UKŁ - Zgapa.pl

UKŁ. POKARMOWY:
Trawienny; w kształcie długiej cewy, rozpoczyna się szparą ustną, a kończy odbytem. Do ukł. pokarm należą
jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube oraz gruczoły wielkie (trawienne), czyli wątroba
i trzustka. Ściana przewodu pokarmowego składa się z 3 warstw:
1) błona śluzowa z tk podśluzową (od wew.)
2) błona mięśniowa (warstwa środkowa)
3) błona surowicza z tk podsurowiczą (od zew.)
AD. 1) pokrywa przewód od wew , biegną w niej naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy, w jamie ustnej w
górnej części przełyku i kanale odbytniczym jest tu nabłonek wielowarstwowy płaski, a w pozostałych odcinek
nabłonka walcowaty. Nabłonek śluzówki pełni rolę ochronną, reguluje przepuszczalność ściany przewodu
pokarmowego i pełni rolę wydzielniczą wydzielając płyn śluzowy. Dlatego śluzówka jest zawsze wilgotna,
błyszcząca i śliska. Pod błoną śluzową jest tk podśluzowa, która daje luźne połączenie błony śluzowej z błoną
mięśniową.
AD. 2) czyli środkowa warstwa, zbud jest: *w jamie ustnej, w gardle, w górnej części przełyku i w kanale
odbytniczym – z tk mięśń poprzecznie prążkowanej. **w pozostałych odcinkach jest to tk mięśń gładka
(niezależna od naszej woli). Błona mięśń przewodu z wyjątkiem żołądka układa się w 2 warstwach: wew.
(okrężna), zew. (podłużna). Natomiast w żołądku występ trzecia warstwa – ukośna.
AD. 3) błona surowicza, pokrywa przwód pokarmowy leżący wew jamy brzusznej, zbud jest z tk łącznej
wiotkiej, która łączy się z tk podsurowiczą.
Narządy przewodu pokarmowego nie leżące w jamie brzusznej otacza błona zew zbudowana z tk wiotkiej lub
zbitej (tk łączna).
JAMA USTNA:
Rozpoczyna się szparą ustną, a kończy cieśnią gardzieli, czyli otworem łączącym jamę z gardłem. Jamę ustną
stanowią: *od przodu warga górna i dolna, *z boków policzki, *z góry podniebienie twarde i miękkie, *z dołu
język i dno jamy ustnej. Łuki zębodołowe, szczęki i żuchwy wraz z zębami dzielą jamę ustną na: przedsionek i
jamę właściwą.
1) WARGI – górna i dolna warga łączy się z boku w postaci kąta ust. Powierz zew warg pokryta jest skórą, a
wew błoną śluzową. Strefa przejściowa między skórą a śluzówką nazywa się czerwieniom wargową. Przez
warstwę rogowaciejącą nabłonka warg widoczne są naczynia krwionośne. Błona śluzowa jest różowa, a gruczoły
wargowe są gruczołami ślinowymi wyczuwalnymi w postaci drobnych gródek.
2) POLICZKI – powierz zew pokryta skórą, następna warstwa to tk tłuszczowa (poduszeczka tłuszczowa, która
nie zanika nawet w starości). Kolejne warstwy policzka to powięź - m policzkowy, warstwa gruczołowa, błona
śluzowa, która na wysokości 2-go zęba trzonowego tworzy wyniosłość zwaną brodawką przyuszniczą, na której
jest ujście przewodu przyusznic (ślinanki przyusznic).
3) ZĘBY – u człowieka występ 2 pokolenia zębów: *pierwsze pokolenie to z mleczne, których jest 20,
ułożonych w 2 łuki zębowe – górny i dolny, po 10 w każdym.; **drugie pokolenie to z stałe, jest ich 32, tworzą
2 łuki zębowe – górny i dolny, po 16 w każdym. Ząb zbud jest z korony, szyjki i korzenia. KORONA – to
widoczna część z pokryta szkliwem (szkliwo to najtwardsza część z.), pod szkliwem jest zębina, a pod zębiną
jest komora z zwężająca się w kanał z., który kończy się w korzeniu z. SZYJKA – część objęta dziąsłem, szyjkę
i korzeń pokrywa kostniwo (cement o zabarwieniu żółtym i bud podobnej do tk kostnej). KORZEŃ – osadzony
jest w zębodole i połączony z nim błoną łączno - tkankową zwaną ozębną. Kanał z mieszczący się w korzeniu
posiada otwór na wierzchołku korzenia wypełniony miazgą, czyli tk łączną silnie unerwioną i ukrwioną.
