Buddyzm - Publiczne Gimnazjum Katolickie im. świętego Stanisława

Publiczne Gimnazjum Katolickie
im. św. Stanisława Kostki
Poznań
A. D. 2012
Wprowadzenie
Buddyzm został założony w Indiach w V wieku przed
Chrystusem przez mędrca zwanego Buddą. Między II i XII
wiekiem po Chrystusie rozprzestrzenił się w całej Azji.
Religia ta podlegała wpływom wierzeń krajów, które ją
przyjęły. Buddyzm wyrósł z hinduizmu i różnych technik
medytacyjnych.
Dziś buddyzm jest jedną z pięciu największych,
najliczebniejszych religii świata – liczy 450 milionów
wyznawców, zwłaszcza w Azji Południowo-Wschodniej.
Religia głosi równość i wolność wszystkich ludzi.
Zabrania zniewalania i zabijania jakichkolwiek istot żywych.
Brzydzi się prześladowaniem, fałszem, złem,
nieuczciwością, złodziejstwem. Buddyści mają za zadanie
żyć w harmonii ze sobą i otaczającym ich światem i
dążyć do wyzwolenia z samsary – cyklów życia, dążąc do
wyzwolenia – nirwany.
Symbole
• Budda – różnie przedstawia się
założyciela religii. Zwykle siedzi w
Pełnym Lotosie – wyrażając
harmonię między samsarą-cyklem
życia, a nirwaną-wyzwoleniem z
życia. Atrybuty Buddy to: cztery
ramiona-oznaczają miłość,
współczucie, radość i równowagę;
kwiat lotosu-trud dojścia do
oświecenia, tak jak kwiat przebija się
przed taflę wody, by dotrzeć do
promieni słońca, lotos mówi o
zrozumieniu dla człowieka, który
wydostaje się z błotnistych
ciemności; skóra antylopy-łagodność
Buddy.
Symbole
• Odcisk stóp Buddy i drzewo bodhi
– znajdują się przy stupie (świątyni
buddyjskiej) w Bodhgaja; drzewo
oświecenia, pod którym rozmyślał
Budda, gdy odkrył Koło Dharmy,
mimo że niszczone, rośnie ciągle z
sadzonki od pierwotnego drzewa z
czasów Buddy.
• Koło Dharmy – symbol koła życia,
które odkrył Budda pod drzewem
bodhi. Koło to składa się z kręgów
cierpienia w samsarze: w
narodzinach i śmierci, w „ja” i „moje”.
• Energia rzeczy – przepływa przez
określone rzeczy lub miejsca i można
z nich korzystać.
Założyciel
Siddhartha Gautama, zwany Buddą (przebudzony,
oświecony) urodził się ok. 560 r. przed Chrystusem w
książęcej rodzinie rycerskiej Siakjów w mieście
Kapilawastu. Wcześnie stracił matkę. Wychowywał się w
dostatku, został ożeniony przez
ojca w wieku 16 lat z
Jasiodharą, która urodziła mu
syna.
Znudzony dostatnim życiem,
książę wymknął się, by zobaczyć
zwykłe życie. Doznał szoku i
poznał prawdę o cierpieniu i
przemijaniu. Spotkał cztery
osoby: starca, chorego,
zmarłego i mnicha żebrzącego,
aby mieć co jeść. Poznał w ten
sposób: starość, cierpienie,
śmierć i ubóstwo.
Założyciel
Siddhartha postanowił
stać się żebrzącym
mnichem u hinduistycznych
ascetów, którzy nauczyli go
pościć i medytować. Nie
doprowadziło go to do
zbawienia, a raczej do
wycieńczenia. W świętych
pismach hinduizmu (w
Wedzie i Upaniszadach) nie
znalazł odpowiedzi na swe
pytania, dlatego szukał ich
w sobie samym.
Założyciel
Tak medytując w Bodhgaja pod
figowcem doznał przebudzenia
(bodhi), oświecenia i staje się
Buddą - przebudzonym. Pokonał
własne słabości i pokusy. Wkrótce
zaczął głosić swą doktrynę.
Przez 40 lat pracy misyjnej w
kazaniach formułował nauki o
cierpieniu, wyzwoleniu i nirwanie.
Skromnym trybem życia
przekonywał, że doczesność nie ma
większego znaczenia. Zmarł mając
80 lat, a jego ciało spalono i
rozsypano w ośmiu kopcach
(stupach – świątyniach), miejscach
ważnych dla buddyzmu.
