Ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą

advertisement
Podobieństwa i różnice
systemów emerytalnych dla
rolników i osób prowadzących
pozarolniczą działalność
Dorota Dzienisiuk
15.6.2011
1
OSOBY PROWADZĄCE DZIAŁALNOŚĆ
ROLNICZĄ (ROLNICY)
POZAROLNICZĄ
+ DOMOWNICY
+ WSPÓŁPRACUJĄCY

Ustawa z dnia 20 grudnia  Ustawa z dnia 13
1990 r. o ubezpieczeniu
października 1998 r. o
społecznym rolników
systemie ubezpieczeń
tj. Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291
społecznych
z późn. zm.




KRUS
1 574 394 ubezpieczonych 
(2008)

Ubezpieczenie
emerytalno-rentowe
tj. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585
z późn. zm
ZUS
1 201 200 ubezpieczonych
(2008)
Ubezpieczenie emerytalne
2








System, do którego te osoby należą
Zakres przedmiotowy ubezpieczeń
Zakres podmiotowy ubezpieczeń
Okres ubezpieczenia
Składki na ubezpieczenia społeczne
Przesłanki prawa do emerytury
Wysokość emerytury
Realizacja uprawnień emerytalnych
3
GWARANCJE PAŃSTWA
Art. 76 ust. 3 u.u.s.r.
 Państwo gwarantuje
wypłatę świadczeń
finansowanych z
funduszu emerytalnorentowego
Art. 2 ust. 3 u.s.u.s.
 Wypłacalność świadczeń
z ubezpieczeń
społecznych
gwarantowana jest przez
Państwo
4
PODLEGANIE UBEZPIECZENIU
OBOWIĄZKOWO
u.u.s.r.
1)
2)
3)
4)
Ubezpieczeniu emerytalnorentowemu podlega z mocy
ustawy:
rolnik, którego gospodarstwo
obejmuje obszar użytków rolnych
powyżej 1 ha przeliczeniowego
lub dział specjalny;
domownik rolnika, o którym mowa
w pkt 1;
osoba pobierająca rentę
strukturalną;
małżonek osoby, z pkt 3, jeżeli
renta strukturalna wypłacana jest
ze zwiększeniem na tego
małżonka.
u.s.u.s.
Obowiązkowo
ubezpieczeniu
emerytalnemu podlegają:
osoby fizyczne, które
na obszarze
Rzeczypospolitej Polskiej
są:
5) osobami prowadzącymi
pozarolniczą działalność
oraz osobami z nimi
współpracującymi,
5
DZIAŁALNOŚĆ - DEFINICJA
ROLNIK
osoba fizyczna
pełnoletnia,
zamieszkującą i
prowadzącą na terytorium RP,
osobiście i na własny rachunek,
działalność rolniczą
w pozostającym w jej posiadaniu
gospodarstwie rolnym, w tym
również w ramach grupy
producentów rolnych, a także
osobę, która przeznaczyła grunty
prowadzonego przez siebie
gospodarstwa rolnego do
zalesienia
OSOBA PROWADZĄCA
POZAROLNICZĄ DZIAŁALNOŚĆ
1) na podstawie przepisów o
działalności gospodarczej lub
innych przepisów szczególnych,
2) twórca i artysta,
3) w zakresie wolnego zawodu
4) wspólnik jednoosobowej spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością
oraz spółki jawnej, komandytowej
lub partnerskiej;
5) osoba prowadzącą niepubliczną
szkołę
6
Zasada „realności tytułu ubezpieczenia” –
potrzeba domniemań prawnych
1)
2)
3)
4)
Przy ustalaniu podlegania ubezpieczeniu
domniemywa się, że (art. 38):
właściciel gruntów zaliczonych do użytków
rolnych lub dzierżawca takich gruntów, jeżeli
dzierżawa jest zarejestrowana w ewidencji
gruntów i budynków, prowadzi działalność
rolniczą na tych gruntach;
podatnik podatku rolnego lub podatku od
dochodu z działów specjalnych prowadzi
działalność rolniczą w rozmiarze wynikającym
z zakresu opodatkowania;
jeżeli własność lub dzierżawa gruntów,
przysługuje kilku osobom lub jeżeli obowiązek
podatkowy ciąży na kilku osobach - każda z
tych osób uczestniczy w prowadzeniu
działalności rolniczej;
osoba bliska rolnikowi, spełniająca warunki,
stale pracuje w gospodarstwie rolnym i nie jest
związana z rolnikiem stosunkiem pracy - jeżeli
okoliczność ta została stwierdzona zgodnym
oświadczeniem rolnika i tej osoby.
Ocena, czy działalność gospodarcza
rzeczywiście jest wykonywana … należy do
sfery ustaleń faktycznych.
Istnienie wpisu do ewidencji nie przesądza o
faktycznym prowadzeniu działalności
gospodarczej, jednakże wpis ten prowadzi do
domniemania prawnego, według którego
osoba wpisana do ewidencji, która nie zgłosiła
zawiadomienia o zaprzestaniu prowadzenia
działalności gospodarczej, jest traktowana jako
prowadząca taką działalność.
W konsekwencji domniemywa się, że skoro nie
nastąpiło wykreślenie działalności gospodarczej
z ewidencji, to działalność ta była faktycznie
prowadzona i w związku z tym istniał obowiązek
zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2010 r., I
UK 240/09, LEX nr 585723
7
„OSOBY WSPÓŁDZIAŁAJĄCE”
DOMOWNIK
osoba bliska rolnikowi, która:
a) ukończyła 16 lat,
b) pozostaje z rolnikiem we wspólnym
gospodarstwie domowym lub
zamieszkuje na terenie jego
gospodarstwa rolnego albo w bliskim
sąsiedztwie,
c) stale pracuje w tym gospodarstwie
rolnym i
nie jest związana z rolnikiem
stosunkiem pracy;
OSOBA
WSPÓŁPRACUJĄCA
małżonek, dzieci własne, dzieci drugiego
małżonka i dzieci przysposobione,
rodzice, macocha i ojczym oraz osoby
przysposabiające,
jeżeli pozostają we wspólnym
gospodarstwie domowym
i współpracują przy prowadzeniu tej
działalności;
nie dotyczy to osób, z którymi została
zawarta umowa o pracę w celu
przygotowania zawodowego
Jeżeli pracownik spełnia kryteria dla
osób współpracujących -dla celów
ubezpieczeń społecznych jest
traktowany jako osoba współpracująca
8
PODLEGANIE UBEZPIECZENIU
DOBROWOLNIE
u.u.s.r.
Na wniosek obejmuje się:
1) innego rolnika lub domownika,
ubezpieczenie wypadkowe,
chorobowe i macierzyńskie w pełnym
zakresie,
wniosek o objęcie go ubezpieczeniem
emerytalno-rentowym;
2) osoba, która podlegała ubezpieczeniu
jako rolnik i
zaprzestała prowadzenia działalności
rolniczej,
nie nabywając prawa do emerytury lub
renty,
jeżeli podlegała ubezpieczeniu przez
co najmniej 12 lat i 6 mies.;
3) osobę pobierającą rentę rolniczą z
tytułu niezdolności do pracy jako rentę
okresową
u.s.u.s.
zbieg tytułów
zbieg z pobieraniem
świadczeń
9
OKRES UBEZPIECZENIA
ROLNICY

