Cukrzyca ciążowa - Abbott Diabetes Care
advertisement
Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży © 2012 Abbott Ciąża i cukrzyca Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży © 2012 Abbott Defekt wydzielania i/lub działania insuliny Cukrzyca: podwyższone stężenie glukozy (hiperglikemia) Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Typy cukrzycy (1) Cukrzyca typu 1 Cukrzyca typu 2 Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Typy cukrzycy (2) Inne specyficzne typy cukrzycy Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Cukrzyca ciążowa Cukrzyca ciążowa Cukrzycę ciążową definiuje się jako różnego stopnia zaburzenia tolerancji glukozy, które po raz pierwszy wystąpiły lub zostały wykryte w czasie ciąży. W tej grupie mogą znaleźć się zarówno kobiety, które przed ciążą miały nieprawidłową gospodarkę węglowodanową, co zostało wykryte dopiero w czasie ciąży, jak i kobiety, u których wysokie stężenie glukozy wystąpiło tylko w czasie ciąży. Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej* Wielorództwo Ciąża po 35. roku życia Porody dzieci o dużej masie ciała (> 4000 g) w wywiadzie Urodzenie noworodka z wadą rozwojową Zgony wewnątrzmaciczne Nadwaga, nadciśnienie tętnicze przed ciążą Rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2 GDM w poprzednich ciążach * Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, Stanowisko PTD 2012, Zalecenie XXIII, pkt . III Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Podział cukrzycy ciążowej (GDM)* G1 – nieprawidłowa tolerancja glukozy z normoglikemią w warunkach przestrzegania diety G2 – hiperglikemia na czczo lub poposiłkowa (konieczne leczenie dietą i insuliną – nie zaleca się w okresie ciąży leczenia zaburzeń tolerancji węglowodanów doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi) * Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, Stanowisko PTD 2012, Zalecenie XXIII, pkt . IV GDM – Gestational Diabetes Mellitus Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Zmiany w organizmie kobiety podczas ciąży Zmiany hormonalne i metaboliczne (m.in. hormony łożyskowe, kortyzol i inne) Zmniejszona wrażliwość na insulinę (insulinooporność) Wzrost stężenia glukozy Wzrost produkcji insuliny Ciąża (jako dodatkowe obciążenie metaboliczne) może prowadzić do ujawnienia dyskretnych zmian, które mogą być związane z początkową fazą wolno rozwijającej się cukrzycy typu 2 Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Normy glikemii na czczo i po posiłku Dla każdego pacjenta należy indywidualnie określić docelowe wartości glikemii: Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Wpływ glukozy na płód glukoza hiperglikemia u matki = hiperglikemia u płodu Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Hipoglikemia – poziom cukru poniżej normy Drżenie, niepokój Przyśpieszone bicie serca Bladość skóry Głód Nudności Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Objawy hipoglikemii Objawy łagodne: Objawy umiarkowane: Niepokój Wilczy głód Pobudzenie Brak koncentracji Przyspieszenie czynności serca Złe samopoczucie Bladość Wzmożenie potliwości Uczucie głodu Pobudzenie ruchowe Niezborność ruchów Agresja Obfite poty Zaburzenia widzenia, szerokie źrenice Przyspieszenie rytmu serca, arytmie Hipoglikemia ciężka: utrata orientacji co do miejsca i czasu, drgawki, śpiączka Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Przyczyny niedocukrzenia Przyczyny niedocukrzenia: Zjedzenie zbyt małej ilości węglowodanów Zbyt długie odstępy pomiędzy posiłkami Intensywny wysiłek fizyczny nie zabezpieczony przekąską Podanie zbyt dużej ilości insuliny Spożycie alkoholu Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Zapobieganie i leczenie hipoglikemii Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Wpływ cukrzycy na przebieg ciąży (1) Ilość transportowanej glukozy od matki do płodu jest bezpośrednio uzależniona od jej stężenia we krwi ciężarnej: Różnica stężeń glukozy między matką a płodem wynosi około 20-30 mg/dl Jedynymi mechanizmami regulującymi transport glukozy do płodu są przepływ krwi przez łożysko i stężenie glukozy w surowicy krwi matki Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Wpływ cukrzycy na przebieg ciąży (2) I trymestr Poprawa tolerancji węglowodanów i zmniejszenie zapotrzebowania na insulinę. U ciężarnych obserwuje się obniżenie poziomu glukozy we krwi na czczo. II i III trymestr Pogorszenie przemiany węglowodanów i stopniowy wzrost zapotrzebowania na insulinę. Ostatnie tygodnie przed porodem Zapotrzebowanie na insulinę może się zmniejszać na skutek zwiększonego wydzielania jej przez płód. Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Możliwe powikłania I trymestr ciąży: Poronienia Wady rozwojowe Kolejne tygodnie ciąży: Wzrost stężenia glukozy u płodu Przerost komórek β i ich nadczynność Nadmierny wzrost płodu (makrosomia) Zaburzenia metaboliczne Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Samokontrola Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Współpraca personelu medycznego z pacjentką Personel medyczny omawia z pacjentką: Żeby zdobyć wiedzę – trzeba się uczyć. Ale żeby zdobyć mądrość – trzeba obserwować. Marilyn von Savant Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Do jakich celów leczenia (w tym poziomu cukru we krwi) powinna dążyć. Jakie są objawy wysokiego poziomu cukru we krwi? Co to są ciała ketonowe? Dlaczego lekarz zalecił, by je badać? W jaki sposób wykonać takie badanie? Co zrobić, jeżeli pojawią się ciała ketonowe? Co to jest hipoglikemia? Dlaczego jest niebezpieczna? Jakie są jej objawy? Co zrobić jeśli wystąpi hipoglikemia? Jak prawidłowo wykonać pomiar stężenia glukozy? Dlaczego lekarz zalecił insulinę? Jak prawidłowo i gdzie ją podać? Czy nic nie stanie się dziecku, gdy poda się insulinę w tkankę podskórną brzucha? Samokontrola Kontrola masy ciała Dobór wysiłku fizycznego Sposób odżywiania Pomiary ciśnienia Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Pomiary glikemii Pielęgnacja stóp Kontrola glikemii Przy dobrej kontroli glikemii ryzyko wad rozwojowych nie jest większe niż u dzieci kobiet bez cukrzycy Prawidłowe wyrównanie glikemii zapobiega wielu powikłaniom Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Kryteria wyrównania glikemii u kobiet w ciąży Na czczo i przed posiłkiem: 1 h po posiłku: < 120 mg/dl 60-90 mg/dl Średnia dobowa glikemia: Między 2.00-4.00: > 60 mg/dl 95 mg/dl Hemoglobina glikowana: < 6,1% *Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, Stanowisko PTD 2012, Zalecenie XXIII, pkt . V Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Samokontrola stężenia glukozy we krwi Samodzielne pomiary stężenia glukozy we krwi stanowią bardzo ważny element terapii, gdyż dzięki nim można wychwycić zbyt niskie lub zbyt wysokie poziomy cukru i odpowiednio zareagować Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Kwasica ketonowa Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Ciała ketonowe Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Przyczyny powstawania kwasicy ketonowej Infekcja, zwłaszcza z gorączką, gdy organizm zwalczając chorobę, zużywa więcej zapasów glukozy Nieprzyjęcie insuliny Palenie tytoniu Ciała ketonowe mogą pojawić się również w przypadku głodowania, w trakcie stosowania diety nisko węglowodanowej lub zbyt długiej przerwy nocnej Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Ryzyko kwasicy ketonowej W ciąży istnieje podwyższone ryzyko występowania kwasicy z powodu: Przyspieszonego głodowania Wzrostu stężenia antagonistów insuliny Odwodnienia (wymioty) Stresu Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Objawy kwasicy ketonowej Organizm chcąc się pozbyć ciał ketonowych, wydala je z moczem i przez płuca, dlatego wyczuwalny jest zapach acetonu z ust Aby wydalić aceton przez płuca, zwiększa się częstość oddychania Intensywne oddawanie moczu powoduje odwodnienie, mogą pojawić się zaburzenia świadomości. Pacjent odczuwa wzmożone pragnienie, a skóra jest sucha i zaczerwieniona Inne objawy to nudności, wymioty czy bóle brzucha Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Badanie poziomu ciał ketonowych Kiedy należy zbadać poziom ciał ketonowych we krwi lub poziom acetonu w moczu? Gdy stężenie glukozy