Ekonomia a BHPIII

ile to
kosztuje
Aby zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy, pracodawca musi ponieść
odpowiednie koszty.
Dodatkowe koszty ponoszone przez pracodawców związane są przede wszystkim z zapobieganiem
wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym.
Pracodawcy, a zwłaszcza właściciele małych zakładów pracy, podnoszą problem, Ŝe przepisy
znowelizowanego działu dziesiątego Kodeksu pracy „Bezpieczeństwo i higiena pracy” obciąŜają
ich wieloma obowiązkami nadmiernie zwiększającymi koszty ich działalności. Nie jest to zgodne
z prawdą, gdyŜ jeszcze przed wejściem w Ŝycie nowelizacji tego działu, ponosili oni koszty wynikające
z wypełniania obowiązków związanych z zapewnieniem pracownikom bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy. W warunkach gospodarki rynkowej nie jest moŜliwe, aby koszty realizacji
omawianych obowiązków pracodawców ponosił budŜet państwa. Znacząca część tych kosztów
jest integralnie związana z całością kosztów ponoszonych na działalność przedsiębiorstwa i nie jest
moŜliwe ich wydzielenie, np. zakup maszyny spełniającej wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy
nie tylko likwiduje zagroŜenia dla zdrowia i Ŝycia pracowników, lecz takŜe powoduje wzrost
wydajności pracy i konkurencyjności produkowanych wyrobów, co przynosi zyski dla pracodawcy.
Według wyników kontroli przeprowadzonych. przez Państwową Inspekcję Pracy nadal
nie ulega poprawie stan materialnego środowiska pracy w zakładach sektora prywatnego
zatrudniających do 20 pracowników. Dotyczy to głównie budynków, pomieszczeń i stanowisk pracy.
Podobnie jak w latach poprzednich stanowiska pracy były niekiedy organizowane w podpiwniczeniach
i suterenach obiektów mieszkalnych, drewnianych szopach, a nawet na otwartej przestrzeni
2
1
W zakładach sektora prywatnego stwierdzane były przypadki nie zapewnienia ogrzewania pomieszczeń pracy,
właściwej wentylacji i oświetlenia.
Wiele zastrzeŜeń budził równieŜ stan maszyn i urządzeń technicznych, co niewątpliwie było związane
z faktem wyposaŜania stanowisk pracy w wyeksploatowane środki produkcji.
Państwowa Inspekcja Pracy, kontrolując zakłady zatrudniające do 20 pracowników, w większości z nich
ujawniła wykonywanie robót przy uŜyciu niesprawnych technicznie maszyn, nie posiadających
odpowiednich urządzeń zabezpieczających (np. osłon części ruchomych, wyłączników krańcowych).
W zakładach pracy sektora prywatnego nie zawsze są dokonywane w pełnym zakresie badania
i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. W grupie kontrolowanych
zakładów – zatrudniających do 20 pracowników – Państwowa Inspekcja Pracy w 1998 r. stwierdziła
w 46% (w 1997 r. w 61%) brak lub nieprzestrzeganie terminów badań i pomiarów czynników szkodliwych
dla zdrowia oraz uciąŜliwych w środowisku pracy.
Podobnie jak w latach ubiegłych znaczna część pytań kierowanych do Ministerstwa Pracy i Polityki
Społecznej dotyczy badań lekarskich pracowników, w tym ponoszenia przez pracodawców kosztów
wstępnych badań lekarskich. Pracodawcy, dąŜąc do ograniczenia kosztów, niejednokrotnie nie refundują
opłat za te badania lekarskie, nie przestrzegając postanowień art. 229 § 1 k.p. Kontrole Państwowej
Inspekcji Pracy przeprowadzone w zakładach pracy zatrudniających do 20 pracowników wykazały,
Ŝe w 39% kontrolowanych zakładów pracy ujawniono przypadki dopuszczenia do pracy pracowników
nie poddanych szkoleniu wstępnemu w dziedzinie bhp, a w 18% tych zakładów – szkoleniu okresowemu.
3
Ze względu na bardzo duŜą liczbę tych zakładów zbyt rzadko są one obejmowane kontrolą organów
Państwowej Inspekcji Pracy oraz Inspekcji Sanitarnej.
NiezaleŜnie od powyŜszego ostatnio obserwuje się powstawanie coraz liczniejszej grupy pracodawców
o prawidłowym podejściu do spraw bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia pracowników.
Są oni świadomi, Ŝe zyski przedsiębiorstwa spadną i ich konkurencyjność zmniejszy się, jeŜeli
nie poniosą odpowiednich nakładów na zapewnienie właściwych warunków pracy pracownikom,
tj. nie zapewnią zgodnych z wymaganiami bhp pomieszczeń pracy, maszyn i urządzeń technicznych,
środków ochrony zbiorowej i indywidualnej itp.
Zarówno przepisy działu dziesiątego Kodeksu pracy, jak i aktów wykonawczych
do tej ustawy określają wyłącznie standardy minimalne niezbędne do spełnienia
przez pracodawcę w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Nie jest moŜliwe odmienne traktowanie w przepisach dotyczących bezpieczeństwa pracy
i ochrony zdrowia pracowników tzw. duŜych i małych zakładów pracy.
Polskie prawo w omawianej dziedzinie, podobnie jak prawo krajów członkowskich
Unii Europejskiej, w jednakowym zakresie dotyczy wszystkich pracodawców – niezaleŜnie
od ich formy własności i liczby zatrudnionychpracowników.
4
2
Koszty powstrzymania się pracownika od wykonywania pracy
Zgodnie z art. 210 § 1 k.p. pracownik ma prawo do powstrzymania się od wykonywania pracy,
gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają
bezpośrednie zagroŜenie dla zdrowia lub Ŝycia pracownika albo, gdy wykonywana przez
niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom.
Oznacza to, Ŝe ustawodawca ustalił, iŜ pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania
pracy, jeŜeli pracodawca nie wywiązał się z obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy i wykonywanie przez pracownika pracy w istniejących warunkach stanowiłoby
bezpośrednie zagroŜenie dla Ŝycia lub zdrowia jego lub innych osób.
