HOMEOPATIA – ASPEKT PRAWNY PLAN PREZENTACJI 1.Status prawny leku homeopatycznego w Polsce i Europie 2. Prawo lekarza do stosowania homeopatii 3. Homeopatia, a władze samorządowe 4. Prawo do krytyki lekarza przez lekarza 5. Off label use 6. Homeopatia, a refundacja REGULACJE EUROPEJSKIE aspekty historyczne •Rozpoczęcie prac nad regulacjami prawnymi dot. homeopatii w Europie: 1985 r. •Różnice w regulacjach narodowych •Dyrektywa europejska odnosząca się do leków homeopatycznych przeznaczonych do stosowania u ludzi - 92/73/CEE •Dyrektywa europejska odnosząca się do leków homeopatycznych przeznaczone do stosowania w weterynarii - 92/174/CEE DEFINICJA: "Każdy środek leczniczy wytworzony z surowców homeopatycznych zgodnie z metodą opisaną w Farmakopei europejskiej lub w oficjalnie uznanych farmakopeach krajów członkowskich. " REGULACJE EUROPEJSKIE status leku homeopatycznego Druga faza regulacji: 1. Dyrektywa 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi (06. 11. 2001 r. ogłoszenie w Dzienniku Urzędowym Wspólnoty Europejskiej L z dnia 28.11.2001 r.) 2. Dyrektywa 2004/27/WE z 31.03.2004 roku w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi Nowa definicja homeopatycznego produktu leczniczego (Art.1. pkt. 5): "Jakikolwiek produkt leczniczy przygotowany z substancji zwanych surowcami homeopatycznymi zgodnie z homeopatyczną procedurą wytwarzania opisaną w Farmakopei Europejskiej lub, w razie jej braku, przez farmakopee aktualnie oficjalnie używane w Państwach członkowskich." REGULACJE POLSKIE – OBOWIAZEK HARMONIZACJI Unifikacja prawa polskiego z unijnym: obowiązek wynikający z Dyrektywy 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. UE L z dnia 28.1.2001 r.) z chwilą przystąpienia do Unii i podpisania Traktatu Akcesyjnego Polska przyjęła zapisy tej dyrektywy (01.05.2004) i musiała dokonać modyfikacji w prawie krajowym. *** HARMONIZACJA DOKUMENTACJI z wymogami UE – zakończona 31.12.2008r. Jeśli dokumentacja produktu leczniczego niespełnia wymogów z UE to produkt po 31.12.2008 może pozostawać w obrocie do daty ważności, ale nie może być wprowadzany do obrotu. Art.. 14 Ustawy z dnia 6.09.2001 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo farmaceutyczne Status prawny leku homeopatycznego w Polsce i w Unii Europejskiej DEFINICJA Ustawa Prawo Farmaceutyczne z 06.09.2001 roku z późniejszymi zmianami Art. 2. pkt. 29 definicja leku homeopatycznego, nie różniąca się od zapisów dyrektywy 2001/83/WE produktem leczniczym homeopatycznym - jest produkt leczniczy wytworzony z homeopatycznych substancji pierwotnych lub ich mieszanin, zgodnie z homeopatyczną procedurą wytwarzania opisaną w Farmakopei Europejskiej lub, w przypadku braku takiego opisu, w farmakopeach oficjalnie uznanych przez państwa członkowskie Unii Europejskiej lub państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym Produkt leczniczy homeopatyczny jest produktem leczniczym. Prawo farmaceutyczne odróżnia też inne produkty lecznicze jak na przykład produkty immunologiczne (art. 2 pkt. 30), produkty krwiopochodne (art. 2 pkt. 31), produkty lecznicze roślinne (art. 2 pkt. 33a), czy też produkty radiofarmaceutyczne (art. 2 pkt. 35). lecznicze. REGULACJE POLSKIE – DOPUSZCZENIE DO OBROTU Podstawowe elementy wniosku o dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego określa art. 10 Prawa farmaceutycznego. Jednym z wymogów jest dołączenie do wniosku o dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego wyników, streszczenia oraz sprawozdania z badań: a) farmaceutycznych: fizykochemicznych, biologicznych lub mikrobiologicznych, b) nieklinicznych: farmakologicznych i toksykologicznych, c) klinicznych wraz z ogólnym podsumowaniem jakości, przeglądem nieklinicznym i streszczeniem danych nieklinicznych oraz przeglądem klinicznym i podsumowaniem klinicznym (art. 10 ust. 1 pkt 4). Obowiązek przedstawienia odpowiednich badań klinicznych dotyczy również leczniczego produktu homeopatycznego. - art. 16. ust. 4 Prawa farmaceutycznego : „W przypadku produktu leczniczego homeopatycznego ze wskazaniami leczniczymi, zawierającego mieszaninę substancji homeopatycznych leczniczych niestosowanych dotychczas w lecznictwie lub nieopisanych w piśmiennictwie naukowym, podmiot odpowiedzialny przedstawia wyniki odpowiednich badań nieklinicznych i klinicznych w odniesieniu do produktu leczniczego homeopatycznego złożonego oraz w odniesieniu do każdego składnika.” UPROSZCZONA PROCEDURA DOPUSZCZENIA DO OBROTU – wynika z prawa europejskiego (Dyrektywa 04/27/WE: art.13: Państwa Członkowskie ustanawiają szczególną uproszczoną procedurę rejestracji odnośnie do homeopatycznych produktów leczniczych określonych w art. 14.) Art. 21. Prawa farmaceutycznego: Specjalna, uproszczona procedura rejestracji obejmuje jedynie te homeopatyczne produkty lecznicze, które spełniają wszystkie poniższe warunki: - są stosowane doustnie lub do użytku zewnętrznego na etykietach produktu leczniczego nie są podane określone wskazania terapeutyczne lub jakiekolwiek informacje odnoszące się do nich odpowiedni stopień rozcieńczenia gwarantuje bezpieczeństwo produktu leczniczego Dyrektywa 2001/83/WE Kryteria przyznawania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu stosuje się analogicznie do specjalnej, uproszczonej procedury rejestracji. Nie wymaga się dowodu skuteczności terapeutycznej dla homeopatycznych produktów leczniczych jeżeli są spełnione powyższe przesłanki. Uproszczona procedura dotyczy także tradycyjnego leku roślinnego REGULACJE POLSKIE – DOPUSZCZENIE DO OBROTU PROCEDURA „OGÓLNA” PROCEDURA UPROSZCZONA 1. Produkt ze wskazaniami 1. Produkt bez wskazań na etykiecie 2. Produkt złożony 2. Produkt pojedynczy 3. Substancje homeopatycznych niestosowanych dotychczas w lecznictwie lub nieopisanych w piśmiennictwie naukowym 3. doustnie lub do użytku zewnętrznego 4. odpowiedni stopień rozcieńczenia gwarantuje bezpieczeństwo produktu leczniczego PRODUKTÓW ZE WSKAZNIAMI NP. PRODUKTÓW FIRMY HEEL NIE DOTYCZY UPROSZCZONA PROCEDURA W STOSUNKU DO NICH ZASTOSOWNIE MA PROCEDURA Z ART. 10 - OBOWIAZEK PRZEDSTAWIENIA BADAN KLINICZNYCH PRAWO LEKARZA DO STOSOWNIA HOMEOPATII Leki homeopatyczne nie są wymieniane w „Aktualnych wytycznych dotyczących leczenia dzieci tworzonych przez Polskie Towarzystwo Pediatryczne”, oraz w „Wykazie leków dopuszczonych do stosowania w praktyce pediatrycznej tworzonej przez Główny Inspektorat Farmaceutyczny oraz Polskie Towarzystwo Pediatryczne”, Czy to oznacza, że nie można stosować homeopatii? Ustawa z dnia 05 grudnia 1996r. (Dz. U. 2005 nr 226 poz.1943 ze zm.) o zawodach lekarza i lekarza dentysty. art. 45 p. 1: lekarz może ordynować te środki farmaceutyczne i materiały medyczne, które są dopuszczone do obrotu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w odrębnych przepisach (…) LEKARZ MA PRAWO STOSOWAC DOPUSZCZONE DO OBROTU PRODUKTY HOMEOPATYCZNE, GDYZ SA ONE PEŁNOPRAWNYMI LEKAMI. NIE MOZNA LEKARZOWI CZYNIC ZARZUTU, ZE STOSUJE HOMEOPATIE PRAWO LEKARZA DO STOSOWNIA HOMEOPATII potencjalny konflikt z KEL KEL nie jest aktem prawnym sensu stricte - zbiór