we krwi przekracza 150 mg/dl Podczas choroby, a zwłaszcza z gorączką lub złym samopoczuciem Przy podejrzeniu, że stosowana dieta jest nieprawidłowa (np. zbyt małe posiłki) W jaki sposób możesz zbadać poziom ciał ketonowych? Ciała ketonowe możesz zbadać w moczu lub we krwi Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Oznaczanie ciał ketonowych we krwi Zamiast pomiaru acetonu w moczu można wykonać pomiar poziomu ciał ketonowych we krwi przy użyciu glukometru Tylko nieliczne glukometry mają możliwość mierzenia poziomu ciał ketonowych we krwi Zalety pomiaru ciał ketonowych we krwi: Informacja na temat aktualnego stanu zdrowia – ciała ketonowe najpierw pojawiają się we krwi, dopiero później w moczu. Badanie poziomu ketonów w moczu informuje nas o tym, jaki poziom ketonów wystąpił 2–4 godziny przed badaniem, natomiast ciała ketonowe we krwi wykrywane są znacznie wcześniej. Wynik pomiaru ciał ketonowych we krwi to dokładny wynik ilościowy (pomiar wykonany przy użyciu pasków testowych do badania moczu to badanie jakościowe, określające orientacyjny poziom ciał ketonowych w moczu). Technika wykonania pomiaru poziomu ciał ketonowych jest taka sama, jak w przypadku pomiaru stężenia glukozy. Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Pomiar ciał ketonowych przy użyciu glukometru Przygotować glukometr Do pasków testowych do pomiaru ciał ketonowych dołączony jest kalibrator, który należy umieścić w glukometrze, a po wyświetleniu numeru seryjnego na aparacie, należy wyjąć kalibrator Wyjąć pasek testowy z foliowego opakowania i wsunąć go do glukometru Umyć ręce ciepłą wodą z mydłem i wytrzeć je do sucha Nakłuć opuszek palca i niezwłocznie umieścić próbkę krwi na białym polu paska testowego Po 10 sekundach pojawi się wynik Interpretacja wyników pomiaru ciał ketonowych we krwi: Powyżej 1,5 mmol/l – duże ryzyko powstania cukrzycowej kwasicy ketonowej Od 0,6 do 1,5 mmol/l – średnie ryzyko powstania cukrzycowej kwasicy ketonowej Poniżej 0,6 mmol/l – zakres wartości prawidłowych Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Oznaczanie ciał ketonowych w moczu Badanie ciał ketonowych w moczu przeprowadza się specjalnymi paskami dostępnymi w aptece. W tym celu należy: Pobrać próbkę moczu do suchego, czystego pojemnika. Otworzyć buteleczkę z paskami do badania moczu i wyjąć jeden pasek. Zanurzyć część testową paska w moczu i natychmiast wyjąć. Strząsnąć nadmiar moczu. Po 15 sekundach od zwilżenia paska moczem odczytać zawartość ciał ketonowych, porównując kolor otrzymany na pasku z polami barwnymi umieszczonymi na butelce. Po 30 sekundach od zwilżenia paska moczem odczytać zawartość glukozy, porównując kolor otrzymany na pasku z polami barwnymi, umieszczonymi na butelce. Zapisać wyniki. Jeśli odczytasz wynik po upływie wskazanego czasu, należy go zignorować, gdyż może być fałszywie dodatni. Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Dieta Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Co to jest dieta? „Dieta” to kontrola nad ilością i jakością zjadanych produktów oraz płynów, a nie tylko ograniczenie sposobu odżywiania Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Rodzaj pożywienia a glikemia Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Dieta cukrzycowa Dieta cukrzycowa = dieta zdrowego człowieka Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Mity na temat odżywiania się podczas ciąży Mitem jest, aby kobieta w ciąży jadła za dwoje, przyszła mama je dla dwojga Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Podstawowe składniki odżywcze Węglowodany Białka Tłuszcze 1 gram węglowodanów dostarcza 4 kcal energii 1 gram białka dostarcza 4 kcal energii 1 gram tłuszczów dostarcza 9 kcal energii Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Węglowodany 40-50% zapotrzebowania energetycznego Węglowodany złożone o niskim indeksie glikemicznym Węglowodany proste o wysokim indeksie glikemicznym Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Białka 30% zapotrzebowania energetycznego Białko pochodzenia zwierzęcego Białko pochodzenia roślinnego Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Tłuszcze 