Agresja w szkole

Agresja w szkole
Stop!!!!!!!!
Definicja agresji

Zdefiniowanie pojęcia agresji nie jest łatwe. Nie
ma zgodności w poglądach, ani co do jej definicji,
ani też do źródeł. Są teorie traktujące agresję jako
instynkt bądź zachowanie nabyte poprzez uczenie
się .Według innych traktowana jest jako nabyty
popęd lub odpowiedź na frustrację. Teorie
powyższe zakładają istnienie w człowieku
określonej tendencji o różnie rozumianej etiologii.
W praktyce wychowawczej przydatne jest
przyjęcie rozumienia tego terminu jako
zachowania.

Przez agresję więc rozumie się świadome i
celowe zachowanie zwrócone przeciw innym
osobom /także przeciw sobie/ i przedmiotom
zmierzające do wyrządzenia szkody. Należy
rozróżniać między agresją, a przemocą. Dla
zachowań agresywnych charakterystyczna jest
równowaga sił psychologicznych bądź fizycznych
osób uczestniczących w agresywnym zdarzeniu.
O przemocy mówimy, gdy tej równowagi brak.


Warto pamiętać, że chłopcy stosują
bezpośrednie formy agresji.
Dziewczynki działają w sposób
zakamuflowany, wolą manipulować związki
przyjaźni i obgadywać, niż wprost wyrażać
swoje niezadowolenie czy uczucia.

Coraz częściej mówi się w szkołach o narastaniu
problemu agresji i przemocy wśród dzieci i
młodzieży. Następuje wyraźny wzrost liczby
agresywnych zachowań uczniów na terenie
szkoły. Nie wiadomo, dlaczego mamy do
czynienia z tak znacznym wzrostem aktów
przemocy. Jeszcze kilkanaście lat temu nie
notowano tylu przypadków agresji. W szkołach
było o wiele bezpieczniej.

O rozmiarach agresji wiemy niewiele,
ponieważ uczeń z obawy przed powtórnym
pobiciem, sponiewieraniem, ośmieszaniem
nie zechce o tym komukolwiek powiedzieć.

Agresja przedstawiana jest jako wzór zachowania,
przenoszona z porachunków między grupami na każdego,
kto się różni. Szacunek należy się tylko silniejszemu. Na
pograniczu młodzieżowych i szkolnych źródeł agresji wśród
młodzieży mieści się zjawisko “fali” w szkołach będące
przejawem i przyczyną zachowań agresywnych. Uczniowie
starsi na swoje ofiary wybierają młodszych i słabszych
fizycznie kolegów. Grożą pobiciem, ściągają od “kotów”
haracze, przestrzegając jednocześnie przed
donosicielstwem. Zastraszane ofiary nie mają odwagi szukać
pomocy.
Dlaczego?????

Co jest przyczyną tak nagłego wzrostu
brutalizacji życia w szkole ?

Dlaczego zdarzają się na terenie szkoły
pobicia, kradzieże i wymuszenia ?
Jakie są przyczyny zaistniałych
zjawisk?




duży wpływ stanowi rodzina i osłabienie jej roli
wychowawczej,
nieodpowiednie środowisko rówieśnicze,
transformacja ustrojowa, która stwarza szereg
nowych oczekiwań, możliwości, norm
postępowania i zagrożeń społecznych
środki masowego przekazu – telewizja, ukazująca
w filmach sceny okrucieństwa, agresji i zabijania.
Rodzaje przemocy
Fizyczna – bicie, kopanie, plucie,
wymuszanie pieniędzy, zamykanie w
pomieszczeniach, niszczenie własności.
Słowna – przezywanie, wyśmiewanie,
obrażanie, plotkowanie, obgadywanie,
namawianie, grożenie, szantażowanie.
Bez użycia słów i kontaktu fizycznego wrogie gesty, miny, manipulowanie
związkami przyjaźni


Przemoc w szkołach występuje w relacji:
dziecko – dziecko
dziecko – nauczyciel
nauczyciel – dziecko
Przyczyny tego stanu rzeczy leżą po
stronie nauczycieli i po stronie dzieci.
Przyczynami przemocy ze strony
dzieci wobec innych dzieci oraz dorosłych są:

