Muchołówka amerykańska Dionaea muscipula
advertisement
Oliver Piotr Firszt Muchołówka amerykańska Dionaea muscipula Zdjęcie na stronie tytułowej – dorosła muchołówka amerykańska w naturalnym środowisku dzięki uprzejmości Jana Fliska, www.bestcarnivorousplants.org. Serdecznie zapraszam na jego stronę, gdzie znajduje się wiele innych zdjęć roślin owadożernych w naturze. Zdjęcia w tekście: Oliver Piotr Firszt Wykorzystywanie jakichkolwiek elementów niniejszej broszury bez zgody autora jest zabronione. Zapraszamy do zadawania pytań i dyskusji na fora: www.owadozery.pl/forum www.forum.rosliny-owadozerne.pl Kontakt z autorem: [email protected] 1 Wstęp Muchołówka amerykańska jest jedną z najbardziej znanych roślin owadożernych. Niniejsza monografia zawiera przede wszystkim dokładny opis rośliny i warunków jej uprawy, a także historię odkrycia rośliny oraz inne ciekawostki. Mam nadzieję, że uda mi się przedstawić tę roślinę czytelnikowi w wyczerpującym stopniu. Spis treści: Historia i Odkrycie Środowisko naturalne Opis rośliny Systematyka Uprawa rośliny Kosmetyka Szkodniki i Choroby Rozmnażanie rośliny Wybrane kultywary Zakup muchołówki 3 4 6 10 11 12 17 21 25 34 Muchołówka 'Red Burgundy' 2 Historia i odkrycie Muchołówka amerykańska została odkryta dopiero w XVIII wieku. Wszystko zaczęło się 2 kwietnia 1759, kiedy to gubernator Karoliny Północnej Arthur Dobbs, irlandzki botanik-amator wysłał do Europy list opisujący pewną lokalną roślinę List adresowany był do Petera Collinsona, członka Royal Society of London zajmującego się dostarczaniem rzadkich roślin bogatym kolekcjonerom w Europie. Muchołówka, określona przez Dobbsa mianem „Catch fly sensitive” (wg. innych źródeł „Fly trap sensitive” ), oczywiście zainteresowała Collinsona. Poprosił on o przesłanie kilku okazów jego lokalnemu korespondentowi w Filadelfii. John Bartram, korespondent Collinsona (jest to też pierwszy amerykański botanik) był zafascynowany roślinami. Potrzeba było jednak niemal dziesięciu lat, zanim roślina dotarła do Europy. Stało się to za sprawą Williama Younga, ekscentrycznego Niemca, kolekcjonera roślin który w lipcu 1768 roku przybywa do Londynu. Niestety, w międzyczasie zmarł Collinson. Rośliny odebrał Daniel Carl Solander, uczeń Linneusza i propagator jego binominalnego systemu klasyfikacji. Był on wtedy bibliotekarzem w Ogrodzie Botanicznym w Kew. Muchołówka zakwitła w sierpniu tego samego roku, umożliwiając jej klasyfikację wg. systemu Linneusza. Solander utworzył nowy rodzaj Dionaea, zaś samej roślinie nadał nazwę Dionaea crinita przez wzgląd na specyficzne, „pierzaste” znamię słupka kwiatowego. Roślina budziła zainteresowanie wśród angielskich przyrodników. Solander zapisał wszystkie swoje obserwacje, jednak wkrótce odłożył wszystko na bok ze względu na przygotowania do wyprawy Jamesa Cooka na morza Oceanii i Australii w której miał wziąć udział. 26 sierpnia znajdował się już na pokładzie „Endeavour”. Rośliną zainteresował się wówczas John Ellis, londyński kupiec który w wolnym czasie zajmował się biologią. To jemu zawdzięcza się obecną nazwę łacińską rośliny (W.J. Dress 1980) Dionaea muscipula, a także potoczną nazwę angielską Venus’ fly trap (Venus flytrap, Venus Fly Trap), jakiej użył w liście do Karola Linneusza we wrześniu 1768 roku. List ten, przetłumaczony na język łaciński w roku 1773 do dziś znajduje się w zbiorach Szwedzkiej Akademii Nauk. Roślina została dokładnie opisana po raz pierwszy przez Ellisa krótko przed napisaniem tego listu (St.James Chron.Brit.Eve.Post No.1172:4). W roku 1990 przyznano jednak pierwszeństwo opisania rośliny Solanderowi (Nelson 1990), stąd aktualna, pełna nazwa łacińska brzmi: Dionaea muscipula Solander ex Ellis 1768. Pomimo jednak, że Ellis zarówno w swych listach jak i opisie rośliny wysuwa hipotezę że roślina chwyta owady by się nimi „pożywić”, to odstąpiono od niej dość szybko ze względu na ówczesny światopogląd. Roślina żywiąca się zwierzętami była czymś sprzecznym z naturą. Denis Diderot w jednej ze swych prac napisał o muchołówce „Oto prawie owadożerna roślina”, a Linneusz uznał ją za cud natury, Miraculum Natura. Dopiero niemal 100 lat później, w roku 1857 Darwin w 13 rozdziale swego dzieła „Insectivorous plants” (rozdział poświęcony muchołówce) wyjaśnił niezwykłe zjawisko chwytania i trawienia zdobyczy przez roślinę i tym samym udowodnił jej owadożerność. 3 Środowisko naturalne Muchołówka jest gatunkiem endemicznym, który występuje jedynie w Północnej i Południowej Karolinie (USA) na obszarze ok. 150km wokół miasta Wilmington. Stosunkowo niedawno stwierdzono jej obecność także w północnej części Florydy, gdzie nasiona rośliny zostały zawleczone przez ptaki. Na obszarze Karoliny Północnej i Południowej muchołówki rosną w rezerwacie Beach State Park, na podmokłych i ubogich w składniki odżywcze glebach. Występują na płaskich, trawiastych obszarach nie narażonych na nadmierne gromadzenie się wody. Sąsiadują z licznymi gatunkami roślin owadożernych takich jak rosiczki czy kapturnice. Bulwy muchołówek znajdują się w cienkiej, wierzchniej warstwie podłoża o bardzo dużej zawartości piasku (ok. 95%). Materia organiczna stanowi jedynie do ok. 8% podłoża. Są to podmokłe gleby o pH wynoszącym od 3 do 5. Od wiosny do jesieni panują tam stosunkowo wysokie temperatury sięgające latem do 30°C. Zimą następuje spadek do ok. 5-10°C, zdarzają się także przymrozki oraz bardzo rzadko opady śniegu. Rośliny te dobrze znoszą okresowe spadki temperatury nawet poniżej -5°C w przypadku dorosłych osobników. Naturalne środowisko występowania muchołówki. Fotografia dzięki uprzejmości Jana Fliska, www.bestcarnivorousplants.org 4 Muchołówka amerykańska jest rośliną chronioną. Znajduje się na liście CITES w aneksie II. Została zaliczona do grupy organizmów zagrożonych (vulnerable). Niestety, nie wygląda na to by sytuacja ta zmieniła się w najbliższym czasie. Na chwilę obecną utrzymują się jedynie największe, stabilne populacje tych roślin. Mniejsze zanikają, zaś nowe nie powstają. Przez lata obszary występowania muchołówki nie były objęte należytą ochroną i dzikie rośliny były masowo eksploatowane. Obecnie nie to zagraża jednak roślinom, ale postępujące zmiany środowiska i działania człowieka. Jednym z przykładów jest zapobieganie pożarom lasów – muchołówka jest niską rośliną, rosnącą najlepiej wśród traw przy pełnym dostępie do słońca i naturalne pożary dużych obszarów trawiastych, na których rośnie muchołówka były bardzo ważnym ekologicznym czynnikiem jej rozwoju. Brak pożarów umożliwił wzrost tamtejszym sosnom, które ograniczają muchołówkom dostęp do światła. Od roku 1982 wyginęło 70% populacji tych niezwykłych roślin (Shew 2002, porównane z Boyer 1995). W 2002 roku na terenie parku naliczono ok. 35,800 roślin. W naturze, muchołówki rosną blisko siebie tworząc rozległe skupiska mogące liczyć tysiące osobników. W 2002 roku pozostało jedynie 12 populacji liczących ponad 1000 roślin, w tym 4 liczące ponad 2000 muchołówek. 