zasad deontologii zawodowej. Art. 6 Kodeksu Etyki Lekarskiej przyznaje lekarzom swobodę w wyborze metody postępowania, które uzna za najskuteczniejsze. Ustawa z dnia 05 grudnia 1996r. (Dz. U. 2005 nr 226 poz.1943 ze zm.) o zawodach lekarza i lekarza dentysty. art. 45 p. 1: lekarz może ordynować te środki farmaceutyczne i materiały medyczne, które są dopuszczone do obrotu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Trybunał Konstytucyjny w uchwale z dnia 17 marca 1993 r. (W 16/1992 – OTK 1993 nr 1 poz. 16) przyjął, iż postanowienia Kodeksu Etyki Lekarskiej niezgodne z obowiązującym prawem nie mogą stanowić podstawy pociągania lekarzy do odpowiedzialności zawodowej w ramach ich samorządu zawodowego. HOMEOPATIA, A WŁADZE SAMORZADOWE STANOWISKO NACZELNEJ RADY LEKARSKIEJ Nr 7/08/V z dnia 2008-04-04 w sprawie stosowania homeopatii i pokrewnych metod przez lekarzy i lekarzy dentystów oraz organizowania szkoleń w tych dziedzinach Naczelna Rada Lekarska negatywnie ocenia zjawisko stosowania homeopatii i podobnych nienaukowych metod przez niektórych lekarzy i lekarzy dentystów, a także organizowanie szkoleń w tych dziedzinach przez instytucje i organizacje mające sprawować pieczę nad prawidłowym wykonywaniem zawodów medycznych. (…) Naczelna Rada Lekarska uważa, że działania takie stoją w sprzeczności z art. 57 Kodeksu Etyki Lekarskiej, który mówi: ,,Lekarz nie może posługiwać się metodami uznanymi przez naukę za szkodliwe lub bezwartościowe. Nie może także współdziałać z osobami zajmującymi się leczeniem, a nie posiadającymi do tego uprawnień.’’, jak również ze stanowiskiem Naczelnej Rady Lekarskiej Nr 24-02-IV z dnia 8 listopada 2002 r. w sprawie tzw. medycyny alternatywnej. (…) HOMEOPATIA, A WŁADZE SAMORZADOWE Stanowisko Naczelnej Rady Lekarskiej w sprawie wniosku Ministra Zdrowia o uchylenie lub zmianę stanowiska Naczelnej Rady Lekarskiej nr 7/08/V z dnia 4 kwietnia 2008r. w sprawie stosowania homeopatii i pokrewnych metod przez lekarzy i lekarzy dentystów oraz organizowania szkoleń w tych dziedzinach numer 2/09/V z dnia 2009-02-13 W piśmie przesłanym do NRL w dniu 5 stycznia 2009 r., Ministerstwo Zdrowia ocenia treść Stanowiska jako nieuprawnioną, jak również wskazuje że: „Lecznicze produkty homeopatyczne, które zostały dopuszczone do obrotu (…) winny być w procesie leczenia stosowane tak, jak inne środki farmaceutyczne. Tego rodzaju działanie nie powinno być traktowane jako sprzeczne z postanowieniami art. 57 Kodeksu Etyki Lekarskiej”. Z przedstawionym przez NRL Stanowiskiem nie zgodziły się wszystkie urzędy resortu zdrowia: Ministerstwo Zdrowia, Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Główny Inspektor Farmaceutyczny oraz autorytety prawnicze. Zdaniem NRL nie ma podstaw, aby zmienić stanowisko (ani prawnych, ani merytorycznych) HOMEOPATIA, A WŁADZE SAMORZADOWE Stosownie homeopatii nie jest niezgodne z art. 57 KEL – wszystko jest uzależnione od INTERPRETACJI • produkty homeopatyczne zastały w pełni zaakceptowane i usankcjonowane w systemie prawnym, • są prawnie uznaną podgrupą należącą do produktów leczniczych, • są dopuszczone do obrotu na zasadach i w trybie określonym w przepisach, stosuje się do nich generalnie te same wymogi, procedury i przepisy co do pozostałych leków, • muszą spełnić wszelkie wymagania nałożone przez ustawę Prawo Farmaceutyczne. • wszystkie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu dla produktów leczniczych, uzyskane zgodnie z ustawą Prawo farmaceutyczne, mają taką samą wagę prawną PRODUKT HOMEOPATYCZNY JEST