RODZAJE ZĘBÓW: *sieczne (siekacze 2), *kły, *przedtrzonowe, *trzonowe. SIEKACZE – służą do odrywania
kęsów, ich korona ma kształt dłuta, posiada powierz wargową, językową (dolne) i podniebienną oraz posiada
brzeg sieczny i 2 brzegi styczne. Korzeń jest zawsze pojedynczy. KŁY – jest najdłuższym jednokorzeniowym z,
korona ma kształt stożka o ściętym ostrym wierzchołku. PRZEDTRZONOWE – na koronie posiadają powierzch
żucia, czyli 2 guzki – jeden po str policzkowej, drugi po str językowej lub podniebiennej. Zęby górne bywają
dwukorzeniowe. Zęby dolne jednokorzeniowe. TRZONOWE – mają najsilniej rozwiniętą koronę, korona z
górnych ma kształt rombu, a zębów dolnych wydłużonego prostokąta.
Powierzch żucia posiada od 4-5 guzków. Zęby górne posiadają po 3 korzenie, dolne 2 korzenie. Ząb trzonowy 3ci, tzw mądrości może mieć różny kształt i wielkość lub może w ogóle nie występować. Zęby trzonowe
wywierają nacisk ok. 122 kg, a siekacze ok. 25 kg.
4) DZIĄSŁA – część błony śluzowej jamy ustnej, pokrywają wyrostki zębodołowe szczęki, żuchwy oraz z, na z
otaczają jedynie szyjkę. Błona śluzowa dziąseł nie zawiera gruczołów, ale jest silnie unaczyniona i ukrwiona.
5) PODNIEBI. – górna część jamy ustnej, składa się z część przedniej, czyli podniebienia twardego i części
tylnej czyli podniebienia miękkiego. *P. TWARDE – stanowi przegrodę między jamą nosową a ustną.
Utworzone jest z podnieb kostnego i błony śluzowej. Błona śluzowa przechodzi z przodu i z boków przechodzi
w dziąsła górne, a od tyłu tworzy fałdy podniebienne poprzeczne. *P. MIĘKKIE – stanowi ruchomą przegrodę
oddzielającą przy przełykaniu między jamą nosową a gardłem oddzielając część ustną. W część środkowej
podnieb miękkiego zwisa języczek. Podnieb miękkie utworzone jest przez: rozcięgno podniebienne, mięśnie,
błonę śluzową. Rozcięgno – przedłużenie okostnej podniebienia twardego (warstwa tk łącznej) – przylega do
niej warstwa gruczołów podniebiennych oraz przyczepiają się mm. Mięśnie – są to m dźwigacz podniebienia, m
napinacz podniebienia. Oba te mm unoszą i napinają podniebienie miękkie. Współdziała z nimi m języczka. M
podniebienno – gardłowy i podniebienno – językowy – oba te mm zbliżają do siebie łuki podniebienne, a między
łukami jest zagłębienie – zatoka migdałkowa. W zatoce leży migdałek podniebienny, powyżej migdałka jest
zagłębienie zwane dołem nadmigdałkowym. Migdałek podniebienny ma kształt jajowaty, jest wielkości
czereśni, składa się z tk chłonnej wytwarzającej limfocyty. To 1-sza bariera ochronna naszego organizmu.
6) JĘZYK – narząd mięśniowy pokryty błoną śluzową. Wyróżniamy koniec języka, trzon języka, nasada języka.
Na trzonie wyróżniamy powierzch górną czyli grzbiet języka, powierz dolną oraz 2 brzegi języka. Szkielet
języka utworzony jest przez błonę łączno – tkankową czyli rozcięgno języka. Do rozcięgna przyczepiają się mm
języka. Wyróżniamy 2 rodzaje mm: *mm wew. (podłużny górny i dolny, poprzeczny, pionowy, *mm zew. (m
brudkowo – językowy, rylcowo – językowy, gnykowo – językowy). Mm wew powodują zmianę kształtu języka
czyli spłaszczenie, pogrubienie, poszerzenie języka. Mm zew wysuwają język do przodu cofają ku tyłowi i
unoszą ku górze. Mm wew i zew biorą udział w żuciu pokarmów, formowaniu kęsów, w połykaniu, artykulacji
głosu. Duże znaczenie ma m bródkowo – językowy, który wysuwa język do przodu, ponieważ jego uszkodzenie
może doprowadzić do uduszenia się. Wszystkie mm języka unerwia nerw podjęzykowy (XII-sty).
Język pokryty jest błoną śluzową, która na grzbiecie jest szorstka z powodu występ tam brodawek nitkowatych.