Destruktywne grupy rówieśnicze
Alkoholizm w rodzinie
Bezrobocie
Trudności materialne
Telewizja, wideo, kino
Gry komputerowe
Pisma młodzieżowe
Narkomania
Rozbicie rodziny, brak kontaktu ze szkołą, niewydolność wychowawcza
rodziny
Agresja w rodzinie, znęcanie się nad dziećmi, brak akceptacji, patologia
Zaburzenia emocjonalne, wady rozwojowe
Zemsta za zbyt niskie oceny, poczucie skrzywdzenia.
Przyczynami przemocy ze strony
nauczycieli wobec dzieci są:

1.Stres zawodowy
2.Agresja ze strony dzieci
3.Przepracowanie
4.Niewykonywanie poleceń
5.Niedocenianie zawodu
6.Trudności materialne
7.Niepewność pracy
8.Manipulowanie uczniami, przedmiotowy stosunek do
ucznia.

Ważną rolę w kształtowaniu postaw w ogóle, postaw
nieagresywnych w szczególności, spełniają rodzice.
Przekazywane przez nich wzory zachowań, a przede
wszystkim stosowany system kar i nagród zdają się jednak
nie sprzyjać w wyrabianiu pozytywnych nawyków. Większość
rodziców wymierza karę za agresywne zachowanie gdy tylko
je dostrzeże. Sprawia to, iż dziecko bardzo szybko uczy się
hamować agresję, ale tylko w obecności rodziców i w domu.
Dzieci karane za przejaw agresji przez rodziców zachowują
się bardzo brutalnie poza domem i w szkole, wśród
rówieśników. Kompensują sobie w ten sposób “domową
ascezę”, wstrzemięźliwość w agresji. Wielu rodziców z
niedowierzaniem przyjmuje skargi nauczycieli na złe
zachowanie ich “grzecznego dziecka „
Czynniki sprzyjające agresji
w szkole.

Trzeba pamiętać, że adresatami agresji w szkole
są uczniowie, nauczyciele i rodzice. Często
zdarza się, że występują w roli ofiar, sprawców i
światków przemocy. W zarządzaniu szkołą ważne
jest stworzenie takich warunków dla społeczności,
które będą utrudniały agresorom [małym i dużym]
stosowania przemocy. Należy pamiętać, że
stosowanie przemocy w szkole ułatwia
utrzymywanie tabu wobec tego problemu .

Innym czynnikiem agresji w szkole jest
brak komunikacji pomiędzy rodzicami
i nauczycielami. Ofiara przemocy w takiej
sytuacji nie ma żadnych szans na
uzyskanie jakiejkolwiek pomocy ze strony
dorosłych a sprawcy czują się bezkarni.

Zbyt słaby nadzór pracowników szkoły na
przerwach i w miejscach, w których
przemoc najczęściej zachodzi [ubikacje,
szatnie, wnęki], również sprzyja rozwojowi
różnych form agresji.
Dlaczego dzieci są agresywne?


Dziecko zachowuje się agresywnie, bo takie zachowanie
przynosi mu korzyść. Uczeń dostaje nagrodę, najczęściej w
postaci akceptacji grupy podobnych sobie. Na drodze tzw.
wzmocnień – zachowania te są utrwalane.
Drugą przyczyną takich zachowań jest naśladownictwo.
Dziecko, które żyje w świecie przemocy, widzi ją co dzień w
domu, w szkole, w telewizji – będzie te zachowania
naśladować jako zachowania wzorowe. W tym przypadku
brak umiejętności prospołecznych jest powodem zachowań
agresywnych .
. Sposoby redukowania agresji

Najczęstszym sposobem eliminowania
agresji jest karanie dziecka za agresywne
zachowania, karanie fizyczne. Tymczasem
badania psychologiczne udowodniły, że
karząc za agresję możemy uzyskać rezultat
odwrotny od zamierzonego – nie likwidację,
lecz utrwalenie, wzmocnienie zachowań
agresywnych w myśl zasady „agresja rodzi
agresję’’.

Może również dojść do tzw. przemieszczenia
agresji. Dziecko będzie się zachowywać
grzecznie w obecności osoby karzącej, ale
„wyładuje’’ nagromadzone napięcie emocjonalne
na innych obiektach, sytuacjach, gdzie nie czuje
się zagrożony ukaraniem [niszczenie sprzętów,
napaść na słabszego kolegę, dewastacja
przyrody – to przykłady przemieszczania agresji].
Czy wobec tego w ogóle stosować
kary?