Naruszenie przez pracodawcę obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy daje pracownikowi prawo do powstrzymania się od wykonywania pracy wtedy, gdy jest tak
daleko idące, Ŝe wykonywanie pracy stanowi bezpośrednie zagroŜenie dla Ŝycia lub zdrowia
pracownika albo innych osób.
Bezpośrednie zagroŜenie dla Ŝycia lub zdrowia przy wykonywaniu pracy jest przesłanką
wyznaczającą zakres dozwolonej ochrony swego bezpieczeństwa przy egzekwowaniu od
pracodawcy obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Oceny sytuacji upowaŜniającej do powstrzymania się od wykonywania pracy dokonuje
sam pracownik.
Ewentualna błędna ocena przez pracownika, Ŝe ta przesłanka występuje, nie oznacza automatycznie
jego odpowiedzialności za bezprawne uchylenie się od wykonywania pracy. Jedynie ewidentne
naduŜycie omawianego uprawnienia przez pracownika moŜe spowodować, Ŝe w konsekwencji
ie otrzyma on wynagrodzenia za czas powstrzymania się od wykonywania pracy, o którym stanowi
art. 210 § 3 k.p. Zgodnie z art. 210 § 1 k.p. pracownik ma równocześnie obowiązek niezwłocznie
zawiadomić przełoŜonego o powstrzymaniu się od wykonywania pracy.
5
Powstrzymanie się od wykonywania pracy moŜe trwać tak długo, jak długo utrzymuje się stan
zagroŜenia dla Ŝycia lub zdrowia.
Pracownik ma dodatkowo prawo oddalić się z miejsca zagroŜenia, powiadamiając o tym fakcie
niezwłocznie przełoŜonego, jeŜeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa tego
zagroŜenia (art. 210 § 2 k.p.).
Artykuł 210 § 3 k.p. określa, Ŝe pracownik ma prawo do wynagrodzenia za czas powstrzymania
się od pracy wtedy, gdy wykonywanie pracy w istniejących warunkach stanowiłoby bezpośrednie
zagroŜenie dla zdrowia lub Ŝycia jego lub innych osób. Pracownik ma otrzymać wynagrodzenie
w takiej wysokości, w jakiej by je otrzymał, gdyby świadczył pracę. Artykuł 210 § 3 k.p. jest
przepisem szczególnym w stosunku do art. 81 § 1 k.p., który ustanawia prawo pracownika do
wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy, jeŜeli pracownik był gotów do jej wykonywania,
ale nie mógł jej wykonywać z przyczyn dotyczących pracodawcy.
Artykuł 81 § 1 k.p. przyznaje pracownikowi prawo do wynagrodzenia tylko w ograniczonej wysokości.
Sposób obliczania wysokości wynagrodzenia, o którym stanowi art. 210 § 3 k.p., jest określony
w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu
ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego
podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz
innych naleŜności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. Nr 62, poz. 289 ze zm.).
Zgodnie z § 5 powołanego rozporządzenia, przy ustalaniu wynagrodzenia za czas niewykonywania
pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia,
stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy,
z tym Ŝe składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca,
w którym przypadł okres niewykonywania pracy.
6
3
Pracownik w złym stanie psychofizycznym
Zgodnie z art. 210 § 4 k.p. pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy
wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny
nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagroŜenie dla innych osób.
Pracownik moŜe powstrzymać się od wykonywania pracy po uprzednim zawiadomieniu przełoŜonego.
Pracownik nie moŜe usprawiedliwiać nieobecności w pracy tym, Ŝe znajdował się w złym stanie
psychofizycznym i korzystał z prawa powstrzymania się od wykonywania pracy.
Oświadczenie pracownika, Ŝe znajduje się w złym stanie psychofizycznym i nie moŜe bezpiecznie
wykonywać pracy, nie moŜe być kwestionowane przez pracodawcę.
Istota złego stanu psychofizycznego polega na tym, Ŝe nie moŜe być obiektywnie ustalone jego istnienie
i pracownik nie musi być uznany przez lekarza, w tym sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną
nad pracownikami w danym zakładzie pracy, za niezdolnego do pracy wskutek choroby.
Nie jest wymagane przepisami Kodeksu pracy, aby stan niedyspozycji psychofizycznej pracownika
był poświadczony badaniami lekarskimi.
Decyzję o powstrzymaniu się od pracy pracownik podejmuje sam, spełniwszy wyłącznie obowiązek
uprzedniego powiadomienia przełoŜonego.
7
Powstrzymania się od pracy z powodu niedyspozycji psychofizycznej, w sytuacji,
o której stanowi art. 210 § 4 k.p., nie naleŜy utoŜsamiać z wymogiem przeprowadzenia badań
psychologicznych w ramach badań lekarskich wstępnych i okresowych, gdyŜ wynika to z odrębnych
przepisów, tj. przede wszystkim z rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r. w
sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad
pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy
(Dz.U. Nr 69, poz. 332 ze zm.).
Pracodawca moŜe polecić pracownikowi znajdującemu się w złym stanie psychofizycznym
wykonywanie innej pracy, która nie będzie stwarzała niebezpieczeństwa dla zdrowia lub Ŝycia.
Ustawodawca nie ustanowił prawa pracownika do wynagrodzenia za czas powstrzymania się od pracy z
powodu złego stanu psychofizycznego.
Nie ma uzasadnienia, aby pracodawcę obciąŜyć w tym przypadku ryzykiem płacowym. Brak prawa do
wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy zapobiega teŜ naduŜywaniu przez pracowników uprawnienia
do powstrzymywania się od wykonywania pracy z powodu złego stanu psychofizycznego.
8
4
Ustawodawca nie ustanowił prawa pracownika do wynagrodzenia za czas powstrzymania się od pracy z
powodu złego stanu psychofizycznego.
Artykuł 210 § 4 k.p. ma na celu ochronę zdrowia lub Ŝycia nie tylko pracownika wykonującego taką
pracę, lecz takŜe ochronę zdrowia lub Ŝycia innych osób. Intencją ustawodawcy było wykluczenie
zagroŜeń, jakie moŜe nieść za sobą niewłaściwe wykonywanie obowiązków pracowniczych przez np.
pilota samolotowego, kierowcę autobusu itp., znajdujących się w stanie niedyspozycji psychofizycznej.