Nauczyciel
Człowiek, który dla dobra innych nie wchodzi w stan
nirwany, lecz naucza, jak go osiągnąć nazywany jest
bodhusattwa. Pomaga cierpiącym i chce ocalić
ludzkość.
ABC wiary
• Dharma określa przyczynę i skutek wszystkiego, dlatego
można sterować swoim życiem. Ignorowanie dharmy prowadzi
do gromadzenia złej karmy, co wpływa na przyszłe życie
(reinkarnacja).
• Budda odrzucił Wedy, wiarę w wiecznego boga i wieczną
duszę – pierwszy wyznacznik religii. (Czy buddyzm jest
religią, czy raczej filozofią?)
• Według Buddy jesteśmy stawaniem się zależnym wyłącznie
od nas samych, a nie od żadnego boga. Buddyzm ma
jednak pogląd na życie po śmierci, wierzy w istoty duchowe –
drugi wyznacznik religii.
• Buddyzm w takim razie jest religią nieteistyczną.
• Samsara – cykl narodzin i śmierci. Nieustanne odradzanie się
(reinkarnacja), jest cierpieniem, ale i szansą dla człowieka, by
poznać i zdążać drogą poznania.
ABC wiary
• Skupienie i medytacja, które Budda przejął z jogi, są
sposobami na zbliżenie się do nirwany – całkowitego
wygaśnięcia pragnień.
• Zrozumienie czterech szlachetnych prawd (wszystko
jest cierpieniem, wynikającym z pragnienia życia) i
ośmiorakiej szlachetnej ścieżki (należyte poznanie,
istnienie, słowo, postępowanie,
życie, wysiłek, usposobienie
i koncentracja) prowadzą do
przerwania cierpienia i zbliżają
do nirwany.
• Budda zakazał zabijać, kłamać,
cudzołożyć i stosować używek.
Zabronił też składania ofiar.
ABC wiary
Cztery Prawdy Buddy:
- Wszystko jest cierpieniem (narodziny, choroba,
starość, śmierć – powodują cierpienie)
- Cierpienie człowieka wynika z jego przywiązania do
życia i z pożądania, którego
nigdy nie da się zaspokoić.
- Aby uśmierzyć ból i uzyskać
pokój, trzeba uwolnić się od
pożądania.
- Aby uwolnić się od pożądania
trzeba prowadzić przykładne
życie, a to doprowadzi do
nirwany - wygaszenia
pożądania i uśmierzenie
cierpienia.
ABC wiary
Buddyzm dzieli się dziś na:
hinajastyczny (mnisi w
klasztorach, nie uznają żadnego
boga)
mahajanistyczny (czczący
różne lokalne bóstwa, a także
samego Buddę, którego uznano za
boga).
Odmianą tego drugiego jest lamaizm
w Nepalu. Dalaj-lama jest uznawany
za wcielenie Buddy.
Święte pisma
Święte teksty powstały po śmierci Buddy. To sprawiło
powstanie wielu legend i aury cudowności wokół założyciela
buddyzmu, który za życia był skromny i dążył do
rozumowego przekonania rozmówców.
Pisma – Tripitaka (trójkosz):
- Vinaja Pitaka – kosz dyscypliny, reguły stosowane przez
mnichów
- Sutta Pitaka – kosz nauk, kazania i pouczenia o życiu
Buddy, jego poprzednich wcieleniach (reinkarnacja, Budda
był więc wcześniej innymi buddami-przebudzonymi), śmierci.
- Abhidharma Pitaka – kosz dogmatyki, doktryna o
zagadnieniach metafizycznych.
Zadaniem tych pism jest przybliżenie głównej drogi buddyzmu
– Dharmy. Jej praktykowanie to nieustanna praca
wewnętrzna, polegająca na uświadamianiu sobie prawdziwej
natury, odrzucaniu wyobrażeń i iluzji.
Kult
• Podstawowa praktyka religijna to medytacja. Rytualne
ruchy i powtarzanie mantr sprzyja medytacji.
Najpopularniejszą mantrą jest zdanie:
niech żyje klejnot w lotosie.
• Modlitwa ma oczyszczać z
negatywnej karmy. Najlepszym
miejscem modlitwy jest oczywiście
Bodhgaja – miejsce oświecenia
Buddy.
• Początkowo nie istniały żadne obrzędy.
Z czasem zaczęły powstawać ołtarze
modlitewne w świątyniach (stupach) i
prywatne w domach. Powinnny
zawierać figurę lub obraz Buddy (znak
ciała), stupę (umysł Buddy), oraz wersety z jego
nauczania. Początkowy zakaz składania ofiar złagodniał i
dziś ofiaruje się kwiaty, świeczki, pokarmy.