Zdecydowanie tak, ale trzeba pamiętać, że
skutecznie przeciwdziała nie kara fizyczna, lecz
kara „psychologiczna’’, tzn. manifestowanie
przykrości, jaką sprawiło nam naganne
zachowanie. Można np. powiedzieć: „Pobiłeś go
bo się zdenerwowałeś. Rozumiem. Przykro mi z
tego powodu, ale wiesz, że bić nie wolno. Musisz
ponieść karę.” Unikać natomiast należy ocen
obniżających poczucie własnej wartości dziecka w
postaci słów: „Jesteś złym chłopcem. Za
karę………………. „

Kary słowne powinny być połączone ze
spokojnym tłumaczeniem i wyjaśnieniami. O ile
kara fizyczna, jak też zastosowana w uniesieniu
kara słowa, budzi u karanego poczucie niechęci,
gniewu, o tyle kara „psychologiczna’’ prowadzi
u karanego do poczucia winy, która może stać się
motywem zmiany dotychczasowego zachowania.

Poczucie winy będzie ty większe, jeżeli
kara pochodzi od osoby, którą dziecko
darzy szacunkiem, sympatią, zaufaniem.
Ważna jest również częstotliwość kar.

Nie możemy być nastawieni tylko na
karanie dziecka. Trzeba dostrzegać także
przejawy dobrego zachowania. Nagradzać
za życzliwość, chęć pomocy, dobrze
wykonane zadanie.

Unikać natomiast trzeba wyrzutów, pouczania,
dawania tzw. dobrych przykładów. Jeżeli
nauczyciel powie, np. Patrz, Kasia tak ładnie
pisze a ty………., wzbudzi w ten sposób w
dziecku naturalny sprzeciw. Nikt nie chce być
gorszym, głupszym i chociaż raz chce przyłożyć
temu najlepszemu, stąd właśnie częste ataki na
prymusów, niechęć skierowana w ich stronę.
Czynniki chroniące

Eliminowanie zachowań agresywnych
może być skuteczne jedynie wtedy, jeśli
wzmocni się czynniki chroniące,
powstrzymujące rozwój przemocy.
Omówmy krótko te najważniejsze


Silna więź z rodzicami. Dzieci otoczone miłością,
zainteresowaniem, mają mało powodów do
agresji wrogości. Uciekają się do agresji , gdy się
boją, są osamotnione lub gdy mają silną potrzebę
akceptacji czy zwrócenia na siebie uwagi.
Zainteresowanie nauką szkolną. Młody
człowiek musi wiedzieć, że uczy się dla siebie, że
nie może lekceważyć swojej przyszłości. Praca
nie czeka, ale ucząc się zwiększamy swoje
szanse

Jest ważne nie tylko, co mówi wychowawca, ale
również jak mówi. Należy przy tym pamiętać, że
zgodność słowa i czynu budzi zaufanie,
życzliwość, sympatię. Drogą do budowania
porozumień może być dialog. Dialog to nie
spoufalanie, a wzajemne zaufanie. Uczeń w
obecności nauczyciela powinien czuć się godnym
i ważnym partnerem w rozmowie. Nauczyciel
przejawiający obojętność emocjonalną, egoizm w
stosunku do uczniów może wyzwalać sprzeciw,
agresję a także niechęć do obowiązków
szkolnych.


Jak pisze J. Brągiel, w szkołach powinna być prowadzona
w większym stopniu profilaktyka pierwotna, dotycząca
zapobiegania i nadużywania agresji wobec dziecka. Wiąże
się ona z promowaniem zdrowia ucznia, poprawą
samopoczucia społecznego oraz eliminowaniem patologii
społecznej w rodzinie, szkole i grupach rówieśniczych.
W szkołach powinna być również realizowana wtórna
profilaktyka, która miałaby na celu wczesne wykrycie
objawów przemocy i maltretowania dziecka zanim pojawią
się trwałe zmiany, urazy czy przykre doświadczenia.
Zdaniem M. Samuiło, w celu przeciwdziałania
przemocy i agresji należy:






