Wyk³ad 2 45 min

WYKŁAD 2
PODSTAWOWE
INFORMACJE DOTYCZĄCE
UZALEŻNIEŃ
PODSTAWOWE POJĘCIA
PODSTAWOWE POJĘCIA
NADUŻYWANIE
Definicja WHO
- przyjmowanie (samostosowanie) danego leku lub
środka, niezgodnie z jego ustalonym przeznaczeniem
leczniczym lub socjalnym
PODSTAWOWE POJĘCIA
UZALEŻNIENIE LEKOWE
 złożona choroba ośrodkowego układu nerwowego (OUN)
 charakteryzuje się natrętnym, niekiedy
niekontrolowanym dążeniem do użycia leku (craving), jego
poszukiwaniem i dążeniem do zdobycia za wszelką cenę
oraz używaniem mimo oczywistych poważnych zagrożeń
dla zdrowia i życia
 może być chorobą chroniczną, z nawrotami
występującymi nawet po długich okresach abstynencji
 uzależnienia mieszane (uzależnienia od dwóch lub więcej
substancji
PODSTAWOWE POJĘCIA
NAŁÓG
stan powodujący przymus zażywania substancji
wywołującej uzależnienie psychiczne i fizyczne
stałe zwiększania dawki
szkodliwy wpływ na osobę i jej otoczenie
mechanizm powstania nałogu – wpływ substancji
psychostymulującej na organizm, doprowadzający do
konieczności zażywanie związku lub leku w:
•
oczekiwaniu na przyjemne działanie
•
celu uniknięcia nieprzyjemnych doznań gdy go brak
PODSTAWOWE POJĘCIA
PRZYZWYCZAJENIE (NAWYK)
stan powodujący pragnienie, ale nie przymus zażywania
danej substancji
ograniczona tendencja do zwiększania dawki
ograniczona zależność fizyczna i psychiczna
brak objawów abstynencji
wpływa tylko na jednostkę, nie na społeczeństwo
PODSTAWOWE POJĘCIA
SUBSTANCJE UZALEŻNIAJĄCE (PSYCHOAKTYWNE)
substancje chemiczne, które działając na organizm
człowieka powodują zmiany w jego samopoczuciu
oraz zafałszowują odbiór rzeczywistości
mogą przyczynić się do powstania uzależnienia
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zalicza tu:
alkohol, pochodne opium, przetwory konopi indyjskich,
substancje uspokajające i nasenne, kokainę i inne
substancje pobudzające, substancje halucynogenne, tytoń
oraz lotne rozpuszczalniki
kontrola leków, substancji przewożonych przez granice
PODSTAWOWE POJĘCIA
NARKOTYKI
potoczne określenie substancji wpływających na
świadomość
nie ma jednoznacznej definicji
najczęstsza definicja (choć to spore uogólnienie):
• substancje, które powodują uzależnienie fizyczne
• wszystkie substancje psychotropowe, aktualnie
nielegalne (tzw. "policyjna definicja narkotyku")
• substancje przyjmowane przez niektóre grupy społeczne
w celu czasowej zmiany nastroju, nieakceptowane
powszechnie w społeczeństwie
PODSTAWOWE POJĘCIA
HALUCYNOGENY
grupa substancji psychoaktywnych wywołujących
halucynacje
halucynogeny nie wywołują zależności fizycznej, ale
wzrost tolerancji
do najpopularniejszych w Polsce
halucynogenów należą grzyby
z gatunku Psilocybe semilanceata
(łysiczka lancetowata)
PODSTAWOWE POJĘCIA
OMAMY (HALUCYNACJE)
 patologiczne zjawiska zmysłowe
 występujące mimo braku bodźców zewnętrznych