20-30% zapotrzebowania energetycznego Tłuszcze pochodzenia zwierzęcego Tłuszcze pochodzenia roślinnego Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Błonnik Zawartość błonnika w diecie kobiety z cukrzycą ciążową powinna wynosić 20-40 g na dobę Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Witaminy i mikroelementy Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Zalecenia dotyczące prawidłowego odżywiania Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Wymiennik węglowodanowy 1 wymiennik węglowodanowy (1 WW) to ilość produktu spożywczego, która zawiera 10 gramów węglowodanów Zjedzenie 1 WW, czyli 10 gramów węglowodanów podnosi glikemię o około 40 mg/dl Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Wymiennik białkowo-tłuszczowy (WBT) Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Indeks glikemiczny (IG) Indeks glikemiczny to lista produktów uszeregowanych ze względu na wzrost stężenia glukozy po ich spożyciu Określa zdolność węglowodanów do podwyższenia stężenia glukozy we krwi IG produktu powyżej 60 powoduje gwałtowny wzrost glikemii Obróbka pokarmu zwiększa IG Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Indeks glikemiczny – zakresy wartości Niski Indeks Glikemiczny: 55 lub mniej Średni Indeks Glikemiczny: 56-69 Wysoki Indeks Glikemiczny: 70 lub więcej Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Co wpływa na IG? Ilość i rodzaj węglowodanów Stopień dojrzałości owoców Zastosowane metody przetwarzania żywności, pora dnia i tempo, w jakim produkt został spożyty oraz to jakie posiłki poprzedzały jego spożycie Obecność błonnika pokarmowego Obecność w produkcie innych składników odżywczych, np. białek, tłuszczów Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Ładunek glikemiczny Ładunek glikemiczny (ŁG) uwzględnia zawartość węglowodanów w produkcie oraz tempo ich wchłaniania Ładunek glikemiczny oprócz indeksu glikemicznego bierze również pod uwagę wielkość spożywanych porcji Przykład: O ile arbuz ma wysoki indeks glikemiczny (72 – ustalone w oparciu o zjedzenie całego arbuza), o tyle przeciętna porcja arbuza ważąca 120 gram zawiera tak mało węglowodanów, iż jej ładunek glikemiczny wynosi zaledwie 4, a każda wartość ŁG poniżej 10 uznawana jest za niską. Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Zalecenia dla kobiet z cukrzycą ciążową Codziennie spożywaj posiłki o możliwie stałych porach. Posiłki spożywaj 5–6 razy dziennie w małych ilościach, co 3 godziny (ze względu na przyspieszone głodowanie). Nawet pojedynczy produkty (np. owoce) traktuj jako posiłek. Ograniczaj w diecie potrawy wysokokaloryczne, ciężkostrawne. Unikaj produktów i potraw zawierających dużo soli. Dbaj o to, by posiłki były zawsze świeżo przygotowane, nie za gorące i nie za zimne. Urozmaicaj swoją dietę, wybieraj produkty ze wszystkich poziomów piramidy prawidłowego odżywiania. Wybieraj produkty bogate w błonnik. Dostarczaj węglowodanów złożonych zawartych w produktach zbożowych, surowych warzywach i owocach. Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Korzyści wynikające ze stosowania odpowiedniej diety przez kobietę z cukrzycą ciążową Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Wysiłek fizyczny w czasie ciąży Wysiłek fizyczny jest nieodłączną częścią leczenia cukrzycy Powinien być jednak dostosowany do możliwości pacjentki Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Co jeszcze warto wiedzieć? Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Na co zwracać uwagę przy analizie wyników pomiarów? Krew pełna Osocze Krwinki białe Płytki krwi Krwinki czerwone Glikoliza oznacza spadek glukozy w próbce „na skrzep” o ok. 10 mg/dl na godzinę. Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Na co zwracać uwagę przy wykonywaniu pomiarów – najczęstsze błędy Próbka krwi nieodpowiedniej wielkości Przeterminowane paski testowe Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży Pomiar wykonywany kilka razy z tego samego nakłucia Przeoczenie instrukcji dotyczących sposobu wymiany igieł w nakłuwaczach Cukrzyca ciążowa Program szkoleń dla kobiet w ciąży © 2012 Abbott