Rodzaje prac, które wymagają szczególnej sprawności psychofizycznej, określa rozporządzenie
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających
szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz.U. Nr 62, poz. 287).
W załączniku do tego rozporządzenia zostało ustalonych 36 rodzajów prac wymagających
szczególnej sprawności psychofizycznej. Tylko pracownicy zatrudnieni przy pracach wymienionych w
rozporządzeniu mają prawo do powstrzymania się od pracy w przypadku złego stanu psychofizycznego.
Zgodnie z art. 210 § 5 k.p. prawo powstrzymania się od wykonywania pracy nie przysługuje
pracownikom, których obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie Ŝycia lub mienia. Dla tych
pracowników wykonywanie pracy w warunkach zagroŜenia Ŝycia lub zdrowia stanowi ryzyko
zawodowe, na które się godzą, podejmując pracę związaną z ratowaniem Ŝycia lub mienia. Są to np.
osoby zatrudnione w ratownictwie górniczym, chemicznym
9
Koszty zapewnienia bhp w obiektach budowlanych i pomieszczeniach pracy
W rozdziale III działu dziesiątego Kodeksu pracy „Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy” zostały
określone obowiązki pracodawcy dotyczące zapewnienia: aby budowa lub przebudowa
obiektu budowlanego albo jego części, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na
podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy – pozytywnie
zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców (art. 213 § 1 k.p.), zgodnie z odrębnymi przepisami, tj.
rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie uprawnień rzeczoznawców
do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy, zasad opiniowania projektów obiektów budowlanych, w których
przewiduje się pomieszczenia pracy, oraz trybu powoływania członków Komisji Kwalifikacyjnej do Oceny
Kandydatów na Rzeczoznawców (Dz.U. Nr 62, poz. 290);
Opiniowania projektu dokonują takŜe: rzeczoznawca ds. sanitarnohigienicznych i
rzeczoznawca ds. zabezpieczeń przeciwpoŜarowych – zgodnie z rozporządzeniem Ministra
Zdrowia i Opieki Społecznej z 17 grudnia 1992 r. w sprawie nadawania uprawnień rzeczoznawcy
do spraw sanitarnohigienicznych oraz opiniowania dokumentacji projektowej (Dz.U. z 1993 r. Nr 3, poz. 12)
i rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z 1 marca 1999 r. w sprawie zakresu, trybu i zasad
uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpoŜarowej (Dz.U. Nr 22, poz. 206).
Koszty opiniowania tych projektów ponosi pracodawca:
10
5
KOSZTY BHP ZWIĄZANE Z UśYTKOWANIEM MASZYN
Maszyny i inne urządzenia techniczne, zgodnie z art. 215 § 1 k.p., powinny być tak konstruowane i
budowane, aby:
zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały pracownika przed
urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, poraŜeniem prądem elektrycznym,
nadmiernym hałasem, szkodliwymi wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i
niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy, uwzględniały zasady ergonomii.
Są to wymagania, których spełnienie powinni zapewnić konstruktorzy i producenci.
JeŜeli maszyny i inne urządzenia techniczne nie spełniają powyŜszych wymagań, powinny
być wyposaŜane w odpowiednie zabezpieczenia (art. 216 § 1).
W przypadku, gdy konstrukcja zabezpieczenia jest uzaleŜniona od warunków lokalnych,
wyposaŜenie maszyny lub innego urządzenia technicznego w odpowiednie zabezpieczenia
naleŜy do obowiązków pracodawcy.
Koszty instalacji tych zabezpieczeń ponosi pracodawca.
11
Producent, importer, dystrybutor lub inny dostawca maszyn i innych urządzeń
technicznych, które nie podlegają obowiązkowi zgłaszania do certyfikacji na znak
bezpieczeństwa i oznaczania tym znakiem, jest obowiązany wydać deklarację zgodności
tych wyrobów z normami wprowadzonymi do obowiązkowego stosowania oraz
wymaganiami określonymi właściwymi przepisami (art. 217 § 1).
Wymagania, jakie powinna spełniać deklaracja zgodności, określone są w Polskiej Normie
PN/EN 45014: 1993 „Ogólne kryteria dotyczące deklaracji zgodności wydawanej przez
dostawców” (deklaracja zgodności jest „oświadczeniem dostawcy, stwierdzającym na jego
wyłączną odpowiedzialność, Ŝe wyrób, proces lub usługa są zgodne z określoną normą lub
innym dokumentem normatywnym”
Obecnie niedopuszczalne jest wyposaŜanie stanowisk pracy w maszyny i inne
urządzenia techniczne, które nie uzyskały wymaganego certyfikatu na znak
bezpieczeństwa i nie zostały oznaczone tym znakiem, zgodnie z odrębnymi przepisami,
tj. z ustawą z 3 kwietnia 1993 r. o badaniach i certyfikacji (Dz.U. Nr 55, poz. 250 ze
zm.) i ww. rozporządzeniem Rady Ministrów z 9 listopada 1999 r., albo nie posiadają
deklaracji zgodności, o której mowa wyŜej.
ObciąŜa to dodatkowymi kosztami pracodawcę.
Artykuły 215 i 217 k.p. stosuje się odpowiednio do narzędzi pracy – zgodnie z art.
218
12
6
KOSZTY BHP PONOSZONE PRZY
PRACACH SZCZEGÓLNIE SZKODLIWYCH
W wyniku nowelizacji działu dziesiątego wprowadzone zostały przepisy nowego
rozdziału „Substancje chemiczne oraz procesy pracy szczególnie szkodliwe dla zdrowia lub
niebezpieczne”. Wynikają z nich nowe obowiązki pracodawcy, które uregulowały bardzo
waŜną dziedzinę, wywierającą istotny wpływ na powstawanie chorób zawodowych i
wypadków przy pracy. Przed wprowadzeniem tych regulacji pracodawcy równieŜ
realizowali te obowiązki, lecz nie były one wyeksponowane wyraziście i jednoznacznie w
Ŝadnej ustawie.
Zgodnie z art. 220 § 1 k.p. niedopuszczalne jest stosowanie przez pracodawcę materiałów
i procesów technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla
zdrowia pracowników i podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych.
