Ciężkowicko - Rożnowski Park Krajobrazowy

Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
.
Ciężkowicko - Rożnowski
Park Krajobrazowy
P
owstał w kwietniu 1995 roku r. Położony jest w południowo – wschodniej
części województwa małopolskiego, na Pogórzu RożnowskimT i Pogórzu
Ciężkowickim. Zajmuje 17 634 ha powierzchni. Obejmuje najcenniejsze pod
względem przyrodniczym, krajobrazowym i kulturowym fragmenty zachodniej
części Pogórza Ciężkowickiego. Jest częścią Obszaru Chronionego Krajobrazu
Pogórza Ciężkowickiego, pełniącego funkcję otuliny. W miejscowości Polichty
działa Ośrodek Edukacji Ekologicznej. Ośrodek czynny jest cały rok
kalendarzowy. Przy Ośrodku znajduje się ścieżka przyrodnicza. Na jej trasie
wyznaczono kilkanaście przystanków, przy których obserwować można ciekawe
zjawiska przyrodnicze, różnego typu ekosystemy, szereg gatunków roślin
chronionych, staw z roślinnością wodno - błotną oraz przykłady gospodarki
leśnej prowadzonej przez leśników.
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”, Żabno, 2008 r.
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
.
Najsłynniejsza skała Pogórza
Ciężkowickiego- Czarownica
D
o najcenniejszych elementów
przyrody nieożywionej należy
zgrupowanie form skalnych w
rezerwacie przyrody "Skamieniałe
Miasto"
w
Ciężkowicach. W rejonie Bukowca
znajduje się rezerwat przyrody
nieożywionej "Diable Skały" i jedna z
najdłuższych jaskiń szczelinowych w
Polsce tzw. "Diabla Dziura" o
długości
ok. 320 m, miejsce
hibernacji najrzadszego w Polsce
nietoperza podkowca małego.
Pojedyncze twory skalne stanowią
pomniki przyrody "Wieprzek" w
Jastrzębi i "Jar Wodospad" w
Ciężkowicach. Teren Parku w paśmie
od Policht do Filipowic to miejsca z licznymi źródłami wód mineralnych. Na
terenie Rudy Kameralnej znajdują się złoża żelaza, które eksploatowano w
średniowieczu.
F
lora parku liczy około 900 gatunków roślin naczyniowych. Najciekawsze
naturalne zbiorowiska nieleśne tworzy roślinność naskalna porastająca
wychodnie piaskowca ciężkowickiego. O szczególnej wartości przyrodniczej
parku świadczy fakt zagęszczenia na tym terenie wielu gatunków roślin
posiadających absolutny
kres zasięgu w Polsce.
Na terenie Parku spotkać
można 40 gatunków
roślin chronionych. W
jej skład wchodzi zespół
kwaśnej buczyny
górskiej (Jamna, pasmo
Mogiły), zespół żyznej
buczyny karpackiej
(Jamna, Borowa,
Siekierczyna, Bruśnik),
Krajobraz
murawy kserotermiczne
Ciężkowickona zboczach Białej,
Rożnowskiego Parku
K j b
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”, Żabno, 2008 r.
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
.
F
auna Parku wyróżnia się dużym bogactwem i zróżnicowaniem gatunków
chronionych, rzadkich i ginących. Na terenie rezerwatu "Skamieniałe Miasto"
stwierdzono występowanie 310 gatunków motyli. Wśród chronionych zwierząt
można spotkać m. innymi: bociana czarnego, krogulca, dzięcioła czarnego i pięć
gatunków nietoperzy.
Wśród lasów parku
Najcenniejsze walory kulturowe parku stanowią:
•
•
•
dworek Paderewskiego w Kąśnej Dolnej,
muzeum przyrodnicze im. Krystyny i Włodzimierza Tomków w
Ciężkowicach,
zabytkowy układ architektoniczny Ciężkowic z kościołem, rynkiem i
ratuszem,
Muzeum Krystyny i
Włodzimierza Tomków w
Ciężkowicach
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”, Żabno, 2008 r.
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
.
•
•
•
zabytkowe kościoły w Brzozowej, Gromniku, Paleśnicy, Zborowicach,
Jastrzębi,
pozostałości robót górniczych (Słona, Paleśnica, Ruda Kameralna,
Ostrusza),
liczne miejsca Pamięci Narodowej z okresu I i II wojny światowej
(Brzozowa, Polichty, Słona, Wola Stróska, Jamna).