9 populacji tej wielkości zniknęło bezpowrotnie od początku lat dziewięćdziesiątych. Dzięki działalności miłośników przyrody objęto roślinę większą ochroną. W roku 1992 zaprzestano wydawać pozwoleń na pobieranie roślin z naturalnego środowiska (była to jedyna masowa metoda pozyskiwania tych roślin dla handlu do momentu pojawienia się kultur tkankowych w USA). Obecnie większość muchołówek uzyskuje się na skalę przemysłową na drodze kultur tkankowych w in-vitro. W uprawie wyselekcjonowano także wiele różnych kultywarów muchołówki, różniących się od siebie rożnymi cechami. Ich pełną listę, stale powiększaną, można znaleźć na stronach ICPS – Międzynarodowego Towarzystwa Roślin Owadożernych. Jeden z wielu kultywarów muchołówki, znajdujący się w kolekcjach na całym świecie – Dionaea muscipula 'Sawtooth' 5 Opis rośliny Muchołówka amerykańska jest wieloletnią rośliną tworzącą zwarte, przyziemne rozety. Wyjątkowo niektóre z kultywarów spotykanych w kolekcjach mogą rosnąć wzwyż, tak jak np. 'Dutch' czy 'Spider'. Pojedynczy, dorosły osobnik osiąga przeważnie średnicę ok. 20cm. Liście osiągają zazwyczaj długość 7-9cm i wyrastają z podziemnego bulwiastego kłącza, nazywanego przez hodowców bulwą. Znajduje się ona stosunkowo płytko, do 10cm pod ziemią. Wyrastają z niej drobne korzenie (roślina posiada wiązkowy system korzeniowy) służące roślinie głównie do pobierania wody. Sięgają one maksymalnie na głębokość ok. 35cm. W okresie wzrostu, w sprzyjających warunkach bulwa ulega podziałom na kilka roślin potomnych. Z tego powodu muchołówki w swym naturalnym środowisku tworzą rozległe kolonie blisko rosnących obok siebie roślin. Największe takie grupy liczą nawet ponad 2000 muchołówek. Szczególnie często roślina dzieli się na wiosnę, zwłaszcza wtedy, gdy usunięty zostanie pęd kwiatowy. Rośliny potomne (ang. „offshoots”) można łatwo oddzielić od rośliny matecznej. Wygląd liści zmienia się zależnie od pory roku. Rozróżniamy liście wiosenne, letnie oraz jesienno-zimowe. Liście wiosenne są zwykle szerokie i mają charakterystyczny sercowaty kształt. Roślina wykształca je zaraz po zimowaniu, mogą one niekiedy być podobne do liści jesienno-zimowych. Zazwyczaj płożą się nisko po ziemi i potrafią długo utrzymać się na roślinie. Liście letnie są zwykle węższe i dłuższe niż pozostałe, mogą zarówno płożyć się po ziemi jak i rosnąć w górę. U niektórych odmian liście letnie wyglądają nieco inaczej. Są krótkie, mają w przybliżeniu sercowaty kształt podobnie jak liście wiosenne i płożą się po ziemi. Liście jesienno-zimowe są zwykle szerokie i dłuższe niż liście letnie, mają również inny kolor - są ciemniejsze. Często są „ząbkowane” na brzegach, co jest spowodowane krótszym okresem oświetleniowym. Liść muchołówki dzielimy na 2 części – owadożerną, czyli liść właściwy oraz sercowatego kształtu część asymilacyjną, czyli fotosyntetyzującą (fotosynteza zachodzi oczywiście także i w części owadożernej liścia). Część asymilacyjna Pułapka Pułapka składa się z dwóch blaszek. Na ich brzegach znajdują się „zęby” uniemożliwiające ofierze wydostanie się z pułapki po jej zamknięciu. Pomiędzy nim znajdują się przestwory, przez które może jednak umknąć mniejsza zdobycz. Roślina prawdopodobnie wykształciła je, gdyż trawienie tak małych owadów było by po prostu „nieopłacalne”. Wewnątrz pułapki znajduje się od 6-8 włosków czuciowych (niekiedy tylko 4). Ich wnętrze wybarwia się na intensywny, czerwony kolor u większości odmian. 6 Obie blaszki są ponadto pokryte komórkami gruczołowymi, wydzielającymi enzymy trawiące. Muchołówki nie posiadają enzymów trawiących chitynę, dlatego też nie trawią ofiar w całości. Po dwukrotnym dotknięciu jednego z włosków czuciowych lub kilku jednocześnie, pułapka błyskawicznie się zamyka. Zapobiega to przypadkowemu zamykaniu się pułapki np. podczas deszczu. Owady są wabione głównie barwą pułapek oraz słodką wydzieliną pokrywającą ich wnętrze. Same pułapki osiągają u dorosłej muchołówki wielkość ok. 3cm, zdarza się jednak że roślina wytwarza dużo większe pułapki, sięgające nawet 6cm. Pułapka muchołówki amerykańskiej. Dobrze widoczne włoski czuciowe, po 3 na każdej z blaszek pułapki. Z lewej: Strefa wzrostu muchołówki amerykańskiej. Widoczna bulwa oraz rozwijające się liście. Z prawej: W okresie wiosennym często nawet kwitnące rośliny ulegają licznym podziałom na mniejsze rośliny potomne 7 Sam proces zamykania pułapki nie został jeszcze do końca zbadany. Istnieją różne teorie dotyczące „działania” pułapek muchołówki. Ich zamknięcie można wywołać sztucznie np. impulsem elektrycznym. Do zewnętrznych czynników mających wpływ na szybkość zamykania się pułapek możemy zaliczyć przede wszystkim światło oraz temperaturę, wyniki doświadczeń z wilgotnością są niejednoznaczne. Kąt pomiędzy blaszkami otwartej pułapki wynosi ok. 45°. Czas, w jakim zbliżają się one do siebie zamykając pułapkę jest różny i może wynosić od 0,5s nawet do kilku minut. Muchołówka jest jedyną rośliną owadożerną obok aldrowandy posiadającą „aktywne” pułapki. Wyróżniamy 2 fazy ich zamykania się. Pierwszą, w której pułapka zamyka się, a włoski na jej obrzeżu uniemożliwiają wydostanie się ofierze oraz drugą, w której włoski ustawiają się „na sztorc” i pułapka domyka się. Druga faza zachodzi jedynie