Koszty ustalenia stopnia szkodliwości dla zdrowia pracowników materiałów i procesów
technologicznych oraz podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych ponosi
pracodawca.
13
Konieczność przeprowadzenia badań ma miejsce, gdy pracodawca zamierza
stosować nowe materiały i procesy technologiczne o dotychczas nie ustalonym
stopniu ich szkodliwości dla zdrowia i brak jest informacji dotyczących norm
higienicznych określonych np. w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z 17 czerwca 1998 r. w sprawie najwyŜszych dopuszczalnych stęŜeń i
natęŜeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. Nr 79,
poz. 513) dla tych materiałów lub czynników projektowanych do stosowania w
procesach technologicznych.
Substancje chemiczne
Zgodnie z art. 221 § 1 k.p. niedopuszczalne jest stosowanie substancji chemicznych nie oznakowanych w sposób
widoczny i umoŜliwiający ich identyfikację. Ponadto zabronione jest stosowanie niebezpiecznych substancji
chemicznych nie posiadających kart charakterystyki tych substancji, a takŜe opakowań zabezpieczających przed ich
szkodliwym działaniem, poŜarem lub wybuchem (art. 221 § 2 k.p.), a stosowanie niebezpiecznych substancji
chemicznych jest dopuszczalne pod warunkiem zastosowania środków zapewniających pracownikom ochronę ich
zdrowia i Ŝycia (art. 221 § 3 k.p.). Koszty związane z zastosowaniem środków zapewniających pracownikom
ochronę ich zdrowia i Ŝycia przy uŜytkowaniu niebezpiecznych substancji chemicznych jednoznacznie obciąŜają
pracodawcę
.
14
7
Czynniki rakotwórcze
W razie zatrudnienia pracownika w warunkach naraŜenia na działanie substancji i
czynników rakotwórczych pracodawca jest obowiązany zastępować te substancje i
czynniki mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosować inne dostępne środki
ograniczające stopień tego naraŜenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki
i techniki (art. 222 § 1 k.p.).
Koszty związane z realizacją ww. obowiązków równieŜ obciąŜają pracodawcę.
Zgodnie z § 3 ww. rozporządzenia pracodawca jest obowiązany stosować środki zapobiegawcze, tj. w
szczególności: stosować takie sposoby organizacji i wykonywania pracy, które zmniejszają liczbę osób lub
czas pracy w warunkach naraŜenia,projektować i stosować procesy technologiczne oraz środki ochrony
zbiorowej w taki sposób, aby zapobiec lub ograniczyć do minimum uwalnianie czynników rakotwórczych
do środowiska pracy, odprowadzać czynniki rakotwórcze bezpośrednio z miejsc ich wytwarzania do
układów neutralizujących, stosować czyszczenie podłóg, ścian i innych powierzchni, wprowadzić
miejscową i ogólną wentylację oraz inne odpowiednie środki ograniczające ekspozycję, stosować metody
pomiaru stęŜeń lub natęŜeń umoŜliwiające wczesne wykrycie wzrostu poziomu naraŜenia w następstwie
nieprzewidzianych zdarzeń i awarii, prowadzić monitorowanie biologiczne naraŜonych pracowników, jeśli
istnieją metody takiego postępowania, stosować środki ochrony indywidualnej, jeśli inne sposoby i metody
wyeliminowania lub ograniczania naraŜenia na czynniki rakotwórcze są niewystarczające,
ograniczać obszary zagroŜenia oraz zaopatrzyć je w znaki ostrzegawcze oraz informacje dotyczące
bezpieczeństwa pracy, sporządzić instrukcję postępowania w przypadku awarii,
zapewnić bezpieczne gromadzenie i przechowywanie substancji uŜywanych do produkcji i
wyprodukowanych oraz odpadów, wraz z zapewnieniem bezpiecznego niszczenia tych odpadów, jeśli
zawierają czynniki rakotwórcze.
15
Zgodnie z § 5 ust. 1 ww. rozporządzenia w razie awarii lub innych zakłóceń procesu
technologicznego, które mogą spowodować wzrost naraŜenia pracowników, pracodawca jest
obowiązany niezwłocznie podjąć następujące działania:
* poinformować o nich pracowników,
* ograniczyć i oznaczyć strefę zagroŜoną,
* usunąć ze strefy zagroŜonej wszystkich pracowników, z wyjątkiem pracowników
niezbędnych do przeprowadzania działań ochronnych i zabezpieczających,
* zapewnić pracownikom, o których mowa wyŜej, odpowiednie środki ochrony
indywidualnej,
* ograniczyć do minimum czas przebywania kaŜdego pracownika w strefie zagroŜenia
oraz uniemoŜliwić przebywanie w tej strefie pracownikom nie wyposaŜonym w środki
ochrony indywidualnej.
Lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami naraŜonymi na
czynniki rakotwórcze jest obowiązany zapoznać się z warunkami ich pracy i posiadać
udokumentowane informacje dotyczące rodzaju i wielkości naraŜenia. Pracodawca jest
natomiast obowiązany, na wniosek tego lekarza, zlecić prowadzenie biologicznego
monitorowania naraŜenia na czynniki rakotwórcze oraz zastosowanie innych metod
umoŜliwiających wykrycie wczesnych skutków tego naraŜenia.
Artykuł 223 § 1 k.p. nakłada na pracodawcę obowiązek ochrony pracowników przed promieniowaniem
jonizującym pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych występujących w środowisku pracy. Paragraf 2
tego artykułu określa, Ŝe dawka promieniowania jonizującego pochodzącego ze źródeł naturalnych (co ma
miejsce np. w kopalniach węgla kamiennego w związku z promieniowaniem radonu i w samolotach, gdzie
występuje promieniowanie kosmiczne) otrzymywana przez pracownika przy pracy w warunkach naraŜenia na
to promieniowanie nie moŜe przekraczać dawek granicznych
16
8
Nagłe niebezpieczeństwo
W polskim prawie pracy nie były dotychczas uregulowane obowiązki pracodawcy
prowadzącego działalność stwarzającą moŜliwość wystąpienia nagłego
niebezpieczeństwa dla zdrowia lub Ŝycia pracowników.