Czynność tych brodawek polega na rozcieraniu pokarmów oraz przewodzenia wrażeń dotyku. Dużą grupę
stanowią brodawki pełniące funkcje smakowe. Na grzbiecie są to brodawki grzbietowe (czyli małe okrągłe
wyniosłości), w miejscu przejścia w nasadę języka są brodawki okolone, które układają się na języku w
kształcie litery V. Na brzegach języka występ brodawki liściaste. W ścianach brodawek języka są kubki
smakowe – są to mikroskopowe twory nabłonkowe kształtu beczułkowatego posiadające otwory smakowe, w
których są zakończenia włókien nerwu smakowego. Błona śluzowa języka z grzbietu przechodzi na nasadę
języka, a z brzegów bocznych na powierz dolną. Na nasadzie języka jest ona nierówna i pofałdowana. W fałdach
tych znajduje się migdałek językowy. Błona śluzowa powierz dolnej języka jest gładka i łączy się z dziąsłem
fałdem nazywanym wędzidełkiem języka. Od wędzidełka odchodzą fałdy strzępiaste, a tuż pod językiem fałdy
podjęzykowe, w których są ujścia przewodu ślinianki podżuchwowej i podjęzykowej. Pod błoną śluzową na
końcu języka znajduje się gruczoł językowy przedni.
7) DNO JAMY USTNEJ – jest ono widoczne po podniesieniu języka ku górze. Tworzy go parzysty m
żuchwowo – gnykowy, który zwany jest przeponą jamy ustnej. M ten przyczepia się do żuchwy i k gnykowej.
Powierz górną przepony pokrywa błona śluzowa, a powierz dolną skóra szyi.
8) GRUCZOŁY ŚLINOWE – tzw ślinianki. Dzielimy je na: *małe – znajdujące się na grzbiecie języka. W
błonie śluzowej policzków, w wardze górnej i dolnej, w podnieb twardym i miękkim oraz w gardle; *duże –
ślinianka przyuszna, podżuchwowa i podjęzykowa. Ślinianka przyuszna – jest największym gruczołem
ślinowym, otoczona jest torebką łączno – tkankową, której zadaniem jest ograniczenie obrzęku podczas stanu
zapalnego (np. świnka). Przewody śliń przyusznej rozpoczynają się w gronach pęcherzyków wydzielniczych.
Przewody te łączą się w jeden przewód wspólny, który biegnie poniżej dolnego brzegu kk jarzmowej, następnie
przebija m żwacz i wychodzi w jamie ustnej na wysok 2-go górnego z trzonowego. Ślinianka podżuchwowa kształt spłaszczonego orzecha włoskiego, otacza ją torebka łączno – tkankowa. Jej przewód wnika do jamy
ustnej i uchodzi w fałdzie podjęzykowym błony śluzowej dna jamy ustnej. Ślinianka podjęzykowa – kształt
walcowaty, leży na dnie jamy ustnej, jej ujście wychodzi w fałdzie podjęzykowym i jest najmniejszą najmniejszą
ślinianką wśród dużych.
GARDŁO:
Jest odcinkiem przewodu pokarmowego, biegnie od wysok podstawy czaszki do powierz przedniej kręgosłupa
szyjnego, dalej schodzi ku dołowi i kończy się na wysok 6-go lub 7-go kręgu szyjnego. W gardle wyróżniamy:
**ścianę górną (sklepienie gardła), przyczepia się do trzonu k klinowej i części podstawnej k potylicznej;
**ścianę tylną – skierowana do trzonów kręgów szyjnych, a przestrzeń między ścianą a kręgami wypełniona jest
tk łączną i nazywa się przestrzenią zagardłową.; **ść przednią – posiada 3 otwory, które łączą jamę gardła z
jamą ustną, nosową i krtaniową; **2 ść boczne – przylegają do nich pęczki naczyniowo – nerwowo, czyli tętnica
wspólna szyjna, żyła wew szyjna i nerw błędny oraz przylegają mm językowo – gardłowe i nerwy podjęzykowe.
JAMA gardła w górnym odcinku jest najszersza, schodząc w dół zwęża się oraz składa się z 4 warstw:
*warstwy błony śluzowej (ciąg dalszy błony śluzowej nosowej i ustnej), **w błony włóknistej – tk podśluzowa,
która łączy błonę śluzową z błoną mięśń; **w błony mięśń – dzieli się na: a) włókna warstwy zew.przebiegające okrężnie, tworzące mm zwieracze gardła; b) włókna warstwy wew.- przebiegają podłużnie i
tworzą dźwigacz gardła; ****w błony zew.- warstwa łączno – tkankowa pokrywająca mięśniówkę. Mm
dźwigacze i zwieracze gardła zwężają gardło.
GARDŁO – PODZIAŁ: gardło dzielimy na 3 części: *górna – czyli nosowa, podniebienie miękkie stanowi
granicę między częścią nosową a ustną, w ścianie przedniej występ nozdrza łączące gardło z jamą nosową.
