Udział społeczny (1)

Udział społeczny
Prawo międzynarodowe
Konwencja z 25 czerwca 1998 r. o dostępie do informacji, udziale
społeczeństwa w decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach
dotyczącycpodejmowaniu h środowiska (Konwencja z Aarhus).
• Dokument ratyfikowany przez Polskę w roku 2001 opiera się na trzech
zasadach:
Masz prawo
wiedzieć
Masz prawo brać
udział
Masz prawo do
sprawiedliwości
Główne zasady dyrektywy
2003/35/WE (1)
• Implementacja Konwecji z Aarhus do wspólnotowego
porządku prawnego. Wzmocnienie partycypacji w kwestiach
związanych z wymiarem sprawiedliwości.
• Dwie podstawowe zasady udziału społecznego
• ma być „skuteczny” i musi mieć miejsce przed
podjęciem decyzji
– Niezbędne zapewnienie dostępu do informacji
– Pełna wiedza o wszystkich opcjach (alternatywach)
– Rozsądne ramy czasowe
Dyrektywa 2003/35/WE
Nowe definicje
•
Społeczeństwo (public)
•
Zainteresowana społeczność (public concerned): “(…) która jest lub może być dotknięta
skutkami lub ma interes w procedurach podejmowania decyzji”;
•
Organizacje ekologiczne NGO – domniemanie prawne, że mają interes prawny – aktywny
gracz jako strona w postępowaniu administracyjnym Art. 1(2)
•
Państwa Członkowskie mogą zdecydować, na podstawie kolejnych spraw, jeżeli tak
przewidziano na mocy prawa krajowego, o niezastosowaniu niniejszej dyrektywy do
przedsięwzięć służących celom obrony narodowej, jeżeli uważają, że takie zastosowanie
miałoby niekorzystny wpływ na te cele. Art. 1(4)
•
Uszczegółowienie procedury informowania społeczeństwa:
informacja na jak najwcześniejszym etapie postępowania, szczegółowe informacje, rozsądne
ramy czasowe na zajęcie stanowiska
Art. 6(2,3)
Główne zasady dyrektywy 2003/35/WE w zakresie
udziału społecznego (2)
• Wprowadzenie procedury odwoławczej dla zainteresowanej
społeczności - skuteczne narzędzie kontroli procesu OOŚ!
Art. 10(a)
• Informacja przedstawiana na zakończenie postępowania i
wydania decyzji wymaga uzasadnienia w zakresie przebiegu
procesu konsultacji
Art. 9(1)
Inwestycje i konflikty (1)
• Konflikty są nieuniknionym elementem realizacji
wielu inwestycji infrastrukturalnych – nie warto
oceniać czy to dobrze czy źle ale po prostu trzeba z
tym żyć i umieć tym zarządzać
• Jednym z podstawowych celów procedur OOS jest
rozwiązywanie konfliktów społecznych związanych z
lokalizowaniem inwestycji mogących pogorszyć
warunki życia, stan środowiska czy wzbudzających
społeczną kontrowersję.
• Inwestor musi działać aktywnie w swoim interesie
Inwestycje i konflikty (2)
•
Przyzwolenie społeczne dla rozwoju infrastruktury ale:
– Spory o przyrodę – wyzwania związane z ochroną środowiska
– Spory o sąsiedztwo – inwestycje i otoczenie społeczne
– Głęboka nieufność do przemysłu i wykształcone nawyki wykształciły w
ludziach odruch, który można nazwać IANUM – Inwestuj Ale Nie U Mnie
Społeczeństwo nie chce słuchać polityków, inwestorów a nawet ekspertów.
Jedyną reakcją na nową inwestycję jest protest i sprzeciw. Ludzie często
niedoinformowani – wiedzą lepiej bez względu na argumenty.
•
Demokracja środowiskowa - prawo do:
– Niezbędnej informacji o przedsięwzięciu
– Niezbędnej informacji o działaniach minimalizujących
– Proponowania zmian z planie projektu by w ich przekonaniu lepiej im służył
lub był mniej szkodliwy
– Godziwej rekompensaty strat i szkód
Zarządzanie konfliktem
• Konflikt ukryty i jawny
• Czy są przesłanki do konfliktu – subiektywne
przeczucie grup interesu?
– Jeżeli pewne grupy mają subiektywne
przekonanie, że inwestycja naruszy ich interes –
nie walczmy z tym!
• Liderzy
Informowanie (1)
• Minimalizowanie złych skutków wynikających z
braku informacji
– „złe emocje” – brak informacji powoduje poczucie
bycia lekceważonym i uruchamia złe emocje
– wykorzystanie okazji do prezentacji faktów i
wprowadzenia języka mówienia o inwestycji –
przekonanie mieszkańców – przeciwdziałanie mitom i
stereotypom
– Wiarygodność nadawcy – polskie społeczeństwo jest
stosunkowo nieufne – brak informacji to potęguje
Informowanie (2)
• Planowanie działań na każdym etapie większość problemów bierze się z braku planu
informowania
• Różne techniki aby dotrzeć z informacją
– Działania: ciągłe, kampanie, jednorazowe akcje
• Wyznaczony zespół do zarządzania
informacją; Stworzenie Strategii Informacyjnej
Projektu!
