Streszczenie Stan zdrowia funkcjonariuszy Policji, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej zależy od wielu czynników związanych z charakterem ich pracy. Stąd podjęto badania, których celem było wykazanie na ile rutynowo prowadzone badania lekarskie w trakcie przyjmowania pracownika oraz kończenia przez niego służby mogą być przydatne w określeniu obszarów zagrożenia. Badania opierały się na porównaniu stanu zdrowia pracowników przed przyjęciem do służby oraz po jej zakończeniu. W realizacji celu badania ocenie poddano: • stan ogólny pacjentów (badanie krwi, moczu); • stan układu krążenia (EKG, rtg płuc); • badanie okulistyczne; • badanie pulmonologiczne (rtg płuc); • badanie laryngologiczne. Badana populacja pracowników Państwowej Straży Pożarnej, Policji Państwowej oraz Służbie Więziennej obejmowała 1167 osób; 1011 mężczyzn i 156 kobiet. Do analizy wykorzystano wyniki rutynowych badań wykonywanych w Przychodni Pracy Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej MSW w Poznaniu im. L. Bierkowskiego u osób przyjmowanych do pracy (Kandydaci) oraz pracowników, którzy kończyli służbę (Wychodzący). Najbardziej istotne obserwacje dotyczyły zmian w stężeniu glukozy i cholesterolu w krwi, pogorszenie zapisów EKG, zmiany w badaniach narządu wzroku i słuchu. Analiza istotności wartości średnich stężenia glukozy w krwi pełnej na czczo nie wykazała istotnych różnic w grupie kandydatów oraz pracowników kończących służbę. Natomiast w grupach pracowników Policji i Straży Pożarnej kończących służbę stężenie glukozy było istotnie wyższe (o około 0,7-0,8mmol/l) w porównaniu do okresu kandydackiego. Przykładem rozmiaru zmiany stężenia glukozy jest częstość przekraczania jej górnej granicy w pracowników Policji; u kandydatów do służby wartości wyższe (nieznacznie) występowały u około 1,2% pracowników, natomiast po zakończeniu służby przekroczenie górnej granicy normy obserwowano u 17,6% policjantów. W grupie kandydatów stężenie cholesterolu, niezależnie od rodzaju służby, było podobne a wartości średnie wahały się w granicach 174,7 mg/dl i 185,8 mg/dl (wartości średnie nie różniły się istotnie statystycznie). Natomiast w grupie pracowników kończących służbę, w stosunku do kandydatów, obserwowano bardzo znaczny wzrost stężenia cholesterolu u pracowników Policji i Straży Pożarnej (wzrost stężenia odpowiednio o 50,7mg/dl oraz 51,4mg/dl); u pracowników Służby Więziennej wzrost był znacznie mniejszy (18,7 mg/dl). Wyniki EKG w momencie przyjmowania do pracy, niezależnie od służby, były prawidłowe. U wielu pracowników kończących służbę stwierdzono nieprawidłowości w zapisie EKG. Najwięcej nieprawidłowych wyników było wśród pracowników Służby Więziennej 48,1% oraz Policji 45,2%; najmniej nieprawidłowych wyników stwierdziłem wśród pracowników Straży Pożarnej (30,1%). Wynik badania obu oczu przy przyjęciu do pracy był prawidłowy w 98,6% dla oka prawego i 97,8% dla oka lewego wśród pracowników Państwowej Straży Pożarnej; najgorsze wyniki stwierdzono u funkcjonariuszy Służby Więziennej - odpowiednio 77,8% i 75,9%. Natomiast w badaniu na zakończenie służby największe pogorszenie stwierdzono u pracowników Państwowej Straży Pożarnej; pogorszenie wzroku dla oka lewego o 34,1% i prawego o 33,2%; dla pracowników Służby Więziennej odpowiednio 8,0% i 9,2%. Wyniki badania audiometrycznego wykazały znaczne pogorszenie słuchu u pracowników kończących pracę. Najczęściej zaburzenia słuchu zostały rozpoznane u pracowników Państwowej Straży Pożarnej (pogorszenie słuchu u 45,2% strażaków); odpowiadające wartości dla funkcjonariuszy Policy i Służby Więziennej wynosiły odpowiednio 30,3% i 28,6%. Podobna tendencje zmian stwierdziłem analizując wyniki badania akumetrycznego. Nie stwierdzono istotnej zależności obserwowanych zmian od płci pracownika (badania przeprowadzone jedynie w populacji policjantów); jedynie częściej nieprawidłowe zapisy EKG stwierdzano u kobiet (różnica nie była statystycznie istotna).. Przeprowadzona analiza wyników badań pracowników przed przyjęciem do służby jak i po jej zakończeniu pozwoliła na przedstawienie następujących wniosków: 1. Wieloletnia służba w Policji, Państwowej Straży Pożarnej oraz Służbie Więziennej istotnie wpływa na stan zdrowia pracownika. Największe nasilenie zmian dotyczyło dwóch pierwszych służb. 2. Zasadnicze zmiany w stanie zdrowia dotyczyły metabolizmu w ustroju (glukoza, cholesterol), układu krążenia (zmiany w EKG), w narządzie wzroku oraz słuchu. 3. Zmiany w zakresie metabolizmu glukozy i cholesterolu powinny stanowić podstawę do podejmowania działań profilaktycznych polegających na wprowadzaniu terapii prewencyjnych czy też nawet programów zdrowotnych skierowanych do poszczególnych grup funkcjonariuszy. Jednym z elementów profilaktyki może być wprowadzenie dodatkowych badań oceniających frakcje cholesterolu (HDL i LDL), które mają silniejszą moc predykcyjna wystąpienia powikłań w postaci schorzeń układu krążenia. 4. Zmiany w zakresie układu krążenia w narządzie słuchu wyrażone zmianami w zapisie EKG oraz w badaniu audiometrycznym powinny skłonić do opracowania w poszczególnych służbach czynników ryzyka zaburzeń w układzie krążenia i w narządzie słuchu; poznanie takich czynników umożliwiłoby na wczesne podejmowanie odpowiednich działań o charakterze profilaktycznym. 5. Zmiany w narządzie wzroku powinny stanowić podstawę do regularnego badania wzroku, wczesnej korekcji zaburzeń i opracowania czynników ryzyka zaburzeń wzroku.