 powstające po zażyciu narkotyku lub halucynogenu
 często połączone z objawami depersonifikacji, lękiem
i niepokojem, zmianą nastroju, błogostanem
 wyróżniamy omamy (w zakresie każdego zmysłu):
• słuchowe
• wzrokowe
• czuciowe
• smakowe
• węchowe
RODZAJE HALUCYNACJI
• słuchowe - mogą być wyraźne i niewyraźne (nieokreślone
dźwięki, trzaski, stuki, głosy, wyraźne rozmowy)
• wzrokowe - mogą być proste (błyski, cienie) i złożone
(przedmioty, zwierzęta, osoby, grupy osób), realne lub
dziwaczne (bajki czy opowieści science-fiction)
• czuciowe - zewnętrzne (swędzenie, kłucie, pieczenie),
wewnętrzne (szarpanie, rozciąganie, ściskanie),
kinestatyczne (unoszenie się czy spadanie)
• smakowe - np. odczuwanie smaku rzekomej trucizny
• węchowe - najczęściej towarzyszą innym omamom,
przykre (spalenizna, gaz) lub przyjemne (kadzidła)
PODSTAWOWE POJĘCIA
TOKSYKOMANIA (1974 r. Komitet Ekspertów WHO)
 nadmierne, okresowe lub systematyczne przyjmowanie
środków o szkodliwym działaniu na organizm
 mogą prowadzić do powstania nałogu lub nawyku
 8 podstawowych typów toksykomanii (podział ze
względu na wystąpienie lub nie zależności psychicznej,
fizycznej, tolerancji oraz zespołu abstynencyjnego)
TYPY TOKSYKOMANII
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Typ morfinowy
Typ barbiturowo-alkoholowy
Typ kokainowy
Typ cannabis (alkaloidy konopi)
Typ amfetaminowy
Typ khat (katyna pochodna efedryny)
Typ sublimacji halucynogennej
Typ lotnych rozpuszczalników (wziewna)
PODSTAWOWE POJĘCIA
ABSTYNENCJA
dobrowolne wyrzeczenie się (łac. abstinentia –
wstrzemięźliwość, powściągliwość, powstrzymywanie się
od czegoś)
do najczęściej spotykanych motywów abstynencji należą:
• stan zdrowia,
• uzależnienie od alkoholu,
• charakter wykonywanej pracy,
• przyjęcie określonych norm czy zasad
• motywacja związana z dbałością o interes narodowy
• sytuacja ekonomiczna
PODZIAŁ SUBSTANCJI
PSYCHOAKTYWNYCH
UZALEŻNIENIA - PLAGA KRAJÓW
ROZWINIĘTYCH - USA
- legalne substancje uzależniające – nikotyna i alkohol
- papierosy w USA
• nałogowi palacze 62 mln
• tytoń bezdymny 6,8 mln
• zgony 500 tys.
- alkohol w USA
• alkoholicy i nadużywający 18,4 mln
• zgony (marskość wątroby, wypadki drogowe) 111 tys.
PODZIAŁ NARKOTYKÓW
KLASYCZNE
PODNOŚNIKI
DOŁOWNIKI
HALUCYNOGENY
INNE
Kokaina
Metamfetamina
Fencyklidyna
(PCP)
Anaboliki
Heroina
Metylofenidat
Kwas γhydroksymasłowy
(GHB)
Marihuana
Metkatinon
Lizergamid
(LSD)
Ketamina
Psylobina
MDMA
Metakwalon
Meskalina
Efedryna
Flunitrazepam
Klonazepam
Rozpuszczalniki
NARKOTYKI KLASYCZNE
KOKAINA
- stanowi największy problem (duże miasta)
- spożycie spada (1985 – 5,7 mln; 1996 – 1,75 mln w USA)
- główni użytkownicy to starsi mieszkańcy śródmieść,
palący krak (crack)
- nastolatkowie palący blunty –
papierosy z kokainą i marihuaną
NARKOTYKI KLASYCZNE
HEROINA
- zwiększa się spożycie (1996 – 216 tys.)