PRODUKTEM LECZNICZYM! HOMEOPATIA, A WŁADZE SAMORZADOWE nie można mówić w stosunku do leczenie środkami homeopatycznymi dopuszczonymi do obrotu przez kompetentny organ o metodach niezweryfikowanych naukowo. Niektóre z produktów homeopatycznych mogą być stosowane jedynie przez lekarza, co dodatkowo potwierdza tezę, że nie można lekarzowi czynić zarzutu ze stosowania leków homeopatycznych. W przeciwnym razie doszłoby do rozwiązania prawnego, gdzie Państwo dopuszcza do obrotu leki które mogą być stosowne jedynie przez lekarza, a jednocześnie uważa się używanie takich leków za bezwartościowe. Uznanie stosowania produktu homeopatycznego za metodę bezwartościową mogłoby być wyrazem kwestionowania samego europejskiego systemu dopuszczenia do obrotu produktów leczniczych, przy czym uprawnienia do takiego kwestionowania nie ma żaden polski organ władzy publicznej. Poparciem powyższych tez jest zwrócenie się przez Ministra Zdrowi, który zwrócił się do Naczelnej Rady Lekarskiej w sprawie stanowiska Nr 7/08/V z dnia 2008-04-04 HOMEOPATIA, A WŁADZE SAMORZADOWE Czy grozi lekarzowi jakaś kara za podanie leku homeopatycznego zgodnie z obowiązującym CHPL? Czy Naczelna Rada Lekarska może ukarać lekarza za przepisywanie leków Homeopatycznych? • NRL – nie ma takich kompetencji; postępowanie odbywa się przed sądem lekarskim określonej Izby • Stanowisko Nr 7/08/V z dnia 2008-04-04 nie ma mocy prawnej i jest sprzeczne z obowiązującym prawem • Toczą się postępowania w związku ze stosowaniem homeopatii, ale głównie takie gdzie homeopatia jest elementem niejako dodatkowym do innych przewinień zawodowych. • Nie znane mi są przypadki postępowań dyscyplinarnych, gdzie stosowanie homeopatia jest jedynym przewinieniem. • Jeżeli lek jest podany zgodnie ChPL to nie ma podstaw prawnych aby pociągnąć lekarza do odpowiedzialności. (Odpowiedź organów Państwowych odnośnie Stanowiska NRL) PRAWO DO KRYTYKI LEKARZA PRZEZ LEKARZA 23 .04. 2008r. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego (sygn. SK 16/07) dot. art. 52 ust. 2 Kodeksu Etyki Lekarskiej, który stanowi: "Lekarz powinien zachować szczególną ostrożność w formułowaniu opinii o działalności zawodowej innego lekarza w szczególności nie powinien publicznie dyskredytować go w jakikolwiek sposób". Trybunał Konstytucyjny nie orzekł niezgodności przedmiotowego artykułu z Konstytucją RP. Przedstawił natomiast jaki sposób interpretacji artykułu jest niezgodny z Konstytucją. TK: Zakazywanie prawdziwych i uzasadnionych z punktu widzenia ochrony interesu społecznego wypowiedzi publicznych na temat działalności zawodowej innego lekarza jest niezgodne z konstytucją. Wolność słowa i szczególna doniosłość społeczna krytyki lekarskiej PRAWO DO KRYTYKI LEKARZA PRZEZ LEKARZA Dyskredytacja, a krytyka „dyskredytować” oznacza: "podważać zaufanie, pomniejszać autorytet, wartość, kompromitować„ "krytykować„ oznacza: "wytykać błędy i braki, oceniać ujemnie, ganić". „Krytyka zakłada element analizy i oceny prawidłowości zachowania krytykowanego podmiotu, co umożliwia następczą, względnie obiektywną jej weryfikację. Tymczasem istota dyskredytacji wiąże się ze skutkiem w postaci podważenia autorytetu określonej osoby nie tylko przez nie poddające się weryfikacji oceny, ale także w wyniku lekceważącego lub pogardliwego jej traktowania i z reguły wiąże się z intencją szkodzenia tej osobie”. PRAWO DO KRYTYKI LEKARZA PRZEZ LEKARZA art. 52 KEL (…) może być interpretowany w taki sposób, że zakazuje wyłącznie krytyki wygłoszonej publicznie i nieprawdziwej, bądź też