wtedy, gdy wewnątrz pułapki znajduje się owad. Następnie następuje trawienie zdobyczy, które może trwać nawet kilkanaście dni, zależnie od wielkości schwytanej ofiary. Każda pułapka może zazwyczaj zamknąć się i ponownie otworzyć ok. 3-4 razy (chociaż zdarza się, że ta sama pułapka może zamykać się nawet kilkanaście razy), przy czym po strawieniu ofiary i ponownym otwarciu traci w większości przypadków zdolność do zamykania się. Ważną rolę pełni tu wielkość schwytanego owada – jeżeli jest zbyt duży i jego część wystaje spoza pułapki, następstwem jest zazwyczaj jej obumieranie. Dzieje się tak również, jeżeli pułapka już wcześniej trawiła jakiegoś owada. Natomiast jeżeli zdobycz była „odpowiednich” rozmiarów pułapka po jej strawieniu ponownie się otwiera, a szczątki zostają zmyte przez deszcz lub rozwiane. Muchołówki często chwytają zdobycz większą, niż pozwalają im na to ich pułapki Ponownie otwieranie się pułapki, jeżeli nie zostanie schwytana żadna zdobycz lub ta zdoła z niej umknąć następuje zwykle w ciągu 12h. Nieaktywne pułapki stają się zwykłymi liśćmi asymilacyjnymi, a po pewnym czasie obumierają. Nowe liście z pułapkami nieustannie wyrastają z bulwy rośliny. 8 Pęd kwiatowy jest wytwarzany przez dorosłe rośliny późną wiosną lub początkiem lata, zdarza się to jednak także jesienią lub podczas zimowania i zależy prawdopodobnie od długości okresu oświetleniowego. Jesienią, kiedy dni są krótsze i temperatury utrzymują się na poziomie zbliżonym do tych wiosną, niektóre rośliny wypuszczają pędy kwiatowe. Może to mieć miejsce również wtedy, gdy roślina jest osłabiona. W ich naturalnym środowisku muchołówki kwitną w marcu. Pęd kwiatowy osiąga zwykle wysokość 25-30cm. Na jego szczycie pojawia się zazwyczaj od 6-15 kwiatów. Białe, pojedyncze kwiaty o 5 płatkach posiadają kilkanaście pręcików rozmieszczonych okółkowo wokół słupka. Budowa kwiatów muchołówki Kwiaty są w większości przypadków białe, jedynie u niektórych czerwonych kultywarów mogą zdarzyć się kwiaty koloru pomarańczowego bądź żółtego. Ponadto słupek może mieć u tych muchołówek różowe bądź czerwone zabarwienie, co jest cechą nietypową. Także w naturalnym środowisku zaobserwowano rośliny o czerwonych słupkach kwiatowych. Cechą różniącą kwiaty poszczególnych kultywarów jest kształt płatków. Muchołówki są roślinami owadopylnymi. Wysoki pęd kwiatowy sprawia, że owady zapylające kwiaty, np. pszczoły, nie są chwytane przez roślinę. Po kilku dniach od zapylenia kwiat usycha, a w torebce nasiennej zawiązują się nasiona. Dojrzewają one zwykle po ok. 3-4 tygodniach. Torebka nasienna stopniowo czernieje i usycha, odsłaniając liczne, drobne czarne nasiona. Upadają one na ziemię w bliskiej odległości od rośliny matecznej. Kiełkowanie, zależnie od warunków, może trwać od 2 tygodni do kilku miesięcy. Rośliny, które szybko wykiełkują zazwyczaj nie mogą przetrwać zimy i giną. Pozostała część nasion przetrwa zimę i wykiełkuje na wiosnę, osiągając do następnej zimy rozmiary umożliwiające przetrwanie okresu niskich temperatur. W uprawie konieczne jest zazwyczaj sztuczne, krzyżowe zapylenie kwiatów. Zostało ono dokładnie omówione w części dotyczącej uprawy rośliny. 9 Systematyka rośliny Domena: Jądrowce (Eukaryota) Królestwo: Rośliny (Plantae) Podkrólestwo: Rośliny naczyniowe (Tracheobionta) Nadgromada: Rośliny nasienne/kwiatowe (Spermatophyta) Podgromada: Okrytonasienne (Magnoliophyta) Klasa: Dwuliścienne (Rosopsida) Podklasa: Ukęślowe (Dilleniidae) Nadrząd: Nepenthanae Rząd: Rosiczkowce (Droserales) Rodzina: Rosiczkowate (Droseraceae) Rodzaj: Dionaea Gatunek: Dionaea muscipula Solander ex. Ellis 1768 St.James Chron.Brit.Eve.Post No.1172:4 Synonimy Dionaea sensitiva Salisb. (1796) Dionaea muscicapa St.Hil. (1824) sphalm.typogr. Drosera corymbosa Raf. (1833) Drosera sessiliflora auct. non G.Don: Raf. (1833) Drosera uniflora auct. non Willd.: Raf. (1833) Dionaea sessiliflora (auct. non G.Don: Raf.) Steud. (1840) Dionaea uniflora (auct. non Willd.: Raf.) Steud. (1840) Dionaea corymbosa (Raf.) Steud. (1840) Dionaea crinita Sol. (1990) nom.superfl. Dionaea dentata D'Amato (1998) nom.nud. Dionaea heterodoxa D'Amato (1998) nom.nud. Muchołówka amerykańska jest jedynym przedstawicielem rodzaju Dionaea. Należy do rosiczkowatych, ważnej rodziny roślin owadożernych. Duża ilość synonimów jest spowodowana trudnościami w komunikacji pomiędzy ówczesnymi przyrodnikami. Stąd też wielu botaników nadawało roślinie własne nazwy w przekonaniu, że robią to jako pierwsi. Ostatecznie zdecydowano się przyjąć nazwę Johna Ellisa z uwzględnieniem jednak pierwszeństwa Solandera. Niektórzy systematycy sugerują utworzenie nowej rodziny Dionaeaceae (Schnell 2002) przez wzgląd na pewne różnice pomiędzy muchołówką a pozostałymi roślinami rodziny Droseraceae. Muchołówka jest gatunkiem endemicznym, najbliżej spokrewnionym z Aldrowandą. 10 Uprawa rośliny Muchołówka amerykańska należy do roślin stosunkowo łatwych w uprawie. Kłopoty może sprawić jedynie okres spoczynku rośliny, w którym wymaga ona niższych temperatur. Poniżej znajduje się dokładny opis warunków odpowiednich dla tych roślin. Wybarwiona muchołówka 'Red Burgundy'. Charakterystyczną cechą tego ciekawego kultywaru jest ciemnoczerwone zabarwienie całej rośliny w pełnym słońcu. Podłoże Muchołówki najlepiej rosną w pozbawionym dodatków, kwaśnym torfie (pH 3-5) zmieszanym z gruboziarnistym piaskiem kwarcowym w stosunku 2:1 (torf : piasek). Dodatek piasku ma na celu ułatwienie wzrostu korzeniom oraz zapobiega zbytniemu ubiciu się podłoża. Muchołówki można też uprawiać w mchu torfowcu, co jest popularne za granicą. Możliwa jest też uprawa tych roślin w czystym torfie. Nie stosujemy żadnych wypełniaczy przy otworach w doniczce. Nie zaleca się również stosowania perlitu jako składnika podłoża, gdyż wg. opinii niektórych hodowców może on po pewnym czasie podtruwać rośliny, w negatywny sposób odbijając się na ich wzroście. Wilgotność Wilgotność nie ma zbyt dużego znaczenia w przypadku tych roślin, nie powinna być jednak zbyt duża gdyż wtedy doprowadzi to do nadmiernego gromadzenia się wody w podłożu, co może mieć negatywny wpływ na roślinę. Stąd nie zaleca się uprawy muchołówek w akwariach/terrariach oraz ich zraszania. 