Ściana górna zwana jest sklepieniem. Zbud jest z błony włóknistej, a w miejscu przejścia łuku sklepienia w
ścianę tylną położony jest migdał gardłowy tzw trzeci, który w okresie noworodkowym i niemowlęcym jest
duży, a w późniejszym okresie dziecięcym ulega stopniowo zanikowi. Na ścianie bocznej części nosowej jest
ujście gardłowe trąbki słuchowej (tzw Eustachiusza), czyli przewodu łączącego jamę gardła z jamą bębenkową
ucha środkowego. Ujście to otoczone jest wałem trąbkowym, za którym położony jest migdał trąbkowy
parzysty. Migdałek trąbkowy, gardłowy oraz podniebienne, a także migdałek językowy stanowią limfatyczny
pierścień gardłowy, który bierze udział w zwalczaniu drobnoustrojów oraz wytwarzaniu przeciwciał zwiększając
odporność.; **środkowa – ustna, na ścianie przedniej gardła części ustnej leży otwór zwany cieśnią gardzieli,
który łączy gardło z jamą ustną.; ***dolna – czyli krtaniowa, leży za krtanią. W ścianie przedniej gardła tej
części jest otwór zwany wejściem do krtani, który łączy jamę gardła z jamą krtani.
Błona śluzowa ścian bocznych w tej części gardła tworzy zagłębienia gruszkowate zwane zachyłkami
stanowiące drogę dla płynnego pokarmu. Część krtaniowa zwęża się ku dołowi przechodząc w przełyk. W
gardle krzyżują się drogi oddechowa i pokarmowa, a powietrze z jamy nosowej przechodzi do gardła, dalej do
krtani. Stamtąd do dalszych grup oddechowych i płuc. Natomiast pokarm z jamy ustnej przechodzi przez cieśń
gardzieli do jamy gardła, a z gardła ześlizguje się do przełyku.
PRZEŁYK:
Jest cewą mięśń. – błoniastą łączącą gardło z żołądkiem. Rozpoczyna się w części krtaniowej gardła, a kończy
na wysokości 10-go lub 11-go kręgu piersiowego łącząc się z wpustem żołądka. Przełyk składa się z części:
*szyjnej – leżącej między kręgami szyjnymi a tchawicą; **piersiowej – leżącej za łukiem aorty na wysok. 4-go
kręgu piersiowego, krzyżuje się od tyłu z oskrzelem głównym lewym. Ściany boczne pokryte są od zew opłucną
śródpiersiową, a na odcinku piersiowym od zew na przełyku układają się nerwy błędne prawy i lewy, które
biegną wraz z przełykiem do jamy brzusznej i dalej przełyk przechodzi do jamy brzusznej przez roztwór
przełykany w przeponie; ***brzusznej – na odcinku 0d 2-3 cm jest pokryta otrzewną.
Przełyk na swoim przebiegu posiada 3 przewężenia: A) górne (na granicy z gardłem), B) środkowe (na wysok.
rozdwojenia tchawicy), C) dolne (w obrębie przepony.
Ściana przełyku składa się z 3 warstw: *błona wew.- tzw. śluzowa z tk. podśluzową, układa się podłużnie
tworząc fałdy, natomiast w tk. podśluzowej znajdują się gruczoły przełykowe wydzielające śluz; **błona
środkowa – tzw. mięśń., składa się z 2 warstw: zew.- podłużnej, wew.- okrężnej. Na odcinku górnym przełyku
jest błona mięśniowa tworząca włókna poprzecznie prążkowane. Na odcinku dolnym przełyku występ włókna
mięśniówki gładkiej, a w części środkowej przełyku występ włókna obu rodzajów; ***błona zew.- tzw.
surowicza. W części szyjnej i piersiowej przełyku jest to łączno – tkankowa luźna błona zapewniająca jego
przesuwalność. Natomiast w części brzusznej przełyk pokryty jest błoną surowiczą tzw. otrzewną trzewną.
ŻOŁĄDEK:
Najszersza część przewodu pokarmowego. U góry łączy się z przełykiem, a u dołu z opuszką dwunastnicy. Leży
w nadbrzuszu pod lewym łukiem żebrowym i poniżej przepony. W żołądku wyróżniamy: 1) część wpustową, do
której uchodzi przełyk (to tzw wpust żołądka), 2) dno żołądka – największa jego część położona tuż nad
przeponą, 3) trzon żołądka – największa część środkowa, 4) część oddźwiernikowa – przechodzi w dwunastnicę,
a miejsce przejścia nazywa się oddźwiernikiem.