kształtować obraz świata, w którym dla osiągnięcia celu nie
trzeba uciekać się do agresji, w którym gardzi się przemocą,
dbać o rozwijanie zainteresowań, budzenie pasji, umiejętne
organizowanie czasu wolnego,
rozwijać kompetencje społeczne, uczyć asertywności,
tolerancji i empatii,
tworzyć warunki do rozwoju poprzez możliwość aktywności,
samodzielności, rozmowy i aktywnego słuchania,
okazywać szacunek i zaufanie dziecku
tworzyć atmosferę życzliwości i przychylności,
prezentować wzory prospołecznych zachowań w sytuacjach
konfliktowych (modelowanie).
Dzieci agresywne:








mają potrzebę dominacji wobec innych, chcą ich podporządkować
sobie, używając groźby i siły, bronią własnych praw, lekceważąc
prawa innych
łatwo popadają w gniew, są impulsywni, sfrustrowani
nie umieją poradzić sobie z trudnościami i przeciwnościami, trudno
jest im stosować się do ogólnie przyjętych reguł
generalnie są nastawieni "na nie", przyjmują postawy wrogie
są zadowoleni z własnych zachowań, bez poczucia wstydu i winy
mają łatwy kontakt z otoczeniem, umieją się wybronić w trudnej
sytuacji, mają na wszystko odpowiedź
są biegłe w udawaniu
dość wcześnie prezentują zachowanie antyspołeczne tj. kradzież,
wandalizm, picie alkoholu

W szkołach potrzeba więcej psychologów,
inaczej nie poradzimy sobie z przemocą alarmują specjaliści !!!!!!

Zastępowanie agresji inną formą aktywności",
które słusznie postulują pedagodzy, nie odniesie
skutku, jeśli nie będzie to aktywność oparta na
odmiennych wartościach niż te, które weszły w
modę. Jeśli nie będzie oparta na altruizmie,
życzliwości dla drugiego człowieka, poświęceniu
dla wartości, których nie da się ani kupić, ani
sprzedać.
Twarze szkolnej przemocy między uczniami
Dominującymi w szkołach polskich formami przemocy między
uczniami są:









rozpowszechnianie szkodzących komuś kłamstw,
werbalne obrażanie, wymyślanie,
przymuszanie do zrobienia czegoś, czego nie chce się
zrobić
pobicie
umyślne potrącenie, przewrócenie
zniszczenie jakiejś rzeczy osobistej (plecaka, zeszytu
itp.)
zmuszenie do kupienia komuś czegoś (np. papierosów)
za własne pieniądze
kradzież pieniędzy lub przedmiotów
werbalne obrażanie, wymyślanie

Problem agresji uczniów wobec nauczycieli
staje się zjawiskiem coraz bardziej
powszechnym. Nauczyciele coraz częściej
pracują z młodzieżą kwestionującą
zarówno użyteczność przekazywanej im
wiedzy jak również role samego
nauczyciela.
Sposoby postępowania nauczyciela:



Patrz nie tylko na swoje stosunki z uczniami, ale też uważnie
przyjrzyj się, jak z klasą radzą sobie inni nauczyciele (zwlaszcza
jeśli jesteś wychowawcą). Jeśli twoi uczniowie mówią np., że " na
geografii zawsze są jaja" zrób coś z tym, nie bagatelizuj takich
sygnałów.
Nigdy nie działaj według zasady: "U mnie nie ma problemów, więc
wszystko jest w porządku". Nie pozwalaj na lamanie reguł na
innych lekcjach, nawet jesli na twoich są one respektowane.
Jeśli dowiesz się, że na innej lekcji uczniowie lekceważą
nauczyciela, rozmawiaj z uczniami i z tym nauczycielem.
Przypominaj o zasadach i obowiązku ich przestrzegania. A jeśli to
nie pomaga, "otwieraj sprawę". Mów o tym w pokoju
nauczycielskim, zgłoś ją na zespole wychowawczym, na radzie
pedagogicznej.