- podawana dożylnie, palona, wdychana (mniej
niebezpieczne ze względu na zakażenie AIDS)
- agresywny marketing heroiny
NARKOTYKI KLASYCZNE
MARIHUANA
- ok. 72 mln Amerykanów powyżej
12 lat miało z nią kontakt
- aktywnych palaczy jest 18,7 mln
i ilość ta rośnie
- kombinowanie marihuany z innymi narkotykami
- marihuana z kokainą (crack) w bluntach (3750s, diablitos,
primos, oolies czy woolies)
- blunty zanurzone w fencyklidynie (PCP) to happy sticks
(wicky sticks, illies, love boat, wet lub tical)
PODNOŚNIKI (STYMULANTY)
- METAMFETAMINA – zastrzyki, wąchana, palona
(chasing the dragon) i brana doustnie
- AMFETAMINA – mniej popularna
- METYLOFENIDAT – lek Ritalin, ADHD
- METKATINON – podobny budową i efektami do kokainy
- METYLENODIOKSYMETAMFETAMINA (MDMA) –
popularna Extasy, zaliczana
do „leków klubowych”
- EFEDRYNA – sklepy ze
zdrową żywnością
PODNOŚNIKI (STYMULANTY)
Różne stymulanty
Tabletki metamfetaminowe
i amfetaminowe
DOŁOWNIKI I „LEKI KLUBOWE”
- związki zmniejszające aktywność, uspakajające, downers
- używane jako „leki klubowe”, rape dates, okradanie
pasażerów w pociągach
- leki z grupy benzodiazepin – FLUNITRAZEPAM,
KLONAZEPAM
- kwas γ-hydroksymasłowy (GHB) – wywołuje euforię,
anabolik
- KETAMINA – szybki narkotyk i halucynogen, Special K,
czasem mieszana z alkoholem i GHB – Special K-lude,
ponieważ działaniem przypomina METAKWALON (Quaalude)
DOŁOWNIKI I „LEKI KLUBOWE”
Ketamina
Metakwalon (Quaalude)
Downers
GHB
Flunitrazepam
DOŁOWNIKI, „LEKI KLUBOWE” ORAZ
HALUCYNOGENY
- dietyloamid kwasu lizergowego (LSD) – najpotężniejszy
halucynogen
- zsyntetyzowany w 1938 r. przez Alberta Hoffmana, który
odkrył również jego działanie 
- wywołane potężne halucynacje mogą
niespodziewanie powrócić w długim
czasie po pierwszym zażyciu
(flashback)
- związek nie wywołuje uzależnienia
- jest jednak bardzo niebezpieczny
DIETYLOAMID KWASU LIZERGOWEGO
HALUCYNOGENY
- FENCYKLIDYNA (PCP) – działanie podobne do ketaminy
- zsyntetyzowana również jako lek do znieczulenia ogólnego
- halucynogen o silnych właściwościach uzależniających
- wywołuje zachowania poszukiwawcze
wrappes
HALUCYNOGENY
MESKALINA
PSYLOCYBINA
NARKOTYKI WZIEWNE - INHALANTY
- ważna i niebezpieczna choć mało doceniania grupa
substancji uzależniających
- stosowane głównie przez eksperymentujące dzieci
i młodzież
- rozpuszczalniki na bazie benzenu, toluenu i innych
węglowodorów aromatycznych (używane
w gospodarstwach domowych jako środki czystości oraz
rozpuszczalniki do farb, mazaki)
- benzyna oraz gazy (propan – zapalniczki, butan – kuchenki)
- niebezpieczne ze wzg na:
 skutki bezpośrednie – uduszenie, zahamowanie pracy
serca
 odległe – trwałe neuropatie, uszkodzenia wątroby
NARKOTYKI WZIEWNE - INHALANTY
- azotany alifatyczne – azotyn amylu, azotyn butylu,
azotyn cykloheksylowy
- większość z nich jest dostępna na receptę lub zakazana
- wprowadzone przez środowiska
gejowskie
- leki używane do narkozy wziewnej
– eter, chloroform oraz halotan
STERYDY
- sterydy anaboliczne, pochodne
testosteronu
- stosowane doustnie – oksymetolon,
oksandronol, metandrostenolon, stanazolol
- domięśniowo – nandrolon, baldenon, cypropionian
testosteronu
- można je kupić w sklepach ze zdrową żywnością
- podnoszą agresywność i pobudliwość, powodują euforię,
zwiększają energię, podniecenie
seksualne, gwałtowne
zmiany nastroju, rozpraszanie się,
kłopoty z pamięcią i orientacją