11 Światło Oświetlenie jest jednym z kluczowych czynników mających wpływ na rozwój rośliny. Muchołówki potrzebują do prawidłowego wzrostu dużych ilości światła i najlepiej rosną w pełnym słońcu lub na południowym parapecie. Jeżeli istnieje taka możliwość, najlepiej jest umieścić je na zewnątrz. W okresie od marca do października w naszym klimacie rośliny te mogą być trzymane na zewnątrz przez całą dobę. Jeżeli ktoś nie dysponuje oknem/balkonem o wystawie południowej, okno o wystawie wschodniej też w pewnym stopniu zapewni roślinie oświetlenie. W innym wypadku konieczne jest zastosowanie odpowiedniego, sztucznego oświetlenia. Muchołówki potrzebują w okresie wzrostu minimum ok. 12h światła dziennie do prawidłowego rozwoju. Nawożenie Muchołówek nie nawozimy. Podlewanie Systematyczne, prawidłowe podlewanie rośliny jest bardzo ważne. Podłoże powinno być stale wilgotne, nie można jednak dopuścić do sytuacji w której jest ono przez długi czas mokre. Muchołówki podlewamy przez podsiąkanie, to jest wlewając wodę do podstawki w której stoi doniczka. Stosujemy wodę destylowaną/demineralizowaną lub w czystych miejscach wodę deszczową. Jednorazowo wlewamy do podstawki ok. 2cm wody, zależnie od rozmiarów doniczki. Woda nie powinna sięgać wyżej niż do 1/3 jej wysokości. Roślinę podlewamy ponownie dopiero, gdy woda w podstawce wyschnie. Jest ważne, aby woda nie stała w niej przez cały czas ze względu na możliwość przelania rośliny. Temperatura i okres spoczynku Muchołówka w okresie wzrostu rośnie dobrze w temperaturze pokojowej oraz na zewnątrz. Spadek temperatury wymagany jest jedynie podczas okresu spoczynku. Rozpoczyna się on zwykle w połowie listopada i kończy początkiem marca. Powinien trwać od 3 do 5 miesięcy i jest wymagany dla prawidłowego wzrostu rośliny. W tym czasie muchołówki należy trzymać w temperaturze od 0°C do 15°C. Okresowe spadki temperatury poniżej zera nie zaszkodzą dorosłym roślinom. Nie zimujemy siewek oraz roślin do 4-5cm średnicy. W czasie spoczynku nie jest konieczny dostęp do światła, ale wpływa ono korzystnie na zimujące muchołówki, zwłaszcza jeżeli zimowanie przebiega w temperaturze ok. 10°C lub wyższej. Należy pilnować by zachowana została cyrkulacja powietrza, w przeciwnym wypadku bowiem bardzo szybko na podłożu pojawi się pleśń. Zimowanie najlepiej przeprowadzić w garażu, piwnicy lub na strychu. Część hodowców uprawia muchołówki cały rok na zewnątrz, gdzie okryte przeżywają również zimę. Nie zaleca się zimowania roślin w lodówce. Podczas okresu spoczynku podlewamy je od góry bądź przez podsiąkanie, usuwając nadmiar wody z podstawki. Należy jedynie pilnować, by podłoże było wilgotne. Muchołówki można wówczas podlewać nawet z kilkutygodniowymi odstępami. Dokarmianie Nie jest w żadnym wypadku konieczne dokarmianie rośliny. Trzymane na zewnątrz, same schwytają sobie zdobycz. Oczywiście zdolność muchołówki do widowiskowego łapania owadów jest jednym z głównych powodów, dla których jest ona uprawiana, i można od czasu do czasu samemu podać roślinie owada. Należy jednak pamiętać, że bezcelowe zamykanie pułapek osłabia roślinę. 12 Kosmetyka Usuwanie obumarłych liści i pułapek Obumarłe liście lub pułapki usuwamy ostrym narzędziem, np. skalpelem. Nie należy do tego celu używać nożyczek, gdyż miażdżą one tkanki rośliny. Odcinamy jedynie pułapki/liście sczerniałe lub takie, na których pojawiła się pleśń. Nie odcinamy zużytych pułapek, które nadal są zielone gdyż roślina potrafi z nich odzyskać wiele składników mineralnych. Nie należy podczas zabiegów kosmetycznych obawiać się manipulowania zdrowymi liśćmi rośliny. W miarę możliwości należy jedynie uważać, by nie pozamykać otwartych pułapek. Przesadzanie Rośliny przesadzamy raz na rok – dwa w celu wymiany podłoża na nowe lub w celu rozsadzenia podzielonej muchołówki. Najlepiej jest chwycić dwoma palcami podłoże wokół rośliny i odwrócić doniczkę do góry dnem, tak jak pokazano na zdjęciach. Rośliny potomne oddzielamy od matecznej, w razie potrzeby odrywamy je delikatnie od bulwy. Oczyszczamy korzenie z podłoża i przenosimy rośliny do uprzednio przygotowanych doniczek, w których delikatnie obsypujemy je podłożem. Nie należy zbytnio ubijać torfu, gdyż stanie się w ten sposób nieprzepuszczalny dla powietrza. Muchołówki po przesadzeniu zahamowują niekiedy swój wzrost na okres 2-3 tygodni. Rośliny gotowe do rozsadzenia 13 Wyjmowanie roślin z doniczki wraz z bryłą podłoża Roślina oczyszczona z torfu. Na korzeniach zostawiamy jego niewielką ilość, by nie uszkodzić ich podczas przesadzania – są bardzo delikatne. 14 Rozdzielanie roślin Rozdzielone muchołówki, gotowe do przesadzenia do innych doniczek. Ich korzenie nie powinny wystawać z otworów doniczki. 15 Doniczkę należy odpowiednio dobrać do rozmiarów rośliny. Nie ma większego znaczenia, z jakiego materiału jest wykonana. Bardzo wygodne w użyciu są plastikowe doniczki produkcyjne dostępne w rożnych rozmiarach, zarówno okrągłe jak i kwadratowe. Te drugie bardzo dobrze sprawdzają się w przypadku większej ilości roślin, gdy istnieje potrzeba poukładania ich koło siebie na podstawce. Doniczki takie kupimy w większych sklepach ogrodniczych. Rośliny rosnące pojedynczo cechuje szybszy wzrost, stąd warto jest rozsadzać je po podziale. Oczywiście istnieje także możliwość uprawy muchołówek rosnących w kępach, blisko siebie lub w większych doniczkach. Podczas przesadzania, usuwania obumarłych liści itp. bardzo przydają się narzędzia takie jak skalpel czy pęseta. Ułatwiają one prowadzanie tych zabiegów, pęsetą można też przesadzać małe rośliny. Z innych akcesoriów, jakie mogą być przydatne można wymienić pędzelek służący do przenoszenia pyłku pomiędzy kwiatami, oraz wykałaczki umożliwiające pikowanie małych roślin czy ręczne usuwanie pleśni. Jeżeli ktoś chce zraszać rośliny, należy zaopatrzyć się w odpowiedni zraszacz np. w kwiaciarni. Nie należy stosować opróżnionych zraszaczy po środkach do mycia okien, itp. 16 Szkodniki i choroby Muchołówki są odpornymi roślinami, dlatego też gdy