W żoł wyróżniamy ścianę przednią i tylną, krzywiznę większą i mniejszą. Wew żołą znajduje się kanał żoładka
– jest to przestrzeń w trzonie żołądka, po której spływają pokarmy w postaci płynnej do jamy oddźwiernikowej
(to kolejna część żoł oraz kanał oddźwiernikowy, czyli przestrzeń w części oddźwiernikowej. Budowa ściany żoł
(od wew): 1)z błony śluzowej z tk pośluzową, 2)z błony mięśń, 3)błony surowiczej. AD.1) błonę śluzową
pokrywa nabłonek walcowaty, którego komórki wydzielają śluz (żołądkowy). Błonę śluzową od błony mięśń
oddziela mięśniówka błony śluzowej, na przebiegu której powstają fałdy żołądkowe. Fałdy te są podłużne,
przebiegają równolegle do krzywizny mniejszej tworząc tzw rynnę żołądkową, przez które spływają pokarmy
płynne. Na tych fałdach występ wyniosłości zwane polami żołądkowymi, które posiadają dołeczki, a na dnie
każdego dołeczka jest ujście gruczołów cewkowatych żołądka. Są to gruczoły właściwe żoł., których jest ok.
35mln. W błonie śluzowej wyróżniamy: *gruczoły w części wpustowej zbud z komórek wydzielających śluz
oraz nielicznych komórek pepsynogennych; *gruczoły dna- zbud są z 3 rodzajów komórek: pepsynogennych
(główne), kwasotwórczych (okładzinowe) wytwarzające kwas solny i śluzowych; *gruczoły oddźwiernikowe
zbud z komórek wydzielających śluz. AD.2) utworzona jest z mięśniówki gładkiej, wyróżniamy: *warstwę
podłużną leżącą zewnętrznie (na krzywiznach), *warstwa okrężna położona głebiej (dookoła oddźwiernika)
tworząc zwieracz oddźwiernika, *włókna ukośne- odchodzą od warstwy okrężnej, w okolicy wpusty tworzą
zwieracz wpustu; AD.3) blaszka otrzewnej trzewnej pokrywająca cały żołądek.
UNERWIENIE ŻOŁ.: pochodzi od 3 gałęzi tętnicy trzewnej oraz od żyły wrotnej. Ukł nerwowy autonomiczny
(współczulne nerwy): *nerwy współczulne (hamują czynności motoryczne żołą.), *nerwy przywspółczulne
(pobudzają czynności żołą.; Oba rodzaje tych nerwów tworzą 3 sploty: *podsurowiczy, **mięśniowy – reguluje
perystaltykę żołą i czynność odruchową oddźwiernika, ***podśluzowy
1) JELITO CIENKIE – najdłuższa część przewodu pokarm o dług. 6m. dzieli się na dwunastnicę i jelito
krezmkowe, a to z kolei dzieli się na 2 części: jelito czcze i kręte.
2) DWUNASTNICA – jest w kształcie litery c o dług ok. 20-30 cm. Dzieli się na: *część górną (opuszka
dwunas.), leży na wysok 1-go kręgu lędźwiowego w prawo od lini przyśrodkowej. Biegnie od oddźwiernika żołą
do zgięcia górnego dwunastnicy i dalej przechodzi w część zstępującą; **część zstępująca – leży na wysok 2-go
kręgu lędźwiowego po prawej str, przedłuża się w ***część poziomą, która przechodzi na lewą str kręgosłupa i
kończy się na wysok 3-go kręgu lędźwiowego; ****część wstępująca – schodzi w dół, biegnie ukośnie ku górze
i po prawej str trzonu 2-go kręgu lędźwiowego tworzy zgięcie dwunastniczo – czcze przechodząc dalej w jelito
czcze.
Ściana dwunast zbud jest z błony śluzowej wraz z tk podśluzową, błony mięśniowej i błony surowiczej. *Błona
śluzowa – w okolicy opuszki duwnastnicy jest gładka, natomiast w pozostałych odcinkach tworzy wysokie i
gęsto ułożone fałdy oraz wyniosłości zwane kosmkami jelitowymi. Pomiędzy kosmkami znajdują się ujścia
gruczołów jelitowych.**W tk podśluzowek opuszki górnego odcinka części zstępującej występ gruczoły
dwunastnicze, które ułożone są do ujścia przewodu żółciowego wspólnego i trzustkowego. Ujścia te uchodzą na
wyniosłości zwanej brodawką dwunastniczą Vatera. ***Błona mięśń.- składa się z 2 warstw: podłużnej i
okrężnej. ****Błona surowicza – okrywa opuszkę dwunastnicy, natomiast pozostałe odcinki okrywa otrzewna.
3) JELITO KREZMKOWE – ma ok. 5m dług, z czego 2/5 to jelito czcze, a 3/5 to jelito kręte. Rozpoczyna się
od zgięcia dwunastniczo – czczego, a kończy się ujściem do jelita grubego. Jelito krezmkowe przymocowane
jest do tylnej ściany jamy brzusznej za pomocą krezki. Układa się w liczne pętle, które dzielimy na części jelita
czczego i krętego. Pętle jeli czczego układają się pionowo po lewej str jamy brzusznej i miednicy mniejszej.