Obecnie problem ten reguluje art. 224 k.p. W § 1 został nałoŜony na pracodawcę
obowiązek podejmowania działań zapobiegających takiemu niebezpieczeństwu.
Zgodnie z art. 224 § 2 pracodawca prowadzący działalność mogącą zagraŜać
nagłym niebezpieczeństwem dla zdrowia lub Ŝycia pracowników jest obowiązany
(na swój koszt) zapewnić:
*odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy oraz ich
obsługę przez osoby naleŜycie przeszkolone,
*udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby prace, przy których istnieje moŜliwość wystąpienia
szczególnego zagroŜenia dla zdrowia lub Ŝycia ludzkiego, były wykonywane, co najmniej przez
dwie osoby – w celu zapewnienia asekuracji. Wykaz tych 50 prac określa rozporządzenie Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac, które powinny być
wykonywane przez co najmniej dwie osoby (Dz.U. Nr 62, poz. 288).
Osoba(y) asekurująca(e) powinna(y) zabezpieczać osobę asekurowaną przed ewentualnością wystąpienia
takiego szczególnego zagroŜenia, a więc mieć odpowiednie kwalifikacje oraz pełną znajomość zagroŜeń
występujących przy określonych pracach i sposobów zapobiegania tym zagroŜeniom. Osoba asekurująca nie
zawsze musi znajdować się w bezpośrednim sąsiedztwie osoby asekurowanej.
ZaleŜy to od rodzaju pracy i przewidywanego zagroŜenia. Czasami wystarczy, a nawet jest wskazany, np.
kontakt wzrokowy lub słuchowy tych osób dla zapewnienia asekuracji. Obowiązkiem pracodawcy jest
określenie rodzaju i sposobu asekuracji przy wykonywaniu prac, o których mowa w wykazie stanowiącym
załącznik do omawianego rozporządzenia, występujących w danym zakładzie pracy.
17
Ryzyko zawodowe
Zgodnie z art. 226 k.p. pracodawca jest obowiązany informować kaŜdego pracownika o
ryzyku zawodowym, które wiąŜe się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed
zagroŜeniami. Celem tego obowiązku jest uzyskanie przez pracownika wiedzy na temat
rodzajów i poziomu zagroŜeń dla zdrowia i Ŝycia występujących przy wykonywanej przez
niego pracy oraz poziomu ryzyka związanego z tymi zagroŜeniami, a takŜe umiejętności
zapobiegania skutkom zagroŜeń.
Poinformowanie pracownika o ryzyku i zasadach ochrony przed zagroŜeniami powinno
nastąpić przed dopuszczeniem pracownika do pracy – najlepiej w czasie przeprowadzania
szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Za spełnienie omawianego obowiązku moŜe być uznane poinformowanie pracownika o rodzajach
czynników szkodliwych dla zdrowia, uciąŜliwych i niebezpiecznych oraz o poziomie tych czynników
(stęŜeniach lub natęŜeniach), o przyczynach wypadków i chorób powstałych w związku z wykonywaną
pracą, a takŜe o niezbędnych do zastosowania środkach ochrony przed występującymi przy danej pracy
zagroŜeniami. Realizacja przez pracodawcę powyŜszego obowiązku powinna być poprzedzona
dokonaniem oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu poszczególnych prac w
zakładzie pracy.
Zgodnie z art. 227 § 1 k.p. pracodawca jest obowiązany stosować środki zapobiegające
chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą, w tym w
szczególności:
*utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe
dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia słuŜące do pomiarów tych
czynników,
*przeprowadzać na swój koszt badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia,
rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać je
pracownikom.
18
9
KOSZTY PROFILAKTYCZNEJ OCHRONY ZDROWIA
Problematykę badań lekarskich reguluje art. 229 k.p.
W § 1, 2 i 5 tego artykułu zostały wskazane osoby podlegające badaniom lekarskim
wstępnym, okresowym i kontrolnym.
Wstępnym badaniom lekarskim podlegają osoby przyjmowane do pracy, a ponadto
pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na
stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciąŜliwe
Okresowe badania lekarskie
Zgodnie z art. 229 § 3 k.p. okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę
moŜliwości w godzinach pracy.
Za czas niewykonywania pracy w związku z
przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie
przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługuje mu zwrot kosztów podróŜy według
zasad obowiązujących przy podróŜach słuŜbowych.
W przypadku niezdolności do pracy trwającej dłuŜej niŜ 30 dni, spowodowanej chorobą,
pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do
wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.
Zgodnie z art. 229 § 5 k.p. pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach naraŜenia
na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających jest obowiązany
zapewnić tym pracownikom okresowe badania lekarskie takŜe:
* po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami,
* po rozwiązaniu stosunku pracy, jeŜeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi
badaniami.
19
Badania te nie mogą być przeprowadzone jednorazowo, lecz muszą być kontynuowane
okresowo w takich odstępach czasu i zakresie, w jakim określi lekarz sprawujący profilaktyczną
opiekę zdrowotną nad pracownikami w danym zakładzie pracy.
Artykuł 229 § 6 ustala, Ŝe wszystkie badania lekarskie są przeprowadzane na koszt
pracodawcy, a ponadto – pracodawca ponosi inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad
pracownikami, niezbędnej ze względu na warunki pracy
Badanie profilaktyczne kończy się orzeczeniem lekarskim
stwierdzającym:
* brak przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na określonym
stanowisku pracy lub
* przeciwwskazania zdrowotne do pracy na określonym stanowisku.
Zgodnie z art. 229 § 6 k.p. pracodawca jest obowiązany, na swój koszt,
zapewnić pracownikom profilaktyczną opiekę zdrowotną, a takŜe ponosi
inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami,
niezbędnej z uwagi na warunki pracy.
20
10
Profilaktyczne posiłki i napoje
Zgodnie z art. 232 k.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom
zatrudnionym w warunkach szczególnie uciąŜliwych, nieodpłatnie, odpowiednie
posiłki i napoje, jeŜeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych.
Rodzaje tych posiłków i napojów oraz wymagania, jakie powinny spełniać, a takŜe
przypadki i warunki ich wydawania zostały określone obecnie w rozporządzeniu
Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów
(Dz.U. Nr 60, poz. 279).