Jeśli jesteś akurat tym nauczycielem, ktory jest poniżany
przez uczniów, o swoich problemach powiedz w szkole.
Poszukaj innych nauczycieli, ktorzy także mają z tą klasą
klopoty. Razem będzie wam łatwiej znależć skuteczne
sposoby przeciwstawienia się uczniowskiej agresji.
Poszukaj takich nauczycieli, ktorzy sobie radzą z tą klasą.
Jest duża szansa, że tacy są. Dowiedz się, czym się różnicie,
co robisz inaczej. Jeśli nic nie pomaga, idż do dyrektora, nie
wstydż się, powiedz o problemie. Wspólny front ułatwi Ci
rozwiązać problem. Skorzystaj również z porad pedagogów z
ppp.

Spróbuj ustalić, kto na lekcji jest twoim kontrliderem.
Najczęściej to nie cala klasa zachowuje się skandalicznie inspiruje ją jeden lub kilku uczniów. Zatrzymaj ucznia na
rozmowę po lekcji. Spróbuj wyjaśnić z nim, co się dzieje.
Powiedz o swoich oczekiwaniach co do jego zachowania,
wyrażnie poinformuj go, jaki będzie twój następny krok. Daj
mu jeszcze szansę: albo zacznie przestrzegać przyjęte w
szkole zasady zachowania, albo sprawa zostanie
przedstawiona wychowawcy i dyrekcji. Jeśli nic nie pomogło,
porozmawiaj z wychowawcą i ustal z nim postępowanie
wobec ucznia, spróbujcie również znależć przyczynę złego
zachowania ucznia i pomóc mu. Zawsze wyciągaj ustalone,
ale nie ostrzejsze konsekwencje.

PAMIĘTAJ: Sprawdzanie wytrzymałości
nauczyciela jest na porządku dziennym w
wielu szkołach. Najważniejsze jest szybkie
i zdecydowane reagowanie.
Jeśli pojedyncze uwagi nie dają efektu, uczeń wciąż
jest agresywny, stosuje przemoc, można postępować
według pewnych zasad:





Trzeba regularnie rozmawiać z agresywnym uczniem. Włączyć do
współpracy rodziców. Rozmowy powinny zakończyć się spisaniem
wspólnej umowy o oczekiwaniach wobec ucznia i konsekwencjach
za ich lamanie. Umowa musi być bardzo precyzyjna i mówić o
bardzo konkretnych konsekwencjach dla ucznia.
Nauczyciel powinien przestrzegać zasady, że pojedynczy uczeń
odpowiada za swoje agresywne czyny, nie stosujemy
odpowiedzialności grupowej, klasowej.
W trakcie rozwiązywania cała szkoła musi czuwać nad
zachowaniem ucznia.
Konsekwencje powinny mieć swoją hierarchię, a uczeń powinien
wiedzieć jaka kara czeka go za przejawianie aktów przemocy.
Jeśli zostało złamane prawo, naruszono godność nauczyciela,
trzeba wezwać policję, stworzyć dokumentacę zdarzenia, spisać
relację poszkodowanego i świadków.

Wspólny front całej rady pedagogicznej przy
współpracy rodziców skutecznie minimalizuje
zjawisko uczniowskiej agresji. Nie jest zła ta
szkoła, ktora zmaga się z przemocą, próbuje
stworzyć sposoby radzenia sobie z nią. Zła jest ta,
ktora twierdzi, że w ogóle nie ma tego problemu.
Wszędzie zdarzają się choćby incydentalne
przyklady ponizania godności nauczyciela.
Ważne, czy się coś z nimi robi, czy się pozwala je
ujawniać.
Bibliografia




J. Brągiel: Zrozumieć dziecko skrzywdzone. Uniwersytet
Opolski, Opole 1996, s. 129
M. Samujło: Uwarunkowania zachowań agresywnych dzieci i
młodzieży w środowisku szkolnym. W: Agresja i przemoc we
współczesnym świecie, t.1. Red.: J. Kuźma,
B. Kubik, Agresja w szkole, „Życie szkoły’’ 2001 nr 4.
J. Węgrzynowska, A. Milczarek, Jak zbudować system
przeciwdziałania agresji przemocy w szkole, „Nowa szkoła.
Skuteczne zarządzanie w praktyce’’, czerwiec 2002.
J. Danilewska, „Agresja u dzieci. Szkoła porozumienia”
WSiP Warszawa.
Zadajmy sobie pytania:



Jakie konkretne zachowania agresywne
dostrzegam u dzieci w swojej klasie lub
szkole?
Co czuję gdy jestem światkiem agresji?
Jak reaguję na zachowania agresywne?