pojawią się szkodniki czy objawy choroby mamy czas do działania. Najczęstszymi szkodnikami muchołówek w uprawie są ziemiórki i przędziorki. Często pada również pytanie, czy niebezpieczne dla roślin są skoczogonki – są one zupełnie niegroźne. Cykl rozwojowy ziemiórki obejmuje postać dorosłą (imago), jak i postać larwalną która może być groźna dla młodych, małych roślin. Dorosła ziemiórka bardzo przypomina pospolitą muszkę owocówkę, ma długość ok. 2-3mm, jedną parę skrzydeł charakterystycznie zawiniętych na końcach, odwłok czarny lub ciemnobrązowy. Osobniki dorosłe w żaden sposób nie szkodzą roślinom, samice znoszą jednak duże ilości jaj z których wykluwają się larwy. Ich szkodliwość dla roślin jest dyskusyjna – żywią się one glonami, grzybami i materią organiczną. Mogą jednak także podgryzać młode korzenie roślin, a jeśli zbytnio się rozmnożą mogą je poważnie uszkodzić. Są szczególnie groźne dla małych siewek. Larwa jest mała (do 6-7mm) przeźroczysta lub biaława, posiada czarną główkę oraz dobrze widoczny przewód pokarmowy. Do zwalczania ziemiórek świetnie nadaje się preparat Diazol 500EW, który jest też stosunkowo tani (ok.7zł). Przędziorki rzadziej atakują muchołówki. Są bardzo małe, rozmiary dorosłego osobnika to ok. 0,4mm. Są żółtozielonego koloru, powodują opadanie liści, objawami są żółte plamy na ich powierzchni, schnięcie liści. W zaawansowanym stadium na roślinie pojawiają się drobne pajęczynki. W zwalczaniu przędziorków dobrze sprawdza się preparat Provado w sprayu. Skoczogonki są mikroskopijnej wielkości (zazwyczaj ok.1mm), młode osobniki są białe, starsze mają barwę ciemnoszarą, skaczą po podłożu. Są niegroźne dla rośliny. Uniwersalnym środkiem do zwalczania szkodników u muchołówek jest Karate Zeon, koszt ok. 20zł. Niektórzy hodowcy stosują go profilaktycznie np. po okresie spoczynku. W przypadku pojawu szkodników, zapraszamy po pomoc na fora internetowe www.forum.rosliny-owadozerne.pl oraz www.owadozery.pl/forum . Pleśń Częstym problemem w uprawie jest pojawianie się pleśni na podłożu. Może być ono spowodowane złą jakością torfu lub trzymania rośliny w zbyt mało przewiewnym miejscu. Czynnikiem sprzyjającym pojawianiu się pleśni jest obniżenie temperatury, stąd często jest ona dużym problemem podczas zimowania. Jako środek zwalczający pleśń możemy stosować preparat Topsin. Pomocne jest także ręczne usuwanie pleśni z podłoża np. przy pomocy wykałaczki. By zapobiec jej powstawaniu, należy usuwać martwe liście i stosować torf o dobrej jakości. 17 Czernienie, brązowienie, usychanie liści i pułapek muchołówki Najczęstszym problemem, z jakim borykają się hodowcy muchołówek jest czernienie i usychanie liści oraz pułapek. Należy pamiętać, że zawsze wynika ono z uprawy rośliny w nieodpowiednich warunkach. Zdiagnozowanie problemu może sprawiać początkującym hodowcom problemy, dlatego też zapraszamy po pomoc na forum. Zawsze należy przyjrzeć się dokładnie warunkom, w jakich trzymamy roślinę. Niedobór światła Muchołówki potrzebują do prawidłowego wzrostu dużych ilości światła (patrz uprawa rośliny str. 11) i jego niedobór może spowodować długotrwałe osłabienie rośliny. Jest to jeden z najczęstszych problemów u muchołówki. Objawy: Wolniejszy wzrost rośliny, wykształcanie długich, bladych liści ząbkowanych na brzegach, zdeformowane/nierozwinięte/nie zamykające się pułapki nie wybarwione w środku, w późniejszym stadium czernienie i zasychanie pułapek, wzrost rośliny na wysokość. Oparzenia słoneczne Wystawienie na pełne słońce nieprzyzwyczajonej do tego rośliny spowoduje oparzenia liści i pułapek. Jeżeli roślina jest dorosła, nie są one szczególnie niebezpieczne. Kolejne, nowo wyrosłe liście będą już odporne na duże nasłonecznienie i nie będą ulegać oparzeniom. Mogą one być natomiast niebezpieczne dla małych roślin. Objawy: Brązowe/czarne plamy na liściach, zasychanie brzegów i zębów pułapek. Oparzone pułapki młodej muchołówki 'Dutch' Przelanie rośliny Trzymanie rośliny w warunkach zbyt dużej wilgotności (np. akwarium), nieprawidłowe podlewanie czy zbyt częste zraszanie mogą doprowadzić do nadmiernego gromadzenia się wody w podłożu, co może doprowadzić do przelania rośliny. Objawy: Czernienie liści wraz z pułapkami, wyrastanie liści z uschniętymi pułapkami, powolny wzrost nowych liści, stopniowe obumieranie rośliny. Nieodpowiednie podłoże Zawsze należy stosować torf lub mech torfowiec. Torf nie może zawierać nawozów, nie może też być to torf odkwaszony. Stosowanie nieodpowiedniego podłoża może spowodować objawy podobne do tych wyżej wymienionych, a w późniejszym stadium obumarcie rośliny. 18 Przesuszenie rośliny Muchołówki najczęściej można przesuszyć jeżeli nie podlejemy ich podczas słonecznego dnia, gdy stoją na zewnątrz lub podczas zimowania, gdy robimy to zbyt rzadko. Objawy: Liście i pułapki stają się wiotkie, pomarszczone. Jeżeli roślina nadal nie zostanie podlana, liście usychają. Bulwa żyje jeszcze przez pewien czas po czym także usycha. Przesuszone muchołówki Przemrożenie rośliny Muchołówki dobrze znoszą okresowe spadki temperatury nawet poniżej -5°C, jeżeli jednak taka temperatura utrzymuje się przez dłuższy okres, to może doprowadzić do przemrożenia rośliny. Objawy: Liście i pułapki stają się wiotkie, pomarszczone i po paru dniach usychają. Jeżeli bulwa nie została uszkodzona, roślina wypuści nowe liście wiosną. Porażenie rośliny Muchołówka może doznać szoku wskutek przesadzenia do nieodpowiedniego podłoża, nagłej zmiany temperatury (np. przeniesienie zimującej muchołówki do temp. pokojowej) czy infekcji. Niestety, rzadko udaje się uratować takie rośliny. Objawy: Utrata liści, zahamowanie wzrostu, wytwarzanie nierozwiniętych, zasychających pułapek, obumieranie rośliny. 