Skutki palenia papierosów. Uzależnienie od nikotyny
advertisement
SCENARIUSZ II Skutki palenia papierosów. Uzależnienie od nikotyny Cel: Uświadomienie młodym ludziom, że nikotyna jest narkotykiem, który wywołuje uzależnienie zaś procesy powodujące uzależnienie są podobne zarówno w przypadku nikotyny, heroiny i kokainy. Plan: 1. Prognozy statystyczne dla palaczy. 2. Charakterystyka właściwości fizycznych i chemicznych. 3. Co to znaczy, że nikotyna jest narkotykiem. 4. Fazy uzależnienia od nikotyny. 5. Czym jest bierne palenie. Nauczyciel: Nasze kolejne spotkania dotyczyć będą skutków zdrowotnych palenia. Na wstępie chciałabym (chciałbym) zapoznać Was z prawnymi faktami. Światowe spożycie wyrobów tytoniowych osiągnęło poziom epidemii. Spożycie wyrobów tytoniowych jest przyczyną śmierci około 3,5 miliona ludzi, czyli prawie 10 tysięcy zgonów dziennie. (zał. nr 2) Uczeni przewidują, że jeżeli te tendencje utrzymają się, to średnia wzrośnie do 10 milionów zgonów rocznie w latach 20-tych i 30-tych XXI wieku, z czego aż 7 milionów przypadnie na kraje rozwijające się. Z tych zależności wynika jeszcze jedna, bardzo dramatyczna; jeżeli będziemy brać pod uwagę obecnie panujące trendy spożycia wyrobów tytoniowych, to przewiduje się, że w latach 30-tych XXI wieku około 500 milionów żyjących obecnie padnie ofiarą tytoniu (zał. nr 3). Zapamiętajcie te wstrząsające dane. (Asystent nauczyciela umieszcza planszę z widniejącymi prognozami.) (zał. nr 4) Około 2020 roku spożycie tytoniu będzie przyczyną ok. 12% zgonów na całym świecie, a więc więcej niż przypadków śmierci z powodu AIDS, gruźlicy, śmiertelności okołoporodowej, wypadków drogowych, samobójstw, zabójstw razem wziętych. Nauczyciel: Musicie przyznać, że te fakty zmuszają do głębokiego zastanowienia się nad skutkami zdrowotnymi palenia papierosów. Pierwszym niezwykle niebezpiecznym skutkiem zdrowotnym, jaki powstaje wskutek spożycia wyrobów tytoniowych, jest uzależnienie się od nikotyny. Nałogowy palacz doświadcza innych równie dramatycznych skutków palenia tytoniu. Są to nowotwory złośliwe, w tym szczególnie rak płuca, oraz choroby układu krążenia z najbardziej charakterystyczną, jaką jest zawał serca. Co wiemy o nikotynie? Nikotyna jest głównym składnikiem tytoniu, silnie trującym związkiem organicznym. Małe dawki nikotyny pobudzają czynności układu nerwowego, większe wywołują zatrucie, nawet śmiertelne, wskutek porażenia ośrodka oddechowego. Nikotyna jest bezbarwna, dopiero pod wpływem powietrza zmienia postać; staje się żółta. Jest oleista i bardzo silnie trująca; jedna jej kropla uzyskana z paczki papierosów jest śmiertelną dawką dla człowieka. Gdy palimy część nikotyny dostaje się do naszego organizmu, tzn. do krtani, płuc, do krwi, a z krwią trafia do mózgu i serca, pozostała część nikotyny wraz z dymem ulatnia się do otoczenia. Nikotyna jest narkotykiem, ma właściwości uzależniające. Nałogowo palący człowiek po 20 minutach od zakończenia palenia poprzedniego papierosa odczuwa głód nikotynowy. Dzieje się tak dlatego, że stężenie nikotyny we krwi spada właśnie w takim czasie i palacz odczuwając głód nikotynowy sięga po następnego papierosa. Taka sytuacja powtarza się wielokrotnie. A więc nałogowe używanie tytoniu (palenie rzadziej żucie) określa się jako nikotynizm. Fakt ten, że nikotyna ma właściwości uzależniające tak jak inne narkotyki, potwierdzają wszystkie publikacje naukowe i popularnonaukowe, jednak dopiero 20 marca 1997 r. potwierdziła to jedna z firm tytoniowych USA Ligget Group, która przyznała, że „palenie nie tylko może być, ale jest uzależniające”. Jak przebiega proces uzależnienia od nikotyny? Czy można się uzależnić