choroby na tle wadliwego żywienia

ŻYWIENIE A CHOROBY
(Choroby na tle wadliwego żywiania)
Wiele chorób ma u podłoża nieprawidłowe żywienie.
M i a ż d ż y c a . Wśród wielu czynników ryzyka w tej chorobie i powstałych na jej tle:
choroby wieńcowej serca (ChNS), zawału serca i udaru mózgu, wybijają się na czołowe
miejsce błędy w żywieniu. Są to: Nadmiar tłuszczów ogółem, w tym tłuszczów zwierzęcych,
zawierających dużo nasyconych > KWASÓW TŁUSZCZOWYCH > CHOLESTEROLU,
zwłaszcza frakcji LDL - chol. - N i e d o b ó r : tłuszczów roślinnych, a zatem jedno- i
wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (w tym NNKT); przeciwutleniaczy, witamin C, A,
beta-karotenu, E, a także, polifenoli, bioflawonoidów i selenu.
N a d c i ś n i e n i e t ę t n i c z e . W etiopatogenezie choroby nadciśnieniowej, która
przyczynia się do nagłych zgonów z powodu zawału serca i udaru mózgu, sposób żywienia
pełni istotną rolę. Stwierdzono, że nadmierne spożycie ~ soli kuchennej jest najważniejszym
czynnikiem ryzyka w nadciśnieniu. Jest nim także otyłość, nadmierne spożycie nasyconych
tłuszczów, niedobory wapnia, potasu i magnezu, a przy tym zanieczyszczenia żywności
kadmem.
C h o r o b a n o w o t w o r o w a . Uważa się, że 30 - 40% przypadków nowotworów
złośliwych (potocznie nazywanych rakiem) u mężczyzn i aż 60% u kobiet powstaje na tle
wadliwego żywienia. Zbyt wysokie spożycie tłuszczów ogółem, a w tym pochodzenia
zwierzęcego, przyczynia się do rozwoju raka jelita grubego, prostaty i sutka. Przewlekła
konsumpcja alkoholu, zwłaszcza wódki, wpływa na powstanie raka górnego odcinka
przewodu pokarmowego (jamy ustnej, gardła, przełyku). Duże ilości spożywanych produktów
wędzonych i mocno solonych, mają związek z rakiem przełyku i przede wszystkim żołądka.
W Japonii, gdzie spożywa się w znacznych ilościach wędzone i solone ryby, jest bardzo duża
zapadalność na raka żołądka. Otyłość jest czynnikiem ryzyka raka trzonu macicy i sutka
piersi u kobiet po menopauzie. Bogatotłuszszczowe racje pokarmowe podnoszą stężenie we
krwi hormonów - prolaktyny i estrogenów, co może się przyczynić do raka sutka. Oprócz
wpływu nadmiaru tłuszczów na rozwój raka jelita grubego ma też znaczenie zbyt niska
zawartość błonnika pokarmowego w pożywieniu.
Cukrzyca insulinoniezależna, typu II. Istotą cukrzycy tego rodzaju, zwanej cukrzycą osób
dorosłych, jest upośledzenie zdolności organizmu do zużytkowania glukozy, pochodzącej z
węglowodanów pożywienia, z zapasów glikogenu oraz białek pożywienia i ustrojowych.
Głównym czynnikiem ryzyka w tej chorobie jest o t y ł o ś ć , powstała na tle nadmiaru
spożywanej energii w stosunku do małego wydatku energetycznego, czyli wysokododatniego
> BILANSU ENERGETYCZNEGO.
O t y ł o ś ć jest chorobą ogólnoustrojową. U jej podłoża mogą być zaburzenia w funkcji
hormonów, głównie tarczycy, czynniki genetyczne, neurogenne, psychiczne i zaburzenia
termogenezy. Lecz, procent otyłości z tego powodu jest nikły. Główną przyczyną otyłości (do
90%) jest przejadanie się i odkładanie się nadmiaru spożytych podstawowych składników
pokarmowych (węglowodanów, tłuszczów i białek) w postaci tkanki tłuszczowej, która może
się rozrastać bez granic. Nieograniczone możliwości wzbogacania tkanki tłuszczowej mają
przede wszystkim spożywane w nadmiarze tłuszcze. Otyłość to ryzyko wcześniejszej śmierci
z powodu różnych chorób, jak cukrzyca typu II, zaburzenia rozrodczości, miesiączkowania,
miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, zawał serca, udar mózgu, choroby stawów, dna i
inne.
Niedokrwistość niedobarwliwa (anemia) powstaje na tle niedoboru żelaza, składnika
hemoglobiny i mioglobiny. W krajach rozwiniętych przyczyną niskiego spożycia żelaza są
błędy żywieniowe, moda na wegetarianizm - a właściwie weganizm, wykluczający wszelkie
produkty zwierzęce, które są źródłem najlepiej przyswajalnego hemowego żelaza, a także
moda na odchudzanie się z zastosowaniem nieracjonalnej diety. Nawet niewielki niedobór
żelaza stanowi zagrożenie zdrowotne. U dzieci zaburza procesy poznawcze, a więc naukę,
obniża sprawność psychofizyczną. Niedobory żelaza w czasie ciąży powodują zwiększoną
umieralność kobiet, płodów i noworodków. W Polsce stwierdzono niedokrwistość
żywieniową (niedobarwliwą) na tle niedoborów żelaza w żywieniu u około 20 - 40% kobiet w
wieku rozrodczym i u dzieci.
P r ó c h n i c a z ę b ó w . Udowodniono, że przyczyną próchnicy zębów, która jest w
Polsce chorobą społeczną, jest - oprócz niedoboru fluoru w żywności i wodzie pitnej nadmiar spożywanych węglowodanów, szczególnie cukru (sacharozy).
O s t e o p o r o z a - Spadek gęstości kości i ich łamliwość, cechujące, również społeczną
chorobę w Polsce osteoporozę, wiąże się z długotrwałym niedoborem wapnia w pożywieniu i
innych pierwiastków budulcowych kośćca (fosfor, magnez). Jest to główna przyczyna tego
schorzenia, chociaż w jej etiologii odgrywa też rolę, zwłaszcza u kobiet po menopauzie,
niedobór hormonów, estrogenów, brak ruchu, palenie tytoniu i picie alkoholi. Szczególnie
ważne jest należyte odżywianie i pokrywanie zapotrzebowania na wapń w okresie rozwoju i
wzrostu do 25 - 26 roku życia, kiedy pułap gęstości kości osiąga swoje apogeum, gdyż potem
zawsze następuje stopniowy jej spadek. (I.Celejowa)