19 Przesadzanie rośliny i inne uwagi Jak już wspomniano, po przesadzeniu muchołówki mogą zahamować swój wzrost. W przypadku niektórych rzadszych, wrażliwych kultywarów roślina może też wówczas stracić liście czy wytwarzać zdeformowane pułapki. Stosunkowo popularnym kultywarem, który potrafi być „kapryśny” jest muchołówka 'Pink Venus'. Muchołówka 'Pink Venus' wypuszczająca nowe liście Należy jednak pamiętać, że niekiedy czernienie/usychanie liści czy pułapek jest zjawiskiem normalnym. Dotyczy to np. niektórych kultywarów, które także podczas zimowania tracą wszystkie liście. Muchołówki są odpornymi roślinami, dlatego też w większości przypadków udaje się je odratować. Wspomniano tutaj tylko o najczęstszych problemach w uprawie, przy których stosunkowo łatwo doprowadzić roślinę do dobrego stanu – należy jedynie zapewnić jej odpowiednie warunki. Warto jednak jest skonsultować się z innymi hodowcami za pośrednictwem forum. Muchołówka 'Typical', z czerwonymi pułapkami 20 Rozmnażanie rośliny Muchołówka amerykańska rozmnaża się zarówno przez nasiona, jak i wegetatywnie przez podział rośliny. Większość kultywarów znajdujących się w uprawie należy dla zachowania ich cech rozmnażać wegetatywnie. Jest to najłatwiejsza metoda propagacji muchołówek, ale doprowadzenie ich do kwitnięcia i uzyskanie roślin z nasion jest okazją do uzyskania nowych doświadczeń. W tym rozdziale zostanie omówione zarówno rozmnażanie muchołówek poprzez nasiona, jak i wegetatywnie. Rozmnażanie rośliny poprzez nasiona Przed przeczytaniem tej części rozdziału, należy zapoznać się z nazewnictwem części kwiatu muchołówki na str. 9 w rozdziale Opis rośliny. By uzyskać nasiona, należy – najczęściej sztucznie – zapylić kwiaty. Gdy się rozwiną, trzeba obserwować ich słupki. Gdy znamię słupka stanie się „pierzaste” oznacza to, że jest gotowe na przyjęcie pyłku. Pomocniczym objawem jest wówczas „położenie” się pręcików, co zabezpiecza roślinę przed samozapyleniem. W przypadku uzyskiwania określonych krzyżówek, by zminimalizować ryzyko samozapylenia należy na roślinie której kwiaty przyjmują pyłek usunąć pręciki, zanim słupki kwiatowe będą zdolne do przyjęcia pyłku. Pyłek przenosimy np. za pomocą pędzelka z pręcików jednej rośliny na znamię słupka drugiej. Możliwe jest uzyskanie nasion z samozapylenia jednej rośliny, nasiona te jednak wykazują niższą kiełkowalność i wytwarza się ich mniej. Po zapyleniu kwiatów, po ok. 2-3 dniach zaczynają one usychać. Dojrzewanie nasion trwa zazwyczaj ok. 3 tygodni. Torebka nasienna powstała z zalążni czernieje i usycha, odsłaniając liczne, drobne czarne nasiona. Najlepiej jest je zebrać odcinając pozostałość kwiatu i wysypując na czystą, białą kartkę. Nasiona wysiewamy od razu lub przechowujemy w lodówce. Ilość wytworzonych nasion i kwiatów na pędzie zależy od rozmiarów i kondycji rośliny. Wysiew nasion Nasiona najlepiej jest wysiać od razu po ich zebraniu. Uzyskamy wtedy największą kiełkowalność oraz szybki czas samego kiełkowania. Nasiona wysiewamy na powierzchnię wilgotnego torfu, nie przysypując ich. Można to zrobić w doniczce lub jakimś przezroczystym, zamykanym pojemniku. Doniczkę zakrywamy folią dla zwiększenia wilgotności, należy jednak zrobić w niej otwory i co jakiś czas zdejmować ją z doniczki, by nie wdała się pleśń. Nasiona spryskujemy wodą raz dziennie, doniczkę umieszczamy w słonecznym miejscu, ale nie w pełnym słońcu by temperatura pod folią nie była zbyt duża. Tak potraktowane nasiona kiełkują zazwyczaj w czasie do 2 tygodni. Kiełkowanie może trwać jednak znacznie dłużej, nawet do 2 miesięcy w przypadku 21 starszych nasion. Gdy kupimy nasiona zebrane kilka miesięcy wcześniej do ich wykiełkowania potrzebna może być stratyfikacja – okresowe obniżenie temperatury w celu pobudzenia nasion do kiełkowania. Doniczkę wraz z wysianymi nasionami umieszczamy w chłodnym miejscu, np. lodówce na okres ok. 4-5 tygodni. Po tym czasie zapewniamy warunki takie, jak wspomniano wyżej. Po okresie ok. 4 miesięcy młode siewki zahamowują swój wzrost w oczekiwaniu na zimowanie. Można je jednak „oszukać” przesadzając je. Siewek nie zimujemy. Niektórzy hodowcy z powodzeniem stosują kwas GA3 zamiast stratyfikacji. Rozmnażanie wegetatywne Rozmnażanie wegetatywne muchołówek jest skuteczne i stosunkowo proste. Sadzonki przygotowuje się zazwyczaj z liści oraz fragmentów bulwy, niekiedy też z pędu kwiatowego. Poniżej omówione zostanie przygotowywanie sadzonek liściowych oraz z fragmentów pędu kwiatowego. Młoda muchołówka powstała z odrostu korzenia. Takie odrosty wytwarzają okazjonalnie starsze, wieloletnie rośliny. Sadzonki liściowe Propagacja rośliny za pomocą sadzonek liściowych jest łatwa i wykazuje bardzo dużą skuteczność. Bardzo ważnym czynnikiem jest wybór liścia na sadzonki. Starsze, usychające już liście się do tego nie nadają. Należy wybrać młode, ale już w pełni rozwinięte liście. Odrywamy je lub odcinamy ostrym narzędziem od rośliny. Część hodowców uważa, że lepsze efekty przynosi wyrwanie liścia. Zarówno z wyrwanych, jak i odciętych można uzyskać sadzonki i nie ma to większego znaczenia. Z liści wyrwanych nieco szybciej uzyskamy sadzonki, ale istnieje ryzyko uszkodzenia bulwy rośliny. Liście układamy następnie na uprzednio przygotowanym podłożu, przysypując oderwany/odcięty koniec torfem i zapewniamy warunki takie, jak dla dorosłej rośliny. Pojawienie się sadzonek przyspieszy duża ilość światła. Należy pilnować, by podłoże było stale wilgotne gdyż fragmenty liści bardzo szybko wysychają w przypadku braku wody. Zaczątki młodych roślin pojawiają się po dwóch, trzech tygodniach na końcu liścia. Nie należy ich odrywać, a pozostawić do czasu aż same się ukorzenią. Gdy rośliny podrosną, możemy je przenieść do właściwej doniczki. Rośliny otrzymane w ten sposób są początkowo mniejsze niż siewki wyrastające z nasion, stąd 22 należy zwracać na nie szczególną uwagę. Rosną jednak szybko, i szybciej od siewek osiągają rozmiary dorosłej rośliny. Zaczątki młodych roślin Zaczątki młodych roślin, widoczny fragment liścia z którego powstały Podrośnięte sadzonki liściowe 23 Inną metodą jest oderwanie fragmentu bulwy i umieszczenie go, podobnie jak w przypadku liścia, w mokrym torfie. Metoda ta przynosi lepsze efekty, powstające rośliny są większe i szybciej rosną, ale należy mieć pewne doświadczenie by nie uszkodzić bulwy podczas pobierania jej fragmentu. Sadzonki liściowe po kilku miesiącach Sadzonki z pędu kwiatowego W przypadku rozmnażania z pędu, pęd kwiatowy odcinamy od rośliny i dzielimy na