Pracodawca powinien takŜe zapewnić posiłki pracownikom zatrudnionym przy
usuwaniu skutków klęsk Ŝywiołowych i innych zdarzeń losowych.
JeŜeli pracodawca nie ma moŜliwości wydawania posiłków ze względu na rodzaj
wykonywanej przez pracownika pracy lub ze względów organizacyjnych, moŜe
zapewnić pracownikom w czasie pracy:
* korzystanie z takich posiłków w punktach gastronomicznych,
* przyrządzanie posiłków we własnym zakresie z otrzymanych produktów.
21
Warunki uzasadniające wydawanie, zamiast posiłku gotowego do spoŜycia, bonów
do punktu gastronomicznego lub produktów do przyrządzenia posiłku przez
pracownika we własnym zakresie ustala pracodawca w porozumieniu z
zakładowymi organizacjami związkowymi, a jeŜeli u danego pracodawcy nie
działa zakładowa organizacja związkowa – po uzyskaniu opinii przedstawicieli
pracowników.
Napoje powinny być odpowiednio zimne lub gorące w zaleŜności od warunków
wykonywania pracy, a w przypadku wykonywania pracy w warunkach gorącego
mikroklimatu – napoje powinny być wzbogacone w sole mineralne i witaminy.
Napoje powinny być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej i w
ilości zaspokajającej ich potrzeby.
Stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać
posiłki i napoje, oraz szczegółowe zasady ich wydawania ustala pracodawca w
porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a jeŜeli u danego
pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa – po uzyskaniu opinii
przedstawicieli pracowników.
Posiłki i napoje są wydawane pracownikom w dniach wykonywania prac
uzasadniających ich wydawanie. Pracodawca jest obowiązany zapewnić
zachowanie odpowiednich warunków higieniczno-sanitarnych przygotowywania
oraz spoŜywania posiłków i napojów.
Pracownikom nie przysługuje ekwiwalent pienięŜny za nie wydane
22
profilaktyczne posiłki i napoje.
11
KOSZTY ZWIĄZANE Z WYPADKAMI PRZY PRACY
W związku z zaistniałym wypadkiem na pracodawcy ciąŜy wiele obowiązków:
* udzielenie pomocy poszkodowanemu,
*ustalenie przyczyn i okoliczności wypadku,
*rejestracja wypadku,
*zgłoszenie wypadku do odpowiednich organów oraz
*zastosowanie właściwych środków zapobiegawczych.
23
Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze
zm.) za wypadek przy pracy uwaŜa się zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną
zewnętrzną, które nastąpiło w związku z pracą:
*podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności
lub poleceń przełoŜonych,
*podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności w
interesie zakładu pracy, nawet bez polecenia,
*w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakładu pracy w drodze
między siedzibą zakładu pracy a miejscem wykonywania obowiązku
wynikającego ze stosunku pracy.
24
12
Artykuł 234 § 1 k.p. określa, Ŝe w razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany podjąć
niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagroŜenie, zapewnić udzielenie pierwszej
pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn
wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom.
Koszty związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy
ponosił uprzednio i ponosi obecnie pracodawca (art. 234 § 4 k.p.).
Norma prawna przewiduje § 2 ust.1 rozporządzenia, który nakłada na pracodawcę
obowiązek zabezpieczenia miejsca wypadku do czasu ustalenia okoliczności i
przyczyn wypadku.
Pracodawca jest obowiązany, na podstawie orzeczenia lekarskiego, w terminie i na czas
określony w tym orzeczeniu przenieść do innej odpowiedzialnej pracy pracownika, który stał się
niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy i nie został
zaliczony do Ŝadnej z grup inwalidów (art. 231 k.p.). JeŜeli przeniesienie do innej pracy
powoduje obniŜenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje od pracodawcy dodatek
wyrównawczy przez okres nie przekraczający 6 miesięcy.
25
KOSZTY ZWIĄZANE z CHOROBAMI ZAWODOWYMI
Choroby zawodowe naleŜą do schorzeń wywołanych warunkami środowiska pracy.
Za choroby zawodowe uwaŜa się choroby określone w wykazie chorób zawodowych
stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia. Wykaz ten obejmuje 20 rodzajów chorób
zawodowych.
W przypadku stwierdzenia u pracownika objawów powstawania choroby zawodowej (art. 235
§ 3 k.p.) pracodawca jest obowiązany:
*ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagroŜenia
tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym organem Inspekcji Sanitarnej,
*przystąpić niezwłocznie do usuwania czynników powodujących powstawanie choroby
zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze,
*zapewnić realizację zaleceń lekarskich.
26
13
W razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstawanie choroby
zawodowej pracodawca jest obowiązany – na podstawie orzeczenia lekarskiego, w
terminie i na czas określony w tym orzeczeniu – przenieść pracownika do innej pracy, nie
naraŜającej go na działanie czynnika, który wywołał te objawy (art. 230 § 1 k.p.). JeŜeli
przeniesienie do innej pracy powoduje obniŜenie wynagrodzenia, pracownikowi
przysługuje od pracodawcy dodatek wyrównawczy przez okres nie przekraczający 6
miesięcy.
Do rozpoznawania chorób zawodowych i wydawania orzeczeń o chorobie zawodowej –
na podstawie informacji o zagroŜeniach zawodowych, wyników dochodzenia
epidemiologicznego w środowisku pracy, dokumentacji dotyczącej przebiegu
zatrudnienia, wyników przeprowadzonych badań klinicznych i dokumentacji lekarskiej –
upowaŜnione są:
*poradnie chorób zawodowych,
*kliniki chorób zawodowych,
*oddziały chorób zawodowych wchodzące w skład odpowiednich publicznych zakładów
opieki zdrowotnej, akademii medycznych lub instytutów naukowo-badawczych.
Koszty dochodzenia epidemiologicznego, przeprowadzonych badań klinicznych i orzeczeń w
sprawie chorób zawodowych nie obciąŜają pracodawcy. Są to bardzo kosztowne badania, stąd
ustawodawca uznał, Ŝe będą one nadal obciąŜać budŜet państwa, a nie pracodawcę.