Ściana jelita czczego i krętego składa się od zew z błony surowiczej, błony mięśń, od wew z błony śluzowej i tk
podśluzowej. Błona surowicza jest silnie unaczyniona i przechodzi w krezkę jelita. Błona mięśń składa się z
warstwy podłużnej i okrężnej. Błona śluzowa tworzy fałdy oraz kosmki jelitowe. Mamy 2 rodzaje fałdów:
okrężne o wysokości od 6-8mm, a nawet do 1cm. Fałdy te pojawiają się w okolicach części zstępującej
dwunastnicy aż do połowy jelita czczego. Od tego miejsca liczba się zmniejsza i stają się płytsze. Natomiast w
końcowym odcinku jelita krętego znikają. Kosmki jelitowe mają wysok od 0,3 do 1mm, biegną w kierunku jelita
grubego, ich ilość zmniejsza się. Przy podstawie kosmków są ujścia gruczołów cewkowatych jelita. W
kosmkach występ naczynia krwionośne włosowate oraz naczynia chłonne. Wyróżniamy również włókna
mięśniówki gładkiej.
UNERWIENIE J. CIENKIEGO – pochodzi od ukł nerwowego autonomicznego (czyli włókna współczulne i
przywspółczulne). Włókna te tworzą 3 sploty: podśluzowy, mięśniówki, podsurowiczy.
4) JELITO GRUBE – ostatni odcinek przewodu pokarmowego o dług od 130-150cm. Dzieli się na jelito ślepe
z wyrostkiem robaczkowym (odcinek ten nazywa się kętnicą). Po jelicie ślepym dalszym odcinkiem jest
okrężnica i odbytnica. *JELITO ŚLEPE – leży w prawym dole biodrowym. Na granicy jelita ślepego i okrężnicy
znajduje się ujście krętniczo – kętnicze łączące jelito cienkie z jelitem grubym. Ujście to otoczone jest 2 fałdami,
a fałdy te tworzą zastawkę krętniczo – kętniczą, która nie pozwala na cofanie się treści jelita grubego do jelita
cienkiego. Zastawka ta działa na zasadzie wentyla rowerowego. Ściana jelita ślepego zbud jest: od zew z błony
surowiczej, mięśniowej, i wew błona śluzowa z tk podśluzową. Błona surowicza otacza całkowicie jelito ślepe.
Błona mmięśń tworzy 3 taśmy podłużne, które przechodzą na okrężnicę podtrzymując ją we wcześniejszej
pozycji. *WYROSTEK ROBACZKOWY – jest narządem szczątkowym odchodzącym od jelita ślepego, ma ok.
8cm dług. Otoczony jest otrzewną i posiada krezkę, która łączy się z krezką jelita cienkiego. Błona śluzowa
jelita robaczkowego posiada liczne grudki chłonne, dlatego wyrostek nosi nazwę migdałka przewodu
pokarmowego. Ujście wyrostka często jest oddzielone od krętnicy tzw zastawką półksiężycowatą.
*OKRĘŻNICA – ze względu na położenie dzielimy ją na wstępującą, poprzeczną, zstępującą i esowatą.
Okrężnica wstępująca leży po prawej str jamy brzusznej, biegnie prawie pionowo, rozpoczyna się w prawym
dole biodrowym, biegnąc w górę kończy się zgięciem prawym, któro dalej przechodzi w okrężnicę poprzeczną.