prawdziwej, ale nieadekwatnej co do formy lub treści w stosunku do postępowania innego lekarza oraz nie powiązanej z ochroną interesu publicznego.” Dotychczasowa interpretacja art. 52 ust. 2 KEL przez sądy lekarskie jest nieprawidłowa, gdyż zasadniczo pojęcie "dyskredytowanie" w orzecznictwie tych sądów jest rozumiane jako każda publiczna krytyka lekarza przez lekarza, a sądy generalnie nie badają prawdziwości stawianych zarzutów. Nie można a priori lekarzowi zabronić krytyki drugiego lekarza. Krytyka może jak najbardziej mieć miejsce ale wtedy gdy jest zgodna z prawdą i uzasadniona ochroną interesu publicznego. Poza tym niedopuszczalne są tzw. ekscesy czyli krytyka w nieadekwatnej formie lub treści. KRYTYKA LEKARZA PRZEZ LEKARZA Jak można się odnieść do osób – wykładowców lekarzy, którzy negatywnie i w sposób kpiący wyrażają się na temat homeopatii podczas wykładów dla lekarzy, podpierając się czasem sprzecznymi z rzeczywistością argumentami? • Odpowiedzialność dyscyplinarna – art. 52 ust. 2 KEL • Odpowiedzialność karna (postępowanie zniesławienia z art. 212 kodeksu karnego prywatnoskargowe) - przestępstwo • Odpowiedzialność cywilna – art. 24 kc – ochrona dóbr osobistych • Prawo prasowe - art. 37 i 38 ustawy: (Odpowiedzialność cywilną za naruszenie prawa spowodowane opublikowaniem materiału prasowego ponoszą autor, redaktor lub inna osoba, którzy spowodowali opublikowanie tego materiału; nie wyłącza to odpowiedzialności wydawcy. W zakresie odpowiedzialności majątkowej odpowiedzialność tych osób jest solidarna). STOSOWANIE LEKOW (homeopatycznych ) OFF LABEL Pozarejestracyjne stosowanie leków (ang. off-label use) – praktyka stosowania leków w inny sposób niż przewidziano w procesie autoryzacji rynkowej: inne schorzenie, grupa wiekowa, dawka, postać farmakologiczna . Ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty Art. 45. 1. Lekarz może ordynować produkty lecznicze, które są dopuszczone do obrotu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w odrębnych przepisach, (…) Dopuszczone są na podstawie pozwolenia – Czy off-label oznacza niezgodność z pozwoleniem na dopuszczenie? Art.23 ust. 2. Prawa farmaceutycznego: Wydanie pozwolenia jest równoznaczne z zatwierdzeniem Charakterystyki Produktu Leczniczego, ulotki oraz opakowań produktu leczniczego, w tym jego oznakowania, wymagań jakościowych i metod badań jakościowych produktu leczniczego oraz wymogów jakościowych dotyczących ich opakowań. Z zasady stosownie produktów leczniczych off- label jest niezgodne z obowiązującym prawem STOSOWANIE LEKOW (homeopatycznych) OFF LABEL Nadrzędny cel działania lekarza: dobro pacjenta Ustawa o zawodzie lekarza (…) Art. 34. 1. Lekarz może wykonać zabieg operacyjny albo zastosować metodę leczenia lub diagnostyki stwarzającą podwyższone ryzyko dla pacjenta, po uzyskaniu jego pisemnej zgody. (…) Kodeks Etyki Lekarskiej Art. 4. Dla wypełnienia swoich zadań lekarz powinien zachować swobodę działań zawodowych, zgodnie ze swoim sumieniem i współczesną wiedzą medyczną. Eksperyment medyczny? Przesłanki stosowania (tezy z literatury tematu): 1. Ratowanie życia lub zdrowia 2. Inne terapie nieskuteczne 3. Wykorzystano wszelkie możliwe (zarejestrowane/uznane) środki i terapie Obiektywna, nowoczesna literatura i badania naukowe – (nowsze niż dane rejestracyjne) – uzasadnia „off - label STOSOWANIE LEKOW (homeopatycznych) OFF LABEL – pytania I Czy stwierdzenie na ulotce „o stosowaniu u dzieci w wieku 6-12 lat może zadecydować tylko lekarz” jest zastosowaniem „off label”? W takiej