27
ŚWIADCZENIA Z TYTUŁU WYPADKÓW
PRZY PRACY i CHORÓB ZAWODOWYCH
Szkoda materialna na skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej polega na
utracie przez pracownika zdolności do zarobkowania (lub jej ograniczeniu), a w razie
śmierci – na utracie Ŝywiciela rodziny.
Ponadto mogą wchodzić w rachubę szkody materialne w postaci zniszczenia odzieŜy i
innych przedmiotów stanowiących własność pracownika.
Zgodnie z art. 2371 k.p. pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy lub
zachorował na chorobę zawodową wyszczególnioną w wykazie chorób zawodowych,
przysługują z tego tytułu świadczenia określone w odrębnych przepisach.
Wyrównanie tych szkód następuje na podstawie przepisów ustawy z 12 czerwca 1975 r.
o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 1983 r.
Nr 30, poz. 144 ze zm.).
Świadczenia określone tą ustawą przysługują pracownikom, którzy doznali uszczerbku
na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy i choroby zawodowej, oraz członkom rodzin
pracowników zmarłych wskutek takiego wypadku lub choroby.
Świadczenia przyznaje się na wniosek pracownika, a w razie śmierci pracownika lub
rencisty – na wniosek członków rodziny uprawnionych do tych świadczeń.
28
14
Jednorazowe odszkodowanie
Pracownikowi, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub
długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje jednorazowe odszkodowanie pienięŜne.
Za stały uszczerbek na zdrowiu uwaŜa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje
upośledzenie czynności organizmu i nie rokuje poprawy.
Natomiast długotrwały uszczerbek na zdrowiu to takie naruszenie sprawności organizmu, które
powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące
jednak ulec poprawie.
W przypadku odszkodowania z tytułu choroby zawodowej uszczerbek na zdrowiu musi wynosić, co
najmniej 10%.
Jednorazowe odszkodowanie przysługuje równieŜ w razie śmierci wskutek wypadku przy pracy lub
choroby zawodowej rencisty pobierającego rentę z tytułu niezdolności do pracy na podstawie
niniejszej ustawy.
Jednorazowe odszkodowanie przysługuje:
*pracownikom publicznych zakładów pracy i członkom ich rodzin – od zakładu pracy,
*pracownikom prywatnych zakładów pracy i członkom ich rodzin – od Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych.
29
ODSZKODOWANIE ZA PRZEDMIOTY
UTRACONE LUB USZKODZONE
Pracownik, który wskutek wypadku przy pracy doznał uszczerbku na zdrowiu,
ma prawo do odszkodowania od pracodawcy za szkody poniesione wskutek
utraty lub uszkodzenia w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego uŜytku
oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy.
Odszkodowanie za przedmioty całkowicie zniszczone wskutek wypadku ustala się
według ceny zakupu takich przedmiotów obowiązującej w czasie ustalania
odszkodowania z uwzględnieniem stopnia ich zuŜycia.
30
15
Świadczenia wyrównawcze
Są to świadczenia o charakterze przejściowym, mające na celu wyrównanie zarobku
pracownika w okresie adaptacji do nowych warunków wynikłych z doznanego uszczerbku na
zdrowiu.
Pracownikowi, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub
długotrwałego uszczerbku na zdrowiu co najmniej w 20% i nie pobiera renty z tego tytułu oraz
osiąga wynagrodzenie zmniejszone co najmniej o 10%, przysługuje świadczenie wyrównawcze.
Świadczenie to przysługuje od pracodawcy i stanowi róŜnicę między wynagrodzeniem z okresu
przed powstaniem uszczerbku na zdrowiu a wynagrodzeniem osiąganym po jego powstaniu i ma
na celu ułatwienie pracownikowi rehabilitacji zawodowej. Przysługuje ono przez okres nie
dłuŜszy niŜ 3 lata i nie moŜe przekraczać 30% wynagrodzenia z okresu przed powstaniem
uszczerbku na zdrowiu.
31
Świadczenia w okresie czasowej niezdolności do pracy
Zgodnie z art. 92 § 1 pkt 2 k.p. za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek wypadku przy
pracy, wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo choroby zawodowej lub choroby przypadającej
w okresie ciąŜy pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia.
Za czas niezdolności do pracy trwającej dłuŜej niŜ 35 dni w ciągu roku kalendarzowego
pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy na podstawie odrębnych przepisów.
Prawo do zasiłku chorobowego przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego. Miesięczny zasiłek
chorobowy wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku. Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności
do pracy z powodu choroby, jednak nie dłuŜej niŜ przez 6 miesięcy. JeŜeli po upływie okresu zasiłkowego
ubezpieczony jest nadal niezdolny do pracy z powodu choroby, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie
zdolności do pracy, okres zasiłkowy ulega przedłuŜeniu, jednak nie dłuŜej niŜ na dalsze 3 miesiące.
Świadczenie rehabilitacyjne za okres niezdolności do pracy, powstałej wskutek wypadku przy pracy lub choroby
zawodowej, przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a
dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy.
Wydatki na zasiłki chorobowe i świadczenia rehabilitacyjne są finansowane ze środków funduszu
wypadkowego, tworzonego na zasadach określonych w przepisach ustawy z 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.).
Poszkodowani mogą dochodzić od pracodawcy roszczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych na
podstawie Kodeksu Cywilnego, w tym roszczeń o przyznanie lub podwyŜszenie renty uzupełniającej.
32
16
KOSZTY SZKOLENIA BHP
Zgodnie z art. 2373 § 2 k.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie
pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy. Do jego
obowiązków naleŜy równieŜ prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie.
Zgodnie z art. 2374 k.p. pracodawca jest obowiązany:
*zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi
wykonywanych przez nich prac,
*wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na
stanowiskach pracy.
Pracodawca nie moŜe dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada
wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a takŜe dostatecznej znajomości
przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 2373 § 1 k.p.).
Zgodnie z art. 2373 § 3 k.p. szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy odbywają się w
czasie pracy i na koszt pracodawcy.