Działania komunikacyjne
1.
Dokonanie oceny sytuacji wyjściowej – analiza SWOT
2.
Analiza otoczenia inwestycji – identyfikacja partnerów
– Oczekiwania inwestora
– Otoczenie instytucjonalno – polityczne i społeczne
– Wpływ decyzji politycznych
– Identyfikacja grup interesu
– Monitoring mediów, internet, badania, sondaże, wywiady i. in.
3.
Zebranie informacji o innych projektach – dobre praktyki
4.
Zdefiniowanie celów działań komunikacyjnych
5.
Zaplanowanie DZ. K. – określenie grup docelowych, treści przekazu i narzędzi
(budżet, harmonogram)
Udział społeczny (1)
• Kolejny krok po działaniach informacyjnych
• Dopuszczają współdecydowanie partnerów
społecznych
• Odpowiedzialność spoczywa na obu stronach
porozumienia
• Im więcej uda się uzgodnić z partnerami społecznymi
tym mniej problemów dla inwestycji
Udział społeczny (2)
Inwestorzy przystępujący do procedury
mediacyjnej powinni:
- uznać, że społeczność lokalna może spowolnić
bądź powstrzymać proces inwestycyjny,
- zamiast domagać się zaufania, stwarzać
możliwość kontrolowania,
- włączyć plany w formie projektu do konsultacji
społecznej,
- stosować otwartą politykę informacyjną itd.
Udział społeczny (3)
•
Wzmożony udział społeczeństwa w procesie OOŚ jest możliwy na etapach:
•
•
•
•
•
rozważenie propozycji lokalizacji inwestycji i decyzji o przystąpieniu do sporządzenia OOS
ustalenie zakresu prac i badań w procesie OOS
rozpatrywanie rozwiązań alternatywnych
przygotowanie informacji końcowej i opracowanie wniosków.
Narzędzia inwestora zapewnienia udziału społecznego:
– Ulotki, broszury, biuletyny, strona internetowa, email, spotkania, wystawy,
prezentacje, dyżury, telefon, badania opinii publicznej itp.
– Przekazywanie informacji mediom konferencje, udział w audycjach,
– Płatna reklama – ogłoszenia, wkładki, plakaty itp.
– organizowanie stałych punktów konsultacyjnych
– organizowanie zebrań otwartych
– powoływanie komitetów doradczych wraz z osobami cieszącymi się autorytetem
– prowadzenie rozmów i wywiadów, anonimowej ankiety
– udostępnienie wstępnej wersji raportu do zaopiniowania.
Udział społeczny (4)
• Skuteczność negocjacji zapewniona jest jeśli przestrzega
się kilku podstawowych zasad:
• informacje powinny być udostępnione w formie zrozumiałej
dla każdego obywatela,
• należy zapewnić „komunikację dwustronną” tzn.
społeczeństwo musi mieć pewność, że ich uwagi będą
uwzględnione przez osoby piszące raport końcowy z procedury
OOS,
• osoby odpowiedzialne za konsultacje muszą prowadzić
aktywne działania mające na celu docieranie z informacją do
jak najszerszego forum odbiorców i pozwalające na swobodne
wyrażanie poglądów wszystkim zainteresowanym,
• zainteresowani powinni posiadać wystarczającą ilość czasu na
zapoznanie się z informacją jak i na składanie swobodne
wyrażanie poglądów.
Cele zapewnienia udziału społecznego
•
wzrost poczucia przynależności i odpowiedzialności za sprawy publiczne;
•
utożsamianie się z wydawanymi decyzjami;
•
uzyskanie akceptacji społecznej dla realizacji i eksploatacji przedsięwzięcia;
•
zapobieganie potencjalnym konfliktom;
•
zmniejszenie ryzyka błędu, czyli wpływa na jakość podejmowanych decyzji i
świadomości ich konsekwencji
•
zapobieganie kwestionowania inwestycji na drodze prawnej!
Decyzja
• Obowiązek konsultacji nie oznacza
współdecydowania! – Decyzja należy do inwestora
ale:
– Wyczerpująca i przejrzysta
– Na podstawie rzetelnego raportu
– Uzasadnienie kluczowym elementem dla pozyskiwania
środków!
Udział społeczny – teoria a praktyka
• Polska praktyka daleka od normalności,
• Aktywna postawa inwestora należy do rzadkości
(informacje trzeba wywalczyć),
• Brak wystarczających ram czasowych na zgłaszanie
uwag,
• Nieuwzględnianie uwag i wniosków bądź ich
pomijanie,
• Społeczeństwo traktowane jako niemi widzowie a nie
równoprawni uczestnicy.
• Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i
jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
środowiska oraz o ocenach oddziaływania na
środowisko Dział III - Udział społeczeństwa w ochronie
środowiska
Zasady ogólne
• Każdy ma prawo do informacji o środowisku i
jego ochronie na warunkach określonych
ustawą.