kawałki długości 3-5cm. Najlepsze wyniki otrzymamy z młodego pędu na którym nie zakwitły kwiaty. Ze starszych pędów również można uzyskać sadzonki, ale jedynie z ich górnej części. Fragmenty delikatnie nacinamy podłużnie i kładziemy w mokrym torfie. Należy pilnować, by torf był stale wilgotny. Zapewniamy warunki jak dla dorosłej rośliny. Metoda ta jest trudniejsza od rozmnażania z sadzonek liściowych. Rozmnażanie wegetatywne można stosować przez cały rok, najlepiej jest jednak przygotowywać sadzonki wiosną lub latem. Jest to zdecydowanie najłatwiejsza metoda rozmnażania muchołówek, a w przypadku większości kultywarów jedyna, która pozwala na zachowanie charakterystycznych cech u roślin potomnych. Młoda sadzonka muchołówki 'Sawtooth' z pułapką typu „cup-trap” 24 Wybrane kultywary Poniżej znajduje się lista najczęściej uprawianych kultywarów muchołówki. Zawiera ona rośliny zarejestrowane w ICPS oraz nie zarejestrowane, które jednak posiadają charakterystyczne, wyróżniające je wśród innych kultywarów cechy oraz często spotykane w uprawie. Wielu hodowców jest „wyczulonych” pod względem prawidłowego nazewnictwa roślin, warto zatem sobie je przyswoić. Jeżeli chodzi o nazwy łacińskie, to jej pierwszy człon, nazwę rodzajową piszemy zawsze z dużej litery. Druga część nazwy, jaką jest nazwa gatunkowa, jest pisana z małej litery. Istnieje wiele różnych kultywarów muchołówek, z których każdy ma swoją nazwę. Tą piszemy po nazwie łacińskiej w apostrofach, np. Dionaea muscipula 'Red Dragon' Dionaea muscipula 'Sawtooth' Jeżeli nazwa składa się z kilku wyrazów (np. 'Clayton’s Red Sunset' czy ‘Cupped Trap’) to każdy z nich zaczynamy dużą literą. Nieco inaczej przedstawia się sprawa „klonów” muchołówek, oznaczonych literami i cyframi – te piszemy bez apostrofów: Dionaea muscipula Z02 Dionaea muscipula B9 Muchołówki 'Typical' 25 Dionaea muscipula 'Regular Form' ('Typical') Muchołówki 'Regular Form' znane też pod nazwą 'Typical' są najbardziej rozpowszechnionymi muchołówkami w uprawie. Jest to najbliższa dzikim roślinom forma muchołówki. Cechuje ją stabilny wzrost oraz stosunkowo duża odporność na niekorzystne warunki, przez co polecana jest dla początkujących hodowców. Wyróżnia się 2 typy muchołówek 'Regular Form': łatwo wybarwiające się oraz te, które wybarwiają się słabo lub praktycznie wcale nawet w pełnym słońcu. Niektórzy hodowcy na określenie pierwszego typu stosują nazwę 'Red-Green', która jest jednak nieoficjalna i zdaniem części hodowców nieprawidłowa. Dorosła muchołówka 'Regular Form' Młode muchołówki 'Regular Form' 26 Dionaea muscipula 'Red Dragon' ('Akai Ryu') Muchołówka 'Red Dragon' jest prawdopodobnie najczęściej uprawianym kultywarem muchołówki. Nazwa ta obejmuje dziś dziesiątki różnych klonów posiadających charakterystyczne zabarwienie. Cała roślina wybarwia się w pełnym słońcu na ciemnoczerwony kolor, a brzegi pułapek oraz ich zęby są żółte bądź zielone. Charakterystyczny jest również kształt liści letnich, w przybliżeniu trójkątny. Muchołówki 'Red Dragon' wypuszczają 2 rodzaje liści: jedne szerokie, płożące się po ziemi a drugie wąskie, długie i rosnące wzwyż. Muchołówka 'Red Dragon' Muchołówka 'Red Dragon' 27 Dionaea muscipula 'Sawtooth' Muchołówka 'Sawtooth' należy do najciekawszych kultywarów muchołówki. Do jej charakterystycznych cech należy przede wszystkim kształt zębów, przypominający ząbki piły (stąd angielska nazwa). Muchołówka ta bardzo intensywnie dzieli się w okresie wegetacyjnym, tworząc nawet kilkanaście roślin potomnych w ciągu roku. Rośnie jednak wolniej od innych kultywarów, osiąga często niewielkie rozmiary i później kwitnie. Bardzo ciekawy jest sposób wybarwiania się rośliny – możemy spotkać w uprawie osobniki całkowicie wybarwiające się na czerwono (kultywar 'Bohemian Garnet'), mające czerwone plamy na całej pułapce, czerwone wnętrza pułapek lub nie wybarwiające się. Wygląd tego kultywaru sprawia, iż jest on poszukiwany i ceniony przez hodowców. Muchołówka 'Sawtooth' Zdobycz muchołówki 'Sawtooth'. Ta roślina posiada całkowicie wybarwione pułapki i zielone liście 28 Dionaea muscipula 'Bohemian Garnet' Dawną, nieprawidłową nazwą tej muchołówki była 'Red Sawtooth'. Roślina swym wyglądem bardzo przypomina muchołówkę 'Sawtooth'. Podobnie jak ona, intensywnie dzieli się w okresie wegetacyjnym. Rośnie nieco szybciej od zwykłej 'Sawtooth', osiąga jednak małe wymiary – dorosłe rośliny mają ok. 4-6cm średnicy. Różnicę stanowi także całkowicie czerwone zabarwienie tego kultywaru. Powstał on na drodze skrzyżowania muchołówek 'Royal Red' i 'Sawtooth': Dionaea muscipula 'Fused Tooth' Cechą wyróżniającą ten kultywar jest charakterystyczny kształt zębów pułapki, które zrastają się ze sobą nadając roślinie ciekawy wygląd. 29 Dionaea muscipula 'Cupped Trap' Charakterystyczną cechą tej muchołówki jest kształt pułapek, które są zrośnięte przy „zewnętrznym” końcu. Inny kultywar, zwany 'Trichterfalle' lub 'Funnel Trap', posiada pułapki zrośnięte przy „wewnętrznym” końcu Dionaea muscipula 'Red Piranha' Muchołówki 'Red Piranha' posiadają charakterystyczne zabarwienie, podobne do tego u muchołówek 'Red Dragon'. Zęby pułapek są mniejsze i krótkie, trójkątnego kształtu. Dionaea muscipula 'Dentate Traps' Rośliny z grupy kultywarów 'Dentate Traps' posiadają zredukowane, trójkątnego kształtu zęby pułapek. Dionaea muscipula 'Jaws' Rejestracja tego kultywaru przez ICPS budzi pewne kontrowersje. Część hodowców uważa, że powinien on być zaliczony do grupy 'Dentate Traps'. Muchołówka 'Jaws' posiada pułapki wybarwiające się w słońcu na czerwono oraz krótkie, trójkątne zęby na ich brzegach co odpowiada opisowi muchołówek 'Dentate Traps'. I chociaż muchołówka 'Jaws' została zarejestrowana jako oficjalna odmiana, narosło wokół niej wiele wątpliwości dotyczących tego, czy rzeczywiście wyróżnia się ona spośród reszty muchołówek. Wiele roślin znajdujących się w kolekcjach wyglądem przypomina muchołówki 'Typical', a pułapki z charakterystycznymi zębami wypuszcza rzadko. Dionaea muscipula 'Microdents' Muchołówka ta posiada mocno zredukowane zęby pułapek, których długość osiąga zaledwie kilka