Kult
• Podstawowa praktyka religijna to medytacja.
Rytualne ruchy i powtarzanie mantr sprzyja
medytacji. Najpopularniejszą mantrą jest zdanie:
niech żyje klejnot w lotosie. Modlitwa ma oczyszczać
z negatywnej karmy. Najlepszym miejscem
modlitwy jest oczywiście Bodhgaja – miejsce
oświecenia Buddy.
• Początkowo nie istniały żadne obrzędy. Z czasem
zaczęły powstawać ołtarze modlitewne w
świątyniach i prywatne w domach. Powinnny
zawierać figurę lub obraz Buddy (znak ciała), stupę
(umysł Buddy), oraz wersety z jego nauczania.
Początkowy zakaz składania ofiar złagodniał i dziś
ofiaruje się kwiaty, świeczki, pokarmy.
Kult
• Mali – tybetański rodzaj sznura
modlitewnego ze 108 koralikami
do odmawiania mantry, lub z 27
koralikami, noszony nad
nadgarstkiem. Używa się też
młynków z świętymi tekstami,
obracanymi korbką. Znaczenie
religijne mają też dzwony i flagi
modlitewne z tekstami mantr
(obok).
• Miejscami kultu są klasztory –
święte miejsca odosobnienia i
medytacji.
Kult
• Mali – tybetański rodzaj sznura
modlitewnego ze 108 koralikami
do odmawiania mantry, lub z 27
koralikami, noszony nad
nadgarstkiem. Używa się też
młynków z świętymi tekstami,
obracanymi korbką. Znaczenie
religijne mają też dzwony i flagi
modlitewne z tekstami mantr
(obok).
• Miejscami kultu są klasztory –
święte miejsca odosobnienia i
medytacji.
Święta
• Święta buddyjskie opierają się na kalendarzu lunarnym, stąd
nie ma stałości terminów. Główne święta upamiętniają
wydarzenia z życia Buddy Siakjamuniego. Uczynki dokonane
w czasie świąt – dobre lub złe – zwielokrotniają się.
• Święto Wesak – upamiętnia narodziny, przebudzenie i odejście
Buddy w nirwanę (pierwsza pełnia księżyca w znaku byka).
• Dzień Dharmy – wspomina fakt, gdy w Sarnath pierwsi
uczniowie wysłuchali kazania Buddy i gdy wprawione w ruch
zostało koło Dharmy. Buddyści dziękują swemu nauczycielowi
za nauki (pierwsza lipcowa pełnia).
• Dzień Parinirwany – koniec życia Buddy, wspomnienie o
śmierci i zmarłych (po pierwszej lutowej pełni).
• Nowy Rok (Losar) – podsumowanie nagromadzonej karmy,
poprawa zachowania. W Tajlandii organizowana jest wtedy
parada różnych figur Buddy. Polewa się ciało wodą – znak
obmycia ze złej karmy. Rodzinnie buduje się stupę (kopiec) i
przyozdabia ją kwiatami.
Pielgrzymki
Cele pielgrzymek:
- Lumbini – miejsce narodzin
Buddy (w Himalajach)
- Bodhgaja – miejsce oświecenia
wszystkich buddów, także
ostatniego Buddy Siakjamuniego
- Sarnath (dziś Benares) – miejsce,
gdzie po raz pierwszy nauczał
Budda
Modlitwa w tych miejscach
mantrami ma moc niwelować
nawet oporną złą karmę.
Zadanie domowe
Odpowiedz pisemnie w zeszycie pełnymi zdaniami
na pytania:
• Jak nazywa się stan wygaśnięcia w człowieku
wszelkiego cierpienia i pragnień (stan
obojętności), do którego zmierza buddyzm?
• Co znaczy imię Budda?
• Jak nazywa się urząd buddyjskiego przywódcy
duchowego Nepalu?
• Jak nazywał się ostatni Budda, uważany za
założyciela buddyzmu? Z jakiego rodu
pochodził?
Bibliografia
• Encyklopedia szkolna. Religie świata, red.
C. Naudin, M.-L. Cuq, wyd. Delta W-Z.
• M. Kuźmińska, Wielkie religie świata, wyd.
Egmont, Warszawa 2007.
• Religie świata, red. H. Tinq, wyd.
Larousse, Wrocław 2007.
• Ilustracje, mapy i wykresy pochodzą z:
www.wikipedia.pl, www.ekai.pl,
www.opoka.org.pl i inne.
dk. Grzegorz Konieczny
Publiczne Gimnazjum Katolickie
im. św. Stanisława Kostki
Poznań
A. D. 2012