sytuacji zastosowanie przez lekarza nie może być traktowane „off label” ponieważ stosuje on produkt zgodnie z zapisami z ulotki i ChPL, gdzie dokładnie określone jest np. dawkowanie leku Powołanie się na niższą granicę wieku w rejestracji w innym kraju Można powoływać się na granice wiekowe stosowania tego samego leku w innym kraju np. w Niemczech ale jedynie jako okoliczność dodatkowa, uzasadniająca decyzję lekarza – jednakże nie powoduje ona bynajmniej „legalizacji” takiego użycia. ChPL , a ulotka Jeśli dane podane w CHPL różnią się od danych w ulotce przylekowej to dla lekarza wiążąca jest informacji podana w ChPL – bo to ona przeznaczona jest dla profesjonalistów. Ulotka natomiast przeznaczona jest dla pacjentów. STOSOWANIE LEKOW (homeopatycznych) OFF LABEL – pytania I „off label” z punktu widzenia odpowiedzialności karnej Podwyższa ryzyko stwierdzenia błędu w sztuce lekarskiej, ale nie przesądza o tym. Pod uwagę brany jest ogół okoliczności: rodzaj leku, stan pacjenta, dostępność leków dla określonej grupy pacjentów etc. Opinia biegłego najprawdopodobniej decydująca. Stan wyższej konieczności – dobro ratowane nie przedstawia wartości oczywiście wyższej niż dobro zagrożone ( wtedy w ogóle nie mamy do czynienia z przestępstwem) Tezy z literatury: Off –label dopuszczalne gdy: • Zgodna pacjenta • Na odpowiedzialność lekarza • W szczególnie uzasadnionych medycznie przypadkach STOSOWANIE LEKOW (homeopatycznych) OFF LABEL – pytania Jeśli lek w formie ampułki jest niedostępny w Polsce a dostępny w innym kraju, to przyjmując, że pacjent zakupi sobie ten lek za granicą, czy będzie go mógł zażyć w Polsce? Pacjent może taki lek zażyć; pytanie czy może go ordynować lekarz? Takie działalnie lekarza można potraktować albo jako off-label use ze względu na inna formę farmakologiczną albo jako stosowanie leku na podstawie art. 4 prawa farmaceutycznego: (Do obrotu dopuszczone są bez konieczności uzyskania pozwolenia produkty lecznicze, sprowadzane z zagranicy, jeżeli ich zastosowanie jest niezbędne dla ratowania życia lub zdrowia pacjenta, pod warunkiem że dany produkt leczniczy jest dopuszczony do obrotu w kraju, z którego jest sprowadzany, i posiada aktualne pozwolenie dopuszczenia do obrotu, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4. Podstawą sprowadzenia produktu leczniczego, o którym mowa w ust. 1, jest zapotrzebowanie szpitala albo lekarza prowadzącego leczenie poza szpitalem, potwierdzone przez konsultanta z danej dziedziny medycyny.) Projekt zmian w ustawie o zawodzie lekarza: w uzasadnionych przypadkach lekarz może ordynować produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w innych państwach, z jednoczesnym szczegółowym uzasadnieniem w dokumentacji medycznej. HOMEOPATIA, A REFUNDACJA Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U.04.210.2135 z dnia 27 września 2004 r.) Nie ma podziału na świadczenia z użyciem leków homeopatycznych albo nie – świadczenie podlega kwalifikacji na podstawie art. 31a i nast. jako świadczenie gwarantowane. Ponieważ leki homeopatyczne maja taki sam status jak inne leki nie może być zakazu refundacji świadczeń z ich użyciem. Był załącznik: Wykaz świadczeń opieki zdrowotnej niefinansowanych ze środków publicznych: (Świadczenia opieki zdrowotnej niefinansowane ze środków publicznych bez względu na zakres ich zastosowania: (…) diagnostyka i terapia z zakresu medycyny niekonwencjonalnej, ludowej, orientalnej) – często powoływany jako podstawa odmowy refundacji świadczenia – uchylony w 2009r. Homeopatia – aspekt prawny