Piękno parku może budzić
prawdziwy podziw…
Opracowały: Ewa Kobos, Natalia Mendala
Klasa 2d
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”, Żabno, 2008 r.
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
.
Rezerwat przyrody
Skamieniałe Miasto
Skamieniałe Miasto rezerwat przyrody nieożywionej położony na prawym
brzegu rzeki Biała na Pogórzu Ciężkowickim, w pobliżu Ciężkowic. Jego
powierzchnia wynosi 15,01 ha. Rezerwat został utworzony w 1931 (formalnie
zatwierdzony 1974).
Rezerwat rozciąga się
od dna doliny Białej
po szczyt wzgórza
Skała (367 m n.p.m.).
Wśród
lasu
mieszanego - (dęby z
domieszką
sosen)
rozrzucona jest grupa
skałek
dużych
rozmiarów,
zbudowanych
z
Przed wejściem do rezerwatu słońca
gruboziarnistego
piaskowca
ciężkowickiego, fantazyjnie ukształtowanych wskutek procesów erozji. Jest to
tzw. skalne miasto. Są wśród nich ambony, maczugi i grzyby skalne. Nadane
nazwy odpowiadają ich kształtom, np. "Maczuga", "Piramida", inne to m.in.:
"Baszta", "Borsuk", "Grunwald" (z niewielką jaskinią szczelinową i tablicą
pamiątkową
wmurowaną
w
pięćsetną rocznicę bitwy pod
Grunwaldem),
"Ratusz"
i
"Czarownica". W pobliżu znajduje
się niewielki wodospad.
Wodospad Jar
zwany także "Wąwozem
Czarownic" to zakończony
wodospadem około 40 metrowy
wąwóz, który posiada statut
pomnika przyrody.
Wodospad Jar w świetle jesiennego słońca
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”, Żabno, 2008 r.
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
.
Wodospad Ciężkowicki, położony jest w górnej części jednego z dopływów
Ostruszanki. Ograniczony jest kilkunastometrowej wysokości ścianami
skalnymi. Dno doliny jest nierówne i ukształtowane w kilka progów oraz
pochyłych płyt. Mniej więcej w połowie długości wąwozu następuje jego
rozwidlenie. Główna, zachodnia dolina kończy się pionową ścianą wysokości
około 14,5 m. Po ścianie tej spływa woda ze źródła potoku znajdującego się
ponad nią. Woda spływa, rozpryskując się na skalnym stopniu i kaskadowo
spada na dno wąwozu z wysokości około 10 m.
Od 1996 r. w Ciężkowicach organizowane są wybory miss Wąwozu
Czarownic.
Muzeum Przyrodnicze im. Krystyny i Włodzimierza Tomków
w Ciężkowicach
Dorobek kolekcjonerski Państwa Tomków to zbiór około dwustu gatunków
ptaków, pół tysiąca sztuk
owadów i dziesiątki trofeów
łowieckich. Ponadto w muzeum
można obejrzeć jaskinie
nietoperzową, przykłady
żerowisk owadów, rośliny
naszych lasów oraz zdjęcia
najlepszych fotografów regionu.
Periodycznie organizowane są
pokazy slajdów z wypraw
przyrodniczych do różnych
rejonów Świata.
Przed wejściem do muzeum
Jeden z eksponatów ciężkowickiego muzeum
Opracowały: Natalia Barwacz, Agata Nieroda
Klasa II d
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”, Żabno, 2008 r.
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
Na terenie Ciężkowicko -Rożnowskiego Parku
Krajobrazowego występuje wiele gatunków roślin
chronionych. Dzięki sprzyjającym warunkom
klimatycznym możemy je spotkać bardzo często i w
dużych ilościach. Na szczególną uwagę zasługują również
występujące na tym obszarze zwierzęta. Znajdują się tu
liczne gatunki owadów, ptaków, płazów oraz gadów.
Do rzadkich i
chronionych
roślin występujących
na terenie parku należą:
Pióropusznik strusi
W Polsce podlega ścisłej ochronie prawnej.
Siedliska pióropusznika to brzegi potoków, wilgotne
zbocza, mokre łąki i leśne polany.
Jest to roślina wieloletnia z krótkim kłączem, z
którego wyrastają pojedyncze, pierzaste liście płonne.
wysokości 30-150 cm
Liście na których rozwijają się zarodniki przypominają
strusie pióra stąd nazwa rośliny.
