Zróżnicowania społeczne - Socjologia
advertisement
dr Alicja Raciniewska Zakład Badao Kultury Materialnej i Wizualnej Instytut Socjologii UAM, Poznao [email protected] DLACZEGO, CHOD JESTEŚMY PODOBNI, KAŻDY Z NAS JEST INNY? ZRÓŻNICOWANIE SPOŁECZNE PODSTAWY SOCJOLOGII . WYKŁAD 11 Ludzie jako gatunek są ogromnie zróżnicowani; większośd z tych różnic jest wytworem społecznym. Człowiek adoptuje się do rzeczywistości dokonując jej poróżnienia. Większośd problemów społecznych i konfliktów ma swoje źródło w zróżnicowaniach społecznych: - hierarchie - „My” i „Oni” filarami tożsamości grupowych - zmiany systemów różnic - zacieranie różnic i podwójnośd życia społecznego. #1 wprowadzenie Podstawowe źródła zróżnicowao społecznych: 1) różnice biologiczno-społeczne (wiek, płed, rasa) 2) różnice psychologiczne (temperament, nastrój…) 3) różnice społeczno-kulturowe (wykształcenie, zawód, dochody, posiadanie, wyznanie, narodowośd, miejsce zamieszkania, stan cywilny…) #2 co nas różnicuje? Pojęcie zróżnicowania społecznego odnosi się więc do elementarnych faktów odmienności i różnic występujących wśród członków danego społeczeostwa. Jednak nie wszystkie różnice są tak samo doniosłe społecznie. Zróżnicowania społeczne „ to dostrzeżone przez ludzi i uczynione faktem społecznym odrębności pomiędzy poszczególnymi grupami i kategoriami społecznymi” (Thomas Bottomore ) Socjologowie interesują się więc każdym rodzajem różnic pomiędzy jednostkami, ale pod dwoma warunkami: 1. różnice te są konsekwencją zróżnicowao społecznych 2. różnice te są tym, co społecznie różnicuje. #3 zróżnicowania społeczne • morfologia społeczna- jak jest zbudowane społeczeostwo, jego struktury • społeczne zróżnicowania to podstawa wyjaśniania zachowao jednostki oraz jej poglądów i postaw • społeczne zróżnicowania są podstawą wyjaśniania różnorodnych zjawisk społecznych • zmiany zróżnicowao społecznych pozwalają uchwycid kierunek i sens społecznych przekształceo • dokonywanie porównao pomiędzy społeczeostwami (by np. określid poziom rozwoju) • społeczne zróżnicowania są też źródłem problemów społecznych (nierówności społecznych, zaburzenia porządku społecznego itd.) #4 dlaczego socjologowie interesują się zróżnicowaniem społecznym? AUGUST SANDER (1876-1964) • Niemiecki fotograf, ojciec fotoportretu socjologicznego; • Znany z nieukooczonej za życia pracy Menschen des 20. Jahrhunderts (Ludzie XX wieku) – będącą w zamierzaniu twórcy analityczną i obiektywną dokumentacją warstw społecznych XX wiecznych Niemiec (od czasów Republiki Weimarskiej aż do upadku Trzeciej Rzeszy): m.in. chłopów, robotników, artystów, inteligencji, duchowieostwa, wojskowych studentów, bezrobotnych; • wiele negatywów zginęło podczas II wojny światowej, zachowana częśd projektu opublikowana została jako Oblicze czasu (Antlitz der Zeit), to pierwsza próba wizualnego zobrazowania społecznego zróżnicowania XXwiecznych Niemiec; • Kompozycja: postaci fotografowane w swym naturalnym środowisku, by ukazad ich ukształtowanie przez panujące stosunki społeczne i przez miejsce, w którym żyją; fotografie opisane zgodnie z zawodem lun ze społecznym statusem portretowanych np.”Młodzi rolnicy”, „Cukiernik”, „Murarz". W społeczeostwach tradycyjnych różnice społeczne nie były problematyczne w dzisiejszym rozumieniu, ponieważ: - traktowano je jako konieczne, naturalne - Inny miał charakter wyobrażony - istniała znikoma ruchliwośd społeczna #4 dlaczego socjologowie interesują się zróżnicowaniem społecznym? Różnice społeczne są problemem w społeczeostwach nowoczesnych i ponowoczesnych, ponieważ: -modernizacja podważa konieczny charakter zróżnicowao i wprowadza nowe różnice; - jednostki rywalizują tu o bycie kimś niepowtarzalnym, - ludzie stają się mobilni; -jednostki mają też większy wybór (grupy uczestnictwa vs grupy odniesienia (Herbert H. Hyman) - delokalizacja zróżnicowao społecznych (globalizacja zróżnicowao i namnażanie różnic w lokalnych kontekstach) - ludzie stają się też bardziej świadomi występujących między nimi różnic (urefleksyjnienie zróżnicowao i jego skutki: kontestowanie różnic, indywidualizacja) - w efekcie modernizacji pojawiają się Obcy (procesy demokratyzacji, dekolonizacji, problem wielokulturowości) - różnice są efektywne ekonomicznie, czego skutkiem jest ich namnażanie przez rynek; stale rosnąca liczba cech różnicujących w sensie społecznym #4 dlaczego socjologowie interesują się zróżnicowaniem społecznym? Pytania do treści wykładu: 1. Co to są zróżnicowania społeczne? 2. Dlaczego różnice są źródłem problemów społecznych ? 3. Na czym polega problematycznośd różnic w społeczeostwie nowoczesnym i ponowoczesnym? 4. Dlaczego socjolog badając zróżnicowania społeczne jest w stanie wyjaśniad zachowania jednostek? 5. W jaki sposób socjolog analizując zróżnicowania społeczne jest w stanie wyjaśniad społeczne zmiany? 6. Jakie są skutki urefleksyjniania społecznych zróżnicowao przez jednostki? 7. Co to są grupy odniesienia i jakie ich rodzaje można wyróżnid? Pytania do lektury obowiązkowej: [Bauman Z., Socjologia, Poznao, 1996, str. 44-78] 1. Jaką rolę w życiu społecznym pełni opozycja „My-Oni”? 2. Kim są „Obcy” i w jaki sposób społeczeostwo sobie z nimi radzi? sprawdź siebie