Okrężnica poprzeczna – przebiega poprzecznie iędzy lewym a prawym podżebrem. Łączy się za pomocą
więzadeł z żołądkiem i przeponą. W lewym podżebrzu pod tzw lewym zgięciem przechodzi w okrężnicę
zstępującą. Okrężnica zstępująca biegnie po lewej str jamy brzusznej w dół do lewego grzebienia biodrowego i
przechodzi w okrężnicę esowatą.. okrężnica esowata (tzw esica) rozpoczyna się na wysok lewego grzebienia
biodrowego, biegnie w dół tworząc pętle. Dalej przechodzi na wysok linii środkowej ciała (drugiego i 3-go
kręgu krzyżowego) w odbytnicę. *ODBYTNICA – końcowy odcinek jelita grubego. Rozpoczyna się na wysok
3-go kręgu krzyżowego, a kończy w przeponie miednicznej otworem, tzw odbytem. Odbytnica dzieli się na:
odcinek górny – jest to ta część miedniczna zwana bańką odbytnicy, drugi odcinek dolny zwany kanałem
odbytniczym. Kanał odbytniczy na całej dług otoczony jest mięśniem zwieraczem odbytnicy i dźwigaczem. Oba
te mm wchodzą w skład przepony miednicznej krocza zbud z tk mięśń poprzecznie prążkowanej, czyli zależnej
od naszej woli. Ściana odbytnicy składa się z błony zew, błony mięśń i od wew błony śluzowej. Błona zew
utworzona jest częściowo przez otrzewną oraz tk łączną. Błona mięśń składa się z 2 warstw: pierwszej warstwy
zew tzw. podłużnej, która układa się na całej dług odbytnicy i drugiej warstwy wew, która w części iednicznej i
krocza odbytnicy jest cienka, a w pozostałym odcinakch grubieje wytwarzając m zwieracz odbytu (wew). błona
śluzowa w części miednicznej wytwarza 3 fałdy poprzeczne, a w kanale odbytniczym tworzy fałdy podłużne w
postaci od 5-10 tzw. słupów odbytniczych. Między tymi słupami są zagłębienia tzw. zatoki odbytnicze, w
których następują sploty żylne. *ODBYT – to końcowy otwór przewodu pokarmowego. Skóra wokół odbytu jest
pofałdowana promieniście, a fałdy te wytwarza okrężna mięśniówka zwieracza odbytu.
GRUCZOŁY WIELKIE:
Do gruczołów wielkich ukł pokarmowego zaliczamy wątrobę i trzustkę.
WĄTROBA:
Największy gruczoł u człowieka, u mężczyzny waży ok. 1,5kg, u kobiet ok. 1,3kg. Leży tuż pod przeponą,
głównie pod prawym podżebrzem i częściowo pod lewym podżebrzem. Otoczona jest otrzewną (czyli leży
wewnątrzotrzewnowo). W wątrobie wyróżniamy 4 płaty: prawy (największy), lewy, ogoniasty, czworoboczny. 2
powierzchnie: pow przeponowa (wypukła i przylegająca do przepony), powierz trzewna (skierowana w dół,
przylegająca do narządów jamy brzusznej). Na powierzch otrzewnej wątroby są 3 bruzdy ułożone w kształcie
litery H. Są to: bruzda strzałkowa prawa, lewa, bruzda poprzeczna. Ramię bruzdy poprzecznej stanowi wnękę
wątroby (zwaną wrotami wątroby). Bruzda strzałkowa lewa biegnie wzdłuż granicy płata lewego wątroby i
składa się z 2 części: *część przednia – stanowi bruzdę więzadła obłego, które jest pozostałością zarodkowej
żyły pępkowej; *część tylna – stanowi bruzdę więzadła żylnego, czyli pozostałość płodową przewodu żylnego,
który w krążeniu płodowym łączył żyłę wrotną z żyłą główną. Bruzda strzałkowa prawa składa się z 2 części:
*część przednia – stanowi dół pęcherzyka żółciowego, w którym leży pęcherzyk żółciowy; *część tylna –
stanowi bruzdę żyły głównej dolnej, w której biegnie żyła główna dolna. Bruzda strzałkowa prawa leży po str
prawego płata wątroby. Wrota wątroby stanowią zagłębienie, przez które przechodzą naczynia krwionośne,
limfatyczne, nerwy i przewody żółciowe. Przez wrota wątroby wnikają do wątroby: *żyła wrotna – prowadząca
krew z nieparzystych narządów jamy brzusznej; *tętnica wątrobowa właściwa, *nerwy. Przez wrota wątroby
wychodzą: *przewód wątrobowy prawy i lewy, *naczynia limfatyczne. Otrzewna otaczająca wątrobę
przechodząc na narządy sąsiednie tworzy więzadła, które łączą wątrobę z przeponą, żołądkiem, dwunastnicą i
nerką. Pod otrzewną leży przezroczysta torebka włóknista, zbud z tk łącznej. Tkanka ta we wrotach wątroby
tworzy duże skupisko i stąd razem z naczyniami krwionośnymi i przewodami żółciowymi wnika do miąszu
wątroby dzieląc go na zrazki. Płaty wątroby dzielą się na segmenty, czyli: *płat prawy dzieli się na segmant
przedni i tylny, *płat lewy wątroby dzieli się na segment przyśrodkowy i boczny. Segmenty dzielą się na zraziki
wątroby, a zrazik jest najmniejszą jednostką czynnościowo – morfologiczno wątroby.