od nikotyny wypalając jednego lub dwa papierosy? Zróbmy ekspresowy konkurs. Macie na odpowiedź 7 minut czasu. Asystent rozda Wam kartki papieru z pytaniami. Proszę o szybkie odpowiedzi. (zał. nr 5) (Po skończeniu ekspresowego konkursu asystent zbiera kartki i przekazuje nauczycielowi. Nauczyciel przegląda wraz z asystentem kartki, przedstawia wyniki konkursu i dokonuje korekty.) Nauczyciel: Proces uzależnienia od nikotyny przebiega w pięciu fazach (zał. nr 6) Przygotowanie Próbowanie Eksperymentowanie Regularne palenie Uzależnienia Omówię teraz krótko w kolejności te fazy: Faza przygotowania obejmuje proces, w którym dziecko oswaja się z paleniem osób dorosłych, rodziców, rodzeństwa, reklamami tytoniu. Potem zaczyna się próbowanie, co zresztą wielu z nas ma za sobą. Chodzi tu o pierwsze 2-3 „pociągnięcia”. Eksperymentowanie polega na okresowym paleniu z określonymi osobami i w określonych miejscach (np. na podwórku). Jest to, oczywiście, wstęp do regularnego palenia, co może prowadzić do uzależnienia się, podobnie jak to ma miejsce z alkoholem czy narkotykami. Tak więc przechodzimy do omówienia zjawiska biernego palenia. (załącznik nr 7) Bierne palenie = Palenie mimowolne = Palenie wymuszone Widzicie, że niepalący poddani są presji palących, jeśli to rodzaj zniewolenia. W jaki sposób bierne palenie wpływa na nasze pokolenia? (zał. nr 7), (zał. nr 8) Oto inne dane statystyczne. (zał. nr 9), (zał. nr 10) Nie można obojętnie przejść wobec tych faktów. Powinniśmy bronić siebie i innych przed skutkami biernego palenia. Po to dokonywaliśmy na zajęciach nr 1 ćwiczeń mających na celu uczenie się zachowań asertywnych. A teraz asystent rozda zmodyfikowany test motywacji do zaprzestania palenia wg dr. Schnaider (zał. nr 11). Uczniowie rozwiązują test 10 minut. Scenariusz został opracowany na podstawie materiałów Stacji SanitarnoEpidemiologicznej w Białymstoku. Barbara Jurczewska-Ignaciuk Załącznik nr 11 ZMODYFIKOWANY TEST MOTYWACJI DO ZAPRZESTANIA PALENIA WG DR SCHNEIDER Odpowiedź Pytanie 1. Czy chcesz rzucić palenie tytoniu? Tak Nie 2. Czy decydujesz się na to dla siebie samej/samego (podkreśl „TAK”), czy dla kogoś innego, np. dla rodziny itp. (podkreśl „NIE”)? Tak Nie Tak Nie 4. Czy orientujesz się, w jakich sytuacjach palisz najczęściej? Tak Nie 5. Czy wiesz, dlaczego palisz tytoń? Nie 3. Czy podejmowałaś(eś) już próby rzucenia palenia? Tak 6. Czy mogłabyś/mógłbyś liczyć na pomoc rodziny, przyjaciół itp., gdybyś chciał(a) rzucić palenie? Tak Nie 7. Czy członkowie Twojej rodziny są osobami niepalącymi? Tak Nie 8. Czy w Twoim domu nie pali się tytoniu? Tak Nie 9. Czy w miejscu, w którym uczysz się, nie pali się tytoniu? Tak Nie 10.Czy mogłabyś/mógłbyś liczyć na pomoc kolegów, koleżanek gdybyś chciał(a) rzucić palenie? 11.Czy jesteś zadowolony ze swojej szkoły i trybu życia? Tak Nie Tak Nie Tak Nie 12.Czy orientujesz się, gdzie i w jaki sposób szukać pomocy, gdybyś miał(a) problemy z utrzymaniem abstynencji? 13.Czy wiesz, na jakie pokusy i trudności będziesz narażony(a) w okresie abstynencji? Tak Nie 14.Czy wiesz, w jaki sposób samej/samemu sobie poradzić w sytuacjach kryzysowych? Tak Suma „Tak” Suma „Nie” Nie Załącznik nr 12 Interpretacja wyników testu Test mierzy motywację, gotowość i uwarunkowania sprzyjające rzuceniu palenia. Aby uzyskać wynik, podsumuj osobno wszystkie udzielone odpowiedzi „Tak”, „Nie”. IM WIĘCEJ RAZY NA PYTANIA TESTU ODPOWIEDZIAŁEŚ TWIERDZĄCO, tym większa jest twoja gotowość i możliwość skutecznego rzucenia palenia. Jeśli suma udzielonych przez Ciebie odpowiedzi „Tak” jest wyższa od sumy odpowiedzi „Nie”, oznacza to, że najwyższy czas spróbować rzucić palenie. Aby