podleganie
ubezpieczeniu
OSOBY PROWADZĄCE
DZIAŁALNOŚĆ POZAROLNICZĄ
od dnia rozpoczęcia wykonywania
działalności do dnia zaprzestania
wykonywania tej działalności,
z wyłączeniem okresu, na
który wykonywanie
działalności zostało
zawieszone na podstawie
przepisów o swobodzie
działalności gospodarczej
10
SKŁADKI NA UBEZPIECZENIA
SPOŁECZNE






Podmiot opłacający
Finansowanie składek
Wysokość składek
Terminy opłacania składek
Zabezpieczenie płatności i egzekucja
Wpływ opłacania składek na prawo do
świadczeń
SKŁADKA – FINANSOWANIE
ROLNIK
 za każdego
ubezpieczonego opłaca
rolnik (działalność na
rachunek kilku osób –
obowiązek solidarny)
OSOBA PROWADZĄCA
POZAROLNICZĄ
DZIAŁALNOŚĆ


Płatnik składek - ubezpieczony
zobowiązany do opłacenia
składek na własne ubezpieczenia
społeczne (art. 4 pkt 2 lit. d u.s.u.s.)
finansują w całości,
z własnych środków,
sami ubezpieczeni
(art. 16 ust. 4 pkt 1)

osób współpracujących - w
całości z własnych środków
osoba prowadząca pozarolniczą
działalność (art. 16 ust. 5a)
12
SKŁADKA - WYSOKOŚĆ
OSOBA PROWADZĄCA
ROLNIK
 10 % emerytury
podstawowej
(miesięcznej najniższej
emerytury, określonej w
przepisach
emerytalnych!)
POZAROLNICZĄ
DZIAŁALNOŚĆ



stopa procentowa, jednakowa dla
wszystkich ubezpieczonych (19,52%)+
podstawa wymiaru:
zadeklarowana kwota,
nie niższa jednak niż 60 % prognozowanego
przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego
przyjętego … na dany rok kalendarzowy.