Zraziki wątroby – zbud są z komórek wątrobowych. W środku każdego zrazika biegnie żyła centralna, wokół
której układają się komórki wątrobowe. Na obwodzie każdego zrazika występ triada wrotna, która składa się z:
tętniczek (gałązki tętnicy wątrobowej), żył (gałązki żyły wrotnej), kanalika żółciowego. Żyła centralna zrazika
przyjmuje krew z żyły wrotnej i tętnicy wątrobowej i odprowadza ją do żyły wątrobowej. Komórki wątrobowe
zrazika tworzą jednowarstwowe płytki (podobne do plastra miodu), pomiędzy tymi komórkami układają się
zatoki krwionośne, które tworzą ukł siateczkowo – śródbłonkowy pełniący rolę fagocytarną (czyli wychwytują
stare i zużyte krwinki czerwone, rozkładają je, dają materiał do produkcji żółci). Pomiędzy komórkami
wątrobowymi biegną też kanaliki żółciowe, które na obwodzie zrazika tworzą krótkie przewody. Przewody te
łączą się w większe i tworzą przewód wątrobowy prawy i lewy odprowadzający żółć z prawego i lewego płata
wątroby. Natomiast przewód wątrobowy prawy i lewy łączy się i powstaje przewód wątrobowy wspólny. Ten z
kolei łączy się z przewodem pęcherzykowym i powstaje przewód żółciowy wspólny, który uchodzi na brodawce
większej części zstępującej dwunastnicy. Tam razem z przewodem trzustkowym ulegają: żółć i sok trzustkowy
do bańki wątrobowo – trzustkowej. Wytwarzana żółć w komórkach wątrobowych gromadzona jest w zbiorniku
żółci zwanym pęcherzykiem żółciowym.
PĘCHERZYK ŻÓŁCIOWY:
W kształcie wydłużonej gruszki o pojemn, 50ml. Leży w dole pęcherzyka żółciowego na powierzch trzewnej
wątroby. W pęcherzyku wyróżniamy: *dno – leży między wątrobą a okrężnicą poprzeczną, *trzon – przylega do
dołu pęcherzykowego, *szyjka – końcowy odcinek pęcherzyka zwężony i wygięty w kształcie litery S.
Przechodzi ona w przewód pęcherzykowy. Ściana pęcherzyka składa się z: *błony mięśń., *błony śluzowej –
układa się w fałdy tworzące dołki. Na dnie każdego dołka tworzą się niższe fałdziki. Kształt fałdzików
uzależniony jest od rodzaju komórek. Błona śluzowa składa się z 3 rodzajów komórek: nabłonkowe,
ołówkowate, podstawowe. Błona śluzowa w przewodzie pęcherzykowym tworzy fałd spiralny, który zwalnia
tempo przepływu żółci.
TRZUSTKA:
Jest gruczołem zewnątrz i wewnątrzwydzielniczym. Waży od 70-90gr. Leży poza otrzewną na tylnej ścianie
brzucha. Budowa trzustki jest zrazikowa. Wyglądem przypomina śliniankę przyuszną. Trzustka dzieli się na:
A)część zewnątrzwydzielniczą – czyli tworzą ją pęcherzyki gruczołu zespalające się w grona tworzące zraziki
(płaciki), każdy zrazik posiada przewodzik, który łączy się z przewodem międzyzrazikowym, a ten wpada do
przewodu trzustkowego. Przewód trzustkowy biegnie centralnie wzdłuż osi trzustki i uchodzi do bańki
wątrobowo – trzustkowej w części zstępującej dwunastnicy. Czasami występ dodatkowy przewód trzustkowy,
który zbiera wydzielinę trzustki z jej górnej części i uchodzi on na brodawce mniejszej dwunastnicy. W trzustce
wyróżniamy: *głowę (pogrubiona prawa część gruczołu), *trzon (środkowa część gruczołu), *ogon (lewa część
gruczołu). Na trzonie wyróżniamy 3 powierzch.: przednią, tylną, dolną i 3 brzegi: górny, przedni, dolny.
B) część wewnątrzwydzielnicza – dokrewna. Tworzą ją wyspy trzustkowe, tzw. wyspy Langerhausa, które
dzielą się na 2 rodzaje komórek: *komórki alfa (wydzielające glukagon, jest ich ok. 20%), *komórki beta
(wydzielające hormon insulinę, jest ich ok. 80%). Wyspy trzustkowe rozmieszczone są między zrazikami
(płacikami).
UNERWIENIE TRZUSTKI – pochodzi z autonomicznego ukł nerwowego, czyli włókna przywspółczulne od
nerwów błędnych, a włókna współczulne od splotu trzewnego. UNACZYNIENIE TRZUSTKI – pochodzi od
tętnic trzustkowo – dwunastniczych.
Co wnika, a co wychodzi z wątroby?
Odp. Przez wrota wątroby wnikają do wątroby: *żyła wrotna – prowadząca krew z nieparzystych narządów jamy
brzusznej; *tętnica wątrobowa właściwa, *nerwy. Przez wrota wątroby wychodzą: *przewód wątrobowy prawy i
lewy, *naczynia limfatyczne.