jednak zwiększyć swoje szanse, powinieneś pracować nad utrzymaniem motywacji (a nawet nad jej zwiększeniem), pamiętając, że w trakcie procesu rzucania palenia może się ona obniżyć z powodu trudności, jakie prawdopodobnie napotykasz. Postaraj się przeanalizować te odpowiedzi, na które udzieliłeś odpowiedzi przeczącej i doprowadzić do sytuacji, w której będziesz mógł zaznaczyć przy nich „Tak”. Aby utrzymać motywację, dobrze byłoby, żebyś znalazł wśród swoich bliskich, przyjaciół lub współpracowników osoby, które będą cię wspierać w Twojej próbie rzucenia palenia. Najlepszym ekspertem lub wzorem może być ktoś, komu udało się rzucić palenie. JEŚLI NATOMIAST CZĘŚCIEJ ZAKREŚLIŁEŚ ODPOWIEDZ „NIE”, oznacza to, że twoja gotowość do zerwania z nałogiem nie jest zbyt wysoka. Jeżeli poważnie myślisz o swoim zdrowiu, sprawdź, na które pytania odpowiedziałeś przecząco; postaraj się doprowadzić do sytuacji, w której będziesz mógł zaznaczyć przy nich „Tak”. Jeśli jednak podjąłeś decyzję, żeby spróbować teraz rzucić palenie, to bardzo dobrze. Zanim jednak podejmiesz jakieś działania, postaraj się zwiększyć swoją motywację i gotowość. Być może powinieneś spotkać się ze swoim lekarzem i poprosić o literaturę na temat szkodliwości palenia i korzyści zerwania z nałogiem oraz poradnik, jak to zrobić, które pomogą Ci podjąć, utrzymać i doprowadzić do realizacji swoją decyzję. Warto, abyś znalazł również w swoim otoczeniu osoby, którym udało się rzucić palenie i które będą mogły podzielić się z Tobą swoim doświadczeniem. Możesz również poprosić o pomoc lekarza, który przepisze Ci skuteczne leki wspomagające rzucenie palenia. Załącznik nr 2 Spożycie wyrobów tytoniowych jest przyczyną śmierci ~ 3,5 miliona ludzi Stanowi to ok. 10 tysięcy zgonów dziennie Załącznik nr 3 W LATACH TRZYDZIESTYCH XXI WIEKU ~ 500 MILIONÓW LUDZI PADNIE OFIARĄ TYTONIU Załącznik nr 4 Około 2020 roku spożycie tytoniu będzie przyczyną około 12% zgonów na całym świecie, a więc więcej niż przypadków śmierci z powodu AIDS, gruźlicy, śmiertelności okołoporodowej, wypadków drogowych, samobójstw i zabójstw razem wziętych. Załącznik nr 5 1. Czy uzależnienie od nikotyny odbywa się: a) W czasie bardzo krótkim. Podaj orientacyjnie czas ........................... b) Potrzebny jest na to dłuższy okres czasu. Podaj orientacyjnie jaki to czas .......................................................... 2. Czy proces uzależnienia od nikotyny można podzielić na jakieś fazy? a) Tak b) Nie 3. Jeżeli twoim zdanie fazy takie istnieją, to spróbuj je wymienić. ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ 4. Czy przedstawiony powyżej podział dokonany został na podstawie własnych doświadczeń? a) Tak b) Nie Załącznik nr 6 PROCES UZALEŻNIENIA OD NIKOTYNY PRZEBIEGA W PIĘCIU FAZACH: PRZYGOTOWANIA PRÓBOWANIA EKSPERYMENTOWANIA PALENIA REGULARNEGO UZALEŻNIENIA Załącznik nr 7 BIERNE PALENIE = PALENIE MIMOWOLNE = PALENIE WYMUSZONE Załącznik nr 8 Wpływ biernego palenia na stan zdrowia niemowląt Zmniejszony wzrost o 1-2 cm Występowanie częstych chorób układu oddechowego Występowanie częstych chorób ucha środkowego Dłuższa hospitalizacja w przypadku choroby Zespół nagłego zgonu niemowląt (25% ryzyka zgonu) Załącznik nr 9 Dodatkowe narażanie 64% osób palących tytoń na bierne palenie w pracy Kobiety – 56% Mężczyźni – 68% Załącznik nr 10 ZGONY NA RAKA PŁUC Z powodu biernego palenia u osób powyżej 35 roku życia (1994 r.): Kobiety – 20% (od 162 do 321 zgonów) Mężczyźni – 11% (od 42 do 64 zgonów) Nauczyciel dziękuje uczniom za wspólnie spędzony czas. Scenariusze zostały opracowane na podstawie materiałów Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Białymstoku.