Skrzyp olbrzymi
Jest to największy i
najokazalszy
środkowoeuropejski
gatunek skrzypu. W
Polsce występuje
bardzo rzadko.
Gatunek górski.
Występuje w cienistych
i mokrych lasach.
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”, Żabno, 2008 r.
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
Wawrzynek wilczełyko - gatunek krzewu
należący do rodziny wawrzynkowatych. W
Polsce występuje na całym terytorium, ale
jest rośliną rzadką. Kwitnie przed
wypuszczeniem liści, na przedwiośniu, od
lutego do kwietnia, najczęściej w marcu i na
początku kwietnia. Cała roślina jest trująca.
Parzydło leśne – gatunek rośliny
należący do rodziny różowatych. W
Polsce roślina pospolita w Sudetach i
Karpatach. W północnych regionach
kraju jest bardzo rzadka, występuje tylko
sporadycznie. Jest także uprawiana jako
roślina ozdobna.
Storczyk szerokolistny. Występuje
zwykle w rowach, na torfowiskach
niskich i wilgotnych łąkach. Większość
roślin z rodziny storczykowatych jest
wrażliwa na dużą zawartość azotu w
glebie, co tłumaczy ich występowanie
na glebach ubogich w składniki
pokarmowe. Storczyk szerokolistny jest
pod tym względem dosyć tolerancyjny.
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”, Żabno, 2008 r.
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
Do rzadkich zwierząt występujących na terenie parku zaliczamy :
OWADY
Biegacz fioletowy jeden z najpospolitszych
dużych biegaczy
występujący w Polsce. Zamieszkuje wilgotne
lasy, ale również łąki łęgowe oraz inne otwarte
tereny. Jest drapieżny,
poluje na inne owady oraz ich larwy, ślimaki, dżdżownice.
Żywi się również świeżą padliną oraz grzybami.
Aktywny nocą.
Paź żeglarz, żeglarek. W
Polsce występuje głównie
na południu i w środkowej
części kraju.. Spotykany
bardzo rzadko, lokalnie w
coraz mniejszych
ilościach. Zauważyć go można na skałkach,
nasłonecznionych pagórkach, polanach i sadach.
Motyl nocny „zmierzchnica trupia główka”.
Zmierzchnica trupia główka ma nie tylko groźnie
wyglądający rysunek na grzebiecie, ale również jako nieliczna z ciem - potrafi głośno gwizdać.
W sytuacji zagrożenia życia dźwiękiem
odstrasza napastnika. Jego ojczyzną jest
południowa Europa i Afryka.
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”, Żabno, 2008 r.
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
PŁAZY
Ropucha szara, ropucha zwyczajna
Największa z żyjących w
Polsce ropuch. Zabarwienie
jej grzbietu jest brązowe w
różnych odcieniach szarości,
zwykle jednolite.. Ropuchę tę
można spotkać w lasach, na
polach i w ogrodach. Unika terenów bardzo
suchych i podmokłych. Poluje na duże dżdżownice,
nagie ślimaki, owady, pająki. Czasem łowi także
drobne kręgowce – inne płazy, gady, a nawet małe
gryzonie i pisklęta ptaków. Jest bardzo pożyteczna w walce ze szkodnikami ogrodów i pól.
Salamandra plamista
Salamandra plamista ma krępe
ciało. Jej głowa jest płaska
i szeroka, a oczy wyłupiaste,
z boku głowy ma duże gruczoły,
które wydzielają jad.
Jest jaskrawo ubarwiona.
Zmienność jej ubarwienia jest w ogóle ogromna. Nie
spotyka się dwóch salamander o takim samym układzie
i kształcie plam. Jad gruczołów oraz ubarwienie, są
środkami obrony przed drapieżnikami. Jest ona
zwierzęciem wyłącznie lądowym. Można ją spotkać
w wilgotnych lasach, dolinach ze strumieniami, na
pastwiskach i łąkach. Zamieszkuje głównie okolice podgórskie.
GADY
Żmija zygzakowata
Grzbiet zwierzęcia ma różnorodne
zabarwienie. Na grzbiecie obecny jest
zygzak. Spotykana na obrzeżach
lasów, podmokłych łąkach, polanach
leśnych. Lubi siedliska o chłodnym
mikroklimacie. Głównym pokarmem
żmij są małe ssaki owadożerne oraz
gryzonie. Poluje także na żaby, jaszczurki, pisklęta
ptaków oraz owady. W Polsce występuje na całym
obszarze.