milimetrów. Są one również bardzo liczne, nawet powyżej 80 na jednej pułapce co jest cechą niespotykaną u innych kultywarów. Dionaea muscipula 'Petite Dragon' Cechą wyróżniającą ten kultywar są małe rozmiary rośliny oraz rozdwajający się pęd kwiatowy. Zabarwienie charakterystyczne dla 'Red Dragon', roślina pochodzi od tego właśnie kultywaru. Dionaea muscipula 'Justina Davis' Kultywar ten zachowuje swój zielony kolor nawet w pełnym słońcu, wnętrza pułapek również się nie wybarwiają. Często zwany przez hodowców 'All Green', 'Heterophylla' czy 'Heterodoxa'. Od chwili rejestracji kultywaru prawidłową nazwą jest 'Justina Davis'. Upamiętnia ona żonę gubernatora Karoliny Południowej, Artura Dobbsa który jako pierwszy opisał muchołówkę w roku 1759. Justina Davis miała zaledwie 15 lat w chwili gdy wyszła za mąż. Dionaea muscipula 'Giant' Traktowanie muchołówki 'Giant' jako odmiany jest, podobnie jak w przypadku muchołówki 'Red-Green', różnie postrzegane w środowisku hodowców. Niektórzy z nich uważają, że powinno się tę nazwę zlikwidować, a muchołówki tak nazywane określać mianem 'Typical'. Inni hodowcy zaproponowali jednak inne rozwiązanie polegające na zaliczeniu wszystkich muchołówek określanych mianem 'Giant' do jednej grupy o takiej nazwie. Dotyczyło by to muchołówek takich jak np. 'South West Giant' czy 'Dingley’s Giant'. 30 Dionaea muscipula Pom-Pom, mutacja Trudno jest mówić o muchołówce Pom-Pom jako o kultywarze. Choć co jakiś czas niektórzy hodowcy ogłaszają, że ta przejściowa deformacja muchołówek została ustalona i może występować jako kultywar, to są to jednak informacje nieoficjalne i niepotwierdzone. Ta przejściowa „mutacja” występuje u muchołówek 'Typical' i polega na wytwarzaniu małych pułapek pokrytych w całości włoskami. Mają one w przybliżeniu kulisty kształt i zazwyczaj nie są zdolne do chwytania i trawienia zdobyczy. Trudno stwierdzić, co jest powodem występowania objawów Pom-Pom u muchołówek. Inna nazwa dla Pom-Pom to 'Hedgehog' lub 'Scrub Brush'. Dionaea muscipula 'Yellow' Wyglądem bardzo przypomina muchołówki 'Typical'. Liście mają jasny, żółtozielony kolor. Pułapki typowe, jednak ich wnętrza nie wybarwiają się. Podobnie jak liście również one mają charakterystyczne, żółtozielone zabarwienie. Dionaea muscipula 'Pink Venus' Muchołówka ta, choć nie zarejestrowana jest uznawana przez większość hodowców. Podobna do 'Red Dragon', ale inny jest pokrój rośliny oraz jej zabarwienie w pełnym słońcu. Młoda muchołówka 'Pink Venus' (z lewej) Podrośnięty okaz 31 Dionaea muscipula 'Red Burgundy' Muchołówka 'Red Burgundy' jest jednym z najstarszych kultywarów muchołówki, mimo to została zarejestrowana dopiero 24 listopada 2005 roku w Niemczech przez Marcusa Erbachera oraz M. Stoeckla. Odmianę tą uzyskano z nasion zebranych z dzikich roślin w połowie lat 70 XX wieku w Karolinie Południowej. Pewien odsetek wykiełkowanych roślin wykazywał inne cechy niż pozostałe: nawet przy słabym oświetleniu rośliny miały intensywny, czerwony kolor (cecha recesywna). Kultywar ten zaczął częściej pojawiać się w kolekcjach w połowie lat 90, wcześniej był rzadko spotykany. 'Red Burgundy' należy do najciekawszych, choć wciąż mało rozpowszechnionych form muchołówki. Warto też zwrócić uwagę, iż jest ona obok 'Holland Red' prawdopodobnie najstarszym całkowicie czerwonym kultywarem. Jest stabilna i charakteryzuje się szybkim wzrostem, co wiąże się zapewne z metodą jej pozyskania – roślina nie została sztucznie wyselekcjonowana na drodze krzyżowania różnych roślin znajdujących się w uprawie, lecz uzyskana z nasion pochodzących od dzikich roślin. Jej nazwa wiąże się z intensywnym, bordowym zabarwieniem pułapek które w pełnym słońcu mogą wydawać się niemal czarne. Muchołówka 'Red Burgundy' 32 Dionaea muscipula 'Spider' Dionaea 'Spider' nie znajduje się wprawdzie na oficjalnej liście kultywarów ICPS, jest jednak rośliną rozpoznawaną i akceptowaną przez hodowców. Jej nazwa bierze się stąd że jesienią, gdy przechodzi powoli w stan spoczynku, jej długie i niezwykle wąskie jak na muchołówkę liście wyginają się w dół dotykając podłoża, co upodabnia ją do pająka. Jest rośliną odporną i stabilną, która jednak rośnie nieco wolniej od innych kultywarów. 'Spider' jest kultywarem rosnącym wzwyż – jego liście wyrastają ze środka bulwy niemal pod kątem prostym do podłoża. Sprawia to, że pułapki niekiedy zachodzą na siebie, uniemożliwiając prawidłowe ich zamknięcie. Gdy liści jest dużo, kolejne wyrastają nieco z boku. Są one niezwykle wąskie, u dorosłych roślin nie przekraczają zwykle 1cm szerokości. Jedynie w okresie jesienno-zimowym 'Spider' może wytwarzać nieco szersze blaszki liściowe i liście płożące się po ziemi. Muchołówka 'Spider' 33 Zakup muchołówki Przed zakupem muchołówki warto się zastanowić, czy możemy roślinie zapewnić odpowiednie warunki. Ich uprawa wymaga także dużej systematyczności. Choć wiele kultywarów wygląda bardziej atrakcyjnie od muchołówek 'Regular Form', to są one zazwyczaj nieco trudniejsze w uprawie i nie poleca się ich początkującym hodowcom. Oczywiście, są one również droższe od „zwykłych” muchołówek i sprzedawane w mniejszych rozmiarach. Małe rośliny zaś są delikatniejsze i długo rosną. Najlepsze na początek są więc muchołówki 'Regular Form', które można kupić już w cenie do 20zł za dorosłą roślinę. Często spotyka się je w dużych sklepach typu Obi czy Castorama, gdzie jednak nie są trzymane w dobrych warunkach i zazwyczaj nie prezentują się okazale. Po zakupie takiej rośliny ze sklepu należy wymienić podłoże na nowe, gdyż te „sklepowe” często zawierają pewne dawki nawozów. W celu zakupu rośliny warto skontaktować się z innymi hodowcami za pośrednictwem forum. Często mają oni na sprzedaż rośliny w dobrych cenach, a kupując od zaufanych hodowców ma się pewność, że roślina będzie w dobrym stanie. Oczywiście kupując roślinę zimą, należy się liczyć z tym że nie będzie się ona prezentować szczególnie okazale ze względu na to, że będzie się ona znajdować w okresie zimowania. Czasami warto więc odłożyć zakup np. do wiosny. Ta sama muchołówka 'Sawtooth' wiosną (z lewej) i latem (po prawej) 34
