... 63 Tabela 30 Ocena jakości powietrza w powiecie wołomińskim w 2002 i 2003 roku – klasyfikacja bieżąca......... 64 Tabela 31 Źródła emisji pyłu na terenie powiatu wołomińskiego ......................................................................... 65 Tabela 32 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie poprawy jakości powietrza atmosferycznego ........................................................................................................................................... 69 Tabela 33 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie hałasu .................................. 76 Tabela 34 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie promieniowania elektromagnetycznego................................................................................................................................... 82 Tabela 35 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie poważnych awarii i zagrożeń naturalnych .................................................................................................................................................... 88 Tabela 36 Zagrożenia, sposoby ich eliminacji i minimalizacji. ............................................................................ 97 Tabela 37 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu .................................................................................................................................................................... 102 Tabela 38 Złoża kopalin występujących na terenie gminy Kobyłka oraz ich charakterystyka gospodarcza (wg stanu na rok 2002 - Przeniosło, 2003) ......................................................................................................... 108 Tabela 39 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie ochrony powierzchni terenu i zasobów kopalin .......................................................................................................................................... 111 Tabela 40 Zawartość pierwiastków w glebach powiatu Wołomin ( w mg/kg) .................................................. 114 Tabela 41 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie ochrony gleb ..................... 117 Tabela 42 Dostępność sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, 2005 r................................................................... 119 Tabela 43 Zużycie wody per capita w gospodarstwach domowych ................................................................... 120 Tabela 44 Popyt ze strony przemysłu w latach 2002-2004 (tys. m3) .................................................................. 121 Tabela 45 Prognoza popytu dla przemysłu (tys. m3) ........................................................................................... 121 Tabela 46 Budżet gminy Kobyłka w latach 2001 – 2004 (tys. PLN) .................................................................. 137 Tabela 47 Prognoza budżetu gminy Kobyłka w latach 2005-2008 (tys. PLN) ................................................... 138 Tabela 48 Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska w Kobyłce w 2004 roku ......................... 138 167 Tabela 49 Poziom wydatków inwestycyjnych gminy Kobyłka w latach 2001 – 2004 (tys. PLN) ..................... 139 Tabela 50 Wydatki inwestycyjne na gospodarkę wodną i ochronę środowiska wg kierunków inwestowania (2004) .......................................................................................................................................................... 139 Tabela 51 Wydatki na działania związane z ochroną środowiska zakładane w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym Gminy Kobyłka (tys.PLN) .......................................................................................................................... 139 Tabela 52 Szacunkowe koszty wdrożenia Programu w latach 2005 – 2011 ....................................................... 140 Tabela 53 Symulacja rozkładu źródeł finansowania zadań wytyczonych w Programie ..................................... 140 Tabela 54 Najważniejsze źródła finansowania inwestycji w zakresie ochrony środowiska i gospodarki odpadami .................................................................................................................................................................... 141 Tabela 55 Wskaźniki efektywności programu. ................................................................................................... 155 168 Spis rysunków Rysunek 1 Położenie Kobyłki na tle rejonu ............................................................................................................ 8 Rysunek 2 Procentowy udział poszczególnych branż w strukturze działalności gospodarczej w gminie Kobyłka (wg GUS, 2004) ............................................................................................................................................ 19 Rysunek 3 Położenie Kobyłki na tle sieci powiązań przyrodniczych ................................................................... 94 Rysunek 4 Zużycie wody w gospodarstwach domowych wybranych krajów Europy (litr/osobę/dobę) ............ 119 Rysunek 5 Prognoza popytu jednostkowego (litry / dobę / mieszk.) .................................................................. 121 169 WYKAZ SKRÓTÓW BAT Best Available Techniques (Najlepsze Dostępne Techniki) b.d. brak danych BZT Biochemiczne Zapotrzebowanie Tlenu ChZT Chemiczne Zapotrzebowanie Tlenu CORINE Europejski Program Koordynacji Informacji o Środowisku EBRD Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ECCONET koncepcja europejskiej sieci ekologicznej, opracowana w ramach europejskiego programu Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) GFOŚiGW Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej GIOŚ Główny Inspektorat Ochrony Środowiska GUS Główny Urząd Statystyczny IMiGW Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej IOŚ Inspekcja Ochrony Środowiska IPPC Dyrektywa Unii Europejskiej o zintegrowanej kontroli i przeciwdziałaniu zanieczyszczeniu środowiska ISPA Fundusz pomocowy Unii Europejskiej KDPR Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej KPGO Krajowy plan gospodarki odpadami MŚ Ministerstwo Środowiska NFOŚiGW Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NZŚ Nadzwyczajne zagrożenia środowiska OChK Obszary Chronionego Krajobrazu ODR Ośrodki Doradztwa Rolniczego ONO obszary najwyższej ochrony wód podziemnych OOŚ Ocena Oddziaływania na Środowisko OSO Obszary Specjalnej Ochrony OWO obszary wysokiej ochrony wód podziemnych OZO obszary zwykłej ochrony wód podziemnych PHARE Fundusz pomocowy Unii Europejskiej PEP Polityka Ekologiczna Państwa PFOŚiGW Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej PIG Państwowy Instytut Geologiczny PM10 Pył zawieszony o granulacji do 10 m PN Park Narodowy POŚ Prawo ochrony środowiska PWiK Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji RLM Równoważna Liczba Mieszkańców RZGW Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej SAPARD Fundusz pomocowy Unii Europejskiej dla rolników SNQ średni niski przepływ z wielolecia SOO Specjalne Obszary Ochrony SP Starostwo Powiatowe SUW Stacja Uzdatniania Wody UE Unia Europejska UG Urząd Gminy UM Urząd Miasta /Marszałkowski US Urząd Statystyczny UW Urząd Wojewódzki WFOŚiGW Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WOS Wydział Ochrony Środowiska WIOŚ Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska 170 WPGO WUS ZUO Wojewódzki plan gospodarki odpadami Wojewódzki Urząd Statystyczny Zakład unieszkodliwiania odpadów 171