• Każdy ma prawo uczestniczenia, na warunkach
określonych ustawą, w postępowaniu
wymagającym udziału społeczeństwa.
Przepisy ogólne
• Każdy ma prawo składania uwag i wniosków w postępowaniu
wymagającym udziału społeczeństwa.
• Organy właściwe w sprawie zapewniają możliwość udziału
społeczeństwa przy wydaniu i zmianie m.in.:
a) decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach,
b) decyzji o pozwoleniu na budowę i zezwoleniu na inwestycję
drogową jeżeli prowadzona jest powtórna ocena,
Podanie do publicznej wiadomości
•
Przez podanie informacji do publicznej wiadomości:
a) udostępnienie informacji na stronie BIP, organu właściwego w sprawie,
b) ogłoszenie informacji, w sposób zwyczajowo przyjęty, w siedzibie organu
właściwego w sprawie,
c) ogłoszenie informacji przez obwieszczenie w sposób zwyczajowo przyjęty w
miejscu planowanego przedsięwzięcia, a w przypadku projektu dokumentu
wymagającego udziału społeczeństwa - w prasie o odpowiednim do rodzaju
dokumentu zasięgu,
d) w przypadku gdy siedziba organu właściwego w sprawie mieści się na terenie
innej gminy niż gmina właściwa miejscowo ze względu na przedmiot postępowania
- także przez ogłoszenie w prasie lub w sposób zwyczajowo przyjęty w
miejscowości lub miejscowościach właściwych ze względu na przedmiot
postępowania;
Zakres informowania
- przed wydaniem i zmianą decyzji wymagających udziału
społeczeństwa
•
•
Organ ma obowiązek podać do publicznej wiadomości informację o:
1) wszczęciu postępowania;
2) przedmiocie decyzji, która ma być wydana w sprawie;
3) organie właściwym do wydania decyzji oraz organach właściwych do wydania opinii i
dokonania uzgodnień;
4) możliwościach zapoznania się z niezbędną dokumentacją sprawy oraz o miejscu, w którym
jest ona wyłożona do wglądu (wniosek i załączniki, stanowiska organów);
5) możliwości składania uwag i wniosków;
6) sposobie i miejscu składania uwag i wniosków, wskazując jednocześnie 21-dniowy termin
ich składania;
7) organie właściwym do rozpatrzenia uwag i wniosków;
8) terminie i miejscu rozprawy administracyjnej otwartej dla społeczeństwa, jeżeli ma być ona
przeprowadzona;
9) postępowaniu w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, jeżeli jest
prowadzone.
Uwagi lub wnioski złożone po upływie terminu pozostawia się bez rozpatrzenia.
Rozprawa adm., rozpatrzenie uwag i wniosków
- decyzje
•
Organ właściwy do wydania decyzji może przeprowadzić rozprawę administracyjną
otwartą dla społeczeństwa. Przepis art. 91 § 3 Kodeksu postępowania
administracyjnego stosuje się odpowiednio.
•
Organ prowadzący postępowanie:
1) rozpatruje uwagi i wnioski;
2) w uzasadnieniu decyzji, niezależnie od wymagań wynikających z przepisów
Kodeksu postępowania administracyjnego, podaje informacje o udziale
społeczeństwa w postępowaniu oraz o tym, w jaki sposób zostały wzięte pod
uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione uwagi i wnioski zgłoszone w
związku z udziałem społeczeństwa.
•
Organ właściwy do wydania decyzji podaje do publicznej wiadomości informację o
wydanej decyzji i o możliwościach zapoznania się z jej treścią.
Forma uwag i wniosków
• Uwagi i wnioski mogą być wnoszone w następujący
sposób:
– w formie pisemnej;
– ustnie do protokołu;
– za pomocą środków komunikacji elektronicznej
bez konieczności opatrywania ich bezpiecznym
podpisem elektronicznym.
Uprawnienia organizacji ekologicznych
•
•
•
•
•
•
Organizacje ekologiczne, które powołując się na swoje cele statutowe, zgłoszą chęć uczestniczenia
w określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa, uczestniczą w nim na prawach
strony.
Organizacji ekologicznej służy odwołanie od decyzji oraz skarga do sądu wydanej w
powstępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa do sądu administracyjnego, jeżeli jest to
uzasadnione celami statutowymi tej organizacji, także w przypadku, gdy nie brała ona udziału w
określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa.
Na postanowienie o odmowie dopuszczenia do udziału w powstępowaniu organizacji ekologicznej
służy zażalenie.
Organizacje ekologiczne, jednostki pomocnicze samorządu gminnego, samorząd pracowniczy,
jednostki ochotniczych straży pożarnych oraz związki zawodowe mogą współdziałać w dziedzinie
ochrony środowiska z organami administracji.
Związki zawodowe i samorządy pracownicze mogą powoływać zakładowe komisje ochrony
środowiska oraz społecznych inspektorów ochrony środowiska w celu organizowania i
przeprowadzania społecznej kontroli ochrony środowiska na terenie zakładu pracy.
Organy administracji mogą udzielać pomocy organizacjom ekologicznym w ich działalności w
dziedzinie ochrony środowiska.