Składka w nowej wysokości obowiązuje od
dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego
roku.
ZUS nie jest uprawniony do
kwestionowania zadeklarowanej kwoty,
jeżeli mieści się ona w granicach
określonych ustawą
uchwała składu 7 sędziów SN z 21 kwietnia 2010 r.
(sygn. akt II UZP 1/10, OSNP 2010/21-22/267)
13
SKŁADKA – MODYFIKACJE WYSOKOŚCI
ROLNIK
 Rolnik prowadzący
pozarolniczą działalność
gospodarczą –
dwukrotność
 W zależności od
powierzchni obszarów
użytków rolnych w
gospodarstwie zwiększenie
OSOBA PROWADZĄCA
POZAROLNICZĄ DZIAŁALNOŚĆ

w okresie pierwszych 24
miesięcy kalendarzowych od
dnia rozpoczęcia wykonywania
działalności gospodarczej :
zadeklarowana kwota, nie
niższa jednak niż 30 % kwoty
minimalnego wynagrodzenia

Nie dotyczy osób, które:
1) prowadzą lub w okresie
ostatnich 60 miesięcy
prowadziły pozarolniczą
działalność;
2) działalność na rzecz byłego
pracodawcy,
14
WPŁYW OPŁACENIA SKŁADKI NA
ŚWIADCZENIA

-


Na koncie ubezpieczonego
ewidencjonuje się informacje o
zwaloryzowanej wysokości
składek na ubezpieczenie
emerytalne (wyj.: ofe +
subkonto)
2) wpłaconych – w przypadku
ubezpieczonych będących
płatnikami składek oraz osób
współpracujących z osobami
prowadzącymi pozarolniczą
działalność
15
PRAWO DO EMERYTURY
ROLNIK
 wiek emerytalny (60/65)
 okres podlegania
ubezpieczeniu
emerytalno-rentowemu:
25 lat (możliwość
zaliczania okresów
innego rodzaju)

Emerytura z urzędu dla osób
pobierających renty rolnicze z
tytułu niezdolności do pracy,
które osiągnęły wiek 60/65
OSOBA PROWADZĄCA
POZAROLNICZĄ DZIAŁALNOŚĆ



wiek emerytalny (60/65)
ubezpieczenie (art. 24
u.e.r.)
Emerytura z urzędu dla osób
pobierających renty z tytułu
niezdolności do pracy, które
osiągnęły wiek uprawniający
16
do emerytury (60/65)
WCZEŚNIEJSZA EMERYTURA
ROLNIK
 wcześniejsza emerytura:



wiek (55, 60);
okres podlegania
ubezpieczeniu emerytalnorentowemu: co najmniej 30
lat (wywłaszczenie: 12 lat i
6 miesięcy);
zaprzestanie prowadzenia
działalności rolniczej
OSOBA PROWADZĄCA
POZAROLNICZĄ DZIAŁALNOŚĆ


Brak emerytur
pomostowych

Z wyjątkiem:
ubezpieczonych z tytułu
działalności twórczej lub
artystycznej tancerzy
zawodowych,
wykonujących prace
związane z bardzo ciężkim
wysiłkiem fizycznym
17
WYSOKOŚĆ EMERYTURY
u.u.s.r.