33
KOSZTY ZWIĄZANE Z ZAPEWNIENIEM
ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ
Zgodnie z art. 2376 i 2377 k.p. pracodawca jest obowiązany dostarczać
pracownikom nieodpłatnie:
*środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem
niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku
pracy,
*odzieŜ i obuwie robocze spełniające wymagania określone w Polskich Normach:
- jeŜeli odzieŜ własna pracownika moŜe ulec zniszczeniu lub znacznemu
zabrudzeniu,
- ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny
pracy.
Wydając pracownikowi środki ochrony indywidualnej, pracodawca jest równocześnie
obowiązany poinformować go o sposobach posługiwania się tymi środkami w celu zapewnienia
skutecznej ochrony przed zagroŜeniami.
KaŜdy pracodawca powinien ustalić rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieŜy i
obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne, a takŜe
przewidywane okresy uŜytkowania odzieŜy i obuwia roboczego. Takich ustaleń (w formie tzw.
norm przydziału środków ochrony indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego)
pracodawca dokonuje w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a jeŜeli taka
organizacja nie działa, w porozumieniu z pracownikami wybranymi w tym celu przez załogę.
34
17
Zgodnie z art. 2377 § 2 k.p. pracodawca – w porozumieniu z zakładową organizacją związkową
lub jeŜeli taka organizacja nie działa u pracodawcy, z wybranymi przez załogę pracownikami – moŜe
ustalić stanowiska, na których dopuszcza się uŜywanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej
odzieŜy i obuwia roboczego spełniającego wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pracownikowi uŜywającemu własnej odzieŜy i obuwia roboczego pracodawca wypłaca
ekwiwalent pienięŜny w wysokości uwzględniającej ich aktualne ceny.
Nie moŜe natomiast być wypłacany ekwiwalent w zamian za przysługujące pracownikowi
środki ochrony indywidualnej.
Własna odzieŜ i obuwie robocze nie moŜe być uŜywana przez pracowników zatrudnionych na
stanowiskach, na których wykonywane są prace związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych
urządzeń technicznych lub prace powodujące intensywne brudzenie albo skaŜenie odzieŜy i obuwia
środkami chemicznymi, promieniotwórczymi lub materiałami biologicznie zakaźnymi.
Artykuł 2379 § 1 k.p. zabrania pracodawcy dopuszczenia pracownika do pracy bez środków ochrony
indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.
Pracodawca moŜe przydzielać pracownikom uŜywane środki ochrony indywidualnej oraz uŜywaną
odzieŜ roboczą (z wyjątkiem bielizny osobistej i obuwia), jeŜeli te przedmioty zachowały właściwości ochronne i
uŜytkowe, są czyste i zdezynfekowane.
Zgodnie z art. 3044 k.p. pracodawca jest obowiązany przydzielać niezbędne środki ochrony
indywidualnej oraz odzieŜ roboczą osobom wykonującym krótkotrwałe prace albo czynności inspekcyjne,
w czasie których ich własna odzieŜ moŜe ulec zniszczeniu lub zabrudzeniu, a takŜe ze względu na
bezpieczeństwo wykonywania tych prac lub czynności.
JeŜeli pracodawca nie ma moŜliwości zorganizowania prania odzieŜy roboczej, wykonywanie tych czynności moŜe
powierzyć pracownikowi (za jego zgodą), wypłacając mu równocześnie ekwiwalent pienięŜny w wysokości kosztów
poniesionych przez pracownika.
Ekwiwalent ten przysługuje bez względu na to, czy pracownik uŜywa odzieŜ dostarczoną przez pracodawcę czy odzieŜ
35
własną.
KOSZTY DODATKOWE
Dodatkowe koszty związane z wypełnianiem obowiązków w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy – ponoszone przez pracodawcę – obejmują przede wszystkim koszty:
A/ zakupu maszyn i innych urządzeń technicznych oraz środków ochrony indywidualnej (art. 217 §
2 i art. 2376 § 3 k.p.) posiadających wymagany certyfikat na znak bezpieczeństwa i oznaczenie tym
znakiem,
B/ związane z zastosowaniem środków zapewniających ochronę zdrowia i Ŝycia pracowników w
związku ze stosowaniem niebezpiecznych substancji chemicznych (art. 221 k.p.),
C/ związane z zastępowaniem substancji i czynników rakotwórczych mniej szkodliwymi dla zdrowia
substancjami i czynnikami lub stosowaniem środków ograniczających stopień tego naraŜenia (art. 222
k.p.),
D/ ewentualnego zatrudnienia dodatkowych pracowników przy pracach, przy których istnieje
moŜliwość wystąpienia szczególnego zagroŜenia dla zdrowia lub Ŝycia ludzkiego (zgodnie z art. 225 §
1 i 2 k.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby takie prace były wykonywane przez co najmniej
2 osoby w celu zapewnienia asekuracji),
E/ wstępnych badań lekarskich i innych kosztów profilaktycznej opieki zdrowotnej nad
pracownikami (zgodnie z art. 229 § 1 i 6 k.p.),
36
18
F/ szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, które odbywa się obecnie w czasie pracy –
na podstawie art. 2373 § 3 k.p. i postanowień dyrektywy ramowej 89/391/EWG; zgodnie z
rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie szczegółowych zasad
szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 62, poz. 285) – wydanym na
podstawie art. 2375 – wszyscy pracodawcy obowiązani są prowadzić w ramach szkolenia wstępnego
szkolenie podstawowe,
G/ zwiększenia liczebności słuŜby bhp lub utworzenia tej słuŜby przez pracodawcę zatrudniającego
mniej niŜ 10 pracowników, jeŜeli jest to uzasadnione stwierdzonymi zagroŜeniami zawodowymi – w
realizacji nakazu właściwego inspektora pracy wydanego w porozumieniu z właściwym inspektorem
sanitarnym (art. 23711 § 4 k.p.),
H/ działalności komisji bezpieczeństwa i higieny pracy – u pracodawcy zatrudniającego więcej niŜ
50 pracowników, który jest obowiązany ją powołać jako swój organ doradczy i opiniodawczy (zgodnie
z art. 23712 i 12713 k.p. i postanowieniami dyrektywy ramowej 89/391/EWG oraz Konwencji MOP nr
155).
37
19