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”, Żabno, 2008 r.
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
Zaskroniec zwyczajny
Gatunek niejadowitego węża.
Samica jest większa od samca.
Żywią się żabami, traszkami, rybami
lub drobnymi gryzoniami, które
połykają bez uprzedniego
uśmiercania. Atakują jedynie
poruszające się zwierzęta.
Zaatakowany zaskroniec broni się często udając
martwego, wypuszcza przy tym nieprzyjemnie
pachnącą ciecz, która dodatkowo ma zniechęcić
drapieżnika. Bardzo lubi przebywać na terenach
podmokłych, bagnistych w pobliżu jezior,
doskonale pływa i nurkuje. Najpospolitszy wąż Polski.
PTAKI
Dzięcioł czarny
Największy dzięcioł Europy. Ubarwienie
czarne z połyskiem na grzbiecie, a
matowe od spodu. Na brzuchu może być
ciemnoszary. Na głowie samiec ma
czerwoną czapeczkę, a samica jedynie
czerwoną przepaskę na potylicy.
Zamieszkuje wysokopienne bory i lasy
mieszane. W górach do górnej granicy regla
górnego. Odżywia się owadami wydobytymi z
drewna. Bardzo lubi mrówki.
Kruk
Najinteligentniejszy z ptaków
występujących w Polsce.
Upierzenie czarne z
metalicznym połyskiem. Duży,
masywny dziób. Głowa duża.
Długi ogon. Świetnie lata, wykonuje akrobacje
powietrzne. Często szybuje. Zamieszkuje prawie
wszystkie typy krajobrazu, również w górach.
Wszystkożerny, jednak głównie poluje na
zwierzęta - drobne ssaki, ptaki, owady,
dżdżownice.
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”, Żabno, 2008 r.
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
Bocian czarny
Duży ptak o upierzeniu jest czarne z
metalicznym, zielonkawym i
purpurowym połyskiem. Brzuch i pierś są
białe. Dorosłe ptaki mają dziób i nogi
czerwone. W przeciwieństwie do bociana
białego unika sąsiedztwa siedzib ludzkich
i jest ptakiem bardzo płochliwym.
Występuje na terenach podmokłych w pobliżu wód i
bagien. Unika otwartych przestrzeni . Jego pokarmem są
głównie żaby i drobne ryby jak piskorze, ślizy i karasie.
Krogulec
Ptak drapieżny. Zamieszkuje
skraje lasów w pobliżu pól z
kępami drzew. Często
spotykany dość blisko siedzib
ludzkich. Jest on doskonałym
myśliwym. Na jego
pożywienie składają się
głównie drobne ptaki,
szczególnie zimą często jego ofiarą padają wróble
domowe, które gromadzą się w pobliżu domostw
ludzkich, ale także mazurki, myszy, żaby i
większe owady.
SSAKI
Popielica
Jest to duży gryzoń. Futerko na grzbiecie i ogonie jest
koloru popielatego, na brzuszku jasne. Podstawowym
pokarmem popielicy są owoce i nasiona drzew. Zjada
także bezkręgowce, oraz jaja i pisklęta. Występuje w
lasach liściastych i mieszanych.
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”, Żabno, 2008 r.
Projekt „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”,
Orzesznica
Niewielki, rudy gryzoń, mieszkający w lasach.
Żywi się orzechami, jagodami i żołędziami.
Grzbiet ma brązowo-szary ubarwienie rude, spód
ciała jest kremowy. Występuje na terytorium całej
Polski. Żyje głównie w lasach i większości zarośli
leszczynowych. W lasach przebywa najczęściej w warstwie podszytu.
Łasica
Łasica jest aktywna w dzień i w
nocy, dlatego czasem pada ofiarą
sów. W zimie poluje pod
śniegiem. Dzięki swym małym rozmiarom dostaje się
bez trudu do kryjówek swych ofiar. Podstawowym
pokarmem łasicy są drobne zwierzęta, głównie myszy,
które łowi w norach. Zjada także ptasie jaja, żaby,
jaszczurki, drobne ptaki, czasem króliki
Opracowały: Anna Dębosz i Katarzyna Dudek z klasy II c
Biuletyn „Szlakami Ziemi Tarnowskiej”, Żabno, 2008 r.