Część składkowa:
1 % emerytury podstawowej (najniższej) za
każdy rok podlegania ubezpieczeniu
emerytalno-rentowemu

Część uzupełniająca:





95 % emerytury podstawowej (liczba
lat przyjęta do ustalenia części
składkowej, mniejsza od 20; przy
każdym pełnym roku od 20 lat część
uzupełniającą zmniejsza się o 0,5 %
emerytury podstawowej)
nie mniej niż 85 % emerytury
podstawowej
Wskaźnik wymiaru
Najniższa emerytura
Dodatki
u.e.r.FUS
 Emerytura z FUS:
kwota zewidencjonowana
na koncie
ubezpieczonego i średnie
dalsze trwanie życia
 Emerytura kapitałowa:




kwota zewidencjonowana
na subkoncie
ofe
Najniższa emerytura
Dodatki
18
ZAWIESZANIE
WYPŁATY EMERYTURY

Przychód: na zasadach
określonych w przepisach
emerytalnych (nie zawiesza
się części składkowej
emerytury rolniczej)

Częściowe zawieszenie, jeżeli
emeryt lub rencista prowadzi
działalność rolniczą
PRAWA DO EMERYTURY
LUB JEJ ZMNIEJSZENIE

Przychód z tytułu działalności
podlegającej obowiązkowi
ubezpieczenia społecznego,

Kontynuacja działalności: (dla emerytów prowadzących
pozarolniczą działalność:
przychód - przychód
stanowiący podstawę wymiaru
składki na ubezpieczenia
społeczne)
19
CZĘŚCIOWE ZAWIESZENIE CZĘŚCI
UZUPEŁNIAJĄCEJ EMERYTURY
ROLNICZEJ

Wypłata ulega zawieszeniu w całości, jeżeli emeryt lub rencista nie zaprzestał
prowadzenia działalności rolniczej (wyj. …)



zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest
właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego
w połowie, jeżeli emeryt prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem, który nie ma
ustalonego prawa do emerytury albo renty i nie spełnia warunków …, jeżeli
małżonek ten podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy
w jednej czwartej, jeżeli:
1) emeryt lub rencista nie zawarł umowy z następcą i nie ma możliwości sprzedaży albo
2) trwają czynności zmierzające do wywłaszczenia
3) nieruchomości są położone w strefie ochronnej lub na innym obszarze specjalnym,


przez okres jednego roku: na gruntach nabytych w drodze dziedziczenia,
zwróconych niezależnie od uprawnionego
do czasu osiągnięcia przez 18 lat osobę, której przekazano gospodarstwo rolne w
formie aktu notarialnego jako osobie niepełnoletniej
20
WPŁYW DALSZEJ DZIAŁALNOŚCI
NA WYSOKOŚĆ EMERYTURY

-




Emerytury powiększa się o
kwotę wynikającą z
podzielenia składek
zewidencjonowanych na
koncie ubezpieczonego
po dniu ustalenia prawa do
emerytury i zwaloryzowanych
przez wyrażone w miesiącach
średnie dalsze trwanie życia
ustalone dla wieku danego
ubezpieczonego w dniu
złożenia wniosku o
przeliczenie wysokości
emerytury
21
NAJISTOTNIEJSZE RÓŻNICE
ROLNICY
OSOBY PROWADZĄCE
DZIAŁALNOŚĆ
POZAROLNICZĄ
Ubezpieczenie
Emerytalno-rentowe
Emerytalne
Podleganie
ubezpieczeniu
Działalność + posiadanie
gospodarstwa rolnego
Działalność
Składka
Stała, ustawowo określona
Zależna od deklaracji
(ustawa - minimalna)
Prawo do emerytury
Wiek emerytalny + okres
Wiek emerytalny +
podlegania ubezpieczeniu / ubezpieczenie
wcześniejsza emerytura
Wysokość emerytury Emerytura podstawowa +
okres ubezpieczenia
Wpłacone składki +
II filar
Wypłata świadczeń
(zawieszenie)
Kontynuacja działalności
rolniczej + przychód
Zależna od deklaracji
ubezpieczonego (przychód)
Podwyższenie
emerytury
Brak
Wpłacone składki
22
KRYTERIA ROZRÓŻNIANIA /UPODABNIANIA






Funkcje systemów (polityka rolna lub gospodarcza,
osłona socjalna, ubezpieczenie społeczne)
Wysokość składek (powiązanie z przychodem lub
prawdopodobieństwem przychodu), wpływ
ubezpieczonych na wysokość składek
Powiązanie ubezpieczenia i prawa do emerytury lub jej
wypłaty z posiadaniem gospodarstwa rolnego /
przedsiębiorstwa
Zakres ubezpieczenia: rodzina (wpływ jej sytuacji na
uprawnienia ubezpieczonego), współpracujący
Związek systemu emerytalnego i rentowego
Sposób i źródło finansowania świadczeń
23
Download